Орталық Азиядағы жерлеу комиссиясы

| Sep 2, 2016

Советтен қалған дәстүр бойынша жерлеу комиссиясын кім басқарса, елді де сол адам басқарады. Жерлеу комиссиясының төрағасы кім болатыны президенттің қайтыс болғаны жарияланардан бұрын биліктегі ықпалды топтар арасында шешіледі. Ең ықпалды топ – президенттің күзет қызметінің жетекшісі, қауіпсіздік комитетінің төрағасы, премьер-министр, ішкі істер министрі, қорғаныс министрі және осыларды сол орынға тағайындауға ықпал еткен бизнесмендер. Астыртын атысып-шабысуы, халық арасында беделім бар деп санайтын кейбіреулері дереу қамауға алынуы да мүмкін. Бұл мәселе шешілмейінше президент салқын сарайдың құпия бөлмесінде төбеге қарап жата тұрады. Теледидарда концерт, ток-шоулар көбейеді. Мысалы, Хабарда дегендей. Халық президентінің өліп қалғанын бүкіл телеарна Лебединое озероны қойғанда бір-ақ біледі. Мәселен, Түрікменбашының өлгені кем дегенде үш күннен кейін хабарланған. Ықпалды топ мәжіліс төрағасы Атаевты (Қазақстан жағдайында – Тоқаев) шұғыл қамауға алып, түрікмендердің қазіргі асқар тауын “жерлеу комиссиясының жетекшісі” еткен.

Ықпалды топ тағайындаған жерлеу комиссиясының жетекшісіне бүкіл билік пен бизнес өте тез бейімделеді, пәлендей қарсылық болмайды, сайлау 95 пайызбен ың-шыңсыз өтеді. Авторитарлық жүйені жалғастыратыны айдан анық кандидатураға Ресей де, Қытай да қарсы болмайды. Шамамен алты айдан кейін бұрынғы президенттің ескерткіштері алына бастайды. Ақындар, әсіресе артезиан сықылды төкпе, суырып салмалары әлем әдебиетіне жаңа ода үлгілерін бір аптада қосады. Жаңа президент келсе дүние өзгереді деп үміттенетін Фейсбуктегі біраз адам біржола түңіледі. Ескі оппозиция немере бағып, намазға жығылудан өзге тұрлаулы жол жоғын түсінеді.

Орталық Азиядағы Қырғызстаннан өзге саяси жүйесі ұқсас авторитарлы мемлекеттерде президент кенеттен о дүниелік бола қалса шамамен осылай болады). Мұны сарай төңкерісі дейді.

Кеше төтен аурудан жығылған Ислам Кәрімовке Құдай өмір берсін, бірақ 78 жас дегеніңіз о дүниеге алжымай сән-салтанатпен тақ үстінде біржола аттанып кетуге барынша қолайлы жас қой. Жерлеу комиссиясының жетекшісін тағайындаушылар мұндай сәтті құр жібермей, көмектесуі əбден мүмкін.

Асылхан Мамашұлы

facebook парақшасынан алынды

Қазіргі заңнама аясында мемлекеттік тілді қалай дамытуға болады?

kerey.kz

Zhalgas Yertay Қазақстан билігі мемлекеттік тілді дамыту үшін қатаң шешімдерге барғысы келмейді дейік. Бірақ қазіргі заңнама аясында мемлекеттік тілді қалай дамытуға болады? Соны ойланып көрейік. Қазақ тілін дамыту жайын айтқан кезде Қазақстан билігі қоғамды екіге бөледі. Бірі – тілді дамытудың радикал шешімдерін ұстанады, екінші жағы – қазіргі статус-квоны сақтағысы келеді, яғни ештеңе өзгертпей-ақ қояйық дейді. Бірақ екі жолды да таңдамай, ортасымен жүруді ұсынып көрсек қайтеді!? Батыл қадамдарға барайық, бірақ ол радикал жол болмасын. Қазақ тілін күшпен емес, ортаны дамыту арқылы күшейтсек болады. Яғни адамдар тілді үйреніп әуре болмай-ақ, халық жай ғана қазақ тілі аясында өмір сүруді үйренсін. Негізгі ой осы. Біз осы уақытқа дейін адамдар ортаны
Елдес Орда, тарихшы: «Түркістан» атауын қолдану – аймақтағы жұмсақ күш позициясын нығайту тәсілі

kerey.kz

Фото ашық дереккөздерден алында Өткен аптада Түркияның ұлттық білім министрлігі мектеп бағдарламасына «Түркістан» деген терминді енгізген еді. Шетел басылымдарының жазуынша, бұл атау енді «Орталық Азия» ұғымының орнына қолданылмақ. Білім министрі Юсуф Текин жаңа атау түркі әлемінің бірлігін қамтамасыз етуге бағытталғанын айтады. Оның сөзінше, үкімет оқу бағдарламасынан империялық мағынасы бар географиялық атауларды алып тастамақшы. Ең қызығы, «Түркістан» аумағына Қазақстаннан бөлек, Қырғызстан, Өзбекстан, Түркіменстан мен Тәжікстан жатады екен. Сондай-ақ кейбір басылымдар бұл терминнің Қытайдың батысында орналасқан Шыңжан өлкесіне қатысы барын да атап өтті. Кейбір ғалымдар «Орталық Азия» термині колониализмнен қалғанын жиі атап жүр. ХХ ғасырдағы әлемдік академиялық ғылымды сол кездегі ірі империялар қалыптастырғандықтан, бүгінде мұндай терминдер мен атаулар халық санасына әбден сіңіп
АБАҚ АНА ЖӘНЕ ТАСБИКЕ АНА

kerey.kz

Мәми би Жұртбайұлының шежіресінде айтылуынша Керей ұлысының арғы тегі – Шеп, Сеп, Байлау, Қойлау, Елдей, Көлдей, Изен, Жусан секілді тайпалардан таралады екен. Аталған тайпалардың біразы ескі тарих беттерінен кездессе, енді бір бөлімі қазірге дейін Керей руындағы аталардың есімі ретінде аталып келеді. Мұның бір себебін арғы тарихтағы аталардың аты өшпесін деп кейінгі ұрпақтарының аталар атын қайта жаңғыртып қойған дәстүрінен қарау керек. