اسان قايعى جەلمايا ءمىنىپ، جەلدىرتىپ، سارىارقانى ارالاپ جۇرگەندەگى جەرگە ايتقان سىندارى.

ۇزىن ەرتىستى كورگەندە:

• مىنا شىركىننىڭ بالاسى تويدىم دەپ قاراپ وتىرماس، قارنىم اشتى دەپ جىلاپ وتىرماس، سيىردىڭ ءمۇيىزى، كەۋىردىڭ قۇلاعى شىعىپ تۇرعان جەر ەكەن. كۇنىندە بالاسى كەۋىردەن جىلايدى-اۋ! – دەپتى.

شىڭعىس تاۋىن، سەمەي تاۋلارىن كورگەندە:

• مىنا شىركىننىڭ توپىراعى قۇتىرعان ەكەن. وعان شىققان ءشوپ قۇتىرادى، ونى جەپ سەمىرگەن مال قۇتىرادى، ونىڭ ەتىن جەپ، ءسۇتىن ىشكەن ادام قۇتىرادى. قان ۇزىلمەيتىن، كىسى ءولتىرۋ، ۇرىس-توبەلەس كوپ بولاتۇعىن جەر ەكەن! – دەپتى.

تۇندىك وزەنىن كورگەندە:

• ون ەكى قازىلىق وي، تۇندىك; ماڭىراپ جاتقان قوي، تۇندىك. قويدىڭ قۇلاعى تۇتام شىعىپ تۇرعان جەر ەكەن! – دەپ، تاستاپ كەتۋگە قيماي، ءۇش قاراعان ەكەن. سونان «ۇشقارا» اتانعان.

قىزىلتاۋ دەگەن جەرگە كەلگەندە:

• تاۋى-تاسى كەش بولعاندا، ىڭىرانىپ جاتادى ەكەن، توقتىسى قىسىر قالمايتۇعىن جەر ەكەن! – دەپتى.

باياناۋلا تاۋىن كورگەندە:

• ات ەرىن الۋعا جارامايتۇعىن جەر ەكەن، شىركىندى جۇرت قالاي قونىس قىلىپ وتىرعان؟ ءبىر كورگەن كىسى: «كاپىر-اي، سەنى جەلكەمنىڭ شۇقىرى كورسىن!» — دەيدى ەكەن. باۋىرىندا ءبىر قارا تيگەن تۇزى بار ەكەن، تۇزى اۋىر ەكەن. ءبىر كۇن تۇنەپ كەتەمىن دەگەن ءبىر جۇما توقتاپ قالادى ەكەن، تۇزى جىبەرمەيدى ەكەن!

اششى بويىنا كەلگەندە، ارتىنا قاراپ:

• ا، باياناۋلا، سەنىڭ قونىس بولىپ تۇرعانىڭ مىناۋ اششىنىڭ ارقاسى ەكەن! مال جازعىتۇرىم ءبىر جۇما اششىلايدى ەكەن، كۇزگە تامان ءبىر جۇما اششىلايدى ەكەن، سونىسى ءبىر جىلعا تاتيدى ەكەن. ولاي بولماعاندا، باياناۋلا قونىس بولۋعا جارامايتۇعىن جەر ەكەن دەيدى، — دەپتى.

بوكەنباي دەگەن جەردى كورگەندە:

• انا باياناۋلا تاۋىنان مىنا بوكەنبايدىڭ قىرىق كەز بيىكتىگى بار ەكەن! – دەپتى. وسى كۇنى جۇرت بوكەنبايدىڭ باسىنا اڭ قۋالاپ، اتپەن شىعىپ جۇرەدى. «اسپانمەن تىلدەسكەن باياناۋلادان قالاي بيىك بولادى؟» دەپ، جەر ولشەپ جۇرگەن زەملەمەرلەردەن سۇراعاندا:
• راس ايتقان ەكەن! – دەستى.

شىدەرتى دەگەن وزەندى كورگەن كەزدە:

• مىنا شىركىننىڭ توپىراعى اسىل ەكەن. التى اي ارىقتاتىپ مىنگەن ات ءبىر ايدا مايعا بىتەتىن جەر ەكەن! بوس جىلقى شىدەرلەپ قويعانداي توقتايتۇعىن جىلقىنىڭ قونىسى ەكەن! – دەپتى.

ولەڭتى وزەنىن كورگەندە، توقتاپ ەشنارسە ايتپاي، ولەڭدەتە بەرگەن ەكەن.

• نەگە ۇندەمەيسىز؟ – دەگەندە، از تۇرىپ:
• مىنا شىركىننىڭ ءشوبى كوپ، قونىس قىلعان ەلدىڭ ۋايىمى جوق. مالى سەمىز، تايىنشاسى قىسىر قالمايتۇعىن، اق ايرانى ەرتە شىعىپ، تۋعان بالا كەۋتاماق بولىپ، تاماقتان باسقانى ويلامايتۇعىن، توقتى-تورىم ۇرلىعى ۇزىلمەيتۇعىن، وتىرىك-وسەگى كوپ بولاتۇعىن جەر ەكەن! ولەڭتىنىڭ – سۋى ماي، شىدەرتىنىڭ ءشوبى – ماي! – دەپتى.

