Мұхаммед Хайдар Дулатидің “Тарихи рашиди” еңбегі біз үшін құнды дүние – Ә.Асқаров

جاڭالىقتار رۋحانيات قازاق حاندىعىنا 550 جىل

مۇحاممەد حايدار ءدۋلاتيدىڭ “تاريحي راشيدي” ەڭبەگى ءبىز ءۇشىن قۇندى دۇنيە – ءا.اسقاروۆ

| Aug 3, 2015

550 جىل بۇرىن قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلعاندىعى تۋرالى دەرەك تەك مۇحاممەد حايدار ءدۋلاتيدىڭ “تاريحي راشيدي” قولجازباسىندا كەزدەسەدى. بۇل جونىندە قر پرەزيدەنتى جانىنداعى وكق-ءنىڭ “ەلدىڭ تاريحى مەن مəدەنيەتى – بولاشاعى تۇتاس ۇلت” تاقىرىبىندا وتكەن بريفينگ بارىسىندا قر ۇلتتىق كىتاپحاناسىنىڭ ديرەكتورى Əلىبەك اسقاروۆ ايتتى.

- قر مəدەنيەت جəنە سپورت مينيسترلىگى مۇحاممەد حايدار ءدۋلاتيدىڭ “تاريحي راشيدي” قولجازباسىن پارسى تىلىنەن قازاقشاعا اۋدارىپ، كىتاپ ەتىپ جارىققا شىعاردى. ول كىتاپ ءبىزدىڭ مəدەني ومىرىمىزدەگى ايتۋلى جاڭالىق. بۇعان دەيىن ول ورىس تىلىنەن قازاقشاعا اۋدارىلعان بولاتىن. الايدا ول كىتاپتا كوپتەگەن تۇسىنبەستىك، كونە اتاۋلار مەن اتتاردىڭ قاتە جازىلۋى، كەيدە əدەيى بۇراتارتۋلىق تولىپ ءجۇر ەكەن. وسى تاراپتا قازاق عالىمدارى تاراپىنان ۇلكەن تالقىلاۋ بولدى. قازىر قازاق حاندىعىنا 550 جىل دەپ جاتىرمىز. بىراق وسى دەرەكتى قايدان الدىق؟ ول دەرەكتى مۇحاممەد حايداردىڭ وسى قولجازباسىنان الدىق. باسقا ەشقايجاقتا قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلعاندىعى جايىندا دەرەك جوق. بۇل كىتاپتىڭ قازاق ءۇشىن ماڭىزى دا وسىندا، – دەدى Əلىبەك اسىلبايۇلى.

baq.kz

تۇرسىن جۇمانباي «ءۇيسىنباي كىتابى»

kerey.kz

بۇل داعاندەل، باقاناس ولكەسىنەن شىققان بي ءۇيسىنباي جانۇزاقۇلى حاقىندا قۇراستىرىلىپ جازىلعان كىتاپ. تىڭ تولىقتىرىلعان ەڭبەكتە بولىس الدەكە كۇسەنۇلى، داعاندەلى بولىسىنىڭ باسشىلارى مەن بيلەرىمەن قاتار ءابدىراحمان ءالىمحانۇلى ءجۇنىسوۆ سىندى ايتۋلى تۇلعالار جايلى اڭگىمە قوزعالعان. ولاردىڭ ەل الدىنداعى ەڭبەكتەرى، بيلىك، كەسىم – شەشىمدەرى، حالىق اۋزىندا قالعان قاناتتى سوزدەرى مەن ءومىر جولدارى، اتا – تەك شەجىرەسى قامتىلعان. سونىمەن قاتار مۇراعات دەرەكتەرىندەگى مالىمەتتەر كەلتىرىلگەن. كىتاپقا ەسىمى ەنگەن ەرلەردىڭ زامانى، ۇزەڭگىلەس سەرىكتەرى تۋرالى جازىلعان كەي ماقالالار، جىر –داستاندار، ۇزىندىلەر ەنگەن. كىتاپ قالىڭ وقىرمان قاۋىمعا ارنالعان. تۇرسىن جۇمانباي «ءۇيسىنباي كىتابى»، - جەبە باسپاسى، شىمكەنت قالاسى.134 بەت تولىق نۇسقاسىن تومەندەگى سىلتەمە ارقىلى وقي الاسىز. ءۇيسىنباي كىتاپ kerey.kz
«العاشقى كىتاپ» دەرەكتى بەينەفيلمى

kerey.kz

قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنىڭ مادەنيەت كوميتەتىنە قاراستى ۇلتتىق كينونى قولداۋ مەملەكەتتىك ورتالىعىنىڭ تاپسىرىسىمەن «JBF company» كومپانياسى سەمەي قالاسىندا، شىڭعىستاۋ وڭىرىندە، الماتى وبلىسىنىڭ جامبىل اۋدانىندا «العاشقى كىتاپ» اتتى دەرەكتى بەينەفيلم تۇسىرۋدە. دەرەكتى فيلم ابايدىڭ 1909 جىلى سانكت پەتەربۋرگتەگى يليا بوراگانسكي باسپاسىندا باسىلعان العاشقى شىعارمالار جيناعىنىڭ جارىق كورۋىنە ارنالادى. ۇلى اباي مۇراسىنىڭ قاعاز بەتىنە تاڭبالانۋ تاريحىن باياندايدى. قازىرگى ادامدار بۇرىنعى ۋاقىتتىڭ، اباي زامانىنىڭ ناقتى، دەرەكتى بەينەسىن، سول كەزدەگى ادامداردىڭ الپەتىن، كيىم ۇلگىسىن كوز الدارىنا ەلەستەتۋى قيىن. كوپشىلىكتىڭ ول ۋاقىت تۋرالى تۇسىنىگى تەاتر مەن كينوفيلمدەردەگى بۋتافورلىق كيىمدەر مەن زاتتار ارقىلى قالىپتاسقان. الايدا اباي ۋاقىتىنداعى قازاق تىرشىلىگى، قازاقتاردىڭ بەت-الپەتى، كيىم كيىسى، ءۇي – جايى، بۇيىمدارى تاڭبالانعان مىڭداعان فوتوسۋرەتتەر ساقتالعان. بۇلار رەسەي، تۇركيا، ۇلىبريتانيا
Thai AirAsia X الماتى – بانگكوك تىكەلەي رەيستەرىن ىسكە قوسادى: ۆيزاسىز*

kerey.kz

تايلاندتىڭ سان قىرلى دامدەرىمەن، بوياۋلارىمەن جانە مادەنيەتىمەن تانىسىڭىز — ءبىر باعىتقا 199 USD-دەن باستالادى الماتى، 2025 جىلعى 8 قىركۇيەك – Thai AirAsia X الماتى (قازاقستان) مەن بانگكوكتى (تايلاند، دون مۋانگ اۋەجايى) بايلانىستىراتىن جاڭا اۋە باعىتىنىڭ ىسكە قوسىلۋىن قۋانا حابارلايدى. ەندى قازاقستاندىق ساياحاتشىلار قىسقى ماۋسىمدا جايلى ءارى قولجەتىمدى باعامەن جىلى سامالعا بولەنگەن، كۇن شۋاعىمەن نۇرلانعان ءارى جارقىن ومىرىمەن تانىمال بانگكوكقا ۇشا الادى. جاڭا رەيس 2025 جىلعى 1 جەلتوقساننان باستاپ اپتاسىنا ءتورت رەت – دۇيسەنبى، سارسەنبى، جۇما جانە جەكسەنبى كۇندەرى ورىندالادى. ۇشۋلار سىيىمدىلىعى 367 جولاۋشىعا ارنالعان كەڭفيۋزەلياجدى Airbus A330 ۇشاعىمەن جۇزەگە اسىرىلادى. ىسكە قوسىلۋىنا وراي Thai AirAsia X ءبىر باعىتقا 199 اقش دوللارىنان باستالاتىن ارنايى پرومو-ءتاريفتى ۇسىنۋدا. بيلەتتەردى 2025 جىلعى 8–21 قىركۇيەك ارالىعىندا،
جالبىرۇلى قويباس جايىنداعى كۇماندى كوڭىرسىك اڭگىمەلەر

kerey.kz

1. اماندىق كومەكوۆتىڭ ايتىپ جۇرگەنى – ايعاقسىز بوس سوزدەر قازاقستاننىڭ باتىس ايماعىندا عۇمىر كەشكەن ونەرپازدىڭ ءبىرى – جالبىرۇلى قوجانتاي جايلى سوڭعى كەزدە قيسىنى كەلىسپەيتىن نەشە ءتۇرلى اڭگىمەلەر ءورىپ ءجۇر. مۇنىڭ باسىندا تۇرعانداردىڭ ءبىرى – اماندىق كومەكوۆ. بۇرىندا دا ونىڭ، باسقا دا كىسىلەردىڭ ەلدى اداستىراتىن نەگىزسىز سوزدەرىنە بايلانىستى ناقتى دالەلدەر كەلتىرىپ، «قۇلان قۇدىققا قۇلاسا، قۇرباقا قۇلاعىندا وينايدى» دەگەن اتاۋمەن تۇزگەن سىن ماقالامىزدى رەسپۋبليكالىق «تۇركىستان» گازەتى (28.09. 2023 جىل) ارقىلى جۇرت نازارعا ۇسىنعانبىز-دى. الەۋمەتتىك جەلىدە ازامات بيتان ەسىمدى بلوگەردىڭ جۋىردا جاريالاعان ۆيدەو-تۇسىرىلىمىندە ا. كومەكوۆ ءوزىنىڭ سول باياعى «الاۋلايىنە» قايتا باسىپتى. ءسوزىن ىقشامداپ بەرەيىك، بىلاي دەيدى ول: «1934 الدە 1936 جىلى (؟) ماسكەۋدە وتكىزىلەتىن
استانادا 2025 جىلعى كينوجوبالار پيتچينگىنىڭ جەڭىمپازدارىمەن كەزدەسۋ وتتى

kerey.kz

استانادا «ۇلتتىق كينونى قولداۋ مەملەكەتتىك ورتالىعىنىڭ» باسقارما توراعاسى قۇرمانبەك جۇماعالي 2025 جىلعى پيتچينگ سىنىنان سۇرىنبەي وتكەن اشىق كونكۋرس جەڭىمپازدارىمەن كەزدەستى. ءىس-شارا دوڭگەلەك ۇستەل فورماتىندا ءوتىپ، وعان ساراپتامالىق كەڭەس مۇشەلەرى مەن ورتالىق ماماندارى قاتىستى. جيىندا وتاندىق كينويندۋستريا الدىندا تۇرعان باستى مىندەتتەر مەن باسىم باعىتتار تالقىلاندى. بيىلعى بايقاۋعا جالپى 444 ءوتىنىم تىركەلدى. سونىڭ ىشىندە 16 جوبا مەملەكەتتىك قولداۋعا لايىق دەپ تانىلدى. ولاردىڭ قاتارىندا ءۇش دەبيۋتتىك جۇمىس جانە تايلاندپەن بىرلەسكەن كينوجوبا بار. بۇل قازاقستاندىق اۆتورلاردىڭ حالىقارالىق ىنتىماقتاستىققا دايىن ەكەنىن جانە شەتەلدىك ارىپتەستەرمەن بايلانىسىن نىعايتىپ وتىرعانىن كورسەتەدى. كەزدەسۋ بارىسىندا ورتالىقتىڭ باسقارما توراعاسى قۇرمانبەك جۇماعالي – «ساپالى فيلم ءتۇسىرۋ – باستى تالاپ. كونكۋرستا جەڭىسكە جەتكەن جوبا جەتەكشىلەرىنىڭ كينو ءوندىرىسىنىڭ العاشقى ساتىسىنان باستاپ، ەكران ارقىلى كورەرمەنگە جەتۋ كەزەڭىنە دەيىن