|  |  | 

تۇلعالار قازاق حاندىعىنا 550 جىل

بايتايلاق باتىردى ەسكە الۋعا ارنالعان شارالار وتەدى

Baytaylaq batirقازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعى اياسىندا قازاقتىڭ داڭقتى قولباسشىلارىنىڭ ءبىرى، كەرەيدىڭ شەرۋشى رۋىنىڭ ۇرانى بولعان بايتايلاق باتىردى ەسكە الۋعا ارنالعان كولەمدى شارا وتپەك. 

قىركۇيەك ايىنا جوسپارلانعان شارالار اياسىندا 26 قىركۇيەكتە شىعىس قازاقستان وبىلىسى جارما اۋدانى قالبا تاۋى باۋرايىندا باتىردىڭ كەسەنەسى ورناتىلىپ، ۇلان-اسىر اس بەرىلەدى. 29 قىركۇيەك كۇنى استانادا بايتايلاق باتىرعا ارنالعان عىلىمي-پراكتيكالىق كونفەرەنتسيا وتەدى جانە شەتەلدەن كەلگەن قازاق ونەرپازدارىنىڭ قاتىسۋىمەن كولەمدى كونتسەرت وتەدى دەپ جوسپارلانۋدا. سونداي-اق، وسىنداي شارالار الماتى قالاسىندا دا جالعاسىن تاباتىن بولادى. قىتايدا تۇراتىن بەلگىلى عالىم، قوعام قايراتكەرى قادىس ءجانابىلۇلىنىڭ باستاماسىمەن وتكەلى وتىرعان ەسكە الۋ شارالارى قىتايدان جانە موڭعوليادان كەلگەن بەلسەندى قازاق ازاماتتارىنىڭ كۇشىمەن اتقارىلماق.
«باتىر بابامىز بايتايلاق قازاق حالقىنىڭ جوڭعار شاپقىنشىلىعىنا قارسى ۇلت ازاتتىق كۇرەستە ەرەكشە ەرلىك كورسەتىپ، اتى اڭىزعا اينالعان ەسىمى تۇتاس ءبىر رۋلى ەلدىڭ ۇرانى بولعان ايتۋلى تۇلعا. شەرۋشى رۋى نەگىزىنەن قىتاي مەن موڭعوليا جەرىن مەكەندەپ قالعاندىقتان بايتايلاق باتىر تۋرالى تاريحي مالىمەتتەر قازاقستاندا كوپ تارالماعان. ادەتتە ونىڭ ەرلىگى قابانباي، بوگەنباي، جانىبەك، ناۋرىزباي سەكىلدى باتىرلارمەن بىرگە اتالادى. بابامىزدىڭ ەرلىگىن قر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى عىلىم كوميتەتىنە قاراستى ش.ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتى رەسمي تانىپ وتىر. ەر جانىبەك ومىردەن وتەر شاعىندا ءوزىن اعاسىنىڭ قاسىنا جەرلەۋدى امانات ەتكەن ەكەن. بايتايلاق پەن ەر جانىبەك اعالى-باۋىرلى عانا ەمەس، تۇلپار ءمىنىپ، تۋ ۇستاعان ۇزەڭگىلەس باتىر، ەلى، جەرى ءۇشىن قان مايداندا ەرلىگىمەن تانىلعان دارا تۇلعالار بولعان. بۇگىندە قالبا تاۋىنىڭ باۋرايىندا بايتايلاق قورىمى دەپ اتالاتىن جەر اتاۋى دا ساقتالعان. سول ءۇشىن دە قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعى قارساڭىندا باتىر بابامىزدى ۇلىقتاۋ ماقساتىندا ناقتى شارالار وتكىزۋ جوسپارلاپ وتىرمىز. جەكەلەگەن بەلسەندى ازاماتتاردىڭ ۇيىمداستىرۋمەن وتەتىن ەسكە الۋ شارالارىنىڭ ناقتى باعدارلاماسى نەگىزىنەن دايىن. باتىردىڭ زيراتىنا كەسەنەنى ءدىلداحان دالەل ەسىمدى ازامات ءوز قاراجاتىمەن ورناتقالى وتىر»،-دەيدى ۇيىمداستىرۋشىلار توبىنداعى امانتاي ءالحانۇلى.