ەرەيمەن تاۋىن كورگەندە:

• جەلدىڭ جەتى ەسىگى بار ەكەن. قىس بولسا، جىلقى تۇرماس، جىلقى تۇرسا ىشىندە قۇلىن تۇرماس. ورازدىنىڭ جايلاۋى، شيىرلىنىڭ قىستاۋى ەكەن. ەكى جاعىنداعى ەل باي بولار دا، تاپ ورتاسىندا – مۇنى قونىس قىلعان ەل كەدەي بولار. ءبىتىسى جامان ەكەن. بىرىمەن ءبىرى ەدىرەيىسىپ – توبەلەسەتۇعىن كىسىدەي ەدىرەيۋىن، پاناسى جوق، دالا سىقىلدى تاۋ ەكەن! – دەپتى.

سىلەتىدەن ءوتىپ، جالاڭاشتىڭ تۇسىنا بارعاندا:

• اتتىڭ توبەلىندەي، جالاڭاش، سەنى الدىما وڭگەرەيىن بە، ارتىما بوكتەرەيىن بە، قاي جاراما تارتايىن، — دەگەن ەكەن. – اينالاڭ از، ونان باسقا تابىلمايتۇعىن جەر ەكەنسىڭ، — دەپتى.

ەسىل دەگەن وزەندى كورگەندە:

• جارى مەنەن سۋىنىڭ، جارلىسى مەن بايى تەڭ بولاتۇعىن جەر ەكەن، — دەپتى.

نۇرانىڭ بويىن كورگەندە:

• التى كۇندە ات سەمىرتىپ مىنەتۇعىن جەر ەكەن، — دەپتى.

قاراقۇيىن، قاشىرلىنى كورگەندە:

• جىلقىنىڭ جالى مەنەن قۇيرىعى توگىلىپ تۇرعان جەر ەكەن. باۋىرىندا ءبىر جۇتقىش ايداھارى بار ەكەن! ونان باسقا جىلقى ۇزىلمەيتۇعىن جەر ەكەن! – دەپتى. – ءبىر زور تەڭىزى بار: بوران بولسا، وعان كيلىككەن جىلقى قايدا كەتكەنىن جان بىلمەيدى.

تورعاي وزەنىن:

• اعار سۋى بال تاتىعان، اق شاباعى ماي تاتىعان جەر ەكەن! – دەپتى.

تەرىساققان دەگەن وزەندى كورگەندە:

• سارىارقانىڭ تۇزدىعى ەكەن! – دەپتى.

شۋ دەگەن وزەندى كورگەندە:

• مىنا شىركىننىڭ ەكى جاعى بورباس ەكەن، ونە بويى نار قامىس ەكەن، ءىشى تولعان جولبارىس ەكەن. بالانىڭ ءىشى قۋىرىلمايتۇعىن، پىشاعى سۋىرىلمايتۇعىن، ەركەگى ات بولاتۇعىن، ۇرعاشىسى جات بولاتۇعىن جەر ەكەن! – دەپتى.

قاراتاۋدى كورگەندە:

• كوكەكتەن باسقا قۇسى جوق، كوك ءشوپتى جۇلعاننان باسقا ءىسى جوق، اتى بەستىسىندە قارتاياتۇعىن، جىگىتى جيىرماسىندا قارتاياتۇعىن جەر ازعىنى مۇندا ەكەن. ەل ازعىنى دا مۇندا ەكەن! – دەپتى.

شىمكەنت، سايرامدى كورگەندە:

• ەكى باسسا، ءبىر بازار: مالىندا بەرەكە بولمايتۇعىن; ەكى باسسا ءبىر مازار: باسىندا بەرەكە بولمايتۇعىن، «بازارى جاقىن بايىماس، مازارى جاقىن كوبەيمەس»، — دەگەن ەكەن.

ۇزىن اققان سىر بويىن كورگەندە:

• باسى بايپاق، اياعى قايقاق: ەكى-اق اۋىلعا قونىس ەكەن، ءون بويى كەدەيلىككە بىتكەن جەر ەكەن. قاراتاۋدى جايلاسا، سىردىڭ بويىن قىستاسا، قونىس بولۋعا سوندا دۇرىس ەكەن! – دەپتى.

سۋلى كەلەس، قۇرى كەلەستى كورگەندە:

• موڭىرەۋىن، سيىر بويىپ موڭىرەۋىن! سيىر تۇقىمى ۇزىلمەيتۇعىن جەر ەكەن، -دەپتى.

ودان ءارى جيدەلىبايسىنعا شەيىن جۇرە بەرگەن ەكەن دەسەدى. «سارىارقانى ورىس الادى، كۇندەردىڭ كۇنىندە مولام ورىستىڭ اتىنىڭ اياعىنىڭ استىندا قالادى! – دەپ، ورىس بارمايتۇعىن جەرگە بارامىن» دەپ، قويعا قوشقار قويماي، جىلقىعا ايعىر سالماي، تۇيەگە بۋرا شوگەرمەي، سيىردى بۇقاسىز ساقتاپ، مالدى ءۇش جىل تۋ قىلىپ الىپ، اۋعان ەكەن.

اسان قايعىنىڭ مۇڭى

مۇنان سوڭ قيلى-قيلى زامان بولار،

زامان ازىپ، زاڭ توزىپ، جامان بولار.

قاراعايدىڭ باسىنا شورتان شىعىپ،

بالالاردىڭ داۋرەنى تامام بولار.

و كۇندە قارىنداستان قايران كەتەر،

حاننان – كۇش، قاراعايدان شايىر كەتەر.

ۇلىڭ-قىزىڭ ورىسقا بودان بولىپ،

قايران ەسىل ەل-جۇرتىم، سوندا نە ەتەر؟!

degdar.kz