تۇركيانىڭ ستامبۋل قالاسىندا تۇراتىن ەتنيكالىق قازاق، 49 جاستاعى ءىلياس ساكا – ونداعى زەيتىنبۋرنۋ اۋدانى اكىمىنىڭ كەڭەسشىسى. ماماندىعى ساياساتتانۋشى ازامات قوجا احمەت ياساۋي ءبىلىم قورىنىڭ توراعاسى قىزمەتىن دە اتقارادى. ول ازاتتىققا بەرگەن سۇقباتىندا جاستارعا قانداي باعىتتا ءبىلىم ۇيرەتىپ، قانداي كەڭەس بەرەتىندەرىن ايتتى.

ازاتتىق: – ءوزىڭىز باسقاراتىن قور قانداي ماقساتتا جۇمىس ىستەيدى؟

ءىلياس ساكا: – قوردىڭ جۇمىس ىستەپ كەلە جاتقانىنا 20 جىل بولدى، دۇنيەنىڭ ءار تۇكپىرىندەگى قازاقتاردى وقىتۋ ماقساتىندا قۇرىلعان. ماسەلەن، وسىدان بەس جىل بۇرىن قازاقستاننان ءبىر توپ بالا اكەلىپ وقىتتىق. كەيىن ەكى جىل وقىعاننان سوڭ ولار ەلىنە قايتتى. سوڭعى ەكى جىلدان بەرى باسقا باعدارلاما قابىلداپ جاتىرمىز. ياعني قازاقستاننان باسقا ەلدەردە تۇراتىن، ونىڭ ىشىندە رەسەي مەن قىتاي جانە موڭعوليادا تۇراتىن قازاق بالالارىن اكەلىپ وقىتۋ ماقساتىندا جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز. ماسەلەن، قازىرگى كەزدە قوردىڭ اتىنان ءبىلىم الىپ جاتقان 50 بالانىڭ 10-ى موڭعوليادان كەلگەن 11-13 جاس ارالىعىنداعى وقۋشىلار.

ازاتتىق: – نەگە بۇل ەلدەردى تاڭداپ الدىڭىزدار؟

ءىلياس ساكا: – وسىدان ءۇش اي بۇرىن موڭعولياعا بارىپ، ۋلاانبااتار قالاسىنىڭ اينالاسىنداعى قازاقتار مەكەن ەتەتىن وڭىرلەردى ارالاپ قايتتىق. سول كەزدە بايان-ولگي ايماعىنان تىسقارى تۇراتىن قازاق بالالارىنىڭ انا تىلدەرىن ۇمىتىپ بارا جاتقانىن كوردىك. بۇل تەك سول جەردەگى قازاقتارعا عانا ءتيىستى ەمەس، وزگە مەملەكەتتە تۇراتىن دياسپورالارعا دا قاتىستى. سول سەبەپتى رەسەي، قىتاي جانە موڭعوليادا تۇراتىن الەۋمەتتىك جاعدايى تومەن بالالاردى الىپ كەپ وقىتساق دەگەندى ماقسات ەتىپ وتىرمىز. بيىل موڭعوليادان اكەلسەك، كەلەسى جىلى رەسەيدەن بالالار اكەلەمىز. وندا دا تەك الەۋمەتتىك جاعدايى تومەن وتباسىدان شىققان بالالاردى.

ازاتتىق: – بالالارعا كىم ساباق بەرەدى، ولارعا قانداي پاندەردى وقىتاسىزدار؟

ءىلياس ساكا: – ءبىلىمدى جەرگىلىكتى مەكتەپتەن الادى. قاي سالادان ءبىلىم العىسى كەلەدى، سول سالانى وقىتامىز، بالانىڭ بەيىمىنە، قابىلەتىنە قارايمىز. بۇدان باسقا ساباقتان تىس ۋاقىتتا ماتەماتيكانى، قۇراندى جانە تۇرىك ءتىلىن وقىتامىز. بۇرىن ليتسەي بىتىرگەن بالالاردى ودان ءارى ماماندىق بويىنشا وقىتاتىن ەدىك. ەندى 11 جاسقا تولعان بالالاردى وقىتۋدى قولعا الىپ جاتىرمىز. بالالار قوردىڭ جەكە جاتاقحاناسىندا تۇرادى.

قازىر بۇرىنعىداي ەمەس – زامان وزگەردى، تۇسىنىك تە وزگەردى. سوندىقتان ءبىز تۇركياداعى قازاق جاستارىن «تەك ءبىر ماماندىقپەن، ءبىر كاسىپپەن عانا شەكتەلىپ قالما – بارلىق سالانى يگەر» دەپ ۇگىتتەيمىز. قازاق جاستارىنىڭ ۇلكەن قىزمەتتە جۇرگەنىن قالايمىز.

ازاتتىق: – قوردىڭ قارجىلىق ماسەلەسىن قالاي شەشەسىزدەر؟

ءىلياس ساكا: – قارجى ماسەلەسىن تۇركيادا تۇراتىن جەرگىلىكتى قازاقتار، كاسىپكەرلەر كوتەرەدى. ءتۇرلى قايىرىمدىلىق شارالاردان تۇسكەن قارجىنى جۇمسايمىز. مەملەكەتتەن ءبىر تيىن قارجى المايمىز.

ازاتتىق: – اڭگىمەڭىزگە راقمەت.

نۇرتاي لاحانۇلى

ازات ەۋروپا / ازاتتىق راديوسى