EKSKLYUZIV: «Men qazaqpın, sonımen söz bitti!» – älem kubogınıñ jeñimpazı, kon'kişi Darsil Essamombo (FOTO)
kerey.kz
Darsil Essamombo esimdi jas sportşını biletinder bolsa, birden kon'kimen jügiru jarısın eske tüsiredi. Älem kubogında jastar arasında tamaşa oyın körsetken ol sarapşılar arasında bolaşağınan zor ümit küttiretin Qazaqstannıñ jas sportşısı atanğan. Biraq, osı «afrikalıq qara bala kim?» degen swraq janküyerlerdiñ birazın mazalaytını anıq. Onıñ Qazaqstanğa qanday qatısı bar? BAQ-qa bergen bir swhbatında ol: «men qazaqpın, osımen söz bitti!» depti. Ortalıq Afrikadağı Kongo Respublikasında tuğan jas balanıñ qazaqqa qanday qatısı bar? Bwl jayın tereñirek özimen swhbattasqannan keyin bildik.
Biz Darsilmen poyızda tanıstıq. Astanadan Almatığa qaytıp bara jatqan bir top sportşılar bizdiñ vagonğa kelip kirdi. İşinde afrikalıq qara näsildi jigit te bar. Jüyitkigen poyız Qarağandı oblısınan da asıp ötken twsta vagon işin tazalauşı qız kelip, qazaqşa: «Ana qorap kerek pe?» dep otırğandardan swradı. Orıs balaları swraqtı tüsinbegen keyip tanıttı. Qarsımda otırğan jañağı qara bala qazaqşa «Iä, kerek!» dep jauap berdi. Meniñ nazarım birden audı. Bwl kim? Oylanıp jatpastan: «qazaqşa qaydan bilesiñ?» dep swradım. Ol jauap berdi, osılay ekeuimiz äñgimelesip kettik. Ol «QazAqparat» halıqaralıq aqparattıq agenttigine swhbat beruge kelisti. Osılay tosın kezdesudegi sportşımen bolğan swhbattı oqırman nazarına wsınamız.
- Darsil, sportqa qalay keldiñ?
- Men sportpen şwğıldanudı erte bastadım, mektepke deyin tennis kortına kelip, osı sport qasietterin damıta bastadım, al 6 sınıpta, küzde, kon'kimen jügirudi bastadım, sol jılı qısta öz jas tobımda Qazaqstan çempionı atandım. Sport men üşin sabaqtan tıs bos uaqıtımdı arnaytın öte qızıqtı is-şaralardıñ biri boldı. Sonımen qatar, muzıkamen aynalıstım, fortep'yanoda oynadım, suret saldım, matematikağa qızıqtım jäne de bizdi qorşağan älem turalı köp oqıdım.
Kon'kimen jügiru sportımen aynalısu men üşin qızıqtı bolğannıñ sebebi, bwl sport türi adamnıñ reaktivti jıldamdıq qabiletin damıtadı, küşti, jigerli, şıdamdı boluğa tärbieleydi. Bwl qısqı sport türi komandalıq ruhtı jasaydı jäne sizge tek jarqırağan mwz jolında zımırağanda keletin erekşe sezim beredi.
- Älem kubogınıñ jüldegeri atandıñ, bolaşağınan ümit küttiretin sportşılar tizimine endiñ, ataq-därejege mastanıp qalmadıñ ba? Öytkeniñ, öz ortañda esimiñ 20-ğa jeter jetpes jasıñda şığa bastadı.
- Iä, men älemdik deñgeyde qos altın wtıp aldım, biraq bwl joğarı jetistik meniñ basımdı aynaldırmadı, tek qana jaña jeñisterge qol jetkizuge jeteledi.
- Bir swhbatıñda: «Men qazaqpın, sonımen söz bitti!» depsiñ, osı turalı keñirek aytıp berseñ?
- Ötken swhbattarımnıñ birinde mağan, eger seni basqa eldiñ atınan öner körsetuge şaqırıp jatsa, qalay qaraysıñ, degen swraq qoyğan kezde aytılğan söz bolatın. Men älemdegi eñ tereñ Kongo özeniniñ jağalarında düniege kelgem, sol jaqta twratın halıqtıñ küşti geni boyıma siñgen, biraq, men özim ösken Qazaqstannıñ tuın älemdik deñgeyge köteretin sportşılardıñ biri boldım. Mwnda, Alataudıñ bökterinde. Sondıqtan da, Qazaqstan – meniñ otanım, osımen söz bitti.
- Qazaq tilin qaydan bilesiñ?
- Men qazaq tilin bilemin, sebebi, meniñ oyımşa, ärbir adam öziniñ anasınıñ tilin bilu kerek. Meniñ anam – qazaq, ol mağan francuz, orıs, ağılşın tilderin üyretti, biraq ta qazaq tiline erekşe köñil böldi.
- Bos uaqıtıñda nemen aynalısqandı jaqsı köresiñ?
- Meniñ bos uaqıtım az desede boladı, sebebi uaqıtımnıñ köbisin oqu-jattığu jiındarı men jarıstarda ötkizemin. Üyge kelgende barlıq uaqıtımdı äl-Farabi atındağı QazWU-degi sabağıma arnaymın, tek odan qalğan uaqıtta otbasımmen demaluğa, dostarımmen kezdesuge, olarmen tauğa şığuğa, suret saluğa kezek keledi.
- Qazaqstandağı kon'kimen jügiru sportı turalı, sol salada jürgen sportşı retinde ne ayta alasıñ? Qanday jetistikterimiz ben kemşilikterimiz bar?
- Bizdiñ elimizde jalpı sporttıñ damuı üşin jäne jeke kon'kimen jügiru sportı üşin de köp närse jasalıp jatır. Mısalı, men älemniñ barlıq mwz aydındarında sırğanadım, kördim, sondıqtan, eñ ädemi jäne zamanaui mwz aydını – Astanada salınğan «Alau» mwz aydını dep ayta alamın. Degenmen, meniñ eñ süyikti mwz aydınım – ol, ärine, men oqu-jattığu jiındar arasında jattığatın tamaşa «Medeu» mwz aydını. Qazir, mısalı, Almatıda Universiadanı ötkizuge arnalğan mänerlep sırğanauşılar men hokkeyşiler üşin jaña mwz arenası salınuda.
Sonımen qatar, meniñ oyımşa, bizdiñ elimizde joğarı jetistiktegi sportşılardı dayındaudı, joğarı jetistikter sportınıñ institucionaldıq qwrılımın jäne onıñ damuınıñ qwqıqtıq aspektilerin özgertu arqılı, jüyeli türde jetildiru qajet. Mäsele mwnda, bizdiñ täjiribede joğarı jetistikter sport pen jappay sport jeke instituttarı bölinip qarastırılmaydı, olar käsibi sportqa qarağanda, äuesqoy sport jüyesine jatsa da, biraq qoğamda ärtürli maqsattar men bağıttarğa ie. Bizde äli de josparlı ekonomika şartında tiimdi bolğan joğarı jetistiktegi sportşılardı dayındaytın institucionaldıq jüye jwmıs isteydi: sport mektepteri – qala qwraması – el qwraması, bir bapkerlik dayındau ädisimen dayındalatın jalğız komanda siyaqtı. Biraq älemdik arenada qazirgi jağdayda joğarı jetistiktegi sportşılar aldında twrğan mindetter, basqa, narıq talaptarına säykes, joğarı därejedegi sportşılardı dayındauı bäsekelestik, saralau jäne daralau qağidalarına negizdelgen jüyesin talap etedi: sport mektepteri – är qalanıñ sport klubtarı – eldiñ sport klubtarı. Mısalı, Niderlandı elinde kon'kimen jügiru sportı öte joğarı därejede damığan, olarda joğarı jetistiktegi sportşılar tipti bir kalanıñ işinde ärtürli sporttıq körsetkişteri boyınşa özara bäsekelesetin sport klubtarında jattığadı. Olarda wlttıq qwraması joq, onıñ sebebi osınday bäsekelestik nätijesinde joğarı därejedegi kon'kimen jügiruşiler köp, jäne bir jattıqtıruşı ärbir sportşığa ärtürli täsilmen tolığımen köñil böle almaydı.
Bwl elde wlttıq qwramamen teñestiriletin segiz demeuşilik qwramalar bar. Ol üşin sport klubtarı özderine ştatqa barınşa tiimdi jattıqtıruşılardı şaqıradı, eñ jaqsı jattığuğa (jattığu alımdarı, sapalı tamaqtanu, mamandandırılğan medicinalıq jäne psihologiyalıq qızmet, inventar', sporttıq qwral-jabdıqtar) jağday jasaydı. Ärine, bwl sport klubtarınıñ qızmetine tek memleket tarapınan emes, biznes jağınan da qoldau körsetiledi. QR Prezidenti N.Ä.Nazarbaev öziniñ halıqqa joldauında elimizde qoğam, memleket jäne biznes qızığuşılığın biriktiruge mümkindik beretin, memlekettik-jeke seriktestikti engizu kerektigin atap ayttı. Bwl basqaru modeli elimizde sport klubtarınıñ damuına jäne kon'kimen jügiru sportınıñ damuına barınşa tiimdi boladı. Niderlandtıq kon'kimen jügiruşilerdiñ mısalı naqtı körsetkendey, sportta joğarı jetistikterge jetudiñ negizi bir qwrama men bir bapker monopoliyasında emes, bäsekelestik ortada sporttıq komandalar men ärtürli ädisimen dayındaytın jattıqtıruşılar sanınıñ artuında.
Qazaqstanda kon'kimen jügiru sportı barınşa tanılsa eken deymin, bwl sport türiniñ jıldamdığı, ädemiligi barlıq qazaqstandıqtarğa quanış äkele bersin deymin. Men, sportşı retinde, bwl damuğa öz ülesimdi qosuğa tırısamın. Qazir biz «Universiada -2017» oyındarına dayındıq procesinde kelesi starttarğa dayındalıp jatırmız, meniñ jattıqtıruşım A.Son meniñ aldıma belgili bir mindetterdi qoyadı, al men olardı orındaymın.
- Bolaşaqtağı maqsatıñ ne? Negizgi mamandığıñ turalı josparlarıñmen bölisseñ.
- Qazirgi tañda bizdiñ jattıqtıruşımen birge qoyğan maqsatımız -Universiadada layıqtı öner körsetu. Jalpı bolaşaqta, äl-Farabi atındağı QazWU-degi oquımdı magistraturada jalğastırudı josparlaymın.
- Otbasıñ turalı keñirek ayta ketseñ?
- Meniñ otbasımda anam, apam jäne inim Patrik bar. Men üş jasqa tolğanda, Kongoda soğıs bastalıp, anamdı Qazaqstannıñ azamatı bolğandıqtan TJM menimen birge Almatığa köşirgen. Genetika jäne selekciya salasında ğalım bolğan äkemmen Kongoda bolğan azamattıq soğıs kezinde baylanıs üzilgen. Meniñ damuıma ülken üles qosqan – meniñ nağaşı atam, onıñ dünieden ötip, bizdiñ aramızdan ketkenine 3 jıl boldı. Bala kezimizde ol bizben sayabaqta birneşe sağattap qıdıratın, türli oyındar oynatatın, bizdi alğaş ret velosiped aydauğa üyretti, keyinnen Patrik ekeumizdi tennistik kortqa alıp baratın. Atam meniñ oqudağı jäne sporttağı jetistikterimmen maqtanatın. Ol tipti älemdegi men jattıqqan jäne jarıstarda öner körsetken qalalardı jalaularmen belgilegen karta jasağan. İnim de sportpen aynalısqan, biraq qazir ol tolığımen universitettegi oquına den qoyğan. Anam QazWU-de docent bolıp jwmıs isteydi.
- Qazaqstan atınan qara balanıñ älemdik dodalarda öner körsetui köp swraq tuğızatını jasırın emes, basıñnan ötken qiındıqtar turalı aytıp berseñ?
- Qazir Qazaqstan halqı, äsirese jastar, jwmıs babımen nemese oqumen jii şetelderge baradı, halıqaralıq kompaniyalarda jwmıs isteydi, ağılşın tilin jaqsı meñgerip jatır, jäne şetel azamattarına, basqa mädeniet, wlt jäne näsil, din azamattarına degen qatınası aşıq jäne dostıq bolıp keledi. Men adamdarmen tanısqan kezde, olar meniñ qazaq ekenimdi estip, öte tañ qaladı. Biraq olardıñ tañ qaluları tez mağan jäne meniñ sporttıq qızmetime degen dostıq pen şınayı qızığuşılıqqa auısadı.
- Darsil, basıñnan ötken este qalarlıq qızıq oqiğanı aytsañ, sosın söz soñında «QazAqparattıñ» oqırmandarına tilek bildirseñ.
- Eger qızıqtı oqiğalardı eske tüsirer bolsaq, olardıñ birin aytıp bere alamın: bir ret biz Almatı qalasında kafede dosımnıñ tuğan künin atap öttik. Men kelgende, körşi üstelde otırğan qızdardı bayqadım. Meni körgen soñ, olar şeteldik azamatpen, yağni menimen, kim ağılşınşa söylesetinin qazaq tilinde talqılay bastadı. Olardıñ sözderinen men olardıñ şet tilder universitetinde oqitının tüsindim. Olardıñ bir kelisimge kelui qiın bolğanın körgen soñ, men dosımmen olardıñ janına barıp qazaq tilinde tanısa bastadım. Olardıñ sol uaqıtta wyalğanı men tañ qalğanın körseñiz ğoy! Äñgimelesu barısında olardıñ da qwrbısınıñ tuğan künin atap ötip jatqanı mälim boldı. Nätijesinde, biz bir üstelge birigip, tuğan kün ieleriniñ merekesin toyladıq. Qızıq boldı!
Men barşa «QazAqparat» oqırmandarına osı swhbat üşin, sportqa jäne bizdiñ sportşılarımızğa degen qızığuşılıq üşin alğıs bildiremin jäne barşañızğa densaulıq, jaqsılıq jäne köp qızıqtı swhbattar tilegim keledi! 
Swhbattasqan: Almas Mwqaşwlı
QazAqparat
Pikir qaldıru