Ädebi älem

Adamnıñ qwnı (Policeydiñ hikayası)

kerey.kz

 |  Dec 2, 2017

Ayaldama  (äñgime)

Dala üskirik ayaz. Bet qaridı. Apta boyı japalaqtap jauğan qar ekpini basılğanımen, aua-rayı kürt bwzılıp, soñı alay-düley boranğa wlasqan. Teriskeyden soqqan jeldiñ türi jaman. Joldıñ ana bwrışına kürtik qardı üyip-tögip saladı da, kisi ombılatadı. Keybir jeri qu taqır; mwndayda tabanınıñ astı tayğanaqtap, ökpektep soqqan ızğarlı jel äri-beri teñseltip, qwlata jazdaydı. Şığıstıñ tabiğatı qatal.

Tarbağatay tauınıñ äseri me eken, Ürjar öñirinde qar qalıñ jauadı. Key jerlerde tipti küresinge laqtırılğan qardıñ köptigi sonşa, tönneldiñ işimen kele jatqandaysıñ. Ärine, bwl üy mañındağı jağday. Al joldıñ boyın zımıstan ürlegendey kürtik qar qatpar-qatpar etip jauıp tastaytının qaytersiz. Mwndayda kölik qatınası qiındaydı. Auıldan audan ortalığına jetip, azıq-tülik aludıñ özi mwñ boladı. Tau etegindegi auıldar ülken qar tazalağış tehnika kelgenin kütip jata ma, bes-altı attı beluaradan keletin qarğa qaray aydap, jol aşıp jatqanı. Qısqası, qıs kelse beynetti tirlik bastaladı.

…Tañerteñ auıldan audan ortalığı – Ürjarğa avtobuspen jetip almaq bolğan ana men bala erte qamdandı. Şamnıñ jarığımen apıl-ğwpıl şayların işip, kölikten qalıp qoymaudı oylap, üyden jolğa jayaulatıp şıqtı. Aspandı bozğılt twman torlağan. Dala äppaq. Keşe keşkisin auılğa kelgen köliktiñ jolın boran ürlep, jan jürmegendey jım-jılas qalğan. Bala Jalğas artına qarasa, jaña basqan izderin jel quıp jetip, öşirgiştey öşirip baradı. Äyteuir joldıñ üsti aşıq eken. Äkesi Qanay bügin tañ bozınan auıldıñ arğı betine mal bağuğa ketken.

Şeşesi Jwmagül ünsiz kele jatır. Mwnıñ qolınan wstap, aldamağa qaray ilgeri adımday tüsken. Otızdan jaña asqan ananıñ üstinde qoñır eskileu pälte, basında qoñır şäli, ayağında qara pima. Jalğastıñ üstine kigeni kök kurtka, basında sändi malaqay, bwtında djinsı sım. Üyden ayağındağı bılğarı etiginiñ işinen qabattap jün näski kiip şıqqan. Äyteuir, toñıp qalmaudıñ amalı. Ekeui betterin qolğappen bürkese de, suıq jel bet şıdatpaydı. Al ayaldama… Ayaldama auıldan bir şaqırımday jerde. Bügin audan ortalığına baratın eşkim körinbedi; jol üstinde tek ekeui ilbip kele jattı. Bastarın aq qırau şalğan, qasqır qwyrıqtı qarağaylar men  qoltırauın tindi qarağaştar ğana qarañdap körinedi. Bir-biriniñ qolınan wstap, ayaldamağada jetti-au, äyteuir. Ekeui ayaldamanıñ işine kirip panalağanday boldı. Äytse de, qar wşqını mwnda da kirip ketipti. Sändik üşin jasalğan sañılaulardan jelpinip jel üredi. Ana men bala kürk-kürk jötelip keletin sarı avtobustı kütkeli jartı sağattan asıp ketipti.

- Mama, avtobus bügin de keşigip jatır ğoy, – dedi Jalğas suıqtan ürpeyisip, eki ayağın alma-kezek wrğılap. Qolğabın şeşip, jaurağannan qızarıp ketken qoldarın ürledi.

- Kişkene şıda, balam. Qazir kelip qalar… Jarıqtıq, mına jolda qardan şığa almay jatqan şığar, äytpese endigi keler edi.

Jalğas biıl altınşı sınıpqa köşken. Oquda ozat, tärtibi jaqsı. Sınıptastarınıñ aldında bedeldi, oqu sektorı. Armanı – tezirek oqu bitirip, äkim bolu. «Şirkin, tezirek äkim bolsam ğoy» dedi iştey. «Eger men äkim bolsam, auılğa jii jaña avtobus jiberip, joldıñ eki qaptalın jel qar ürlemeytindey etip qorğan salar edim. Nemese joldıñ eki jiegine qöp qılıp ağaş ektirer edim. Sonda ülkender de, balalar da biz siyaqtı qarlı boranğa wrınıp, toñbas edi».

Ekeuiniñ közi jolda. Qanşa qaraylağanımen birde-bir kölik körinbedi.

- Mama, üyge qaytayıqşı. Men qattı toñıp kettim. Avtobus keşe kelgen joq, bügin de kelmeytin şığar.

- Toñıp qaldıñ ba, qwlınım. Kelşi beri, beti-qolıñdı jılıtayın, sosın üyge qaytamız. Anası balasınıñ beti-qolın ısqılağanda äjepteuir jılınıp qalğan siyaqtı. Olar ayaldamanıñ işinen şığıp, üyge qaytpaqşı boldı. Kenet ana jüregi selk etti. Äldeneden sekem alğanday bir uıs jüregi dürsildey jöneldi. Jalma-jan jan-jağına qarasa, qarağaylardıñ arasınan bir top qasqır osılay qaray antalap kele jatır eken. Şaması, bwlardıñ eşqayda qaşa almasın sezip, asıqpay jemtigin añdıp keletin sekildi.

- Oybay, Jalğas! Qas-qır! Tezirek ayaldamanıñ üstine şıq! Bol! Bol, tezirek!

Ana ayaldamağa birinşi özi emes, balasın şığarmaq boldı. Qas pen közdiñ arasında Jalğas ayaldama sañılauınan wstap, joğarı wmtıldı. Jalğız wlın joğarı itermelegen ana bar küşin saldı. Osılday qısıltayañ sätterde adamnıñ boyında küş-quat köbeyip kete me, balasınıñ ayağın iığına qoyıp, ana bar küşimen ayaldama üstine mingizbek boldı. Qos qolımen joğarı itergende Jalğas qar basqan törtbwrıştı plitanıñ üstine äupirimdep şıqtı-au, äyteuir. «Endi anamdı qasqırlarğa tiiskizbey şığarıp alu kerek» dep oyladı jüregi şoşınğan bala. Qarasa, mañ dalanıñ aş börileri jaqındap qalıptı.

- Mama, qolıñdı ber! – Jalğas plitağa etpetinen jata ketip, qos qolın birdey wsındı. Qoldarın anasına sozğanda ülpildek qardıñ kümis wşqındarı kün säulesimen şağılısıp, Jwmagüldiñ betine şaşıradı. Ananıñ tınıs aluı qiındap, ayağı tartılıp qalğanday qozğalar emes. Tek denesi dirdek qağadı.

- Mamatay, qolıñdı ber! Qasqırlar kele jatır! Tez bolsañşı! – Jalğastıñ közinen ıstıq jas ırşıp şıqtı. Anası ayaldamanıñ sañılauınan eki qolımen tırmısa wstap, bir qadam alğa wmtılmaqşı boldı. Kenet jaybaraqat kele jatqan qasqırlardıñ bireui antalay wmtılıp, ananıñ ayağın bas salğan. Ekpinmen kelgen arlan Jwmagüldiñ qara pimasınıñ dal-dwlın şığardı. Şoşınğan ana oybayğa bastı.

- Mama! – Jalğas dalanı basına köterip ayğaylap jiberdi. Bası tömen salbırap,  qos qolın anasına soza tüsken ol töbeden jerge auıp kete jazdadı. Qolı anasınıñ alaqanına säl jetpey qaldı.

– Mama, qolıñdı soz, kömektesemin! Mama… qolıñdı…

Jwmagül tüz tağısı ayauşılıq bildirer degendey analıq meyirimen ümittene qaradı. Jasqa şılanğan qos janarı möldirep, azulı qasqırdan kömek swrağanday. İştey «Janımdı ayai gör! Şittey balamınıñ qızığın köreyin! Jarıq düniegi bar qızığım osı. Mağan ölim emes, ömir sıyla!» dep jalbarınğan edi. Ana zor ümitpen kökjaldıñ janarına taysaqtamastan bir mezet qasqaya qarap qalğan. Kök böri meyirim tilegen ananı eş tüsinbegendey ırıldap, azulı tisin aqsitıp, joğarı qaray wmtıla berdi.

Şoşınğan ana ayaldama üstine şığa almasın, äri balasınıñ kömektese almaytının bilip, sañılaudan mıqtap wstay berdi. İşinen: «Janım balamnan artıq pa? Töbege özim birinşi şıqsam, balamdı qasqırlar jep ketpey me? Jalğas iterip kömektese, özim tırbınsam, birdeme qılıp töbege jeter edim. Biraq, qasqırlar jaqındap qaldı. Ülgermes edim. Jas ömirdi jauızdarğa qiya almaymın. Alsa, meniñ janımdı alsın!» dedi kübirley. Ölim men ömir arası bar-aq qadam ekenin sezgende Jwmagül eñirep jılap jiberdi. Mına ayaldama sonıñ öliarası sekildi. Qas pen közdiñ arasında oyı san-saqqa jügirdi. «Ömir men ölim bar-aq adım-au! Tağdırım mağan ne sıylar eken? Ayaldamada meni ne ölim, ne ömir kütip twrğanı anıq. Balamnıñ qolınan wstasam, jalğızım töbeden qwlap ketip, mına aş börilerge jem bolmaq. Özimdi-özim qwtqara almasam, şittey bala qalay kömektespek? Joq, balamnan kömek swrap, onı aş börilerge azıq qıla almaymın». Ananıñ qolı erkin jetip twrsa da balasınıñ  kömegin almadı. Ayazdan toñğan qoldarınan äl ketip, qarısıp ta qalıp edi. Osı kezde qasqırlar da jetip, ekpinmen sekirip, ananıñ ayağına wmtıla berdi. Äkki kökjal qayralğan pışaqtay tisterin aqsitıp, ananıñ ayağınan kirş etkizip tistegende dalanı küñiretken azalı dauıs şarlap ketti. Ana qas-qağım sätte esinen auısıp, talıqsıp, ayaq-qolı älsirep, jerdegi appaq qarğa şalqasınan qwlay berdi.

- Mama! – küñirengen bala dauısı tiri adamnıñ sau-süyegin sırqıratarday mañ dalanı şarlap ketti. Anasınıñ denesin parşalap jatqan bes-altı qasqır jaqqa qaray almadı. «Kömektesiñder! dep bar dauısımen ayğay saldı. Etpetinen plitanı japqan aq qarğa jata ketti. Jıp-jılı beti qarğa engende suıqtı tük sezbedi. Közinen sorğalağan ıp-ıstıq ökiniş jası qardı eriterdey. Qar işinde öksip, ökire jıladı. Anasına kömektese almağına bir ökinse, öziniñ tım kişkentay bolğanına eki ökindi. Anasının öli denesin bölşektep jatqan qasqırlardı ürkitem dedi me, älde jaratılıs ruhı bir ekenin esine aldı ma,  Jalğas kök börişe wlıp sala berdi. Wli berdi, wli berdi… Zarlı dauısı mal jayğauğa şıqqan auıldıqtarğa da jetti. Ayaldama jaqtan estilgen ayğaydan bir jamandıqtıñ, swmdıqtıñ bolğanın sezip, jwrt jağasın wstağan. Köp wzamay Jalğastıñ baqırğannan dauısı qarlığıp, talıqsıp ketti.

Arada süt pisirim uaqıt ötkende jandarına ertken tazıları men töbetteri bar, mıltıqtarın iıqtarına asqan üş-tört salt attı osılay qaray şaptı. Auıldastar atqa qamşı salıp, ayaldamağa jetip kelse, aynala tügel qan eken. Aq qar qızıl qanğa boyalğan. Qasqırdıñ iisin sezgen auıl itteri abalay jöneldi. Jigitter qasqırlardıñ izin körip, qarğa şaşırağan qandı boylay joğarı  örley bergende kiimi jırtılğan, etiniñ parşa-parşası şığıp, süyegi ğana qalğan mürdeni kördi. Bet-älpetinen auıldağı Qanaydıñ äyeli Jwmagüldiñ öligi ekenin tanıdı. Jigitter tereñ demin alıp, at üstinde betterin sipadı. Batılıraq bireui attan sekirip tüsip, öliktiñ üstin ünemi attıñ artıdağı möşektiñ işinde jüretin eskileu matamen japtı. Barlığı  tegis jiılıp, dereu jotanıñ üstine şığıp aynalanı közben şoldı. Äkki qasqırlar izim-ğayım joğalıp ülgeripti. Itterdiñ ürgen dauısınan Jalğas esin jiıp, ayaldamanıñ üstinde qar jamıla jatqan küyi «Ma-a-ma!» dep ayğaylap jiberdi. Art jaqtan şıqqan oqıs dauıstan salt attılar keri bwrıldı. Bireui tezirek atpen şauıp kelip, ayaldama üstinde üsikke wrınıp, anasınan ayrılıp eñirep twrğan Jalğastı köterip aldı. Üsti-basın toñmen qımtap, ertoqımnıñ aldına salıp, auılğa qaray şaptı.

…Äbden şoşınıp qalğan Jalğas eki aydan astam uaqıttan soñ qalıpqa kelip, esin jidı. Jämiş apası em-domın jasap, janın aman alıp qaldı. Atası Balqıbek qayıstan altı dırau qamşı örip qoyıptı. «Nemerem öskende osı qamşımen qasqırlardıñ jonınan taspa tiledi» deydi. Äkesi Qanaydıñ jüzin äjim şalıp, bügilip qalıptı.

Köktem şığıp, jer ayağı keñigen soñ anasına – ölim, özine – ömir sıylağan ayaldamağa jüreksinip äreñ bardı. Ärine, jalğız barğan joq, äkesimen birge. Jalğız baruğa jüregi daualamadı. Qısta alay-düley bolğan osı mañ tük bolmağanday tınşi qalıptı. Adırlardan kök şığıp, jılğalardan su ağıp, köktemniñ samalı esedi. Anasın qasqırlar tartqan jerlerge qıp-qızıl qızğaldaqtar güldepti. Jalğas ayaldamağa köz tastap, wzaq üñildi. İştey «Anam-ay, qayran anam-ay! Eger köktem kezinde qasqırlarğa tap bolsañ jeñil kiimmen ayaldama üstine oñay şığıp keter me ediñ. Sağan kömektese almağanım üşin köp ökindim. Öz-özime äli ökpelep jürmin. Sen mäñgilikke bizden alıstap ketseñ de, janımda jür dep senem. Baqwl bol, jan ana! Seniñ arqanda älemniñ jarığın körip kelem. Ana, men seni sağındım. Öziñdi eşqaşan wmıtpaymın!» degeni sol edi, közine jas üyirildi. Biraq äkesine körsetpey jeñiniñ wşımen sürtip tastadı. Qısta kökjaldar anasın süyrep ketken jaqqa qaraylap, betin sipadı. Kök böri sekildi wlığısı keldi.