baq.kz

Related Articles

  • سارباس رۋى جانە سارتوقاي باتىر

    تاريحتى تۇگەندەۋ، وتكەننىڭ شەجىرەسىن كەيىنگە جالعاۋ – اتادان بالاعا جالعاسقان ەجەلگى ءداستۇر. شەجىرە، ۇلت-رۋ، تايپا تاريحى – اتانى ءبىلۋ، ارعى تاريحتى ءبىلۋ بولىپ قالماستان ۇلتتىڭ ۇلت بولىپ قالىپتاسۋى جولىنداعى باستان كەشكەن سان قيلى وقيعالارى مەن اۋىر تاعدىرىنان دا مول دەرەك بەرەدى. شەجىرە – تۇتاس حالىق تاريحىنىڭ ىرگەتاسى عانا ەمەس، ۇلت پەن ۇلىس تانۋدىڭ الىپپەسى  سانالادى. «قازاق حالقى 200-دەن اسا رۋدان قۇرالسا دا ءار رۋدىڭ ءوز شەجىرەسى بولعان. شەجىرەشىلەر ءجۇز، تايپا، رۋ، اتا تاريحىن تەرەڭ تالداي بىلگەن»(1). پاتشالىق رەسەيدىڭ داۋرەنى اياقتالار تۇستا قازاقتىڭ مەملەكەتتىگىن قالپىنا كەلتىرۋدى ماقسات تۇتقان الاش كوسەمى ءاليحان بوكەيحان (1866-1937) العاشقى بولىپ قازاق تاريحىنىڭ قاجەتتىلىگىن العا تارتىپ، باشقۇرتتىڭ ايگىلى عالىمى ءۋاليدي توعانمەن كەزدەسىپتى. ءۋاليدي توعان ءوزىنىڭ ەستەلىگىندە: «مەن بىرنەشە

  • ءتاڭىرى قالاۋى تۇسكەن جان

    ماندوكي قوڭىردىڭ تۋعانىنا 80 جىل تولۋىنا وراي «ءتاڭىرى مەنى تاڭدادى»  مۇحتار ماعاۋين ماندوكي قوڭىر يشتۆان – وتانى ماجارستان عانا ەمەس، كۇللى تۇركى دۇنيەسى قاستەرلەيتىن ۇلىق ەسىمدەر قاتارىنداعى كورنەكتى تۇلعا. شىڭعىس جورىعى تۇسىندا كارپات قويناۋىنداعى ماديارلار اراسىنان پانا تاپقان قۇمان-قىپشاق جۇرتىنىڭ تۋماسى ماندوكي قوڭىر وننان اسا ءتىلدى ەركىن مەڭگەرگەن، بۇعان قوسا زەرتتەۋشىلىك قارىمى ەرەن، تۇران حالىقتارىنىڭ فولكلورلىق-دۇنيەتانىمدىق ساناسىن بويىنا دارىتقان عالىم. ول تۇركولوگيا عىلىمىمەن دەندەپ اينالىسىپ قانا قويماي، حح عاسىردىڭ ءتورتىنشى شيرەگىندە شىعىس پەن باتىس­تىڭ اراسىندا التىن كوپىرگە اينالدى، ميلليونداردىڭ ىقىلاس القاۋىنا بولەندى. ياكي ول حالىقتار اراسىن جاقىنداس­تىرعان مامىلەگەر، وزىقتارعا وي سالعان كورەگەن ەدى. زامانا العا جىلجىعان سايىن مەرەيتوي يەلەرى تۋرالى ايتىلاتىن جايتتار ەستەلىك پەن وتكەن شاق ەنشىسىنە كوشەدى. كوزى ءتىرى

  • نۇرالى باتىردىڭ كەسەنەسى  جونىندە

    كەيىنگى كەزدە نۇرالى باتىردىڭ كەسەنەسى جونىندە ءارتۇرلى اڭگىمەلەر شىعىپ جۇرگەن كورىنەدى. ونىڭ ءبىرى موڭعوليادان كەلگەن ءبىر تۋىسقانىمىز باسقا ءبىر بەلگىلى جەرلەسىمىزدىڭ نۇرالى باتىردىڭ زيراتى دەپ كيگىز ءۇي سياقتى سامان كىرپىشتەن قالانعان  ادەمى زيراتتىڭ جانىنا بارىپ قۇران وقىعانىنا كۋا بولعانىن كەلتىرىپتى. ول جىگىتتىڭ  كورگەنى دە، ايتىپ وتىرعانى دا شىڭدىق. ويتكەنى 1982 جىلعا دەيىن ەلدىڭ كوپشىلىگى، ونىڭ ىشىندە  مەن دە سولاي  ويلادىم. اڭگىمە تۇسىنىكتى بولۋ ءۇشىن مەن سول كەزدەگى وقيعادان باستاپ باياندايىن. مەن 1961 جىلى سەمەيدىڭ  مال دارىگەرلىك ينستيتۋتىن ءبىتىرىپ كەلدىم. مەنى  سول كەزدەگى  س.م. كيروۆ اتىنداعى  كولحوزعا مال دارىگەرى ەتىپ جىبەردى. 1962 جىلى بۇل كولحوز «گورنىي» سوۆحوزىنا اينالدى. ءبىز بالا كەزىمىزدەن: «نۇرالى اتامىزدىڭ زيراتى س.م كيروۆ اتىنداعى كولحوزدىڭ جەرىندە ورنالاسقان،   بابامىز باتىر بولعان كىسى، ال ونىڭ جانىنداعى قابىردىڭ  ۇزىندىعى جەتى كەز، ءبىزدىڭ  بابامىزدان  دا  اسقان

