Қазақ жастарын жазалаудан бас тартқан қырғыз сарбазы

| Dec 18, 2015

«Желтоқсанда шындық жырын шырқаймын деп шарқ ұрған» қыршындай қыз-жігіттер алаңда арнайы әскери жасақтың саперлік күрекпен, тоқпақпен ұрып жыққан, итке талатқан, қақаған аязда өрт сөндіргіш көліктерден мұздай су шашқан қатыгездігіне тап болды. Қызыл империяның сұрқия сценарийі бойынша «нашақор, маскүнем, ұлтшыл, басбұзар» атанып шыға келген жастар әскерилер тарапынан айуандықпен басып жаншылды.

Бақайшығына дейін қаруланған әскерилерден көрген азаптары аз болғандай, «қоғамдық тәртіпті орнықтырушы интернационалистердің» қырағы назарына ілініп, түрмеге тоғытылды, оқудан, қызметтен қуылды. Одақ көлемінде тұңғыш рет сынақтан «сәтті өткен» «Метель» операциясы кезінде жастарды басып-жаншуда белсенділік танытып, биік марапатқа ие болғандардың қатары жетіп-артылады екен. Ерекше ерлігі үшін Қазақ КСР-і Ішкі істер министрлігінің 5 қызметкері «Қызыл жұлдыз» орденін кеуделеріне тағынған. Ол аз десеңіз, тағы 5 адам «Үздік еңбегі үшін», 6 адам «Ерен еңбегі үшін», медальдарымен марапатталған. ІІМ-нің 160 қызметкері және 28 халық жасақшысы «Қоғамдық тәртіпті қорғаудың үздік қызметі үшін» медалінің иегері атанып, «абырой» жиған. Қысқасы, талай тағдыр үшін трагедияға айналған Желтоқсан оқиғасы енді біреулердің омырауына орден-медаль болып, иығына кезектен тыс жұлдыз болып қадалды, сөресіне Мақтау грамотасы болып қонды.

Алайда, Желтоқсан оқиғасы кезінде мұздай қаруланған әскери жасақтың сапында болғаны үшін берілген марапатты тәрк етіп, жазықсыз құрбан болған жастардың рухынан кешірім сұраған жандар да бар. Солардың ішінде алғашқы болып Қырғызстан азаматы Талайбек Ылаев Қазақ КСР-ы Жоғарғы Кеңесінің Құрмет грамотасынан бас тартты. 1986 жылдың желтоқсан айында ішкі істер әскерінің сапында Алматыда болған Талайбек Ылаев 1990 жылдың қазан айында алған мақтау қағазының сол жақ шекесіне «Мен мына бұйымды өздеріңізге қайтарамын. Себебі, ол менің үйімде сақтайтындай құнды емес. Мен өзімді фашист, мәңгүрт сезінгім келмейді», деп жазып тиісті мекемесіне салып жіберді.

Талайбек Ылаевтың осы әрекетінен кейін мұрты бұзылмай жатқан сеңге жарықшақ түсті. Бір «Қызыл жұлдыз» ордені, 1-«Ерен еңбегі үшін» медалі, «Қоғамдық тәртіпті қорғаудағы ерен еңбегі үшін» берілген 23 медаль, оннан астам мақтау қағазы қайтарылды.

Ұлт намысын ту етіп көтерген қыршындай ұл-қыздарымыздың ішінде Қайрат пен Ербол, Ләззат пен Сәбира жандарын құрбан етті. Өлім жазасына кесіліп, кейін жазасы жиырма жылға бас бостандығынан айырылсын деп өзгертілген Мырзағұл Әбдіқұлов сынды талай адам түрме дәмін татты. Оларды індетіп жүріп ізіне түскен кейбіреулердің сый-сияпат пен шен-шекпенге ие болғаны шындық. «Желтоқсанның мұзда жанған алауын» тұншықтыруға» ат салысқандар Талайбек Ылаевтың әрекетінен тағылым алса игі!

Нұртөре САМАРҚАН

skifnews.kz

Елдес Орда, тарихшы: «Түркістан» атауын қолдану – аймақтағы жұмсақ күш позициясын нығайту тәсілі

kerey.kz

Фото ашық дереккөздерден алында Өткен аптада Түркияның ұлттық білім министрлігі мектеп бағдарламасына «Түркістан» деген терминді енгізген еді. Шетел басылымдарының жазуынша, бұл атау енді «Орталық Азия» ұғымының орнына қолданылмақ. Білім министрі Юсуф Текин жаңа атау түркі әлемінің бірлігін қамтамасыз етуге бағытталғанын айтады. Оның сөзінше, үкімет оқу бағдарламасынан империялық мағынасы бар географиялық атауларды алып тастамақшы. Ең қызығы, «Түркістан» аумағына Қазақстаннан бөлек, Қырғызстан, Өзбекстан, Түркіменстан мен Тәжікстан жатады екен. Сондай-ақ кейбір басылымдар бұл терминнің Қытайдың батысында орналасқан Шыңжан өлкесіне қатысы барын да атап өтті. Кейбір ғалымдар «Орталық Азия» термині колониализмнен қалғанын жиі атап жүр. ХХ ғасырдағы әлемдік академиялық ғылымды сол кездегі ірі империялар қалыптастырғандықтан, бүгінде мұндай терминдер мен атаулар халық санасына әбден сіңіп
Тұрсын Жұманбай «Үйсінбай кітабы»

