Тарих

Тарих

Жолымбет алтын кенішінің атауы туралы

kerey.kz
| Oct 19, 2019 | 47 views

Атақты Жолымбет биден – Қали, Қалидан – Бектаза, Бектазадан – Азнабек тарайды. Азнабек Алексеев ауданына қарайтын «Искра» совхозы бөлімшесін басқарып келген. Азнабектен – Амангелді, Алтынбек, Дәулетбек, Асылбек, Азаматтар тарайды. Жолымбет жайлауын басып өтіп Ащылы-айрық өзені 92 шақырым ағып Сілеті өзеніне құяды. Күрсары керей – Жебеке – Жанғабыл – Дәулетбай – Құдайбарген – Тәңірберген – Шақабай – Сыздық. Қамаш (Қамаридден) аға Сыздықов 1915 жылы дүниеге келген. Атасы Шақабай Қына ауылында туған. Қимаш Сыздықов 77 жасында ата-бабасының зиратына дұға бағыштауға жолға шығады. Қына ауылында жасы сексенге келген Нұртаза Шәріповпен кездеседі, «Шақабай желісін» көрсетуді сұрайды. Жасы келіп қалған Нұртаза сіздермен жүру оңай болмас қоймас деп, Азнабек Бектазаұлы Қалиевтің үйін көрсетеді. Жалпы осы маңайдағы
12
kerey.kz TV

Қазақ Сібір хандығына – 800 жыл!

kerey.kz
| Oct 17, 2019 | 126 views

Соңғы жылдары жарық көрген ғылыми еңбектер де Қазақ хандыгының тарихы бір жақты көрсетіліп жүр. алғашқы Қазақ хандығымен соғысқан көрші елдер халқымыздың бітіспес жауы ретінде баяндалады. Солардың бірі – Сібір хандығы. Ғасырлар бойы Қазақ Хандыгының теріскей жағында жатқан қазақ тайпалары Сібір хандыгының құрамында ғұмыр кешкені белгілі. Бүгінде Ноғай ордасы мен Сібір хандыгын Ресей ғалымдары меншіктеп алып жүр. Ал қазіргі қазақ елінің құрамына кіретін керей тайпасының сол заманда өз хандығы болған. Керей хандарының ғасырдан ғасырға созылған ежелгі әулеті Оң ханмен, Сәнгүнмен бітпейді. Әрқилы тарихи жағдай, әртүрлі кейіпте одан әрі жалғасқан. Оң ханның «Жинақты тауарих» пен «Қастерлі шежіреде» арнайы аталмайтын ұлдарының бірі, кей деректерде, немересі Тайбұға (Тай-Бұқа) азды-көпті жасағымен, Тұрғақтарымен,
33
Тарих

Қазақ ру-тайпаларының отбасы саны тралы тізім дәптері

kerey.kz
| Oct 6, 2019 | 448 views

(Цяньлуна жылнамысының 23-жылы 1-ай) 1758-жылы ақпан 21-құжат 1758 жылғы ақпан айында хатталып, тіркелген «Қазақ тайпаларының саны туралы» тізбеде: «Орта жүзде: тарақты, арғын, найман, керей, уақ, төлеңгіт, қыпшақ қатарлы 7 тайпа бар», екендігі көрсетіледі де, олардың саны, кімнің билігінде екендігі құжат түрінде жазылған. Көне тарихи мағлұмат ретінде , бұл деректер «Қожаберген батыр» атты зерттеу кітабтің 192-194 беттерінде толық берілген. Мұнда біз әуелі 21-құжатты ерекше атағымыз келеді, өйткені, өзгеқұжаттарда сақталған мағлұматтарға қарағанда, бұл құжаттың арғытүпнұсқасын өзге емес, Абылай ханның өзі жазып берген. Демек, мұндағыаталған тұлғалар – Абылай хан мойындаған, санасқан Орта жүз қазақбасшылары. Ашамайлы-керейдің 10 000 отбасы Тұрсынбай батырдың (Балта-керей Тұрсынбай атанаған батыр. –З.Т.)
200
Тарих

ДӘСТЕМ САЛ ҚАРАБАСҰЛЫ

kerey.kz
| Oct 2, 2019 | 295 views

Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы биылғы жылдың сәуір айында еліміздің бас газеті «Егем- енді Қазақстан» газетінде жариялаған мақаласында туған жер тарихын, оның тәуел-сіздігі мен бостандығы үшін күрескен тұлғалар есімін қайта жаңғыртуды ұсынды. Осы ретте бүгінгі қазақ елінің солтүстігінде өмір сүрген ру-тайпалар тарихы осы күн- ге дейін маман-тарихшылар назарынан тыс қалып келе жатқандығ белгілі. Бүгінгі жастар түгіл ақсақалдардың өзі елдің кешегісі турал жарытып ештеңе айта алмайды. Оған оларды кіналаудың өзі қиын сияқты. Кешегі кеңес үкіметі заманындағы қысаң саясат өткенімізді білуге мұрша бермегендін қалай жасыра аламыз. Қазақстанның солтүстігі мен Батыс Сібір өлкесі орта ғасырда біріңғай саяси-этника- лық аумақ болған. Керейдің тайпасының Тайбұға әулеті негізін қалаған, тарихта «Сібір хандығы» деп аталатын мемлекет аумағында тек керейлер
74
Тарих

ҚОЖАБЕРГЕН БАТЫР

kerey.kz
| Oct 2, 2019 | 236 views

Бахыт Еженханұлы тарих ғылымдарының докторы , «Қожаберген батыр» кітабының авторы 1756-1767 жылдарда қалыптасқан мәнжу-қытай мұрағат құжаттары негізінде 1. Кітабымызға енгізілген Қожаберген батырға қатысты тарихи құжаттар Қолыңызға тиген бұл кітап абақ крейдің шыбарайғыр руынан шыққан Қожаберген батырдың 1756-1767 жылдары аралындағы тарихы туралы сыр шертетін, өз дәуірінде қалыптасқан нақты мұрағат құжаттар негізінде жазылған. Кітап үш бөлімнен тұрады: 1. Аталмыш тарихи кезеңде қалыптасқан қазақ-цин қарым-қатынасы және ондағы Қожаберген батырдың ықпалы сынды тақырыптарға арналған зерттеулер; 2. Қожабергенге қатысты мәнжу-қытай тілдерінде қалыптасқа нақты мұрағат құжаттардың қазіргі қазақ тіліне аудармалары (тарихи-деректанулық ғылыми талапқа сай, мұнда мәнжу тілдегі құжаттардың транскрипциялары да берілген); 3. Құжаттардың факсимиле көшірмелерінің таңдамалы топтамасы. Кітапқа жалпы 70 құжат енгізілді. Уақыт жағынан айтқанда, бұл
37
Тарих

Бозтөбе немесе Омбыдағы Қаржас ауылдарының тарихы

kerey.kz
| Oct 2, 2019 | 211 views

Бозтөбе – бұл он тоғызыншы ғасырдың 40 жылдарында Ертіс өзенінің солтүстік жағалауынан орын тепкен, қазіргі Омбы қаласының промзона аумағына кіретін шағын ғана орманды алаңқайы бар дөңесті жер осылай аталатын. Омбы қаласы әлі іргесін жая қоймаған дәуірде Бозтөбе осы өңірді ғасырлар бойы ата-қоныс еткен қалың керей ішіндегі Құрман руының байы Телжанның ағайындарымен бірге көшіп-қонатын жайлауы болды. Қазіргі Омбы қаласының орналасқан аумағы бағызы заманда Сібір жұртына Он ханның ұрпақтары иелік еткен Тайбұға-Тайшық әулеттері тұсында «Көшебе шілігі» аталатын еді десетін көнекөз қариялар. Мал жайылымына қолайлы, шөбі шүйгін бұл жер сол кезде жергілікті патшы ұлықтарының көз құртына айнала бастады. Көктемде Ертіс тасығанда Бозтөбенің ат шаптырым айналасын су ала қоймайтын. Телжан бай ауыл-аймағымен сол аймақтағы
27
Тарих

Ер Жабай

kerey.kz
| Sep 25, 2019 | 358 views

… “Ағашта биікті айтсаң, қарағайды айт, Жігітте ерлікті айтсаң, Бөгенбайды айт! “Ұшына найзасының жау мінгізген Еменәлі Керейде ер Жабайды айт!” Тәтіқара жырау. Ақиқат арқауы — аңыз Мен осы мақаламның тақырыбына Тәтіқара жыраудың “Қамыстың басы майда, түбі сайда” деген үш шумақ өлеңінің екіншісінде есімі баяндалатын Жабай батыр жайындағы соңғы екі тармақты тектен-тек айғаққа алып отырған жоқпын. Жорық үстінде, нағыз кескілескен қантөгіс сәтінде сананы серпілтетін, намысты жалындататын, жүрекке от беретін жырды Тәтіқара (1705-1780) қол бастаған Шақшақ Жәнібек Қошқарұлына, Қанжығалы Бөгенбай Ақша ұлына, Уақ Сары, Баян Қасаболат ұлдарына һәм Керей Жабай батыр Қарабиұлына және басқа марғасқа ерлерге арнап шығарған. Әлбетте, қазақтың ақпа ақындары мен жорға жырауларының өлең-жырлары ауызекі айтылғанымен, қаймағы бұзылмаған қалпында ұрпақтан-ұрпаққа
90
Көз қарас

Сібір жұрты немесе КӨШІМ хандығы құлағаннан кейін Батыс Сібір аймағында өзгеріске ұшыраған жер-сулардың байырғы атаулары.

kerey.kz
| Sep 21, 2019 | 464 views

Шарлақ уезіндегі ел, жер, су атауларының шығу төркіні Қазіргі Солтүстік Қазақстан облысының Уәлиханов және Ақжар ауданының жері Совет үкіметі орнаған алғашқы жиырмасыншы жылдары Ақмола губерниясына қарасты Орехов ауданының негізінде құрылған Шарлақ уезінің қарамағына қарады. Оның құрамында он бес болыстық әкімшілік болды. Осы он бес болыстың ішінде Алабота, Қойтас, Қорған (кейіннен Қара Ой болысы атанды), Қызылағаш, Керей, Теке, Қарауыл (бұрынғы Николаев болысы) болыстарының негізгі бөлігі қазақтар болғандықтан көшпелі болыстар атанған еді. Бұл болыстар қазіргі көршілес Уәлиханов және Ақжар аудандарының аумағы. Қалғандары: Добровольская, Дробышев, Котельниково, Орехово, Покров, Русская Поляна, Степанов, Черноусов болыстары Омбы облысына берілді. Бұланбай ауылының тумасы Зейнолла Оспанұлын ауыл балалары «Зәкен әтәй» деп атайтын едік. Ел мен жердің тарихын, осыған
143
Тарих

Хуаң ПУ әскери мектебінен білім алған Шығыс Түркістандық қазақтар

kerey.kz
| Sep 20, 2019 | 417 views

Eldes Orda 20-шы ғасыр басында дүние жүзінде төрт үлкен әскери оқу орны болса, соның бірі- Хуаң ПУ әскери мектебі (黄埔军校) деп жазады қытай жазушылары. Шынымен де бұл әскери мектептің дәуірлік рөлі ересен зор болған. Бүгінгі қытай мемлекетінің қалыптасуына тікелей тариxи ықпал жасаған үздік оқу орны. Минго үкіметінің президенті Жаң ҚАЙШЫ (蒋介石) өзінің саясаттағы өмірін осы әскери оқу орнында орынбасар меңгеруші болудан бастаған. Тіпті, көменес қытайдың премьер министрі Жу ЫҢЛАЙ (周恩来) да саясаттағы ғұмырын осы оқу орнында саяси меңгеруші болудан қалыптастыра бастаған-тын. Хуаң ПУ әскери мектебі қытайдың таяу заманғы үш үкіметіне әскери, саяси тұлғаларды, қағылез САЯСАТТАНУшылар мен атақты ТЫҢШЫЛАРды да жетістіріп берген оқу ордасы. Бір қызық жәйіт, осы әскери оқу орнынан білім
129
Тарих

АБАҚ КЕРЕЙЛЕРДІҢ ҚОНЫСТАНУЫ

kerey.kz
| Sep 19, 2019 | 304 views

Ителі ТЫНЫБЕК Қалиасқарұлы Қабидаш Моңғолиядағы қазақ халқының ауыз әдебиеті үлгілері, жаңа заман қазақ әдебиетін жинау, зерттеуде зор ғылыми еңбек жасады. Ол туған өлкесінен табан аудармай Баян-Өлгий қазақтарының ауыз әдебиеті үлгерін жинап, бастырып, 1972 жылы Алматыда кандидаттық, 1992 жылы филология ғылымдарының докторлық дәрежесін қорғады (330). Алтай тауы қазақтарының әдебиет үлгелерін зерттеудегі оның ғылыми жетістіктеріне белгілі ғалымдар Р.Бердібаев, Х.Сүйіншалиев, О.Нұрмағанбетовалар әрқашан жоғары бағалайды. Доктор Қ. Қабидаш “Баян-Өлгий қазақтарының ауыз әдебиеті“, “Халық ақындары, “өскен өлкенің өршіл әдебиеті”, “Айтыстың қыры мен сыры“, “Моңғолия қазақтарының әдебиеті“ қатарлы бірнеше монографияларда жария етті.Сонымен қатар проф. Қ.Қабидаш Моңғолиядағы қазақ ауыз әдебиеті, халық жырлары, айтыс өлеңдерінің 5 томдық зерттеу топтамасы, “Халық жырлары“, Б. Ақтан шығармаларының үш жинағы, т. б. сияқты
71