Жүгіртпелер
 |  | 

Тарих

Газетте қытай қазақтарының 1950-54 жж арасындағы күрделі саяси кезеңі бұғып жатыр…

<span>kerey.kz</span>kerey.kz
 |  Jan 25, 2018

27072338_1010044919159095_5208341584913552940_n
Eldeç Orda

1950-1951 жылдар қытай қазақтары үшін өте қым-қуыт жыл болды. Оспан-Жанымқан ұсталып артынан атылды, Оразбай әкім бастаған (Құтыби әкімі) Құтыби-Манас-Санжы көтерілісі бастықтырылды, қорғаныс саласының меңгерушісі Закәрия бас қолбасшы Уаң Жінмен ерегесіп мерт болды, Сауан-Үрімжі қазақтары Қалибек-Тәкіман мен Қамзаға ілесіп көкілікті асып, Тибетті басып жеті реткі қоршауды бұзып Кашмирге тақады, Манас бойындағы Шарқи Түркістанның қазақ әскерлері азаматтық соғыс бастап соңы Іледе жалғасып сәтсіз көтеріліс кесірінен Қарашәрі асып Пәкістан, Ауғаныстан аспақ болғанда коммунист армия жағынан қоршауда қап дерліктей жойылады. Өлкелік үкіметтің орынбасар xатшысы Сәліс Әмірелер Тибетте қастандықпен өлтірілді. Сіздерге әр оқиғаның басын бір шалып жылт-жылт шолып өтіп отырғаныммен жалпы ол дәуірдегі Шыңжаң қазақтарының саяси, әлеуметтік xал-аxуалы өте күрделі болды. Үйекке жіктеліп текетіресу терең сипат алып кетті. Шыңжаң провинцсиясының өлкелік үкіметі құрылған соң Шыңжаңның орынбасар төрағасының бірі Қазақ Пәтіқан Сүгірбаев еді (Қазақ автономиясы 1954′де құрылған). Жаңа өлкелік үкіметтің жаңа орган газеті де қолға алынған-тын. Бұл сол газеттің 1951-жылғы сентабыр айындағы санының қиқымы. Газетте қытай қазақтарының 1950-54 жж арасындағы күрделі саяси кезеңі көп ауызға алынған. Біз бүгін байыбына бара алмаған талай сұрақтың жылт еткен жауабы көрініп қалуы да мүмкін. Мен солай ойлаймын. 50-жждағы Шыңжаң қазақтарының қоғамдық саяси әлеуетін жақыннан сезінемін десеңіз осындай тірі дерекпен қауышуыңыз тиіс. Әлемдік алпауыт жікшілдік бұл өңірдегі қазақтарды да соқпай өтпеген. саяси түсі қою, тартысы қияң осы өтпелі кезеңнің тариxи мәнін аша түссек бүгінгі бірқагша күрделі сұраққа бір тұсынан жауап бергендей боламыз. Осы жауаптың көбі 1950-51 жж газетте бұғып жатқанын білуіміз керек. Ол кез алғашқы құрылу кезеңі болғандықтан көп оқиға мен сараптаулар біршама ашық әрі анық жазылған-ды. Кейін сол “ашықтық” пен “анықтық” бастарына пәле болған …26908012_1010044972492423_7701998835619961756_n27072338_1010044919159095_5208341584913552940_n27067314_1010044929159094_3339838994773649978_n27067636_1010044975825756_7288906116481043001_n

26908012_1010044972492423_7701998835619961756_n 26994003_1010044925825761_4837600450602597714_n 27067314_1010044929159094_3339838994773649978_n 27067636_1010044975825756_7288906116481043001_n

Related Articles

  • ОА қорғанысқа қаржыны не себепті арттырды? Каспийден Украинаға зымыран ұшырған Ресей суды ластап жатыр ма?

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Елнұр ӘЛІМОВА Қазақстан, Қырғызстан, Тәжікстан, Өзбекстан және Әзербайжан әскері бірігіп өткізген «Бірлестік-2024» жаттығуы. Маңғыстау облысы, шілде 2024 жыл. Қазақстан қорғаныс министрлігі таратқан сурет.  Орталық Азия елдері қорғаныс шығынын арттырды, мұның астарында не жатыр? «Қазақстан ауыл шаруашылығы өнімдерін екі есе көп өндіруді жоспарлап отыр, алайда үкімет бұл салада жұмыс күшінің азайғанын есепке алмаған». «Каспий теңізінен Украинаға зымыран ұшырып жатқан Ресей теңіздің экологиялық ахуалын ушықтырып жатыр». Батыс басылымдары бұл аптада осы тақырыптарға кеңірек тоқталды. ОРТАЛЫҚ АЗИЯ ҚОРҒАНЫС ШЫҒЫНЫН АРТТЫРДЫ. МҰНЫҢ АСТАРЫНДА НЕ ЖАТЫР? АҚШ-тағы «Америка дауысы» сайты Украинадағы соғыс тәрізді аймақтағы қақтығыстар күшейген тұста Орталық Азия елдері қорғаныс саласына жұмсайтын ақшаны арттырғанына назар аударды. Бірақ сарапшылар мұндай шығын тұрақтылыққа септесетініне күмән келтірді. Стокгольмдегі бейбітшілікті

  • Христиан миссионерлерінің құмдағы іздері

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Орыны: Қашқар қ-сы; Жылы: 1933 ж; Аты-жөні: Қабыл Ахонд; Діні: христиан; Түсініктеме: Бұл жігіттің кейінгі есімі Қабыл Ахонд, христиан дінін қабылдаған алғашқы ұйғыр. Кейін діни сеніміне байланысты өлтірілген. Сурет еуропадағы миссионерлік музей архивінде сақтаулы. Аталған музейде жүздеген христиан ұйғыр өкілдерінің суреті сақталған. 1930 жылдары христиан ұйғырларына тұрғылықты мұсылмандар мен әкімшілік билік тарапынан қысым көрсетіле бастаған соң бір бөлімі миссионерлерге ілесіп еуропа елдеріне “һижраға” кетті. Алқисса Христиан әлемінің Қашқарияға баса мән беруі әсіресе Яқұп Бек мемлекеті кезеңінде жаңа мүмкіндіктерді қолға келтірді. 1860-70 жж. Қашқарияның Цин империясына байланысты көңіл күйін жақсы пайдаланған Христиан әлемі Үндістан мен Тибет арқылы Қашқарияға мәдени ықпалын жүргізе бастады. Олардың мақсаты бұл аймақты Ресей империясынан бұрын өз ықпалына

  • Айтпай кетті демеңіз… (Тибет архиві туралы)

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Алтайдан ауған ел туралы тарихи жазбаларда оқтын-оқтын айтылғаны болмаса исі қазақ жұртына Тибет туралы түсінік әлі күнге дейін беймәлім. Әсіресе Тибет жазба деректерінде күллі түркі баласының тарихы туралы тың деректердің көмулі жатқанын тіптен біле бермейміз. Тибет- тарихи деректің ең көп сақталған аймағы саналады. Мәдени, әдеби, рухани және тарихи түрлі деректердің ықылым заманнан бері жақсы сақталуымен сырт әлемді өзіне баурап кеген Тибет жұртына 19 ғасырдан бастап Батыс экспедициясы баса назар аударып кешенді зерттеулер жасады. Соның негізінде Тибеттегі кейбір салалық байырғы деректер Батысқа көшірілді. Есесіне Тибеттану ғылымы қалыптасты. Жағырафиялық орналасуы тым ұзақ болғандықтан Тибеттану ғылымы қазақ жұртына қажеттілік тудырмады. Тибеттанумен негізінде алпауыт күштер айналысты. Олар тибет жұртын игеруді басқа қырынан бағалады. Тибетте

  • Демографиялық сараптама

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    1-ші сурет қазақтар; Демографиялық ахуал 1949-2020 жж. аралығын салыстырмалы көрсеткен. 1949 жылға дейін, атап айтқанда коммунистік қытай үкіметі орнағанға дейін Шынжаң өлкесінің солтүстік бөлігінде қазақтар, оңтүстік бөлігі Қашқарияда ұйғырлар басым санды ұстады. 1951-54 жылдары ұлттық межелеу кезінде орталық үкімет құрған комиссия сараптамасы бойынша ұлттық автономиялық территорияны анықтау мына екі бағытта жүргізілді. Олар: БІРІНШІ, ұлттық автономияны межелеу бойынша оның атауын тұрақтандыру. Осы бойынша үш атау ұсынылды: *ШЫғыс Түркістан автономиялық федерациялық респубиликасы; *Ұйғырстан автономиялық респубиликасы; *Шынжаң автономиялы респубиликасы. ЕКІНШІ, автономияның әкімшілік тұрпатын анықтау; Осы бойынша: *Федерециялық тұрпат; *Автономиялық облыс және окург тұрпат; *Аймақ және аудан дәрежелі автономиялық окург тұрпаты. Межелеу комиссиясы аталған екі бағытта сараптама нәтижесін қорытындылады. Комиссия қорытындысы бойынша Шынжаң өлкесінің

  • Бақсылар институты

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Сараптама (оқысаңыз өкінбейсіз) Бірінші, ілкіде Түркі баласында арнайы қаған құзіреті үшін жұмыс істейтін көріпкел бақсылар институты болған. Аты бақсы болғанымен ханның қырық кісілік ақылшысы еді. Көріпкел бақсылар хан кеңесі кезінде алдағы қандайда бір саяси оқиға мен ситуацияны күні бұртын болжап, дөп басып талдап һәм сараптап бере алатын соны қабілеттің иесі-тін. Оларды саяси көріпкелдер деп атаса да болады. Хан екінші бір елді жеңу үшін білек күшінен бөлек көріпкел бақсылардың стратегиялық болжауына да жүгінетін. Қарсылас елдің көріпкел бақсылары да оңай емес әрине. Екінші, уақыт өте келе саяси көріпкел бақсылар түркілік болмыстағы стратегиялық мектеп қалыптастырды. Түркі бақсылары қытай, үнді, парсы, ұрым елдерін жаулап алуда маңызды рөл атқарды. Ол кездегі жаһандық жауласулар жер, су,

Пікір қалдыру

Электорнды поштаңыз сыртқа жарияланбайды. Белгі қойылған өрісті толтыру міндетті *

Аты-жөні *

Email *

Сайты

Kerey.kz/Керей.кз

Біз туралы:

Тел: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz тің бұрынғы нұсқасын http://old.kerey.kz тен оқи аласыздар!

KEREY.KZ

Сайт материалдарын пайдаланғанда дереккөзге сілтеме көрсету міндетті. Авторлар пікірі мен редакция көзқарасы сәйкес келе бермеуі мүмкін. Жарнама мен хабарландырулардың мазмұнына жарнама беруші жауапты.

Сайт санағы: