جانتەمىر بايمۇحامەدوۆ: گولوششەكيننىڭ اشارشىلىعىندا قازاقستاندا ادام ەتىن دە جەگەن
kerey.kz
قازتاگ – ءمادينا ءالىمحانوۆا. 1920-شى جىلدىڭ سوڭىنداعى قازاقستان كومپارتياسىنىڭ وك ءبىرىنشى حاتشىسى فيلليپپ گولوششەكيننىڭ رەفورماسىنان كەيىن باستالعان اشارشىلىقتاعى كاننيبالليزم دەرەكتەرى رەسمي قۇجاتتارمەن جانە فوتوسۋرەتتەرمەن راستالىپ وتىر. بىراق قازىرگى زامان وقۋلىقتارىنا وسى جانە باسقا دا دەرەكتەر كىرمەي قالعان. سوندىقتان بالالار مەن جاستار ءۇشىن تانىمدىق فيلمدەر ەڭ جاقسى وقۋلىق بولا الادى، دەپ ەسەپتەيدى «الماتى قۇپيالارى» اتتى دەرەكتى فيلم اۆتورى جانتەمىر بايمۇحامەدوۆ.
- ءسىزدى بارلىعى شوۋمەن، ازىلقوي رەتىندە تانيدى. نەگە كەنەت ءسىز الماتى قۇپيالارىن اشپاقشى بولدىڭىز؟
- كەزدەيسوقتىق، ءابسوليۋتتى تۇردە كەزدەيسوقتىق. ءبىر كۇنى تاڭەرتەڭ ءبىزدىڭ 28 گۆاردياشىل باقتى ارالاپ ءجۇرىپ مەن بەيىتتى كوردىم. ودان سوڭ ونى نيكولاي دولماتوۆقا (جوبانىڭ تەڭ پروديۋسسەرى – قازتاگ) كورسەتىپ، ايتىپ بەردىم. وعان دا قىزىق بولدى. ول ادۆوكات بولعاندىقتان ۆوزنەسەن كافەدرالدىق سوبوردىڭ كىلتشىسى الەكساندر اكەيدى، سوبورعا 1970-ءشى جىلدارى رەستاۆراتسيا جاسالعاندا جەر استى ۇڭگىر جولداردى اشقان ادامدى تاپتى. وسى بەيىتتەر تۋرالى اقپاراتتى انىقتاۋ بارىسىندا بەلگىلى بولعان نارسەلەرگە ءوزىمىز دە تاڭ قالدىق.
- وسى باقتىڭ ورنىندا ۇلكەن زيرات بولعان دەيدى. ايتپاقشى، ونى كەزىندە باسقا جەرگە كوشىردى مە؟
- جوق. ول سول جەردە. الەكساندر اكەي ايتقانداي، 1998 جىلى باقتا جىلۋ ماگيسترالىن سالىپتى. سول كەزدە بەس بەيىت ارشىلىپتى. بىرەۋىندە جاقسى ساقتالعان ەمەن تابىت بولىپتى. الەكساندر اكەي ونى اشىپتى. وندا كيىمى ءالى شىرىمەگەن وفيتسەر جاتىر ەكەن. وسى باقتىڭ قاي جەرىن تۇرتپەسەڭىز دە، بارلىق جەردە بەيىتتەر بولادى. ول از دەسەڭىز، ءبىز الماتىدا بۇرىن زيرات قاي جەردە بولعانىن بىلدىك. كەلەسى سەريالارىندا ايتىپ بەرەمىز، ادامدار تاڭ قالاتىن بولادى. ولار بايتۇرسىنوۆا مەن تيميريازەۆا كوشەلەرىنىڭ قيىلىسىندا، «انكارا» قوناق ءۇيى ورنالاسقان توبەدە 1960-شى جىلعا دەيىن الما-اتانىڭ ورتالىق زيراتى بولعانىن بىلە بەرمەيدى. تەك 1964 جىلى عانا وندا اسفالت سالىندى، ال وعان دەيىن وندا قيىرشىق تاس توسەلگەن جول بولاتىن. كەيىن 1960-شى جىلدارى تاشكەنت كوشەسىنىڭ بويىنداعى (قازىرگى رايىمبەك داڭعىلى – قازتاگ) زيراتتى اشتى. كەڭساي زيراتى ءالى جوق ەدى. ەسىمدە بار، ەكىنشى سىنىپتا وقىعان كەزدە، قالالىق ماي عيماراتى ەندى سالىنىپ جاتقاندا، ءبىز سول جەرلەردە حوككەيدى ادامنىڭ باس سۇيەكتەرىمەن وينايتىنبىز. جانە ونداي جەرلەر كوپ بولاتىن.
- زيراتتار تۋرالى سەريانى كورسەتۋ جىلجىمايتىن مۇلىك باعاسىنا اسەر ەتپەي مە؟
- ءيا. بىراق ول تۋرالى شىنىمەن دە ايتپاعان دۇرىس، سەبەبى ول شىنىمەن دە باعاعا اسەر ەتەدى. باقتاعى بەيىتتەرمەن قىدىرىپ جۇرۋگە بولمايدى، سەبەبى كەز كەلگەن بەيىت تەرىس ەنەرگيا بەرىپ، ادامدى «سورىپ» تاستايدى.
بەيىتتەن سوڭ ادامدار ۇيلەرىنە شارشاپ كەلەدى، ول باقتان سوڭ ۇيلەرىنە كەلگەن ادامدار داۋ شىعارىپ، ۇرسا باستايدى. بەيىتتەرگە قارتتاردىڭ بارعانى پايدالى ەكەن. ماسەلە بەيىتتەردىڭ سول قارتتاردان جامان ەنەرگيالارىن، اۋرۋلارىن الىپ كەتەتىندىگىندە ەكەن. ولارعا جاقسى. ال جاستار ول جەردە وزدەرىن جاقسى سەزىنبەيدى، ول جاستاردىڭ كۇشتەرىن الىپ قويادى. بىزدە ول جەردە باتارەيكالارىمىز تەز وتىرىپ، بەيىتتىڭ جانىنان ارى-بەرى الىپ جۇرگەن گەورادارىمىز، كامەرالارىمىز ءوشىپ قالدى. وسى تۇسىرۋلەردەن سوڭ ءبىزدىڭ ارقايسىمىز قاتتى اۋرىپ تۇردىق. ايگۇل اتامقۇلوۆا (جوباعا قاتىسۋشى، ەكستراسەنس – قازتاگ) دۇرىس ايتادى: دۇعا وقىمايىنشا، قۇرباندىق شالمايىنشا بارۋعا بولمايتىن جەرگە بارماۋ كەرەك. ال ءبىز كۇلدىك. وسىدان كەيىن الەكساندر اكەي موتوتسيكلمەن اپاتقا ۇشىراپ، جاراقات الدى.
- ءيا، مىسىر پيراميدالارى تۋرالى دا وندا بارۋعا بولمايدى دەپ، پەرعاۋىنداردىڭ قارعىسى تۋرالى دا ايتاتىن. ىرىمشىلدىق… – ءبىز تۇسىرۋلەر كەزىندە توننەلدەرگە كىردىك، بىراق توننەلدەرگە كىرۋ وتە كۇردەلى. ءبىز ول ءۇشىن اسكەريلەردەن وزك كوستيۋمدەرىن الدىق. وزك دەگەنىمىز حيميالىق قورعانىستا كيەتىن رەسپيراتورى بار كوستيۋم. نەگە؟ سەبەبى جۇزدەگەن جىل اۋاسى اۋىسپاعان ۇڭگىردە ساڭىراۋقۇلاقتار پايدا بولادى. ول ادامنىڭ تىنىس الۋ ورگاندارىنا كىرىپ، بىرنەشە كۇننىڭ ىشىندە ونى و دۇنيەگە الىپ كەتۋى مۇمكىن. جاقىندا كەلەسىدەي وقيعا ورىن الدى: كيەۆ-پەچەرا لاۆتراسىندا بىتەپ، سىلاپ تاستاعان جولدار بار. سوندا دانەكەرلەۋمەن اينالىسىپ، تەمىر تور جاساپ جۇرگەن ءبىر جۇمىسشى ءبىر جەرگە كىرىپ كەتىپ، 3-4 كۇننىڭ ىشىندە «كۇيىپ» كەتكەن. ول – ساڭىراۋقۇلاق. ول ءبارىن دە ءمۇجىپ جىبەرەدى. حەوپس پيراميداسىندا دا سونداي بولعان. مىڭداعان جىل اۋا اۋىسپايدى، سول جەردە ساڭىراۋقۇلاق پەن سونىڭ توزاڭى پايدا بولادى. سوندىقتان ول پەرعاۋىننىڭ قارعىسى ەمەس، قاراپايىم ساڭىراۋقۇلاق. سوندىقتان اۋاسى كوپتەن اۋىسپاعان بولمەلەرگە تەك رەسپيراتورمەن، مىندەتتى تۇردە حيمقورعانىس كوستيۋمىمەن عانا تۇسۋگە بولادى. بۇل ءبىرىنشى ەرەجە.
- ول قانداي تونەلدەر؟
- ول ۆوزنەسەنسكي سوبورىنان جان-جاققا جەر استىمەن كەتەتىن ەۆاكۋاتسيالىق جولدار. ونداعى ەكى جەر استى جولى قۇلاپ قالىپتى. جانە وندا بىرنارسە بار. ولار التىن يكونالار دەيدى. وسى جەردەن اق گۆارديا قاشقان كەزىندە، ولار سول جولداردى ادەيى قۇلاتىپ كەتكەن دەيدى. مۋزىكالىق اسپاپتار مۇراجايى بۇرىن وفيتسەرلەر جينالىسىنىڭ ءۇيى بولعان، ءتىپتى رەۆوليۋتسياعا دەيىن وندا جاڭا جىل قارسى الىپ جاتقانى تۋرالى فوتوسۋرەتتەر بار. جوعارعى وفيتسەرلىك قۇرام التىن جالاتقان يكوناعا سىيىنعان. ال قاشقان كەزىندە ولار ونى قايدا جاسىرعان بولار ەدى؟ وتە قاراپايىم: شىركەۋمەن جەر استى جولدارىنا تۇسەسىڭ دە ونى قۇلاتاسىڭ. ءبىر رەت جارىپ جىبەرسەڭ – بولدى. ايتپاقشى، مەن تەك توننەلدەردى عانا ەمەس، ۇرىس بولعان جەرلەردى، فۋرمانوۆ كازاكتار مەن گەنەرال اننەنكوۆتىڭ جاساقتارىن قۋالاپ تاستاعان جەرلەردى دە تاپتىم. ول وقسەپكىشتەرگە قارسى زەڭبىرەكتەرمەن اتقىلاعان. ءبىز بۇل جەردە سوعىس بولعانىن بىلمەگەن ەدىك، بىراق وقتان پارشا-پارشاسى شىققان كازاك دۋالى ساقتالعان. ونداعى ەسكەرتكىش جەرمەن جەكسەن بولدى. ول شىعىس اينالمالى جولدىڭ جانىندا.
- ايتپاقشى، بولشەۆيكتەر تۋرالى. ءسىز ءوز فيلمىڭىزدە ارحيەپيسكوپ پيمەندى ۇقت كوشباسشىسى دميتري كيحتەنكو ولتىرگەن دەيسىز. ءسىز اكىمشىلىككە كيحتەنكو اتىنداعى كوشە اتىن وزگەرتۋدى ۇسىنامىسىز؟
- ولار ونى ونسىز دا تۇسىنەتىن شىعار!
- ءسىز فيلم شىققان سوڭ باققا كۇرەكتەرىن ارقالاپ، التىن ىزدەگەن تولىپ جاتقان «كيحتەنكولار» كەلەدى دەپ قورىقپايمىسىز؟
- باق جاقسى قورعالعان، سوندىقتان وندا ەشنارسەنى بايقاتپاي ىستەۋ مۇمكىن ەمەس. بىراق مەتالل ىزدەۋشىلەرمەن ادامدار بارىپ ءجۇر.
- وندا نەگە كەزىندە سول سوبوردان جەرگە قۇلاتىپ، ءسىز بولجاعانداي، سول ماڭدا كومىلگەن دەگەن ۇلكەن قوڭىراۋ ءالى كۇنگە تابىلماي كەلەدى؟
- ءبىز ءار ءتۇرلى مەتالل ىزدەگىشتەردى الدىق. باق ىشىندە مەتاللداردىڭ كوپتىگىن ايتساڭىزشى!… ەكسكوۆاتورمەن العاشقى مادەني 20 سم قاباتتى ارشىعان ەدىك، كونە ۋاقىتتاعى ءبىر قۇتى اراق تاپتىق، ەسىكتىڭ كونە تۇتقاسىن تاپتىق. وندا قانداي زاتتار بار دەسەڭىزشى! مەتالل ىزدەگىش وندا شىرىلداپ كەتەدى، وندا باقتىڭ بارلىعى قانداي دا مەتالل زاتتارمەن سەبىلگەندەي، قانداي دا زاتتار، سىم وتكىزگىشتەر، كابىلدەر. ناقتى التىن مەن كۇمىستى بايقاي الاتىن ناقتى مەتالل ىزدەگىش كەرەك… بىراق ول وتە قىمبات. ونىڭ ۇستىنە قوڭىراۋ تەرەڭگە كومىلگەن عوي، ۇلكەن اپان قازىپ، ونى سوندا يتەرىپ تاستاعان…
- اقپارات ىزدەۋ بارىسىندا ءسىز تەك قانا كينوفوتوقۇجاتتاردىڭ قازمەممۇراعاتىنا عانا جۇگىنبەي، ءدىن قىزمەتكەرلەرىنە دە، سونىمەن قاتار ەكستراسەنستەرگە دە جۇگىندىڭىز. ءسىزدىڭ جوباڭىز كەزەكتى «ەكستراسەنستەر سوعىسىنا» اينالماي ما؟
- مەن شەكتەن شىقپايمىن. بۇل تاريحي فيلم قازىرگى جاستارعا وتە قىزىقتى بولادى، ال مەن حالىقتىڭ مەيلىنشە كوبى قامتىلسا دەيمىن. دەسەك تە مۇندا ميستيكا بار. نەلىكتەن ءبىز ەكستراسەنستەرگە جۇگىندىك؟ شوۋ ءۇشىن ەمەس. ءبىز «ەكستراسەنستەر ۇرىسىن» وتكىزگەن جوقپىز، ءبىز توننەلگە كىرەتىن جەردى تابۋىمىز كەرەك ەدى. عىلىم كومەك بەرە المايتىن جەردە وسىنداي قاسيەتتەرى بار ادامدار كومەكتەسە الاتىن شىعار. ءبىز نيكولاي دولماتوۆ ارقىلى وتە كۇشتىلەرگە شىقتىق. ۆيكتور الەكساندروۆسكي مىسالى، ەكستراسەنسورلىق قاسيەتى كۇشتى. جانە قىرعىزستاندىق ايگۇل اتامقۇلوۆادا بار. ول ەكەۋى وتە كۇشتى ەكستراسەنستەر. وزبەكستاننان ءبىر ايەلدى شاقىرعىمىز كەلگەن ەدى، ول باس تارتتى. ال الەكساندر اكەيگە پيمەننىڭ مۇردەسى كەرەك جانە ءبىز ونى ىزدەۋدەمىز. – ال ەگەر ەكستراسەنستەر كۇش-قۋات تاباتىن بولسا، شىركەۋ قالايشا جەدەل ارەكەت ەتەدى؟
- كۇش-قۋاتتى عالىمدار تابادى. ەكستراسەنستەر ول – تەك شامالى كومەك قانا. جانە، الەكساندر اكەي ايتقانداي، بارلىعى قۇدايدىڭ يەلەگىندە. قۇدايدىڭ كومەگىمەن، ەكستراسەنس-بالگەرلەر ارقىلى نەمەسە تاعى قالاي بولسا دا، الدەكىم ءبىزدى باعىتتايدى.
- شوۋدا ەكستاسەنستەرگە نە ايتۋ كەرەكتىگىن الدىن الا جاردەمدەسىپ ايتىپ بەرەتىندىگى تۋرالى كوپ اڭگىمە ءجۇر. ءسىز شىنىمەن ەشقانداي كومەك بەرمەدىڭىز بە ەبىن تاۋىپ؟
- بىزدە مۇلدە باسقاشا بولدى. ءبىز شىن ادامداردى اكەلدىك جانە ءجۇرىستىڭ قايدا ەكەنىن ناقتى سۇرادىق. ولار بىزگە شامامەن كورسەتتى جانە بۇكىل باعدارلاما بويى ولار ءبىزدى جەتەلەپ ءجۇردى. مەن تاعى ءبىر مارتە ايتامىن: بۇل شوۋ بولعان جوق. بۇل بىزگە تەرگەۋگە كومەكتەسكەن جاي عانا كومەكشىلەر. جانە، ودان باسقا، ارينە، بۇل قىزىقتى. نە دەگەنمەن، تىلسىم بار. جانە ەڭ قورقىنىشتىسى، ءبىز وسى جوبامەن اينالىسا باستاعان كەزدە، ءتۇسىرىلىم توبىنداعى ارقايسى بەلگىلى ءبىر دارەجەدە زارداپ شەكتى. ءبىز نەگىزىندە جاي عانا جىبەرە سالمايتىن اۋماققا باسىپ كىرگەنبىز. ول ىقپال ەتەدى جانە اسەرىن تيگىزەدى. ءاردايىم بارلىق ءتۇسىرىلىم ۋاقىتىندا ميستيكا ورىن الىپ وتىردى. سوندىقتان ەكستراسەنستەرسىز بولمايدى. ولار بۇنى ەنەرگەتيكا دەيدى. ازىرگە وسىنداي الدەنەنى ولشەيتىن قۇرىلعىلار جوق.
- تونەلدەردى سىزدەرگە ەكستراسەنستەر تاۋىپ بەردى. ەندى بىردەڭەنى ىزدەيتىن ارحەولوگتاردىڭ كەزەگى مە؟
- تولىق كولەمدى ارحەولوگيالىق قازبالاردى جۇرگىزۋ ءۇشىن، قوعامدىق پىكىردىڭ قالىپتاسقانى قاجەت جانە سودان كەيىن بارىپ قانا مەمورگاندارعا حات جازۋ كەرەك. سوندا رۇقساتنامانى الۋ جەڭىلىرەك بولادى. ويتكەنى ساياباقتى قازۋ ول – وڭاي نارسە ەمەس، ونىڭ قاۋىپتىلىگى سول ورىن ادەمىلىگىنىڭ يديللياسى بۇزىلۋ مۇمكىندىگىندە. قازۋ ول – ارقاشان پروبلەما.
- بار جەردى قازۋدىڭ قاجەتى جوق قوي. مىنەكي ءسىز الماتى ماڭىنان اتاقتى رەسەيلىك «جەكسۇرىندار» («سۆولوچي») فيلمىندە كورسەتىلگەن وقيعالار بولعان لاگەردى تاپتىڭىز عوي، راس پا؟
- راس. پوگرەبەتسكي – باس الپينيست – وندا 16 مىڭ تاۋ مەرگەندەرىن دايارلاعان. گورەلنيكتە مەكتەپ ونىڭ دايارلاۋىندا بولدى. ءبىز كەلەسى سەريادا سول تۋرالى باياندايمىز. سول «جەكسۇرىنداردان» تەك جالعىز عانا جىگىت ءتىرى قالعان كورىنەدى.
- ونى تابۋ مۇمكىن بولدى ما؟
- جوق. ول 1990 جىلدارى ولگەن. ءارى ول وتە قاتال زاقىمدالعان، ونىڭ نە قولى، نە اياعى بولماعان. – ال ءسىز تەك الماتىلىق قۇپيالاردى اشۋدى قالايسىز با، الدە باسقا وڭىرلەر تۋرالى دا فيلمدەر تۇسىرگەلى جاتسىز با؟
- ارينە! ەگەر ءبىزدى رەسپۋبليكالىق ارنا الاتىن بولسا – قۋانا-قۋانا. ويتكەنى مەن وسىمەن تارازدا بولدىم، ماعان ول جاقتا تارازدىڭقۇپيالارى بار ەكەنىن ايتتى – تاماشا تاقىرىپ. مەن وسكەمەن اۋدانىندا بولدىم – پاح، ونداعى قۇپيالاردى ايتساڭىزشى! ءبىزدىڭ ەلدىڭ ءار قالاسىندا بەلگىلى ءبىر تاريحي قۇپيالار بار. مىنە سولارمەن اينالىساتىن بولامىز. بىراق باستاپقى 10 سەريانى ءبىز الماتى جايىندا كورسەتكىمىز كەلەدى، ال كەيىن رەسپۋبليكاعا بارامىز.
- ءفيلمنىڭ كورسەتىلۋىنە وراي ارحەولوگيالىق قازبالار جۇرگىزۋگە ىڭعايلى كوپتەگەن ورىندار تۋرالى اقپارات پايدا بولادى. ارحەولوگتاردىڭ مۇنداي جۇمىس كولەمىن ورىندايتىن شاماسى كەلە مە؟
- بىلمەيمىن. قوعامدىق پىكىر قانشالىقتى كۇشتى بولسا، ناتيجە سونشالىقتى بولادى. سوندىقتان مەن بۇل ءفيلمدى كوپشىلىك تە، الەۋمەتتىك جەلىلەر دە قولدايدى دەپ ۇمىتتەنەمىن. ەڭ قيىن قازبالار ۆوزنەسەنسكي سوبورىندا ءوتۋى ءتيىس. مىنە ەگەر بىزگە ول جاقتا زەرتتەۋ جۇرگىزۋگە رۇقسات ەتسە، ءبىز وسىنىڭ ءبارىن بىردەن كورسەتەر ەدىك.
- ونداي جەرلەردى، بالكىم، تاعى كوپتەپ تابۋعا بولاتىن شىعار. جانە ولار تۋرالى ايتۋعا دا. ال سوسىن ولاردى كىم قورعايتىن بولادى؟ بۇل ساياباق ەمەس قوي…
- مەن تاريح فاكۋلتەتىندە وقىدىم عوي جانە ارحەولوگيالىق قازبالارعا قاتىسقانمىن. ستۋدەنت بولا ءجۇرىپ، ءبىز قازىر قازۇۋ-دا جانە مەملەكەتتىك مۇراجايدا تۇرعان زاتتاردى تاپتىق. قورعالمايتىن ورىنداردى بىلەمىن، بىراق ولاردىڭ الەۋەتى سونداي ۇلكەن. مىسالى، بالاساعۇن – ۇلى جىبەك جولىندا تۇرعان قالا، ول جامبىل وبلىسى. ءبىز وندا قازبالار جۇرگىزدىك. جانە وندا ساقتالعان شاھريستان، زىنداندار بار تۇتاس قالاشىق بار. جانە ول جايلى ەشكىم بىلمەيدى جانە ونى ەشكىم دە تۇسىرمەيدى. ءبىز باراتىن بولامىز. ول ءۇشىن نە قاجەت؟ قانداي دا ءبىر قولداۋ قاجەت. سەبەبى وسىنىڭ ءبارىن ءوز اقشاما ءوزىم جاسادىم. بۇل پايداسىز. ال نەگىزى، بۇنىمەن تەلەۆيدەنيە اينالىسۋى ءتيىس. ول وسىنداي باعدارلامالاردى ساتىپ الۋعا نەمەسە ءوزى شىعارۋعا ءتيىستى. مىنە قازىر مىنا ءفيلمدى كورسەتكىم كەلەدى جانە الدەبىر تەلەارنا ماعان وپەراتوردى، مونتاجداۋشىنى بەرسىن، ءبىز ەكسپەديتسيالارعا شىعىپ، ەمىن-ەركىن ءتۇسىرىپ قايتۋىمىز ءۇشىن. ال قازىر ەشقانداي قارجىلاندىرۋ جوق، اتىمەن.
- ال ستۋدەنتتىك ەمەس جىلدارى، ءسىز مەملەكەتتىك كينوفوتوقۇجاتتار مۇراعاتىندا فيلمگە ارنالعان ماعلۇماتتارمەن جۇمىس ىستەپ جۇرگەن شاقتا ءسىزدى قانداي دەرەكتەر بارىنەن كوبىرەك قايران قالدىردى؟ – اشتىق فوتوسۋرەتتەرى. ونداعى كورگەنىم بارىپ تۇرعان قورقىنىش بولاتىن. بالالار، ەرەسەكتەر، دالادا شاشىلىپ جاتقان سۇيەكتەر. ولاردىڭ تىم كوپ ەدى! ادام جەگىشتىك (كاننيباليزم) دەرەكتەرى بولعان. جاي عانا جەپ قويعىسى كەلگەن كىشكەنتاي قىز بالانىڭ فوتوگرافياسى بولدى. ونى كوميسسارلار قۇتقارىپ قالدى. كاننيباليزم قازاقستاندا بولعان. عابيدەن جاكەەۆ (پروديۋسەرلەس – قازتاگ) تە وسى كەزەڭدى زەرتتەپ ءجۇر جانە ءبىز ونىمەن بىرگە قازاقستانداعى اشارشىلىق جايىندا جەكە حيكايا تۇسىرەتىن بولامىز.
- ءسىز قالاي ويلايسىز، وسى دەرەكتەردىڭ كوپشىلىگى نەلىكتەن قازاقستان تاريحىنىڭ قازىرگى وقۋلىقتارىنا ەنبەگەن؟
- بىلمەيمىن. ونىڭ نەگە كىرمەگەنىن تۇسىنبەيمىن دە. بىراق، ءسىرا، بۇل وقۋلىقتارعا قوسىلاتىن شىعار، ويتكەنى، ەگەر ءبىز قازىر وسىنىڭ ءبارىن كورسەتىپ باستاساق، وندا بالكىم تۋعان جەر تاريحى بويىنشا ۇزدىك قۇرال مىنا وسىنداي باعدارلاما بولاتىن ەدى. ول جاستار ءۇشىن، بالالار ءۇشىن قىزىقتى بولادى. ولار سونىمەن وقيتىن بولادى. ءبىز نە دەگەنمەن شىندىقتى ايتامىز. بىزگە حالىقتى قازاقستاننان كوشىرۋ تۋرالى بەريانىڭ قولى قويىلعان قۇجاتتاردى كورسەتتى. 1953 جىلى، ستالين ولگەن كەزدە، شەشەندەر مەن كارىستەردىڭ ءبىر بولىگى ءوز وتاندارىنا كەتتى. مىنە قالاي، بەريانىڭ ولاردى كەرى قايتارۋعا قول قويعان بۇيرىعى بار. وتە كوپ قۇجاتتار بار، تۇتاس تومدار. ەگەر ولاردى قازا بەرسەڭ، ءالى قانشا فيلم جاساۋعا بولادى…
- فيلم جۇمىستارىن اياقتاعاننان كەيىن، وقۋلىقتار مەن مەكتەپ باعدارلاماسىنا ءتيىستى تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ ءۇشىن، ءبىلىم مينيسترلىگىنە جۇگىنەسىز بە؟ – ءبىلىم مينيسترلىگىنىڭ ءوزى، وسى ءفيلمدى قاراپ، قانداي دا ءبىر قادامدار مەن ارەكەتتەر قابىلدايدى دەپ ويلايمىن، ەگەر ول بۇعان مۇددەلى بولسا، ەگەر ول ءوز ءىسىنىڭ كاسىپقويى بولسا.
- تاريحشى رەتىندە ماعان ايتىڭىزشى، دەسەك تە نەگە سونشاما جىل بۇلباعىتتاعى زەرتتەۋلەر ءبىر ورىننان قوزعالمادى جانە وعان دەگەن قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ ءۇشىن وسىنداي ءفيلمدى تۇسىرۋگە تۋرا كەلدى؟
- ال ەشكىم دە بىلگەن جوق. ەشكىم دە شىركەۋگە كىرمەيدى عوي، ەشكىم دە ءدىن قىزمەتشىسىمەن سويلەسپەيدى. ال ءبىز اڭگىمەلەستىك، انىقتادىق جانە وتە قىزىقتى اقپارات بەردى بىزگە.
- سۇحباتىڭىز ءۇشىن راقمەت!
kaztag.info
پىكىر قالدىرۋ