kerey.kz

Бұл Дағандел, Бақанас өлкесінен шыққан би Үйсінбай Жанұзақұлы хақында құрастырылып жазылған кітап. Тың толықтырылған еңбекте болыс Әлдеке Күсенұлы, Дағанделі болысының басшылары мен билерімен қатар Әбдірахман Әлімханұлы Жүнісов сынды айтулы тұлғалар жайлы әңгіме қозғалған. Олардың ел алдындағы еңбектері, билік, кесім – шешімдері, халық аузында қалған қанатты сөздері мен өмір жолдары, ата – тек шежіресі қамтылған. Сонымен қатар мұрағат деректеріндегі мәліметтер келтірілген. Кітапқа есімі енген ерлердің заманы, үзеңгілес серіктері туралы жазылған кей мақалалар, жыр –дастандар, үзінділер енген. Кітап қалың оқырман қауымға арналған. Тұрсын Жұманбай «Үйсінбай кітабы», - Жебе баспасы, Шымкент қаласы.134 бет толық нұсқасын төмендегі сілтеме арқылы оқи аласыз. Үйсінбай кітап kerey.kz
ТАРИХ ҒЫЛЫМЫ ҚАЗІР ЭЗОТЕРИКАЛЫҚ ТОПТАРДЫҢ МЕНШІГІНДЕ

kerey.kz

Шығыстанушы-тарихшы Өмір Тұяқбайдың бұрында да «Қазаққа қандай тарих керек? Тәуелсіздік кезеңінде жасалған тарихи мистификациялар хроникасы» деп аталатын мақаласын (22.05. 2025. Zhasalash.kz) оқып ем. Риза болғам. Жақында Ө. Тұяқбайдың «Қазақстанда тарихи бұрмалаулар мен мифтерге тосқауыл қоюдың жолдары» (02.10. 2025. Zhasalash.kz) атты тағы бір мақаласымен және таныстық. Өте өзекті мәселені көтеріпті. Тарихта орын алып жүрген жағымсыз жайттар турасында ой толғапты. Журналистерді, блогерлерді айыптапты. Тарихтан арнайы кәсіби дайындығы жоқ, бәрін бүлдіріп болды деп. Келеңсіздікті тоқтатудың нақты жолдарын ұсыныпты. Бұған да көңіліміз бек толды. Әйтсе де тарихты бұрмалауға, өз өтіріктерін насихаттауға тек журналистер мен блогерлер ғана емес, «арнайы кәсіби дайындығы бар» «тарихшылардың» да «зор үлес» қосып жатқанын баяндап, айтылған пікірді одан әрі өрбітіп, жалғастырайық.
«Алғашқы кітап» деректі бейнефильмі

kerey.kz

Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Мәдениет комитетіне қарасты Ұлттық киноны қолдау мемлекеттік орталығының тапсырысымен «JBF company» компаниясы Семей қаласында, Шыңғыстау өңірінде, Алматы облысының Жамбыл ауданында «Алғашқы кітап» атты деректі бейнефильм түсіруде. Деректі фильм Абайдың 1909 жылы Санкт Петербургтегі Илья Бораганский баспасында басылған алғашқы шығармалар жинағының жарық көруіне арналады. Ұлы Абай мұрасының қағаз бетіне таңбалану тарихын баяндайды. Қазіргі адамдар бұрынғы уақыттың, Абай заманының нақты, деректі бейнесін, сол кездегі адамдардың әлпетін, киім үлгісін көз алдарына елестетуі қиын. Көпшіліктің ол уақыт туралы түсінігі театр мен кинофильмдердегі бутафорлық киімдер мен заттар арқылы қалыптасқан. Алайда Абай уақытындағы қазақ тіршілігі, қазақтардың бет-әлпеті, киім киісі, үй – жайы, бұйымдары таңбаланған мыңдаған фотосуреттер сақталған. Бұлар Ресей, Түркия, Ұлыбритания
ЖАЛБЫРҰЛЫ ҚОЙБАС ЖАЙЫНДАҒЫ КҮМӘНДІ КӨҢІРСІК ӘҢГІМЕЛЕР

kerey.kz

1. АМАНДЫҚ КӨМЕКОВТІҢ АЙТЫП ЖҮРГЕНІ – АЙҒАҚСЫЗ БОС СӨЗДЕР Қазақстанның батыс аймағында ғұмыр кешкен өнерпаздың бірі – Жалбырұлы Қожантай жайлы соңғы кезде қисыны келіспейтін неше түрлі әңгімелер өріп жүр. Мұның басында тұрғандардың бірі – Амандық Көмеков. Бұрында да оның, басқа да кісілердің елді адастыратын негізсіз сөздеріне байланысты нақты дәлелдер келтіріп, «Құлан құдыққа құласа, құрбақа құлағында ойнайды» деген атаумен түзген сын мақаламызды республикалық «Түркістан» газеті (28.09. 2023 жыл) арқылы жұрт назарға ұсынғанбыз-ды. Әлеуметтік желіде Азамат Битан есімді блогердің жуырда жариялаған видео-түсірілімінде А. Көмеков өзінің сол баяғы «әләуләйіне» қайта басыпты. Сөзін ықшамдап берейік, былай дейді ол: «1934 әлде 1936 жылы (?) Мәскеуде өткізілетін