Kündelik

(äñgime)

Köktemniñ ızğarı mol, swrıqsız künderiniñ biri. Aspanda budaq bwlttar jayılıp, qalanıñ üstimen bayau jıljidı. Bolmaşı salqın lep bar. Ayaldamada jwrt avtobus kütip twrdı. Kölik keşikken soñ adamdar sağatına qarap, degbirsizdene  bastadı. Sabağına asıqqan student qız da jolğa qarap, közi taldı. «Jolda keptelis bolıp qalğan şığar, avtobus endigi keler edi» dedi bir aqsaqal janındağı adamdardı jwbatqanday. Bwl kezde Swñğat dükennen susın almaq bolıp, köligimen ayaldamanıñ janına toqtadı. Köp adamdardıñ arasınan közine bir jan jılıwşırastı. Bwl özi auızğa ürip salarday näzik, süykimdi qız edi. Qolañ şaşı iığına tüsken, qoñır közdi boyjetkenniñ şıraylı jüzi kün säulesimen şağılısıp, nwrlana tüskendey. Swñğat qızdıñ sömkesiniñ poşımına qarap, student eken oyladı. Qara qastarı säl sürmelenip, qıp-qızıl ernine bolar-bolmas dalap jağılıptı. Jigit qwddı köpten beri armandap jürgen qızına kezikkendey tamsana sırttay wzaq baqılap twrıp qaldı. Köliginiñ esigin japtı da, qızğa qaray jürdi. Boyjetken jwrttan jıraqtay jerde twrğan, bwl özi söylesuge tamaşa boldı-au dep oylap ülgerdi jigit. Qiyalındağı aruğa kezikkenin tüsingen. Eki-üş qadam qalğanda bögelip qaldı. Ayağın bayau basıp, qızdıñ bileginen wstadı.

- Raygül, qalıñ qalay? Keşe Köktöbege qalay qıdırıp qayttıñdar? – dedi külimsirey amandasıp. Boyjetken oqıs qimıl men beytanıs dauıstan selk etip, üstinen örmekşi jügirip ötkendey qolın silkip qaldı. Jigittiñ qolı susıp sala bergen.

- Keşiriñiz… Men – Raygül emespin. Siz qatelesip twrsız?

- Qoyşı, Raygül, osı seniñ qaljınıñ tausılmaydı eken.

- Siz ne, aytqan sözdi tüsinbeysiz be?!  Men – Raygül emespin!

- A-a, solay ma? Bäse, qwdaşamnan ülken körinesiz. Meniñ qwdaşam jiırma törte, biraq on segizdegi qızday.

Qız şamdanıp qaldı. «Meni käri qızğa teñep twr ğoy mınau» degendey köziniñ qiığın bastan-ayaq şolıp, jaqtırmay qaradı. Onıñ üstine bağanadan beri kölik tosıp şıdamı tausıldı ma, işki narazılığın jigitke aqtara saldı:

- Al siz qanşadasız?

- Jiırma bestemin, – dep küldi jigit. – Jaspız ğoy.

- Al, men jiırma birdemin, – dep däleldey tüsti boyjetken. İşinen «käri qızdı tapqan ekensiñ» dep tüyip qoydı.

- A-a, men sizdi jiırma beske endi keledi eken desem.

- Öziñizge qarap almaysız ba?

- Jaraydı, sizdi renjitip alğanım üşin keşirim swraymın, Raygül.

- Tü-u, sizde Raygül, Raygül dep qoymaysız ğoy. Men – Aygülmin.

Jigit qarqıldap külip jiberdi. «Mına jigittiñ esi dwrıs pa?» degendey qız jaqtırmay qaradı. Tipti, avtobus kütip twrğandar da jalt qarastı.

-   Qanday säykestik! – dep küle tüsti jigit. – Ötinemin, men turalı jaman oylap qalmañız. Meniñ aqıl-esim dwrıs, sap-saumın! Biraq bwl degen şınında da külkili emes pe? Raygül-Aygül!

- Sizge eşteñe aytuğa bolmaydı eken, – dep bwrtiıp, teris qaradı qız.

-  Aygül, keşiriñiz. Avtobusıñız kelmey twrğanğa aşulanudıñ qajeti joq. Qazir sizdi köligimmen barar jeriñizge jetkizip tastayın.

- Keregi joq, – dep şart ketti qız. – Qazir segizinşi avtobus ta kelip qaladı.

Bwl kezde jigit «Audi» markalı köligimen bwlqan-talqan bolıp aşulanıp twrğan boyjetkenniñ janına keldi.

- Jüriñiz, baratın jeriñizge jıldam aparıp tastayın, – dedi jigit.

- Siz de qoymaydı ekensiz, – dedi qız. – Äure bolmañız, men tek segizinşi avtobuspen ğana baram.

Bwl kezde jwrttıñ köbi qoğamdıq kölikterge minip, endi bireuleri ayaldamadan tüsip jattı. «Qırsıq-ay, bügin emtihannan keşiksem, memlekettik emtihanğa jibermey qoyadı. Üyden erte şığuım kerek edi. Qap, keşigetin boldım ğoy» dep tıpırşıp twrğan qız özin iştey kinälay bastadı. Emtihanğa nebäri jartı sağattay uaqıt qalıptı. Swñğat aq paraqqa irektep 8 dep jazdı da, köliginiñ terezesine jabıstırdı.

- Mine, siz kütken segizinşi avtobus ta keldi, – dep küldi jigit. – Jüriñiz, äytpese keşigesiz. – Sizdiñ qattı asığıp twrğanıñız türiñizden körinip twr.

Qız köliktiñ aldınğı äynegindegi sanğa qarap mırs etip külip jiberdi.  Basın izep, köliktiñ artqı jağına otırdı. Jigit qarsı aldındağı sopaqşa aynadan qızdıñ tım süykimdi ekenin bayqadı. Qiyalındağı arudıñ qolına kelip qonğanına sene alar emes.

- Tezirek JenPi-ge qaray jüriñizşi, – dedi qız asığıstıq tanıtıp.

- Ämiriñizge qwldıq, – dedi jigit külimsirep. – Qazir közdi-aşıp jwmğanşa jetemiz.

Qız emtihanğa bara jatqanı esine tüsip, twnjırap qaldı.

- Tezirek jüriñizşi, ötinemin! Emtihannan  qalatın boldım.

- Bağanadan beri qırsıqpay köligime otıra salğanda barar jerge jetip te  qalar edik.

Qız ündemedi.  Jeñil kölik ışqına qozğalıp keledi.

- Filologiya fakul'tetinde oqisız ğoy deymin, – dedi jigit aynadan qızğa köz qiığımen qarap qoyıp.

- Qalay bilip qoydıñız?

- Mwğalimder aşulanşaq bolıp keledi deydi ğoy.

- Sizdiñ de şığarmaytınıñız joq eken.

Jigit öziniñ tım senimdi bolıp ketkenine tañırqap qaldı. Erkinsi tüsip:

- Şamdanğanda tipti swlu bolıp ketedi ekensiz.

Qız qızaraqtap qaldı. Köktemniñ salqın sızı alma betin qızartıp, swlulığına şıray kirgendey. Jigittiñ meselin qaytarmaq bolıp:

- Raygülge de solay aytqan şığarsız, – dedi kekete. – Jaña ğana meni käri qızğa teñep ediñiz ğoy. Ayaq astınan özgerip şığa keldiñiz. Qazirgi jigitter Almatınıñ aua-rayı sekildi.

- Oy, siz tipti qattı kettiñiz ğoy. Jigitterden äbden köñiliñiz qalıptı ğoy, – dep küldi Swñğat.

- Raygül jaylı eşteñe aytpadıñız ğoy, – dedi qız qırsığıp.

- Qızğanıp qaldıñız ba? – dep qarsı aldındağı aynadan qızğa qaradı. Qızdıñ wyañ jüzi ülbirep, qızaraqtap ketken sekildi.

- Sizdi me? – dep sıñğırlay küldi qız. – Mağan bäribir. Men tipti sizdiñ esimiñizdiñ kim ekenin de bilmeymin. Biraq Raygülge sonday janım aşıp ketti. Ol qız sizdiñ basqa bireumen söylesip otırğanıñızdı körse, jüregi auırıp qaladı ğoy. Osı jigitterdiñ bäri nege birdey?

- Oy-hoy, – dep tipti erkinsi tüsti Swñğat. – Bärimiz birdey bolsaq tañdamay-aq üylene bermeysizder me. Mısalı, siz öziñizden on üş jas ülken jigitke üylener me ediñiz? Bolmasa, bay men kedey jigittiñ qaysısıñ tañdaysız?

- Bäribir Raygülge janım aşidı, – dep oñay qwtılıp ketti boyjetken. – Qız bayqws sizge sonşa senip jür ğoy.

- Qay Raygüldi aytasız?

- Äni, wmıtıp ta ülgeripsiz. Jigitterdiñ bäri sonday…

- Qanday?

- Sonday. Ja-ma-an, – dep dausın soza tüsip küldi qız. Qwddı bwrınnan beri qaljıñdasıp jürgen kurstasıñday irkilgen joq.

- Raygül degen qızdıñ atın bir jazuşınıñ şığarmasınan oqıp edim. Özi swlu, inabattı, tärbie körgen qız dep surettegen.

- Ras pa? Siz.. siz kitap oqisız ba?

- Kitap oqımaytın jigitter bolmaydı dep kim ayttı sizge?

- Oy, qanday ötirikşisiz, – dep qaldı qız. «Meni bwrınnan beri tanitın qwrdasınday qaljıñdasıp otırğanın qaraşı». Bwlaqtıñ sıldırınday sıñğır külki köliktiñ işin jaylap ketti.

– Jaña ğana qwdaşañızdı körgendey quanıp ediñiz. Endi wmıta qalıpsız.

- Bilmeymin. Bügin özi jolıma kileñ swlu qızdar kezdesip…

-  Bäribir suaytsız -au deymin.

- Äyteuir meniñ kitap oqitınıma senesiz ğoy.

- Senbeymin.

- Senbeseñiz, tekserip köriñiz.

- Al, jaqsı. Jorji Amadudıñ qanday şığarmasın bilesiz?

- Sonday da jazuşı bar ma?

- Kabo Abeniñ qay tuındısınıñ mazmwnın aytıp bere alasız?

- Öñkey şetel jazuşıların oqisız ba? Özimizdiñ jazuşılar bar emes pe?

- Jaqsı. Jüsipbek Aymauıtovtıñ äygili şığarmasın aytıñızşı?

- Mektepte oqıp edik. Däl qazir esime tüspey twrğanı. Sizde bar bolsa mağan bere twrasız ba?

- Oy, siz ädebietti mülde wmıtıp qalıpsız ğoy. Jaqsı, kitabımdı oquğa bere twrayın. Telefon nömirimdi jazıp alıñız, üyde barğan soñ habarlasarsız.

- Sizben kezdeskeli özime basım aynalıp ketti ğoy.

«Oy, ötirikşi!» dep oyladı qız. Kölikter bir-birimen soqtığısıp qalarday, taqalıp jür.

- Rul'di dwrıstap wstañızşı, jolğa qarap otırıñız, äytpese…

- Qorqasız ba?

- Men be? Nesine qorqam? Qayta siz köligiñizdi soğıp almañız degenim ğoy.

Kölik solğa kilt bwrıldı.

- Mine, universitetke de kelip qaldıq, – dedi Swñğat.

- Jaqsı, rahmet sizge, – dep qız kölik toqtağan boyda esikti aşıp, sırtqa asıqtı.

- Siz sabaqtan qaşan şığasız?

- Bilmeymin. Meni kütip äure bolmañız, sau bolıñız, – dep esikti jaba saldı.

Swñğat sabağına asığıp bara jatqan qızdan köz almay, wzaq qaradı. «Swlu dep osını ayt. Mwnday aruğa bwrın-soñdı qalay kezikpegem? Bir körgennen ğaşıq bolıp qalğannan saumın ba, özi? dep, qarsı aldındağı aynadan özine ırjiya qaradı. Eki beti qızarıp, jüzi quanıştan bal-bwl jaynap twr eken. Özi kölikke ne üşin otırğanın wmıtıp baradı eken. «E, halıqqa qızmet körsetu ortalığına» barıp, qwjattarın räsimdemek bolıp edim ğoy». Köligi sol ğimarat jaqqa qaray zulay jöneldi.

Swñğat auıldan kelgen edi. Sondıqtan päter mäselesi ünemi aldınan şığa beretin. Qalada ekonomist mamandığı boyınşa bilim alğan soñ auılğa qaytudı jön sanamadı. Üyrenşikti qalada qalıp qoydı. Mamandığı boyınşa auıldan jwmıs taba almasın da biletin. Äri üydiñ ülkeni bolğan soñ soñğı eki kursta sırttay bölimge auısıp, jwmıs istedi. Aqşa tauıp, auıldağı äke-şeşesine, bauırlarına järdemdesip twrdı. Keyin aqşasın jinap, zauıtta şıqqan jılı eskileu, biraq sırı ketpegen jeñil avtokölik satıp alğan. Ol jii päter auıstırudı wnata bermeytin. Keyde qiyaldap, qaladan päter alıp, üylensem dep armandaytın. Erteñgi küni ini-qarındastarı mwnıñ üyinde oqıp, eş alañsız sabağına dayındalıp jatqanın elestetetin. Özine wnağan bir-eki qızben söylesip körip edi, mwnıñ auıldan kelgenin, äri qalada päteri joq ekenin bilgen soñ kezdesuge de ıñğay bermedi. Swñğat olardı kinälay alğan joq, twlausız tirliktiñ swranısı solay şığar dep tüysingen. Kezikken aruların qwlay süye alğan joq, özi de olarmen ıqılassız jürudi de jön sanamadı. Al bügin basınan ötken oqiğa eseñgiretip jibergendey. Kenet telefonı şırılday jöneldi. Bastığı eken.

-  Allo, Almas Qayırhanwlı…

- Swñğat, şaruanı tındırdıñ ba?

- Jolda keptelis köp eken. Mine, jetip qaldım.

- Qaytarda balabaqşağa soğıp, Erkejandı ala kelşi.

- Jaqsı, uayımdamañız.

Bastığı telefonın söndire saldı.

Swñğat bar jwmısın bitirgen soñ universitetke tarttı. Bastıqtıñ balasın üyine jetkizip, qaytıp kelgenşe keş qarayıp ketken edi. Jolşıbay bağana qızdan alğan telefon nömirin terip, qoñırau şalğan. Nege ekeni belgisiz, jüregi dürsildey jöneldi.

- Allo, Aygül, qalıñ qalay?  Bwl men ğoy -  Swñğat, – dep qız wmıtıp qaldı ma degendey. – Bağana sizdi jetkizip salğan 8 nömirli köliktiñ iesi.

- Iä, iä, tanıdım. Qazir men universitettemin.

- Men sizdi kütemin.

- Äure bolmay-aq qoyıñız.

- Jigitiñiz alıp ketuşi me edi?

- Joğa.

- Jigitiñiz kelmese…

- Jigitim joq.

- Jaqsı, men esiktiñ aldında twrmın.

Qız dalağa şıqqanda kün wyasına batıp bara jattı.

-  Meni äli tosıp twrsız ba?

- Siz kitap beremin degen soñ kütip twrmın.

Qız jımiıp küldi. Swñğat qızdı köligine mingizip, üyine aparıp saldı. Qoştasar sätte läm-mim demey, jımiıp küldi de, zulay jöneldi. Qız jigittiñ bwl äreketin tüsinbegendey tañırqap qaldı. «Bwl özi jwmbaq jigit eken. Birese, jol bermey, jetkizip saluın ötinedi, endi til qatpastan wştı-küyli joğalıp ketti. Aytpaqşı, bağana kitap alamın dep edi, onı da wmıttı» dep päterine keldi.

Üyge kirgen boyda onı äpkesi qarsı aldı. Siñlisiniñ bügin erekşe jimiıp kelgenin sezgen ol:

- Bügin  bireudi kezdestirgensiñ be? – dep swradı.

- Iä, – dedi ol. – Özi bir qızıq jigit eken.

- Seniñ baqıttı bolğanıñdı qalaymın.

- Äpke, senen bwrın üylenbeymin ğoy, – dep qulana jımiıp, qwşaqtap küldi. Äpkesiniñ jüziñ bir sät mwñ şaldı. – Meni qaytesiñ, öz baqıtıñdı oylasañşı.

- Eger sen jaqsı jigitpen twrmıs qwrsañ, men şeksiz baqıttı bolar edim, – dedi aldında şır aynalıp.

- Boldı endi, meniñ köñilime qaray berseñ, öziñ küyeusiz qalarsıñ.

- Tü-u, sen de qoymaysıñ…

- Sonımen, ol kim? Qayda jwmıs isteydi?

- Äzirge bilmeymin. Öziniñ minezi qızıq körindi. Aytpaqşı, menen kitap swrap, özi almay ketti.

- Kitap demekşi, meniñ qoñır bloknotımdı kördiñ be?

- Joq, sende qoñır bloknot bar ma edi?

- Bayqamay, biik söredegi kitaptardıñ arasınan taba almadım.

- Jaraydı, sosın izdermiz. Basım auırıp, qarnım aşıp ketti. Bügin özi auır kün boldı ğoy, sabaqtan şıqqan soñ kitaphanada otırdım. Diplom jwmısın bitiremin dep keş qarayğanın da bilmey qalıppın.

- Jigitiñ keşki asqa şaqırmağan ba? – dedi äpkesi sınay qarap.

- Oy, qoyşı, bügin ğana tanıstıq qoy. Osı seniñ bärin jedeldetip jiberetinin-ay! Onıñ üstine ol mağan asa wnamaydı.

-  Ol jağın keyin köre jatarmız, – dedi äpkesi qulana jımiıp.  Kiimiñdi şeş, tamaq dayın, juınıp kel.

Ekeui ünsiz as işti.  Bwl kezde kün wyasına batıp ketken edi.Swñğat üyiniñ janındağı dükenge bas swğıp, nan aldı da, köliktiñ artqı jağındağı orındıqqa qoyıp jatqanda böten kitaptarğa közi tüsti. Kölik işi alaköleñke bolatın. «E, qız kitabın mağan beremin dep köliktiñ işine tastap ketken eken ğoy» dep qolına wstap, üyine kirdi. As işip, auqattanıp alğan soñ kitaptardı oqısı keldi. Swñğat qoñır tısı bar kitaptı wstap, bwl jay kitap emes, bloknot ekenin bildi. İşin aşıp oqi bastadı:

«28. 11. 2013. Bügin ömirimdegi eñ erekşe kün. Beyne bir jaña ömirim bastalğanday. Men mınau jarıq düniege kelgenime alğaş ret Jaratqanğa alğıs ayttım. Adamdar sonşalıqtı qapersiz bola ma? Mine, bir ülken sınaqtan aman qalıp, janarım jarıq dünieni körgeni üşin de quanıştımın».

Swñğat qoyın kitapşanı jaba saldı. Böten adamnıñ qwpiya sırı jazılğan kündelikti wrlana oqıp qoyğanına ıñğaysızdandı. Osı jazbalardı oqığanda özin basqa bireudiñ baqşasına qol swqqanday qattı qısıldı. Älginde ğana tanısqan qızdıñ işki jan-düniesinde bolğan oqiğanı eleginen ötkizgen. «Bwl kündelik jazatın ne degen jaqsı qız? Qazirgi künde jan sırın qoyın däpterine tüsiretin, ötken künderi üşin özine esep berip, jasağan jaqsılığına quanıp, jamandığınan jirenetin qızdar bar ma? Äy, sausaqpen sanarlıq şığar. Äytpese, betine bes batpan dalap jağıp, suretke tüsip, selfi jasaytındardan köz sürinedi. Bolmasa, bolmaşı jetistigin dabırayta körsetip, äleumettik jelige salıp, kim qanşa layk basadı eken dep qarap otıratındar qanşama» dep oyladı. Biraq bwdan äri oquğa däti şıdamadı.

Qızdı oylağan sayın eñsesin basqan auır jük, tirşilik tauqımeti, köñil mwnarı seyilip sala bergendey. Qos janarı botanıñ közindey möldiregen aruğa iñkär bolıp, eriksiz _eljirgeni nesi eken? Swñğat tösekke bas qoyıp, tätti qiyaldıñ qwşağına endi. Aqıl salsa, älgi arudıñ janınıñ jazı bolarına kämil senedi. Köldegi aqquday terbelip, mayısqanı da bir äsem. «Şirkin, tağı bir körsem ğoy. Ou, men özi sol qızdı süyip qalğannan saumın ba? Körgenim bügin ğana, keudemdi sağınış sazı kernep ketkeni qalay?».

Swñğat qızdı armanday bastasa boldı, köginde jwldızdar janğanday boladı. Twñğiıq möldir közderinde ay nwrı üzilip, twrıp qalğanday.  Ol qızben tildesip twrğanday.

- Keudemde bür jarğan köktemdey, janımdı jılulıqqa bölep äkettiñiz ğoy?

- Qoyıñızşı… Köktem deysiz be?

-  Iä, iä, köktem. Bilesiñ be, köktemdegi boztorğaydıñ änin estigim keletini sekildi, seniñ de tılsım sırıña qanıqqım keledi?

- Siz meniñ qanday ekenimdi bilmeysiz ğoy. Eger bilseñiz, artıñızğa qayırılmay, qaşıp ketetin şığarsız (küldi).

- Siz kölikten tüserde janarım jautañdap, üzile, üzdige qarağanım-ay! Siz sonı bayqamadıñız ba?

- Sizge meniñ ätirim wnap qalğan şığar.

-  Olay demeñizşi. Men sizdi bir körgennen wnatıp qalıppın. Janarıñız kündey şwğıla şuağın şaşıratıp, meni eriksiz öziñizge ıntıq etip qoydı ğoy.

- Qoyıñızşı, sizge samarqau keyip tanıttım ğoy. Qattı külmegenim jaqsı bolıptı, äytpese köziñiz qarığıp qalar edi. (tağı küldi).

- Atay körmeñiz, sizben kezdeskeli keudemdi beytanıs sezim, şattıq pen quanış kernep, men baqıtımdı taptım dep ayğay salğım keldi.

- Beytanıs sezim… Öziñizdi aldamañız.

- Bilmeymin, äyteuir sizge qarasam, közim toymaydı.

- Kämpitke toymağan bala sekildisiz.

- Meni kekete bermey tıñdañızşı… Sağınğan jüregim sizge jete almay, sarğaya ma dep qorqam.

- Oy, siz qattı kettiñiz ğoy. Tanısqanımız jaña ğoy.

- Mine, mına alqızıl gülder sizge! Jüregimdi sezim terbep, janımdı mahabbatqa bölep baradı, Aygül!

- Siz sonday qiyali ekensiz.

- Eliktey swlu erkem, köñilimniñ küyin tıñdaşı. Senimen kezdeskeli köz aldımda dünie nwrlanıp sala berdi. Möldir köziñ külimdep, mağan qarağanda nwrğa bölenip bara jatqanday. Maqpalday mineziñ, aqmañday kelbetin elitip äketti. Qimastıqpen qoştasqan sätim äli esimde. Soñıñnan qol bwlğap, jabırqau janarıñdı jasqap äketkendey boldıñ.

- Eger meniñ basqa bir jigitim bar bolsa ne isteysiz?

- Sizdi eşkimmen böliskim kelmeydi.  Sizdi basqanıñ bağı boluğa äste qimaymın. Meni aq ümit armanım aldamaydı. Jüregimdegi bir näzik sezim öziñe qaray magnitşe tartıp baradı.

- Aq bwlttarğa armanıñızdı jazıp qoyğandaysız ğoy. Jel bolıp janımnan wşırıp jibereyin be? (qız küle tüsti).

- Siz meni mülde wnatpaysız ba? Al men bolsam sizdiñ sıñğır külkiñizdi estilgende, tätti ümitpen tañdağı boztorğay ünine baladım. (jigit ökpelep qalğan keyip tanıttı).

- Iä, sezgendeymin. Köñilimniñ güldey näzik pernesin sezim sausaqtarıñızben terbetip jiberdiñiz ğoy. Meniñ qasqa sudıñ ağısıñday minezimdi ne istemeksiz? Bärine könesiz be?

- Ğaşıq jan bärine könedi deydi ğoy. Men de könermin. Sizdiñ qolıñızdan jetelep,   sanduğaştar sayrağan baqtardı aralap, kökoray şalğınğa aunap, kök aspanğa qarap, qos wstasıp jatsaq deymin. Sizdiñ tañ säulesindey jüziñdi öbip, samal jel bolıp şaşıñızdı sipağım keledi.

- «Baqıtımdı bağalay almay qalamın ba?» dep qorıqpaysız ba?

- Bilem, qız balanıñ sırı köp te, aytarı az ğoy. Janarıñda külki oynağan kezde özimdi baqıtqa kenelgendey küy keşem.

- Meni oylaumen mwñdı bolıp ketipsiz ğoy. Jigittiñ mwñayğanı qızıq eken.

- Iä, ol mwñ siz köligimnen tüsip bara jatqanda payda bolğan. Janarımdı taldırıp siz ketken jaqqa qaray beretin boldım. Jürek sızdap özimdi qoyarğa jer tappay jür emespin be?

- Mına sözderiñiz jan-sezimimdi dir etkizdi ğoy.

- Qır güline tamsanğanday, öziñe közim toymaydı. Tipti, basqa boyjetkenge közim tüsse, sizdi oylaumen boldım. Qolıma appaq aydı qondırsam deymin.  Ol sensiñ, Aygül!

- Kökeyiñizden ketpey jürgen armanıñız osı ma?

- Iä, aqqaudıñ mamığınday kirşiksiz armanım öziñsiz.

- Janarıma jas irkilip ketti. Mağan jauabı joq swraq qoymañızşı!

- Aygül, Aygül!

Swñğat selt etti. Közi ilinip ketipti. Sağatqa qarasa, tüngi üşti körsetip twr eken. Wyqısı kelmedi. Eki közi qoyın kitapşada. Qızdıñ işki düniesin biluge qwmartıp, janında eşkim bolmasa da, wrlana  beytanıs qızdıñ tiım salınğan jan sırın oqısı keldi.

«23. 03. 2014 jıl. Bügin aynaladağı adamdardan äbden köñilim qaldı. Kölikte otırğan jas jigitterdiñ qart adamğa orın bermegeni ersi emes pe?! Sonısı azday, mağan beyne bir müsirkey, ayauşılıqpen köz saladı. Qanday jiırkenşti. Al aldıñğı küni siñlim beytanıs keyuananı joldıñ arğı betine ötkizip jatqanında, qwrbıları oğan ojıraya qaradı. Adamdar nege meyirimsiz bolıp baradı? Qayırımdılıq jasağan adamğa swqtanatınday bastarına ne kün tudı? Adamdar sändi kiim, qımbat kölik, biik mansappen emes, jomarttıq jasap nege jarıspaydı eken? Olar bwl ömirdiñ özi sınaq ekenin tüsinbey me?».

Swñğat kitapşanı qayta japtı. «Bwl qızdıñ türi ğana ädemi emes, jan düniesi de swlu eken ğoy. Eh, şirkin, mwnı men jar qılsam». Aytpaqşı, onıñ jigitteri boldı ma eken?

Jigit bireudiñ baqşasına tüskendey küy keşti. «Meniñ istep otırğanım tap-taza wrlıq emes pe? Biraq bolaşaq jarınıñ qanday ekenin bilgende ne twr? Qayta, til tabısuğa jaqsı emes pe?»  dep özin qızığuşılıqqa jeñdirdi.

«01. 09. 2015 jıl. Mine, men men jiırma birge keldim. Mektepte jürgende jigetter mağan söz salıp, mañımnan şıqpauşı edi, endi onıñ biri de joq. Universitettegi dostarım da menen teris aynaldı. Bwrın men toptıñ aldında jürgende, talay bayqaularda jeñimpaz bolıp jürgende dostarım men tanitın, endi men tömen qwldilağanda kimniñ nağız dos ekenin bildim. Men olardıñ mağan müsirkey qarağandarın qalamaymın. Men bwrın kemter, kembağal jandardı körgende ayauşılıq sezimmen emes, kez kelgen qiındıqqa moyımaytın. Öziniñ alğa qoyğan maqsatı bar, ömirge janı qwştar jandar dep esepteytinmin. Meniñ bwl pikirim dwrıs ekenine endi közim jetti. Olar (meniñ bwrınğı dostarım) ruhani mügedek eken. Keybir qwrbılarım ekiqabat bolıp, wyattı bolıp bosağa attap jatqanda, men arımdı saqtay bildim. Men eşkimge ökpelemeymin. Mağan da eşkim renişti dep oylamaymın. Eger olay bolsa, birinşi bolıp keşirim swrar edim. Keybir adamdar köñiliñdi swrauğa da jaramaydı. Ärine, olar qayırımdılıq jasauğa mindetti emes, biraq izigilik adam janın quanışqa böleydi emes pe? Kündeligim – meniñ sırlas dosıma aynaldı. Kündeligimdi oqıp otırıp, ömirde ne üşin, kim üşin  ömir sürip jatqanımdı tüsindim. Kündeligim sır saqtay almaytın äldebir qwrbım emes. Äri oğan kün sayın mwñımdı şağıp, şerimdi tarqatsam  da ıqılassız bolmaydı. Men jigit ataulını süymey, süyiktisi bolmay qaludan qorıqpaymın. Kim biledi, bälkim är aru sekildi, meniñ de bir küni baqıtıma qol jetkizuim mümkin ğoy».

Swñğat osınau oylardı oqıp otırıp, tañnıñ sebezgilenip atıp qalğanın da bayqamaptı. Töseginen twrıp, salqın sumen juınıp aldı da, tañğı asın işti.  «Qalayda bügin Aygülmen kezdesuim kerek» dep şeşti. Keşke jwmıstan şıqqan soñ Aygülge qoñırau şalğan.

-  Sizdi kelmey qala ma dep oylap edim, – dedi jigit jimiıp. Janarı arudı aymalap twr edi.

-  Kelmey qalsam,  basqa bireudi şaqıra salatın türiñiz bar ğoy, – dedi qız külimdep.

- Siz nege sondaysız? – dedi jigit.

- Qandaymın?

- Sizdiñ işki dünieñiz qwlazıp jatır, al siz aynalağa şuaq şaşıp jüresiz.

- Eki künde meni äbden zerttep aldım dep oylaysız ba?

- Bilmeymin. Äyteuir men sizdi bwrınnan beri biletin sekildimin.

Ekeui jaqın mañdağı kafege kirgen. Qolına qalam-qağaz alıp oficant kelgen.

-  Ne qalaysızdar? – dedi swñğaq boylı jigit qwraq wşıp.

- Mına süykimdi aru neni qalasa, mağan da sonı äkele beriñiz.

- Sonda qazirden bastap äyel zatına berip qoymaqşısız ba? – dedi qız külimsirey.

- Siz tağamdı menen göri jaqsı bilesiz ğoy, – dedi jigit «kinäsin» juıp-şaymaq bolıp.

Qız asqa tapsırıs berdi. Ekeui bir-biriniñ otbası jaylı swrasıp bilisken. Aygül qalada äpkesi ekeui birge twratının, äke-şeşesi auılda qalğanın sağınışpen äñgimeledi. Äkesi eki qızı oquğa tüskende bar-jiğan tergenine eki bölmeli päter äperip, alañsız bilim aluına jağday jasağan eken. Swñğat üydiñ ülkeni bolğan soñ auıldağı ini-qarındastarına qol wşın sozıp twratının aytqan.

-  Meniñ köp uaqıtım joq. Tezirek üyge qaytuım kerek, – dedi qız.

- Kelgenimizge köp bolğan joq qoy.

- Äpkem alañdaydı.

- Jaraydı, biraq qalanı biraz jayau seruendep qaytayıq, – dedi jigit..

Ekeui sırtqa şıqtı. Qalanıñ samaladay jarqırağan köşe şamdarı köz arbaydı. Qızıldı-jasıldı dünie adam janın eriksiz elitip äketedi. Äne, anau jerde şaşlıq pisirip jatır eken.

- Bizge ekeuin beriñizşi, – dedi jigit.

- Joq, üşeu, – dedi qız. Satuşı jelpuişpen mangal işindegi şoqtı qızuın qozdırıp älek. Swñğat qızğa qarap tañırqap qaldı.

- Üydegi äpkeme de ala barsam ba dep edim.

- Ärine.

Jigit mırs etip küldi. Qızdıñ üyiniñ janına kelgende:

-  Aygül, mınau seniñ kitatarıñ ğoy deymin, köligimniñ işinde qalıp qalıptı. «Oqıdıñ ba?»  degendey qız swraulı jüzben qaradı.

- Keşirşi, sen mağan berem degen kitap eken dep mına bloknottıñ bir-eki jerin oqıp qoydım.

- Mässağan, bwl meniñ emtihanğa dayındalıp jürgen kitaptarım ğoy. Bäse, qayda qoydım dep izdep jürsem. Al, mınau tanıs emes.. Aytpaqşı, men sağan kitap beremin dep edim ğoy. Jür, üyge jürşi, – dedi qız jigittiñ qolınan wstap, ilgeri tarttı. Ekinşi qabatqa köterilip, kiltpen esikti aştı. Swñğat üyge kirer-kirmesin bilmey, bögelip qaldı.

- Qorqıp twrsıñ ba? İşke kirsenşi, – dep sıñğırlay küldi Aygül. Jigittiñ auızına söz tüskey, wzınşaq dälizge ene berdi. Ekeui törgi bölmege ötkende aldınan arbağa tanılğan bir qız şıqtı.

- Tanısıp qoy, bwl meniñ äpkem, – dedi Aygül.  Swñğat til qata almay, osınau keremetke tañırqap qaldı.

- Raygül.

- Raygül! – jigit tañırqap, eñkeye qolın sozdı.

– Swñğat.

Ol Aygülge jalt qaradı. Qız ernin jımqırıp, tömen qarap twr eken. Aygül birden aytpağanı üşin keşirim swrap twrğanday:

- Bwl kündelik – äpkemdiki. Endi onı öz qolıñmen tapsırsañ boladı. Men emtihanğa dayındalıp jürgende asığıp, kitaptarımen birge qwşaqtap alıp kettippin. Sodan kölikte kitaptarımmen birge qalıp qoyıptı, – dedi.

- Siz qısılmay, otırsañızşı. Qazir şäy qoyıp jibereyin.

- Bwl kündelik sizdiki me edi, – dep Swñğat divanğa sılq etip otıra ketti. – Keşiriñiz. Men bayqamay, bir-eki jerin oqıp qoyğan edim.

- Eşteñe etpeydi, – dedi Raygül külimsirep. – Äyteuir tabılğanı jaqsı boldı.

- Siz meni emes, kündeliktiñ iesin wnatıp qalğan şığarsız, – dep keketti Aygül.  Äpkesi «mwnıñ ne?» degendey, tesile qaradı.

- Aygül, qoysañşı qonaqtı wyaltpay, – dedi äpkesi.  – Keşirersiz, meniñ siñlim sonday erke bolıp ketken.

- Ekeuiñiz tipti bir-birleriñizge wqsamaydı ekensizder, – dedi jigit män-jayğa endi qanıqqanday. Bayqasa, Raygül siñlisinen de ädemi eken. Biraq osınday swludıñ arbağa tanılğanı janına battı. Sonı bayqap qalğan Raygül:

- Jigitterdiñ bäri meni körgende teris aynaladı. Biraq men oğan renjimeymin. Olardı jaqsı tüsinemin. Ötkendi aytıp sizdiñ basıñızdı auırtıp jiberdik  qoy, – dedi Raygül jüzine tura qarap.

- Sizge ne bolğan?

- Kölik apatına wşırap, eki  ayağımnıñ tamırları janşılıp qalğan. Eki jıl boldı.

- Qiın bolğan eken, – dedi Swñğat kürsinip. – Qayta jüruge degen ümitiñiz bar ma? Qalay, bılay… sodan beri eş özgeris joq pa?

-  Ümitsiz adam bolmaydı ğoy. Därigerler bäri öziñe baylanıstı deydi. Oy, men senderdi äurelep  qoyğan joqpın ba? – dep, siñilisine bwrılıp: – Aygül, şäy qoyıp jiberseñişi.

- Äure bolmay-aq qoyıñızdar. Tağı bir kelgende…

Swñğattıñ basın neler oylar şarlap ketti. Äp-sätte bolğan oqiğanı qorıtıp ülgermedi. Tezirek köligine jetip, jaldamalı päterine qaytqısı keldi.

-  Jaraydı, men qaytayın, – dedi jigit. – Keş bolıp ketti ğoy.

Ol esikten şığıp ketkende:

- Ol endi qaytıp kelmeytin şığar, – dedi Raygül. – Men senderdiñ äñgimeleriñe beker aralasqan ekenmin.

- Kitaptı tağı wmıttı, – dedi Aygül.

* * *

Swñğat päterine jetken soñ wzaq oylandı. Ömirde mwnday wqsastıqtıñ boluı tegin be? Ol qızdıñ tüpki maqsatın tüsine almadı. Erteñinde jwmıstan soñ qızdı kezdesuge şaqırğan. Qolına bir şoq qızıl gül ızğardan bürisip ketkendey.

- Jaurap qalğan joqsız ba? – dedi qız amandasıp jatıp.  – Bügin kitaphanada wzaq otırıp qalıppın.

- Men toñğam joq, mına gülder bolmasa… – alqızıl rauşan gülderdi qızdıñ qolına wstata berdi. – Öziniz jwbatıp, jılıtıp alarsız.

Jigit jımiıp küldi. Qızdıñ da közderi külimdep twr eken.

- Men keşe äpkemmen kezdesken soñ kelmeytin şığar dep oylağam.

- Sen mağan äpkeñ jayında nege aytpağansıñ?

- Raygüldiñ mügedekter arbasına tanılğanın ärkimge bir ayta bergim kelmeydi.

- Men ärkim emespin ğoy. Meni böten sanaudı qoysañızşı.

- Tanısqanımızğa bügin üşinşi kün…

- Ötinem, menen sır jasırmaşı, – dedi Swñğat qızdıñ köktemgi ızğarınan bürisken sausaqtarın mäpeley, jılıtıp twrdı. Qızdıñ qwlağına sıbırlap:

- Aygül, men senimen ömir boyı birge jürgim keledi.

- …

- Özime ne bolğanın bilmeymin, äyteuir meniñ esimnen ketpey qoydıñ.

-  Bwl ötkinşi sezim… Erteñ-aq jerinip ketersiz.

- Olay demeşi. Seniñ köñiline qayau tüsirgem kelmeydi.

- Jigitterdiñ bäri birdey siyaqtı.

- Meni de solardıñ qatarına qosıp qoydıñ ba?

Qız tömen qarap, ündemedi. Suıqtan bürisken eki beti qızarıp, körkine şıray kirgize tüsken. Bwl kezde kün wyasına kümp berip, batıs jaqtı jalqın qızıl iñir boy körsetti.

-  Köktem kelgenin sezindiñ be? Bwl kezde mahabbat güli bür jaradı deydi ğoy.

- Bilmeymin.  Köktemniñ jıluın sezine qoyğan joqpın, – dedi qız dirdektep. Jigit onıñ qolınan wstap, özine tarttı. Qız bolmaşı qarsılıq bildirdi. Jigit qızdıñ qwlağına jağımdı ünmen:

- Aygül, men seni bir körgennen wnatıp qaldım. Meniñ mahabatıma senesiñ be?

- …

Jigit asqan jıldamdıqpen qızdıñ erninen süyip aldı. Qız tömen qarap, ünsiz qaldı. Teris bwrılıp, swr bwlt torlağan swrıqsız aspanğa qarağan.

- Jaqsı, onda. Qalasañ dos bolıp jüre bereyik. Äyteuir sen qasımda jürseñ bolğanı.

- Äpkemdi qimaymın, – dedi Aygül kenet jüzin mwñ şalıp. Jalt bwrılıp, jigittiñ jüzine qarauğa däti barmadı. Ol menen ülken ğoy. Raygül birinşi bolıp twrmısqa şıqsa eken dep armandaymın.

- Tüsinikti, – dedi jigit jeñil kürsinip.  – Qalay? Äpkeñniñ jürip ketuine ümiti bar ma?

- Ümitsiz adam bolmaydı ğoy. Eki jıldan beri köp özgere qoyğan joq. Tek äpkem uayımdap, uaqıt ötken sayın şögip bara jatqan siyaqtı.

- Meniñ biluimşe, seniñ äpkeñ ruhı mıqtı adam. Ol eşqaşan berilmeydi. Men osı qalada adamnıñ buın-tiregin oñaltatın bir jaqsı mekemeni bilemin.  Soğan aparıp körsek qaytedi?

- Men talay aytqanmın. Biraq onıñ barğısı joq. Meni äurelegisi kelmeytin şığar. Oquım bar degendey. Mamandar aytqan jattığulardı üyde jasap kördik. Biraq äzirge nätije joq.

- Bir amalı tabılar, uayımday berme, – Swñğat qızdı qwşaqtay aldı. Qız qarsılasqan joq. Ekeui bir köleñke bolıp, köşeni kezip kele jattı.

- Keşir, seniñ wsınısıñdı qabıl ala almaymın. Seni bosqa äurelegim kelmeydi,  – dedi Aygül. Swñğat ündemedi. Ekeui de jasandı küldi. Olar säbi-sezimniñ jılap twrğanın bildi. Qızdıñ üyiniñ aldına kelgende Swñğat qızben salqın qoştasıp, teris bwrılıp ketti. Aygül soñınan wzaq qarap twrıp qalğan.

* * *

- Ol mağan söz ayttı, – dedi Aygül äpkesine.  – Meni süyetin siyaqtı…

- Asıqpa. Bir-biriñdi äli jöndi bilmeysiñder ğoy. Sen jigitten azda emes, köp te emes, qarızğa aqşa swrap körseñşi.  Äpkemniñ em-domına qajet dey sal.

- Qoyşı, ıñğaysız ğoy, özi päter jaldap twradı eken. Onıñ üstine äkem keşe ğana auıldan aqşa salıp jiberdi emes pe? Aytpaqşı, ol seniñ häliñdi swradı.

- Meni me?

- Iä, seni oñaltu ortalığına aparuğa wsınıs ayttı.

Raygül oylanıp qaldı.

* **

Arada apta sırğıp ötti.

Swñğat pen Aygül sayabaqtı aralap jür.  Qız köñilsiz körindi.

-  Sen bergen kitaptı oqıp şıqtım, qızıqtı eken.

- Wnağanı jaqsı bolğan eken.

Swñğat qızdıñ köñilinde qayau barın bayqap, köñilin kötergisi keldi. Ekeui jas balaşa balmwzdaq jalap, bir-birin tätti maqtamen sıyladı.

- Swñğat, senen birnärse swrasam bola ma?

- Ärine,  - dep külimsiredi jigit.

- Mağan qarızğa aqşa bere twrasıñ ba? Otız mıñ.

Jigit tös qaltasınan portmonesin alıp, işin aşıp körip edi, jiırma mıñ teñgelik pen wsaq aqşa ğana bar eken.

- Mine, mınanı ala twr.  Jetpegenin erteñ tauıp äkep beremin, – dep jiırma mıñdı qızdıñ qolınan wstata saldı. Qız tömen qaradı.

- Jaraydı, men jüreyin. Meni şığarıp salmay-aq qoyşı, – dedi qız ıñğaysızdanıp,  ayağın tez-tez basıp, ilgeri jürip ketti.

* * *

Arada eki kün ötkende, ekinti äletinde Swñğat qolına eki gül şoğın wstap, qızdıñ üyine keldi. Esikti külimsirey aşqan Raygül men Aygüldiñ jüzi bal-bwl jaynaydı.

- Qızdar, merekeleriñmen!  – dedi jigit.

- Qayday mereke? – dep ekeui jarısa.

-  8 naurız degen bir keremet meyram emes pe?

- Oy, ol ötip ketti ğoy. Ol kezde senimen tanısta bolmağanbız.

- Jaqsılıqtıñ erte-keşi joq. Qızdar mekeresi kelesi jılı keledi dep kütip jüremin be? Men senderdi bügin qwttıqtağım kelip ketti. O, sender gülderden ärmen qwlpırııp ketipsiñder ğoy.

- Bosağada twrmay, işke kirseñizşi, – dedi Raygül. Üşeui otırıp tortpen şäy işti.

- Qalay? Jetistik bar ma? Ayağıñ jüruge jarap qaldı ma?

- Aqırın-aqırın jer basıp jürmin.

- Qalasañ, Aygül ekeuimiz eki jağınan kömektesip köreyik. Käni, Aygül, bayqap köremiz be?

Qız jımiıp, basın izedi.

-  Qoy, seni äurelep qoyarmın.

- Eşteñe etpeydi. Käni, Aygül demep jiberşi, – dep Swñğat Raygüldiñ qolın iığına saldı.  Üşeui täy-täy basqan baladay zalda äri-beri jüre bastadı.

- Mine, osılay. Künde-künde jattığa berseñ, zulaydaytın bolasıñ äli, – dep Swñğat jelpindirip qoydı.

- Rahmet! Büginge osı da jeter! – dedi Raygül riza bolıp.

Jigit päterine qaytarda Aygül qarızğa alğan otız mıñ teñgelikti bermek boldı. Swñğat aqşanı qaytıp almay, qızdıñ betinen süyip qoştasıp ketti.

* * *

Arada bir jarım  ay sırğıp ötti. Raygül qanşa eñbektense de jürip kete almadı. Ras, buındarı bwrınğıday emes, ikemge kelip qalğan sekildi. Kün sayın äpkesniñ jabırqaulı köñil-küyin körip, janı auırdı. Swñğat ta soñğı kezde keludi siretti. Aytuınşa, qazir jwmıstan keş şığatın körinedi.

-  Aygül, sen mağan qarap, öziñniñ bağıñdı baylama. Swñğat – jaqsı jigit. Sağan üylenuge wsınıs jasasa, köp oylanbay kelisimiñdi ber.

- Äpke men…

- Meni ömir boyı bağıp otırmaytın şığarsıñ?! Auıldağı äke-şeşemiz bizdi kişkentay kezimizden bağıp-qağıp ösirdi.  Endi eseygen kezde janına barıp, salmaq salğım kelmeydi. Özim de jürip, twra alamın ğoy. Dükenge de barıp kele alamın.  Anda-sanda kelip-ketseñ de jeter.

- Äpke, siz aldımen üylense eken dep oylaymın.

- Meniñ tağdırım osınday boldı. Endi eşteñe özgerte almaymız. Arbağa tanılğan qızdı kim qalıñdıq qılar? Eşkimge ökpeleuge bolmaydı. Bwl – ömir. Ärkimniñ öz tañdauı bar.

- Joq, men sizden keyin üylengim keledi.

- Mağan qarap otırsañ, qalay baqıttı bolasıñ. Seniñ ana atanıp, perzent süyuiñ kerek.

Osı kezde esik qağıldı. Ekeui «tañerteñ üyge kelgen kim boldı eken?» dep oyladı. Esik aşılğanda qolında joldorbası bar Swñğattı körip, ekeui tañırqap qaldı.

- Bastığım, bir aptağa Aqtauğa issaparğa jiberdi, – dedi tabaldırıqtan bermen ötip.  -  Bir sağattan soñ wşaqpen wşıp ketemin. Senderge kelip aytıp keteyin dep edim.

- Şäy işip ket, Qazir dayın boladı, – dedi Raygül.

- Rahmet! Asığıspın.

- Bir aptağa ketetin boldıñ ba? – dep mwñayıp qaldı Aygül.

- Iä, mende mwnda senderden basqa jaqınım joq, – dep Swñğat kibiriktep qaldı. – Qızdar,  senderge bir wsınıs aytsam dep jür edim. Bwl jaylı men köp oylandım. Eger bügin aytıp ketpesem, issaparda jürgende mazam bolmaydı.

Äpkeli-siñili jandar siltidey tına qaldı.

- Raygül, Aygül, – dedi Swñğat. Mümkin bwl wsınısım ersi köriner,  ol jağın özderiñ oylana jatarsızdar, men ekeuiñe birdey üylengim keledi!

Qos aru öz qwlağına özderi senbegendey, abdırap qaldı. Äpke men siñli bir-birine jalt qarağan. Jüzderi bir suıp, bir ısıdı. Bölme işinde mülgigen tınıştıq ornadı.  Jigittiñ aytqan sözderi töbesinen jay tüsirgendey, eseñgirep qalğan. Swñğat ta aytarın aytsa da, qolaysızdıq tuğızğanın sezgen. Özi de janın qoyarğa jer tappay twrdı.

- Jaqsı, men kettim! Eger senderdi renjitsem, keşiriñder!

- Swñğat, toqtay twrşı! – aldımen Aygül esin jiıp aldı. Erni dirildep, öne-boyı qalşıldap twr edi. – Sen rasımen ekeuimizge birdey üylenbekşisiñ be?

- Iä. Men osınday şeşimge keldim. Biraq…

- Raygülge de üylenesiñ be? – dep qaytalap swradı Aygül. Dausı jañğırıp şığıp, qwlağı şıñıldap ketti.

- Raygül, seniñ de meniñ qalıñdığım bolğanın qalaymın. Sen qalay qaraysıñ?

Raygül ne aytarın bilmey, jüzi älemtapıraq bolıp ketti. Siñlisine jautañday qaray berdi.

– Meniñ qarsılığım joq, eger sen Raygülge üyletin bolsañ, men de kelisimdi beremin, dep Aygül şort kesti. Raygüldiñ jüregi qısıldı. Üstel üstindegi stakan tolı sudı wrttap jibergen. İle esin jiğanday boldı.

- Aygül, sen ne dep twrsıñ?! – dedi Raygül şoşınğan keyippen siñlisiniñ jüzine barlay qaradı. – Swñğat  – seniñ baqıtıñ. Men bireudiñ baqıtın qalay bölisem?

- Äpke, men seniñ baqıtıñ üşin bärine dayınmın. –dedi siñlisi. Swñğatqa qarap:

- Swñğat, bwl seniñ jigittik söziñ be? Ekeuimizdi birdey baqıttı qıluğa uäde beresin be?

- Iä,  – dedi Swñğat. – Uäde berem. Men seniñ ädemi jüziñe qwmartıp ğaşıq bolsam, Raygüldi kündeligin oqıp ıntıq boldım.

- Uäde – qwday sözi. Sen sonı bilesiñ be?

- Bilemin. Men bar jauapkerşilikti moynıma alamın. Üşeuimizdiñ baqıttı ömir süru üşin bärin jasauğa dayınmın.

- Üy işindegilerge ne deysiñ? Olar Raygüldi qalay qabıldaydı?

- Bwl meniñ tağdırım, meniñ tañdauım. Äke-şeşem  jaqsı adamdar, meni tüsiner dep oylaymın.

- Sonda qalay bolğanı. Meni osı qalpımda qabıldaymın demekşisiñ be? – Raygüldiñ dauıs dirildep, jarıqşaqtanıp şıqtı.

- Däl osı qalpıñda qabıldaymın. Raygül, senen birinşi bolıp mağan twrmısqa şığuıñdı ötinemin. Aygül, seniñ de jüregiñ mendik bolğanın qalaymın.

Äpke men siñli tüs körip jatqanday añ-tañ bolıp, osınau keremettiñ köz aldında ötip jatqanına sene almadı. Raygül arbasınan twrğısı kelgendey qos qolımen keudesin tiktey bastağanda, Swñğat qızdı qapsıray qwşaqtap aldı.  Aygüldiñ közinen jas ırşıp şıqtı.  Ol da ekeuin qwşaqtay alğan. Üşeui baqıt dämin jaña sezgendey wzaq twrıp qalıp edi.

Swñğat sağatına qaradı.

-  Men jolğa şığayın, äytpese wşaqtan keşigermin. Bir aptadan soñ qaytıp oralam.

- Jolıñ bolsın, – dedi Raygül baqıttan jüzi-balbwl jaynap.

- Kezdeskenşe, aman-esen barıp kel! – dedi Aygül külimsirey. Janarı äli jasqa şılanıp twr edi.

Adamnıñ qwnı

(Policeydiñ hikayası)

Balalıq şağımda qanıpezer qılmıskerdi wstaytın policiya bolğım keletin. Qalanıñ qaq ortasındağı orta mektepti, keyin akademiyanı üzdik ayaqtağan soñ armanımnıñ jartısı orındalğan. Aq kirpişten qalanğan, küre joldıñ boyındağı bölimşege kezekşi bolıp ornalastım. Osı jerden kölik qozğalısınıñ dauısın estu men üşin rahat dünie sekildenetin. Policiya bolğanımdı ülken märtebe sanaytınmın. Öytkeni, bazarda qaltanı üptep ketken wrını, tün qatıp jüretin tonauşını tırp etkizbeymin. Tipti, qızdıñ abıroyın tögip, artınan öltirip ketetin qılmıskerdi qwrıqtau men üşin erekşe läzzat sıylaytın. Üstime forma kiip, iığıma pagon tağıp, belime tapanşa qıstırıp, elimde ädildik ornatu üşin kez-kelgen tapsırmanı bwljıtpay orındauğa dayarmın. Biraq men jwmısqa ornalasqalı özimniñ tım özgerip ketkenimdi bayqadım. Aynalağa qatal közben qaray bastadım. Qatıgezdikke etim üyrenip, qit etse aşulanıp şığa keletin boldım.

Köp wzamay süyikti jwmısım iş pıstıra bastadı. Sız tartqan tört qabırğağa telmirip, qolım men qwlağım telefon twtqasınan bir bosamaydı. Zoobaqta temir torğa qamalğan añdar sekildi, künä arqalağan jandarğa alğaşqıda qattı janım aşitın. Keyin boyım üyrenip ketkeni sonşalıq, işimdikke bögip, kökiregin kergen kerdeñderdi reziñke tayaqpen töpeştep alam. Osındayda ayızım bir qanıp, denemniñ qwrısqanı jazılıp, sergip qalam. Iä, kädimgidey rahatqa bölenemin.

Bölimşe qala ortasında edi. Köktemde jañbır tamşılarınıñ dauısın terezeni aşıp tastap, tünimen estip şığasıñ. Jazda auladağı alma ağaşınıñ qışqıltım iisi mwrın jarıp, tınımsız telefonnan aulaqqa qaşqım keledi. Maqpal tün qwlaqqa wrğanday tıp-tınış. Kölik ağını sayabırsıp, jürginşiler közden ğayıp boladı. Tek ayıqtırğış işinde adam keypine ene bastağan maskünemderdiñ küñkildegen dauısı estiledi. Äbden zerikkenim sonşa, qılmıskerlerdi zerttey bastadım.

Temir tor işindegi küdiktilerge qarasam, qoy auızınan şöp almaytın bir momaqan, beymaral jandar. Köz jasın köldetip: «Meniñ eş jazığım joq. Bosatıp jiberiñizşi!» – dep jalınğanda et jüregiñ eziledi. Qwddı japa şekken basqa bireu emes, osılar sekildi. Olardıñ kamera sıylağan jadau jüzderi, qarapayım jwrtqa qorqınış wyalatar sözderi janıma sonşalıqtı jiirkenişti.  Iä, iä, men olardı ittiñ etinen jek köremin.

Qatıgezsiz-au dersiz. Al, öziñiz aytıñızşı, anau araqqa sılqiya toyıp alıp, äyelin kök ala qoyday sabap, balaların qıstıñ közi qırauda dalağa quıp şıqqan äkeden ne jaqsılıq kütesiz? Bolmasa, bireudiñ  jalğız siırın wrlap, Almatı asırıp jibergen ekinşi kameradağı baukespege ne deysiz? «Bayqws jesir äyeldiñ aşqwrsaq balalarına sütin sauıp berip otırğan jalğız siırın wrlağanşa, baydıñ mıñğırğan jılqıların nege wrlamağan?!» dep şala bülinip, qaraday küyinersiz. Älde, qarsı aldımdağı äkimşilik qwqıq bwzuşılıq jasağandar otıratın temir torlı kamerada näpsimdi qozdırıp, bwttarına şolaq yubka, kindigi körinetin beldemşe kigen, betterine bes batpan boyau jağıp, şaştarın jalbıratıp, jayıp jibergen «tüngi köbelekterge» nendey aqıl aytarsız? Bir qarağanda bwlardıñ eşkimge eşqanday ziyanı joq köriner. Biraq qatıgezdik olardıñ jımısqı boyında jasırınğan. Eger qılmıskerdiñ jasağan ziyankestigine bağa berer bolsaq, onı jındı emes, sap-sau adamdar jasağan ğoy. Senbeseñiz, sizdi birde bölimşege äkelip, aralatayın. Qılmıskerlerdiñ ärqaysısımen jeke-dara söylesseñiz, osığan köziñiz jete tüserine bäs tigemin! Bäri tepse temir emes-au, biz baqılamasaq, osı bölimşeniñ qabırğasın qaqıratıp, tesip öter deni sau adamdar ğoy.

Jaraydı, sizdiñ tisiñiz sırqırasa, bükil deneñiz auıratını sekildi, adamğa ayauşılıq bildiresiz. Al qılmıskerlik dertke şaldıqqandardı körgende äyteuir öz basıñız temir tordan aman, bostandıqta ekeniñizge şükirlik bildiretin qasköy quanış bileydi. Olar özderin eş wstay almaydı. On-on bes jıl qorlıq körip, temir tordıñ ar jağında otırıp şıqsa da, qazıqqa baylanğan at sekildi, qaytıp kelip jatadı. Osıdan keyin aşulanasız ba, aşulanbaysız ba? Osınday tüzelmeytin qılmısker, künäsin jaqsılıqpen juıp-şaymaytın künähar bolğanşa, jer basıp jürgeniniñ özi qorlıq emes pe? Bilemin, siz bäribir qanday kemşiligi bolmasın adamdı jaqsı körip twrsız. Al siz üstine türli kesel jabısqan, dem alğanınan jötelgeni köp, adam öltirgen qılmıskermen bir kamerada wyıqtar ma ediñiz? Qorqınıştı deysiz be? Äne, siz de olardan tayqıp şığa keldiñiz. Jarqınım-au, qılmıskerdi jaqsı körmek tügil, jek köruge tatımaydı.

Policiya bola jürip, bir jıldıñ işinde adam jağasın wstatatın jäytterge tap boldım. Wstazın atqan şäkirt… Qaraköz qarındasın zorlağan qanışer… Anasın ölimşi etip sabağan sümelek… Äkesiniñ moynına qwrıq salğan qanıpezer… Oybay, ayta bersem janıñız türşigip, qwyqañız şımırlap, küyzelisten ömirden küder üzip ketersiz. Bizdiñ etimiz äbden ölip ketken. Biraq solardıñ işinde bir oqiğa äli esimnen ketpeydi.

Jazğıtwrım bizge jası jiırmadan asqan bir boyjetken tüsti. Türine qarasañız, adam tügil, şıbın öltiruge qolı qaltıraytın beykünä jan.  Apır-ay, tal boyında bir min joq arudıñ temir torğa toğıtılğanı layıq emes dep oyladım. Esimi Rabiğa eken. Janımdağı patrul'dik policiya ökili qwlağıma sıbırlap:

- Qabıldap al. Bayqa, bwl qızdıñ janına bireudi qosuşı bolma! – dep eskertti. Oybay, mınanday körikti qızdı böten bireumen oñaşa qaldırmaq tügil, qızğanıştan qılqınıp qalmaymın ba? Äp-sätte qwmarlığım boy körsete bastadı.

- A-a, iä, wmıtıp baram. Qızdan abay bol, bwl – recevidist, – dedi äriptesim.

- Recevidist! – tañırqap, qattı dauıstağanım sonşa, kamera işindegiler eleñ ete qaldı. Policiya patruli mağan nesine tañğalasıñ degendey, qabağın şıttı.

- Iä, – dedi sıbırlay söylegen küyi. – Adam öltirmek boldı degen küdikpen qamalğan.

«Adam öltirmek bolğan!» dep qattı ayğaylap jibere jazdap, äreñ toqatadım. Adam öltirgen qanıpezerdi jii körip jürmiz ğoy, biraq mına swlu, özi näzik qızdıñ bireudi qızıl qanğa böktirip… jo-joq, mümkin emes… Mümkin, bir qatelik bolğan şığar. Meniñ seniñkiremegen türimdi körgen äriptesim:

- Qılmıskermen köp söylespe. Közine tura qarama. Gipnoz jasap, qaşıp ketui mümkin. Olar ärtister ğoy, – dedi esikten şığıp bara jatıp. «Tü-u, qılmıskerdiñ boyında qanşama öner jatır deseñizşi! Sıyqırşı, ärtis, kilt jasau şeberi, bireudi jwdırıqpen jer jastandıratın bokser, qasapşı… Bw şirkinder osı önerin nege beybit türde, jaqsılıqqa bağıttamaydı eken dep qınjılasıñ. Bwlar bar ğoy, qaraptan-qarap şaşıñdı ağartadı.

Qarsı aldımdağı komp'yuterden beynekameralar arqılı küdiktilerdi közben bürkitşe şolıp otırmın. Közim şwbar ala köylekti qızğa tüsken. Iığına tüsken qolañ şaşı, jarasımdı kekili bar. Qaratorınıñ ädemisi. Jay ğana ädemi dey salu künä bolar. Policiya ökiliniñ sözdik qorında qaybir jaqsı söz bolsın, äyteuir onıñ swlu kelbetin suretteuge tilim jetpey qaldı. Meniñ baqılap twrğanımdı sezgen bolar, qız beynekamerağa jımiya külip, közimen magnitşe tartqanday boldı. Esime äriptesimniñ saqtıq sözi sap ete tüsse de, şıday almay ornımnan twrdım. «Mwnday qızdı ömir boyı qwşaqtap jürsem ğoy» dep qiyalday bastadım.

Tün ortası tayap qalğan bolatın. Basqa kameradağılarğa qarap edim, biri sız edenge tizesin qwşaqtay otırıp, arqasın qabırğağa süyep, oyğa şomğan. Köbi wyıqtap qalğan. Qızdıñ kamerasına jaqındap, boyjetkenniñ swlulığın tamaşalağım keldi.

Qızğa tayap qaldım. Albırt jüzinen qızıl şıraylı jastıqtıñ uıljığan keypin körgenimde ıntığa tüstim. Bir sät özimdi ayaldamada qızğa qırındağan jigittey sezinip kettim. Kiimi ütiktelgen, üsti-bası mwntazday taza boyjetkendi sañırauqwlaq kemirgen edenniñ iisindey sız kamerağa qamap qoyğanım äbestik sekildi. Meni köre sala üstin qağıp, ornınan twrğan. Kamera işine alaqat säule  tüsedi. Jüzi jarıqqa endi.

- Ağay, – dedi jalınıştı ünmen, – men qaydamın?

Mwnday swraqtı kütpep em, tosılıp qaldım. Özimdi qwqıq qorğau böliminde emes, jındıhanada isteytin qızmetkerdey sezindim. Änşeyinde mwnda tüskender bosatıp jiberuin, bolmasa tuıstarına habarlasuın ötinip swrap jatatın.

- Men ağañ emes, policiyamın! Qayda boluşı ediñ?! Sanatoriyde, – dedim mısqılday.

- Sizder netken qatıgezsizder! – dedi jılarman bolıp. Sosın meniñ üstimdegi formağa, temir torğa qarap, köñili qwlazıdı. Jauap bermey-aq qoyaiın dep edim, mına qızdıñ sözi jınımdı qozdırdı.

- Biz be qatıgez?! – dedim kekete, – biz… biz degen ädilet ornatuşılarmız. Al sender barıp twrğan hayuansıñdar! Zwlımdıq jasaysıñdar!

Jaña ğana swlulığına swqtanğan men osılayşa taba astında özgerip şığa keldim. İşimnen «mına qız adamdı gipnozdaytın qızıl közdi päleniñ özi» – dedim.

- Jigitterdiñ köbi sonday… Meniñ körkime köz tigip, onı özderi moyındamaydı. Siz de söyttiñiz. Moyındaysız ğoy.

Ne derimdi bilmedim. Swludıñ janarı janarıma tesile qarağan sayın özimniñ şekten şığıp bara jatqanımdı sezdim. Qızğa salsañ, jasağan qılmısın özime moyındatudan tayınbaydı. «Iä, iä, bwl meni arbap baradı».

- Siz… siz adam öltirdi degen küdikpen qamaldıñız. Qwqıq qorğau organı ökilimen rwqsatsız söylesuge bolmaydı, – dep keri bwrılıp, ketuge oqtaldım.

- Siz – qorqaqsız! Qızğa söz aytudan imenesiz. Üylenbey jürgeniñiz sondıqtan… Tipti, batıl boluı üşin policiya boldıñız!

Töbemnen jay tüskendey eseñgirep qaldım. Mına şirkin meniñ boydaq ekenimdi qaydan bilip alğan? Sosın qızdarmen…. batıl bolğım keletinimdi… «Gipnoz, iä, gipnoz». Basımda tek osı oy qalqıdı. Ernimdi tisimmen qırşım aldım. Duılday jöneldi. Iä, aqıl-esim orında.

- Ağay, – dedi qwlağıma jağımdı dauıspen, – Men nege osı jerge tüstim?

Men bwdan äri qızben söylesudi qalamadım. Däl qazir közimdi gipnozben arbap, kiltimdi alıp, özimdi qamerağa qamap qoyatınday qorqıp kettim. Artıma qaramastan tez-tez basıp, ornıma jayğastım. Qwlağıma qızdıñ mayda sözi jañğırıp, jağıp baradı. Men tek tezirek tañ atıp, kezekşiligim bitkenin küttim.

* * *

Tañerteñ künniñ közi joğalıp, köleñkeniñ ızğarı sezildi. Kezekşiligimdi, qaru-jarağımdı ötkizgen soñ jalğa alğan päterime keldim. İle juınıp-şayınıp, şäyimdi işip alğanan keyin tätti wyqığa batqım keldi. Biraq qimılım bayaulap, äldebireudi oylay berdim. Qwddı ölip-öşip süygen ğaşığım sekildi esimnen ketpeydi. «Qoy, dereu tösekke jata ketip, alañsız dem almasam bolmas» dep jastıqqa basımdı tösengenim sol edi, balbırap, közime wyqı tığıldı.

Tüsimde ğajayıp bir saraydıñ işinde jür ekenmin deymin. Keñ äri biik bölmelerdiñ işi samaladay jarqırap, jan-jağınan nwr saulap twr. Bir qızığı, saraydıñ qabırğaları tügeldey aynadan eken. Qağa bastağınımda-aq altın esik ünsiz aşılıp ketti. İlgeri ötip, aynalağa auzımdı aşıp, qarap qalıppın. Mwnda da edennen töbege deyin wzınnan-wzaq sozılğan aynalar.

- Siz menen nege qaşıp jürsiz? – dedi äldekim tu sırtımnan. Selk ettim.  Qarsı aldımdağı aynadan Rabiğanı kördim.

- Qaşqanım joq, – dep miñgirledim. – Siz… qaydan keldiñiz?

Qattı qorqıp ketkenim sonşalıq, jüregim keudeme sıymay atqaqtap twr.

- Qorıqpañız! Men sizge tiispeymin, – dedi boyjetken. Üstinde şwbar ala köylek. Jalañ ayaq.  Şaşı tizesine deyin tögilip ketipti. Dauısı jarıqşaqtanıp şıqtı. Saray işi qızdıñ dauısına twnıp ketkendey.

- Qorqıp twrğanım joq, – dedim qol-ayağımnıñ dirildep ketkenin sezdirgim kelmey. – Biraq siz qılmıskersiz…

Osını qalay ğana batılım barıp ayttım eken? Twzaqqa ilingen añ sekildi sileyip qaldım. Közderine qaradım: külimsirep twr eken. «Bwl aldamşı sezim. Meni aldamaq. Qalay da qwrığına tüsirmek» dep oylap ülgerdim. Qan iisin sezgen akuladay, qızdıñ boyında astamşıl, tentek sezim bilegen.

- Men qılmısker emespin!

- Joq, – dedim oyımdı jalğastırıp, siz qılmıskersiz!

- Men be?

- Iä, iä, siz!

Rabiğa söyleytin adamday jwtınıp qaldı. Biraq sözimdi bölmedi. Meni bir belgisiz senimdilik bilep äketti.

- Siz adam öltirmek boldıñız. Iä, iä, düniedegi eñ körkem, eñ keremet jan iesine qol saldıñız. Netken qatıgez adamsız? Joq, siz adam emes, jauızsız!

Qızğa zer sala qaradım. Sot aldında ölim jazasına kesilgen janday, wnjığası tüsip, müsäpir keyipke enipti.

- Men – künäsizbin! Ol adamdı öltirmek bolğan men emes, – dep qız jalınıştı dauıspen mağan jaqınday tüsti. Eki közinen jas parlap twr eken. Tañ qaldım. Şınımdı aytsam, swlu boyjetkenniñ künäsizdigine ilana bastadım.

- Sonda… sonda kim? – dedim közim baqırayıp. Qızdıñ qos qolınan wstay aldım. Swp-suıq eken. Qorıqqan men emes, sol sekildi.

- Ol… ol meni qılmıs jasauğa itermeledi.

Qas-qağım sätte qızdıñ jüzi özgere bastadı. Men şoşınıp, boyjetkenniñ qos qolın serpip tastap, keri şegindim. Ol kinäli adamday qipaqtadı. Aşı terdiñ iisi mwrnımdı jarğanday tiksinip qaldım.

- Ol kim?

- Mine, qarsı aldıñızda twr ğoy.

- Siz be?

- Joq, aynağa qarañızşı!

Aynağa jalt qaradım. Barlıq aynalarda tek boyjetkenniñ kelbetinen basqa eşkim körinbedi.

- Sizden basqa eşkimdi körip twrğanım joq!

- Sender onı köre almaysıñder, ol meniñ işimde!

- Ne dep sandıraqtap kettiñiz? Siz öziñizdiñ qılmısıñızdı jasıru üşin tapqan aylañız bwl.

- Joq, olay emes, mağan seniñizşi! Ötinemin!

- Mağan dälel kerek, dälel! Ayğaq zat! Tüsindiñiz be?

- Iä, – dedi ol mwñayıp. Swlu sınıq jüzin tömen salbıratıp, asqan jıldamdıqpen qos qolımnan şap berip wstap aldı. Şapşañdığına köz ilespedi. «Qazir meni öltiredi» dep oyladım. Kenet swlu qızdıñ jüzi quañqı tartıp, közderi şoqtay qızarıp, men körmegen qwbıjıqqa aynalıp şığa keldi. Zärem zär tübine jetti. Osınday swlulıqtıñ işine mwnday qwbıjıq qalay ömir sürgen? Öz izinen özi şoşığan qoyanday boyjetken de öziniñ jan sarayınan sırtqı älemge qaşıp şıqqısı keletinin tüsindim. Qwbıjıq öñmennen öterdey tesile qarağanda tänim tügil, janım türşikti. Men joğalğan malın izdip, jırqış añğa kezikken adamdaymın.

- Mağan tiispe! Men policiya qızmetkerimin!

Qwbıjıq mağan kekesinmen külip, sanamdı ulay bastadı. Onıñ bir bölşegi deneme dendep enip bara jattı. Men jwlqınıp, bilgen dwğamdı aytıp, bosağan oñ qolımmen şapalaqpen tartıp jiberdim. Qwbıjıq äp-sätte swlu boyjetkenge aynalıp şığa keldi.

- Kördiñiz be? Endi mağan senesiz be? – dedi aru jılarman bolıp. Osı kezde telefon şıldırınan oyanıp kettim.

* * *

Bastırılıp qalıppın. Basım meñ-zeñ. Bilet satıp alıp, poyızdan qalıp qoyğan  jolauşıday abırjığan küyge tüstim. Apır-ay, küni boy üy tirligimmen aynalıssam da, körgen tüsim oyımnan ketpey qoydı. Bir sät wmıta alsamşı. Qayta tüsimde körgenimdi esime alsam, älgi qızğa degen qwmarlığım arta tüsedi. Qalay da beytanıs qızben jaqınıraq tanısqım keldi. Nege ekenin bilmeymin, bir jaqındıqtı sezem. Eger sizdiñ wnatqan adamıñız temir tordıñ ar jağında otırsa, kezdesuge barar ma ediñiz? Men bolsam vanna qabıldap, ayna aldında şaşımdı tarap, iissu seuip aldım. Sizge aytudı wmıtıp baradı ekem, bağana bölim bastığı äriptesimniñ auırıp qalğanın, keşke ornına kezekşilik twruımdı swrağan. Birden kelisim bergenimdi işiñiz sezip otırğan şığar. Nesin aytasız, közqaştı bolğan küybeñ tirşilik taban astında osılay özgerip şığa keldi.

Ädettegidey keşqwrım jwmıs ornına keldim. Kezekşiligimdi qabıldap alğan soñ kameradağılardı aralay bastadım. Biz küdiktiniñ 72 sağatqa deyin qamap qoyuğa qwzırımız jetedi. Egeräki, küdiktiniñ kinäsizdigi anıqtalsa, bosatıp jiberemiz. Bolmasa, isin prokuraturağa jiberemiz. Men qızdıñ isi öris almauın şın tilegen edim. Kameralardı aralap kelemin. Keşegi maskünemder de, «tüngi köbelekter» de zım-zıya joğalıptı. Tek özim köruge qwmartqan aru ğana jeke kamerada köñilsiz otır eken. Ayaq tıqırı estilgen soñ moyın bwrğan.

- Siz be? Tağı keldiñiz be? – dedi qwtqaruşısı kelgendey quanıp. Men bir alıstan sälemdeme äkelgen tuısı sekildimin. Qos janarı külimdep, mağan qaray beredi. Közderimmen ünsiz aymalay berdim.

- Men sizdi wzaq küttim, – dedi boyjetken mağan tesile qarap.

- Men sizdi kütken joqpın, – dep ötirik ayttım.

- Küni boy esimnen şıqpay qoydıñız. Siz şe, siz meni oyladıñız ba?

Ezu tarta küldim.

- Sizdi ne üşin oylauım kerek. Sizdiñ tağdırıñız meni qızıqtırmaydı.

- Ötirik ayta almaydı ekensiz. Köziñiz bärin aytıp twr ğoy…

Ündemedim.

- Tüsimde sizdi kördim.  Menen qorqıp jür ekensiz.

- Men eşkimnen qorıqpaymın! – dedim tistenip. Qız mırs etip küldi. Qarañğı qapasta otırğan adamnıñ bostandıqta jürgen adamdı kekete külui tañğaldırğan. Men namıstanıp, üstelime qayta jayğastım.

Bwl kezde keñistikke jwtılğan künniñ kirpikteri körinbey bara jattı. Kündiz bir-kirip, bir şığıp jüretin äriptesterimniñ kelisi sap tiılğan. Tınımsız telefon da meñireu küy keşip, sabasına tüsken. Basımdı türli jaman oylar qaumaladı. Qazir qız otırğan kamerağa kirip barıp, bal erine sülikşe jabısam. Özi meni qalap otırğan qızdan bas tartuım aqımaqtıq emes pe? Tätti oylar tätti tüske jetelep ketipti.

Tüngi sağat on ekige tayap qalğanda kameradan qızdıñ qattı şıñğırğan dauısı estildi. Örtenip jatqan üydiñ işinde qalıp qoyğan baladay zäre-qwtım qalmadı. Kamerağa karasam, qız betin bürkemelep alıptı. Közime köleñkeli eles köringen. Jalma-jan qolıma reziñke şoqparımdı alıp, jügire jöneldim. Dereu jabıq kameranıñ esigin aşpaq bolıp bir buma kiltimdi birinen soñ birin qwlıptıñ wñğımasına sala berdim. Qız şıñğırğan sayın qolım dirdek qağıp, jüykem sır bere bastadı. Jüykeni jwqartarday esik äyteuir şiqılday aşıldı. Kamerada böten eşkimniñ joq ekenine köz jetkizdim.

- Ötinem! Ötinem! Meni jalğız qaldırmañızşı!

Men ne aytarımdı bilmey, qızdıñ äli ketken süyriktey sausaqtarın ayaladım. Jwbatqım keldi. Qoldarı dir-dir etedi. Qızdıñ jüzinen qattı şoşınıp qalğanı bayqadım.

- Jaman tüs kördiñiz be? – dedim türine bajaylay qarap.

- Joq, ol… ol meni qılqındırmaqşı boldı.

- Kim?

- Siz kirgende ol joq bop ketti!

«Bos sandıraq» dep oyladım işimnen, bwrın osı jerde asılıp ölgen qılmıskerler jöninde köp estigem. Tipti, ölgen adamdardıñ janı qalıp qoyıp, alaswrıp, bayız tappay ğimarattı şarlap jüredi degendi san ret qwlağım şalğan.

- Siz janımnan alısqa wzamañızşı! Ötinim! – dedi qızı janwşıra jalınıp.

- Qorıqpañız. Neden qorqasız? Mwnda ekeuimizden basqa eşkim joq, – dedim birqalıptı, bayau dauıspen. –Men osındamın. Qasıñızda bolamın.

- Wyıqtağım kelmeydi. Wyıqtasam, jaman tüster körem.

Közderi qızarıp, qaraşığınıñ aynalasındağı aq aydın qantalap ketken.  Şaması, talay uaqıt köz şırımın almağan sekildi.

- Jatıp, dem alıñız. Sizdiñ jüykeñiz şarşağan, – dedim ketuge oqtalıp.

- Joq, ketpeñizşi! – dep qız şoq basqanday baj ete qaldı. – Meni jalğız qaldırmañızşı!

Samayı terlep ketipti. «Mına qız kamerada özine özi qol jwmsasa, basım bälege qalar» dep oyladım. Äri arudı sonday ayap kettim.

-  Jaraydı, eger qalasañız, qarsı aldımdağı kamerağa auıstırayın.

Qız til qatpay, basın izedi. Men lezde otırğan jerinen twrğızıp, qolına kisen saldım.

- Osınıñ ne qajeti bar? – dep Rabiğa siñiri tartılğanday qwrıstanıp, qabağın kirjitti.

- Tärtip solay. Renjimeñiz.

- Adamdar qanday qatıgez. Biraq sizdiñ meyirimdi jan ekeniñiz jüziñizden körinip twr.

Qızdıñ baqıtsızdığına özimdi kinälidey sezinip, jüzimdi tömen saldım. Rabiğanıñ qoldarı äli dirildep twr edi. Qos temir bilezik bir-birine tiip, solqıldap twrdı.

- Men eşqayda qaşpaymın, – dedi qız. – Qolım auırıp ketti. Bosatıñızşı!

Qoldarım arudıñ qoldarın ayalap twr edi. Jüregim dürsildep, boyımdı beytanıs sezim biledi. Tamağıma bir ıstıq tüyinşek twrıp qalğanday dilgirdim. Ündemesten kisendi aştım.

- Jaqsı boldı, – dedi Rabiğa. Qos bilegin uqalap, säl tınıştaldı. Qızdı şığarıp, kameranı qwlıptadım. Jwmıs kabinetiniñ torközinen körinip twratın swq sausaqtıñ juandığınday torköz kamerağa jayğastırmaq boldım. Qız jılarman boldı.

- Qorqam, bäribir qorqam. Meni jalğız qaldırmañızşı!

- Jaraydı, tañ atqanşa meniñ kabinetimde otırıñız. «Biraq qolınıñızğa kisen salıp qoyam» dep äzildedim. Boyjetken kisendi wnatpaytının bildirgendey, basın şayqadı. Qız krandağı jılı suğa beti-qolın juıp aldı.

Kabinet jılı edi. Qızdıñ wyqısı kelip, qolımen auzın jauıp, esiney bastağan. Üstelimniñ üstindegi qızdıñ isin tergey bastağam. Äriptesim recevidist degenine senbey, küdigimdi seyiltu maqsatında jeke isin qızığa qopardım. Ras, adam öltirmek bolıptı. Biraq maqsatı orındalmağan. Jañbırlı küni qolşatırmen kele jatıp, beytanıs er adamdı bar küşimen jelkeden salıp ötken. Ana bayqwstıñ qaraqwsınan däl tise kerek, jerge swlap tüsipti. Sol kezde qız esin jiıp, jäbirlenuşini auruhanağa jetkizgen. Tağı birde balkonda twrıp, tömende ketip bara jatqan äyeldiñ üstine gül otırğızılğan qwmıranı tastap jibergen. Sosın isine ökinip, jedel järdem şaqırtqan. Tük tüsinsem bwyırmasın. Jaraydı, gül qolınan bayqausızda qolınan tüsip ketken şığar, al köşede ketip bara jatqan, özinen küşi mığım er adamğa soqqı jasau aqılğa sıya ma? Kezinde birge jürip, tastap ketken jigitinen öş aldı deytindey emes, äkesimen jastı, alpıstı alqımdağan adamdı jaraqtağanı tüsiniksiz. Aldımen qasköylik jasaydı, artınan kömektesedi. Qızıq! Adam aqılına sıymaytın jağday. Eñ abzalı, qızdan zardap şekken adamdardıñ bäri din aman. Densaulığına säl zaqım kelgeni bolmasa, börik işinde bas, jeñ işinde qol sınbağan. Abaysızda jasalğan qiyanat. Qılmısker deudiñ özi artıq.

Qızğa qaradım. Besiktegi säbi sekildi balbırap wyıqtap jatır. Sonday ädemi. Rabiğanıñ osında kelgeni özimniñ özgerip ketkenimdi ayttım ğoy. Boyjetkenniñ swlulığı mağan küşäla şaynağanday äser etti. Tün ortasınan auıp bara jattı. Aynala meñireu tınıştıq. Rabiğanıñ swlulığına swqtana qarap qana otıru künä sekildi edi. Gülge qwmartqan araday qızdıñ janına otırıp, alaqanın ayaladım. Qızdıñ jüzine asa bir süyispenşilikpen üñilip, tabiğattıñ osınau keremet jaratılısına tamsana qaraymın. Kenet basıma sap etip bir oy qonaqtağan. Qızdıñ wyıqtap jatqanın paydalanıp… qıp-qızıl erninen süyip alğım keldi. Qalay ğana batılım barğanın bilmeymin, Rabiğanıñ jwp-jwmsaq, dımqıl ernine ernimniñ tigenin sezdim. Qızdı oyatıp almayın degendey jaylap süye bastadım. Özim bwrın tatıp körmegen rahatqa batıp baramın. Bir süydim, eki süydim, bir kezde ernim tätti  eringe jabıstı da qaldı. Rwqsat etilmegen jemisti tatqanday elegizi berdim. Qızdıñ moynınan jwpar iis añqıp, jwp-jwmsaq betine töne tüstim. Ernim erkime bağınbay bara jattı. Közderim jwmılıp, tätti läzatqa şım batıp baramın. Janarımdı aşqanda mağan qızdıñ qoñır közderi qadala qarap qalıptı. Ernim bosap ketip, işke dem jwttım. Qız mağan sıyqırlı jımiıspen qarap, näzik mwrımen betimdi üykedi. Jüregim lüpildep, tınısım jiiley tüsti. Men qızdıñ qarsılıq bildirmegenin körip, appaq tamağın süye bastadım. Qoldarım boyjetkenniñ jiñişke, tığız denesin samalday sipay berdi. Bir kezde omırauınıñ tüymelerin ağıtıp bara jatır edim.

- Boldı, ärige barmayıq, – dedi ıñırsi.

- Janım, – dedim qwlağına sıbırlap. – Men seni wnatıp qaldım.

- Qoyıñızşı!

- Esim auıp baradı, öñim be, älde tüsim be?

- Twnşığıp baram… Qolıñızdı bosatıñızşı!

- Sizdi bir sätke bolsın qwşağımnan bosatqım kelmeydi.

- Toqtañızşı! Keudemdi qısıp jiberdiñiz.

Osı kezde tereze tarsıldadı. Qızdı qwmarta öbip jatqanımmen, esimdi tez jidım. Jalma-jan qızdı qwşağımnan bosatıp, kiimimdi tüzey bastadım. Rabiğanı dereu kabinetimnen şığarıp, kamerasına qamap tastadım. Alqına jügirip, esikti aştım.  Qarsı aldımda şegir közdi, biday öñdi, alasa boylı jas jigit soyğan tülkiñdey ırjiıp twrdı.

- Bağanadan beri esikti tarsıldatıp twrdım.

- Közim ilinip ketipti. Makstıñ orında twrmın ğoy. Eki kün dwrıs wyıqtamağan soñ…

- Qalay qattı wyıqtap jatqanındı kördik qoy, – dep şegir köz mırs etti. İşim qılp ete qaldı. «Mına bäle sırttan bärin baqılap twr eken ğoy. Iä, işke jarıq tüsip twrdı ğoy».

- Sağan dem alu kerek, – dedim tük bolmağanday, onıñ şarşañqı jüzine qarap.

- Sen siyaqtı qız qwşaqtap jatsam, sespey qatar edim.

- Qaljıñdı qoy. Bäri sen oylağanday emes. Odan da ne üşin kelgenindi ayt.

Policiya ökili qızmettik köliginiñ artqı esigin aşıp:

- Mine, mınanıñ esin jiğızu kerek. Ayıqtırğıştı sağınıp qalıptı. Üy işine «koncert» qoyğan soñ körşileri şağımdanğan.

- E, o jağın qatıramız, – dedim bastığımnıñ bwyrığın orındamaq bolğanday sañq etip. Şegir köz mağan äli soyğan tülkidey ırjiya qaraydı.

- Küte twr, mınanı kamerağa jayğastırıp keleyin,  – dedim. Qaytıp kelsem, qu jigit äli ornınan tapjılmaptı. Jemtiktiñ iisin sezgen nağız päleniñ özi. «Mına bäle jwrttıñ bärine Rabiğa ekeuimizdiñ aramızda bolğan jağdaydı jayıp jibere me dep qorıqtım. Öytkeni, bastığım meni özgelerge ünemi ülgi etip jüretin. Eger adam öltirmek bolğan degen küdikpen qamalğan qızben ämpey-jämpey bolğanımdı bastığım, äriptesterim, tipti bükil qala jwrtı estise, jurnalisterdiñ qwlağına jetse, asıl armanım közden bwl-bwl wşıp, masqara bolmaymın ba?

- Jaspız ğoy, – dep ırjiya küle berdim. Äriptesimniñ köliginiñ işine qarap edim, közim qızıl tüymege qadalğan.

- Öy, qızıl janğanşa jüre beripsiñ ğoy. Jolda qalsañ qaytesiñ. Jağdayıñdı aytsañ kömektesemiz ğoy, – dedim saqılday külip. Qaltamnan suırıp qolına bes mıñ teñgelikti wstata saldım.

- Benzin qwyıp al. Qızdarğa gül alarsıñ.

Şegir közdiñ öñi jılıp sala berdi.

- Jaqsı. Men eşteñe körgen joqpın, – dedi jımiya.

Pısıqqoy äriptesim ketken soñ ornıma sabırlı küyde jayğastım. Bir sät özimniñ jasağan isime esep bere bastağam. Iä, bayqasam boyım birte-birte jamandıq ataulığa üyir bolıptı. Qızğa süymeymin dep ötirik ayttım; adam öltirmek bolğan qılmıskerdi rwqsatsız kameradan şığarıp, janıma qaldırğanım; arumen aymalasıp, qwşaqtasqanım; policiyağa auızbastırıq bergenim künä emey, nemene? Tü-u, ömirimde osınşama auır qılmıs jasaymın dep oyladım ba? «Onda twrğan ne bar, sen jassıñ, qızğa kim qwmartpaydı, süyiktisin qorğau üşin kim ne istemeydi?» deydi işki oyım. Bir bayqağanım, jaman ädetke boy aldırğan sayın jüregim qatıgezdenip, örkökirekte, menmendikke boy aldırıppın. Jaraydı, onı qoyıñızşı, öz özimnen özim jiirkenbeytin, qayta sodan läzzat alatın, şındıq pen aqiqatqa samarqau qaraytın sezim payda bolıptı.

Esime erninen bal tamğan qız tüsken. Kamerağa köz salğanda qızdıñ äri-beri teñselip, bir onında tıpırşıp, bayız tappay jürgenin kördim. Ol sirä, meni kütip jürgen bolar. Bir sät kamerağa mwqiyat şwqşiğanımda qızben birge bir köleñke ilesip jürgendey boldı. Wyqım şala bolğan soñ köz aldım bwldırap, qabağım isinip, türli eles köringen şığar dep tüydim. Bir kezde qız şıdamadı-au deymin, kamerağa tesile qarap twrdı. Alaqanın özine qaray jelpip qoyadı. Meni şaqırğanı. Qızdı köp küttirmey, qasınan tabılğam.

- Nege sonşa keşiktiñiz? – dedi wzaq uaqıt ayaldamada avtobus kütip, jaurap qalğan janday.

- Telefon şırıldağan soñ…

- Men estimedim ğoy.

- Sen meni oylap, estimey qalğan bolarsıñ. Jaraydı, onı qoyşı. Jağdayıñ qalay? – dedim kabinettegi oqiğadan keyin senge köşip. Rabiğa saualıma jauap qatpay, tömen qarap jımidı.

- Qorıqpa! Seni bosatıp alamın, – dedim senimmen.

- Ras aytasız ba? Meni bosatıp alasız ba? – dedi qoldarımdı jıp-jılı, jwmsaq alaqanımen ayalap.

- Iä. Seni qapastan qwtqarğım keledi.

Meniñ bwl senimdiligim qızğa wnap ketti bilim, qwlağıma sıbırlay:

- Men sizdi kütem!

- Mağan seniñiz, – dedim arudı közimmen wzatıp salıp.

Tañ ağarañdap attı. Aynalağa jarıq säule şaşıradı. Policiya bölimşesiniñ işine nwr saulağan. Qızdıñ isin qanşa qoparsam da, tük tüsine almadım. Boyjetkenniñ äldekimdi qasaqana öltirmek bolğanı tüsiniksiz. Qız bağana qorıqqan sätte jılap, iığıma basın tösep, eşkimge ziyan tigizuge nieti bolmağanın ayttı emes pe? Sonda qızdıñ mwnday jaman qadamğa baruına kim sebepşi? Aram niet qaydan kelgen? Rabiğa bükil ötken ömirin äñgimelegende kişkentay kezinde beykünä jan bolğanın, tek 9 jasında, ötpeli kezeñde kün batıp bara jatqanda dalağa şığıp, üy aulasında esinen tanıp qalğanın aytqan. Minez-qwlqında eş min joq, özin sabırlı wstaydı. Adamdarmen qarım-qatınası jaqsı. Meniñşe, bwl twqım qualamaytın kesel. «Meniñ boyımda bir närse bar» degen edi jüregin ürey men qorqınış bilegen qız. Äkesiniñ kim ekenin bilmeydi. Anası bireuden aldanıp qalğan eken.

Papkini tars japtım. Qarsı aldımdağı kameradan maskünemniñ küñkildegen dauısı estildi. Bası sınıp, jüz gramm üşin jalañaş qolımen jer qazuğa bar ekenin işim sezip otır. Sıyqırlı magniti bar ma, qızğa qayta bardım.

- Bügin jaqsı wyıqtadım, – dedi säbi jüzben jımiıp. Men de ezu tarttım. Rabiğa mağan senim artıp, eş qorqınışsız dem alğanına özime-özim riza boldım.

- Siz meni jalğız qaldırıp ketpeñizşi, – dedi qiılıp.

- Alañdama, bäri jaqsı boladı, – dep sendirdim.

Sağat tili onğa tayap qalğanda qızdıñ anası keldi.

- Qwlınımnıñ eş jazığı joq. Nege qamap qoydıñdar? – dedi köz jasın sığıp. Rabiğa şeşesin körip, erkeley külimsiredi.

- Qwlınım-au, qaraşı, sağan ne äkelgenimdi, – dedi bayqws şeşesi bäyek bolıp. Sömkesinen üyden äkelgen ıstıq tağam men jemisterdi şığara bastadı.

- Mama, tamaq işkim kelmeydi, – dedi Rabiğa basın şayqap.

- Tamaq işpegeni nesi? Tamaq işpeseñ, auırıp qalasıñ. Keşe de tük jemediñ. Auız tiseñşi.

Ana bizden rwqsat swrap, kezdesu bölmesine kirdi. Tamaqtı qasıqpen alıp, üp-ülken qızınıñ auızına tostı.

- Mine, osılay. Auqattanıp al, – dedi şeşesi meyirlene.

Şeşey mağan qızınıñ eş känisi joq ekenin, wstaması bar adamday köşede kezdeysoq bireuge soqtığısıp qalatının äñgime qıldı. Rabiğanıñ şeşesi ayanıştı közderimen mağan tesile qarağanda tündegi oqiğanı janarımnan oqıp qoyatınday degbirsizdene bastadım.

- Bäri jaqsı boladı. Eş uayımdamañız, – deymin köteriñki, jarqın dauıspen. – Siz bosqa uayımday bermeñiz. Rabiğa bügin şığıp qaluı mümkin. Küdikti bolıp kim tüspey jatır. İstiñ aq-qarası anıqtalğan soñ köbi bosap jatadı.

Ana bayqws bükil bäleden qwtqaratın küş meniñ qolımda twrğanday mağan swraulı, ümitti közben qaray beredi.

- Aytqanıñ kelsin, balam! Öziñ jüziñ jılı, qayırımdı bala ekenin körinip twr. Qızıma öziñdey jaqsı bir küyeubala kezdesse jaqsı bolar edi, mıñ jasağır!

Bwl sözder meni qanağattandıra tüsip, eriksiz jımidım.

- Qızıñız bosap şığadı. Kümäniñiz bolmasın, – dedim. Ana qızın qanattığa qaqtırmay, twmsıqtığı şoqtırmay ösirgenin, jaqsı tärbie berip, mäpelep ösirgenin aytıp, mwñın şağadı.

- Siz qayta beriñiz. Özim bärin retteymin. Rabiğa bosap şığadı, – dedim nıq senimmen. Ana alğısın jaudırıp, qaytıp ketti.

Tüsten keyin arız jazuşılarğa 72 sağat qamerada otırğan qızdıñ istegen isine ökinetinin, arızdarın qaytıp aluın ötindim. İsti prokuraturağa jibermek bolğan tergeuşini oñaşa kabinatke şaqırıp alıp, män-jaydı tüsindirdim.

- Qızdıñ adamğa jaraqat salğanı kezdeysoq jağday, eger qızdı temir tordan qwtqarıp qalmasaq, anası bayqws qayğıda işqwsa bolıp öledi. Sonda eki tağdırdı oyrañdap, tamırına balta şabamız, – dedim twp-tura qorqınıştı kinonı äñgimegendey.

- E, ondaylar tolıp jatır ğoy. Meniñ mindetim – küdiktiniñ qılmısın rastaytın ayğaq zattardı tauıp, prokuraturağa tapsıru, – dedi tergeuşi aytqandarıma selt etpey.

- Seniñ qolıñda jäbir köruşiniñ arızdarınan basqa tük joq qoy.

- Nege joq? Qızdıñ köşede er adamdı qolşatırmen basınan wrğanın körgen kuägerler bar. Medicina saraptaması… Sosın älgi äyel…

- Oy, sonı da ayğaq dep twrsıñ ba? Erteñ basınan soqqı alğan er adamdı kafege şaqırıp, araqqa toydıram da, masayğan soñ pagonımdı jwldı, qwqıq qorğau ökiline qol jwmsadı dep arız jazam.

Tergeuşi mağan tañırqap:

- Sağan daua joq eken? Ana äyeldi qaytemiz.

- O jağın mağan qaldır. E, onıñ küyeui joq eken ğoy. Bir şişa kon'yak, bir qorap kämpit, bir qwşaq gül alıp üyine baram da, keşirim swrap, şäy işip qaytam.

Tilmen bärin rettep qoyğanıma äriptesim ırjalaqtap külip jiberdi.

- Osınıñ bäri sağan ne kerek?

- Ündemeseñşi. Sen isti jap. Mä, jeñgeyge sıylıq alıp beresiñ, – dep qaltamnan AQŞ prezidentiniñ sureti salınğan eki «kök qağazdı» üstel üstine tastay salğanda tergeuşiniñ közderi jaynap şığa keldi.

- Boldı, qatıramız. İs jabıldı! Qarındasqa qiyanat jasamayıq, – dedi mıñjıldıq eseptiñ şeşimin tauıp, quanğan ğalımday. Meni äzildep, qayta alıp qoyarday aqşanı tös qaltasına süñgitti. Quanğanım sonşa, ile-şala ayıqtırğışta jatqan maskünemdi reziñke şoqparmen şıñğırta şıqpırtıp, boyımnıñ qwrısqanın jazdım. Üş kün boyı bayız tappay jwqarıp jürgen jüykem tınşıp, bir sergip qalğandaymın. Tüsten keyin şeşesi Rabiğanı üyine alıp ketuge keldi.

- Balam, sağan köp rahmet! Sen bolmağanda qızımdı wzaq qamap qoyar ma edi,  – dep ana bayqws şın ıqılaspen rizaşılığın bildirip.

- Oqası joq. Keyin şäyğa şaqırsañız boldı, – dedim Rabiğa jaqqa köz tastap.

- Şaqıram ğoy. Seni şaqırmağanda kimdi şaqıram? – dedi şeşey bäyek bolıp. Rabiğa ünsiz külimsiredi. Soñdarınan wzaq qarap qalıppın.

* * *

Jüreksine esik qaqtım. Rabiğanıñ anası aşqan. Meniñ qızmettik kiim kiip kelmegenimdi körip, öñi jılıp:

- Kel, kele ğoy, aynalayın, – dedi anası. Esimi Raziya eken. Jaña tüsken kelindey tabaldırıqtan imene attadım. Üy işi jwpınılau eken. Bası böten jihaz joq.

- Rabiğa üyde me? – dedim dauısım qwmığa şığıp. Şeşesi tör bölmege enip bara jatıp, dauıstadı.

- Rabiğa, qwlınım, sağan kelip twr!

Qarañğı qapasta oñaşalanıp, ünsiz bwyığıp otırğan qızınıñ köñilin aulağısı keldi me, dauısı jarqın-jarqın şığadı. Wzınşa kire beris bölmeden äri asa almay, ıñğaysızdanıp twrdım. Sol jaq bwrıştağı aynağa köz salğanımda, törgi bölmedegi divan anıq körindi.

- Sağan kelip twr, – dedi anası divanda tizesin qwşaqtap, basın tömen salbıratıp otırğan qızına.

- Kim? Aygül ma? – dedi nemketti.

- Şıqsañşı, öziñ köresiñ.

- Eşkimmen kezdesuge zauqım joq.

Şeşesi meniñ janıma qaytıp keldi.

- Jür, as üyge kire ğoy.  Men şäy qoyıp jibereyin.

- Qajet emes. Men qaytayın.

- Qoy, «quıs üyden qwr şıqpa» degen. Auız tiip ket, seniñ bizge jasağan jaqsılığıñdı wmıtpaymız.

Eriksiz qara tufliimdi şeştim. As üyge kirip, nannıñ bir tüyirin auızğa saldım.

- A, siz be ediñiz? – dedi Rabiğanıñ jüzi jaynap. Esiktiñ jaqtauına süyenip, mağan sınay qarap qalıptı. Üstinde şaqpaq halat, şaştarın jayıp jiberipti.

- Qızım, bir uaqıt dalağa seruendep kelseñşi. Üyde otırıp äbden zerigip ketken şığarsıñ. Jalğız bolmaysıñ, mına ağañ sağan serik boladı. Solay ğoy? – dedi şeşesi mağan ümittene qarap. Men basımdı izedim.

- Jaraydı, bar, sen kiinip kele ğoy, – dedi anası meyirimdi jüzimen qızına qarap. Rabiğa wyalğan keyip tanıtıp, tüpki bölmege enip ketti.

- Qaytsin bayqws qız. Äkesi bizdi tastap, basqa bir otbasına ketkeli qiyali bolıp ketti. Äkesin qattı jaqsı köruşi edi. Qızım ömirden baz keşip, bir küni özine özi qol jwmsay ma dep qorqam. Äyteuir, äkesi ketkeli özin bir auru meñdep aldı.

- Sonda Rabiğanıñ äkesi qayda? – deppin jan jarasın bayqausız tırnap alıp.

- Qayda boluşı edi? Arağın işip, qıdırıp jür de. Ekinşi otbasına da sıymay jür dep estigem. Endi odan bizge eş qayır joq. Aytpaqşı, sen onı körgensiñ.

- Men be? Qaşan?

Auızım aşılıp qalıptı.

- Rabiğanı milicadan bosatıp alğan küni. Ayıqtırğışta bir adam jattı ğoy.

Esime sap ete tüsti. Özim reziñke şoqparmen ayızın qanğanşa sabağan maskünem. Rabiğanıñ äkesi degen oy müldem basına kelmepti. «Qayın atamdı» şıqpırtıp alğanım üşin özimdi birtürli ıñğaysızdanıp qaldım.

* * *

Biz üyden şıqqanşa kün keşkerip qalıptı. Jerdiñ jelke twsınan sırğığan kün eñkiş. Bir sätte köktemniñ qoñırsalqın jeli soğıp, aua sızdana tüsken. Rabiğa ünsiz. Men onıñ üstine kostyumimdi jelbegey japtım. Onı äñgimege tarpaq boldım, biraq auızıma jöndi söz tüspedi. Alğaşqı saualdı özi qoyğan.

- Siz meni ne üşin qwtqarıp qaldıñız?

- Seni körgende bir jılılıqtı sezdim. Sonday swlu bolıp körindiñ.

Rabiğa jımiıp küldi.

- Men sekildi qızdar tolıp jatır ğoy.

«Qızdar tolıp jatır» degeni wnamadı. Ol alğa qaray ozıñqırap ketti.

- Jürseñizşi. Oylanıp ketipsiz ğoy. Alğaşqı mahabbatıñız, älde birge jüretin qızıñız esiñizge tüsip ketti me?

Şınımen şamdanıp qaldım. Qırsığım wstap, janınan ketip qalğım keldi. Qızdı şaqırmastan sayabaqtı qaq jarğan joldıñ boyındağı säkige otıra kettim. Rabiğa qulana jımiıp, janıma keldi.

- Sizdi ökpeletip alsam keşiriñiz. Tez renjip qaladı dep oylamappın.

«Ol bärin biledi. Közimnen bärin körip twr. Ädeyi isteydi» dedim işimnen.

- Osı künge deyin eşkimdi süyip körmeppin. Jaqsı köretin qızım bolsa, sizben köşede qıdırıp jürem be?

- Qaydan bileyin. Qazir jigitter eki-üş qızben jüre beretin boldı ğoy.

- Meni de solardıñ qatarına qosıp qoydıñız ba?

- Renjimeñiz. Siz şamdanğanda tik minezdi bolıp ketedi ekensiz.

Eriksiz külip jiberdim. Rabiğa da külimsiredi.

- Ädemi komplimentiñiz üşin jüz gramm sok işip, masayıp qaytaymız ba?

Rabiğa küldi.  Kafeden şıqtıq. Tün ortasına deyin sırlasıp, qol wstasıp jürem dep oylamappın.

- Rabiğa, – dedim, – men sağan wnaymın ba?

- Bilmeymin.

- Seni süyip qalğan siyaqtımın.

- Siyaqtısız ba?… Äli de senimdi emessiz be?

Rabiğa külip, tömen qaradı. Men qızdı özime qaray tarta qwşaqtap, jwpar tamağın iiskedim de, demimdi jwttım. Qolañ şaşınan sipap, ülbiregen eringe töne tüstim. Erinderim bal sorğanday tamsana, qwmarta tüsken. Esim auıp bara jattı. Ay bizden wyalğanday bwlt arasına siñip ketti. Tek tentek jwldızdar wrlana sığalap, jımıñ-jımıñ etedi.

* * *

Baqıttan basım aynalıp jürgen. Bwrın süreñsiz köringen qım-quıt tirşilik sonşalıqtı keremet köringen. Biraq imandılıqtan alşaqtağan adamdı ibilis şır aynaldırmay qoymaydı eken. Biz adam balasın jaqsı, jaman dep böle almaydı ekenbiz. Imandı, yaki imansız dep ajıratqan jön eken. Sebebi, är adamnıñ wnamdı, wnamsız qılığı, aluan qırı bar emes pe? Imandı adamnıñ därejesi nege joğarı? Sabırlı bolatını nelikten? Ol pendeler nege az qatelesedi?

Rabiğa ekeuimizdiñ baqıt dep jürgen sezim men mahabbatqa tolı künderimiz änşeyin tätti tüs eken. Ekeuimiz üylenip, baqıttı ğwmır keşemiz dep jürgende qırsıq şalıp, Rabiğanıñ eski ädetine basqanın tüsine almadım. Anası bayqws mağan telefon soğıp, qızın qiındıqtan qwtqaruın ötingen.

Ol oqiğa köz aldımda ötip edi. Rabiğa eki keştiñ ortasında dükenge kirip şıqpaq bolıp, bir orıs kempirdi sömkesimen bastan salıp kep jiberdi. Ne tülen türtkenin bilmedim, äyteuir qwlağan kempirdi twrğızuğa qwstay wştım. Rabiğanıñ közi baylanıp qalğanday, meni de tömpeştey jönelgen. Jazıqsız bireudi jäbirlegenine qayran qaldım. Anasınan ülken keyuana asfal'tqa qwlap, basınan auır jaraqat aldı. Amalsız kempirdi auruhanağa aparuğa tura kelgen. Däri-därmegin alıp berip, jeke däriger jaldadıq. Biraq kempir bäribir policiya bölimşesine arız tüsirgen.

Tergeuşi Rabiğanıñ osımen üşinşi ret adamğa qasaqana şabuıl jasağanın, endi is qozğalmasa, jağday uşığıp ketetinin ayttı. İstiñ nasırğa şapqanın sezdim. Kempir de qasarısıp qalğan bäle eken, arızın qaytıp almadı. Özimniñ därmensizdigime jınım wstap, qattı küyzeldim. Soñğı ümitimiz – sot edi, biraq uaqıttıñ özi Rabiğağa qarsı jwmıs istegendey, tük tındıra almadıq. Eki aydan soñ sot otırısı ötti.

- Ayıptaluşı Rabiğa Tasbolatova! Siz öziñizdiñ kinäñizdi moyındaysız ba? – dedi sot törağası.

- Moyındamaymın. Men ädeyi wrğan joqpın. Bayqausız sömkem tiip ketti.

- Tiip ketkeni osınday bolsa, wrğanı qanday bolar eken? Kempir basınan auır jaraqat aldı, – dedi prokuror kekete söykep.

- Ayağı tayıp ketken şığar… Özi salmağımen asfal'tqa qwlap… – Rabiğa aqtalıp älek boldı. Qızdıñ bayqws şeşesi äreñ otırsa kerek:

- Qızımnıñ eş kinäsi joq. Qwlınımdı bosatıñızşı! – dedi jılarman bolıp.  Sot eskertu jasap, kuäger retinde meni şaqırdı.

- Qızdıñ aytqanı şındıq, kempir özi tayıp qwladı. Ol kezde jer laysañ, batpaq edi.  Kempir qarsı bolsa da, auruhanağa jetkizip, därigerge qarattıq. Qajetti däri-därmegin alıp berdik. Eger sol sätte auruhanağa aparmağanda, ölip te keter edi. Qızdıñ eş kinäsi joq. Sondıqtan qızdıñ bolaşağın oylap, bosatqanımız jön dep sanaymın, – dedim.

Biraq prokuror qızdıñ osımen üşinşi ret adamğa qasaqana şabuıl jasağanın, qoğamğa asa qauipti qılmısker ekenin aytıp, bet baqtırmadı. Jaldağan tübit mwrttı advokat tük öndire almadı. Jüykem sır berip, terime sıymay aşulanıp kettim. Sot alqası ükim şığaru üşin aqıldasuğa şığıp ketti. Men Rabiğağa «mıqtı bol!» degendey işara bildirdim. Biraq ol qızğa äser etpedi bilem, betin basqan küyi jılap otırdı.

- Twrıñızdar,  sot keledi! – dep habarladı is tirkep otırğan hatşı. Temir tordıñ ar jağında otırğan Rabiğa basın köterip, ırjalaqtap küle bastadı. Auızımdı aşıp, añtarılıp qalıppın. Adamdar onıñ jüykesi sır bergen şığar dep ayauşılıq bildirdi. Sot köpşilik aldında ükimin oqıp:

- Azamatşa Rabiğa Tasbolatova adam ömirine qasaqana ziyan keltirdi degen ayıppen 5 jıl bas bostandığınan ayırılsın! – degende esimnen tanıp qala jazdadım. Sottıñ sözderi qwlağıma jañğırıp estildi. Kenet Rabiğanıñ közderi qıp-qızıl bolıp jandı da, belgisiz bir qwbıjıq köz ilespes jıldamdıqpen meniñ auızıma kirip ketti. Sot zalın basıma köterip ayğaylap jiberdim. Bwl kezde sot ta ükimin oqıp bolğan edi.

- Iä, Rabiğa känäli. Ol – nağız qılmısker! Men onıñ kempirdi ayamay wrağanın öz közimmen kördim. Onı sottau kerek. Rabiğa qoğamğa qauip töndiredi, – dep bar dauısımmen ayğaylay berdim. Sot, prokuror, advokat, tipti Rabiğanıñ anası da mağan tañdana qarap qalıptı. Jaña ğana qızdı jaqtap kuälik etken mağan ayaq astınan ne bolğanın tüsinbedi. Jüykesi sır berdi dep oylasa kerek, eki policey eki qoltımnan demep, süyrete jöneldi. Köz qiığımen Rabiğağa qaradım, janarı jasqa şılanıp otır eken. Onıñ boyın bilegen ürey men qorqınış meniñ deneme auısqanın sezdim.

h h h

Bwl kezde tün ortasınan auıp bara jatır edi. Şamdarı samaladay jarqırağan qalağa kirdik.

- Mine sodan beri taksi jürgizuşi bolıp jürmin, – dedi policiya ökili hikayasın ayaqtap. – Rabiğanıñ oqiğasınan keyin men de adamdarğa jii soqtığa berdim. Jii zañ bwza bergen soñ bastığım meni jwmıstan quıp jiberdi. Öy, äkeñ… osınıñ bärine Rabiğanıñ äkesi kinäli. Qolıma tüsse, bar ğoy, oñdırmaymın, – dedi kijinip.

Közderim aynağa şağılısqan säulege tüsken. Qap-qara tünde jol jiegindegi bağanalardan tüsken kömeski jarıq şaşıradı. Taksist te aynağa qarağan. Sol kezde onıñ közderi qızıl şoqtay janıp twrğanın kördim. Qızdıñ äkesinen öş almaq oyı bar ekenin sezdim. Mwrnıma qan iisi keldi. Köz aldıma qanğa bökken er adam elestedi. Qorıqqanımdı bildirmesten taksistke aqşasın töledim de, orta joldan tüsip qaldım.

Ashat Ömirbaev

kerey.kz