  • الىستاعى اعايىننىڭ اتامەكەنگە ورالۋ جولىن تۇڭعىش اشقان قازاقتىڭ قاھارمان قىزى

    ول كىم دەيسىز عوي، تۋراسىن ايتسام ول ساعات زاقانقىزى. توقسانىنشى جىلدارداعى العاشقى كوش موڭعوليا قازاقتارتارىنان باستالعان. سول كوشتى العاش باستاعان ادام ساعات زاقانقىزى. بۇعان ەشكىمنىڭ داۋى جوق. جارعاق قۇلاعى جاستتىققا تيمەي، سوناۋ قيىن-قىستاۋ زامانىندا الىستاعى اعايىنداردىڭ جولىن اشقان وسى ادامدى قازاقتىڭ قاھارمان قىزى اتاۋىمىزدىڭ وزىندىك سەبەبى بار. “كوش باسشىسىمەن كورىكتى”  “كورگەنى جاقسى كوش باستار”  دەيدى اتام قازاق.   وسى ەكى اۋىز ءسوزدىڭ استارىنا ءۇڭىلىپ قاراساق، وندا، ۇلكەن ءمان ماعىنا بار ەكەنىنە كوز جەتكىزەمىز.       بۇرىنعى اۋىل كوشىنىڭ وزىندە، كوش باسشىلارى ءتورت تۇلىك مالدىڭ ءورىسىنىڭ جاعدايىنا قاراي، ءار مەزگىلدەگى اۋارايىنىڭ وزگەرىسىنە ساي، كوشىپ قونۋدا ءبىر باسىنا جەتىپ ارتىلار  ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك  جۇكتەسە، موڭعوليادا تۇراتىن قانداستارىمىزدىڭ ءبىر جارىم عاسىر عۇمىر كەشكەن ەل جەرىنەن ،

  • كەنەسارى حانعا تاعزىم

    ءجۇز ەلۋ جىل! بيىل كەنەسارى حاننىڭ ءشايىت بولعانىنا ءبىر ءجۇز ەلۋ جىل تولدى. كەنەسارى عانا ەمەس. ناۋرىزباي باحادۇر سۇلتان، ەرجان سۇلتان، قۇدايمەندە سۇلتان. قىپشاق يمان باتىر، تاما قۇرمان باتىر، دۋلات بۇعىباي باتىر، دۋلات جاۋعاش باتىر، دۋلات مەدەۋ بي، قىلىشتىڭ ءجۇزى، نايزانىڭ سۇڭگىسى بولعان تاعى قانشاما ازامات. قازاق ورداسىنىڭ ەڭ سوڭعى جاراقتى جاساعىندا قالعان ءۇش مىڭنان استام الامان. ءبارى دە ءشايىت بولدى.كەنەسارى حاننىڭ، ونىڭ ەڭ سوڭعى جاۋىنگەر سەرىكتەرىنىڭ قاسيەتتى قانى شاشىلعان اقىرعى ساعاتتا ءتورت عاسىر بويى تورە تاڭبالى قىزىل تۋى جەلبىرەگەن ۇلى مەملەكەت قازاق ورداسى شايقالىپ بارىپ قۇلادى. الاش بالاسى سوناۋ ءۇيسىن، عۇن، تۇرىك زامانىنان تارتىلعان، التىن ورداعا جالعاسقان، قازاق ورداسىنا ۇلاسقان، ورتالىق ازيا توسىندە جيىرما عاسىردان استام، عالامات ۇزاق ۋاقىت

1 پىكىر

  1. zzzzzzzzzzzz

    ىسكە ءسات !!!! دۇرىس باستاما ەكەن.

POST YOUR COMMENTS TO zzzzzzzzzzzz (Cancel)

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: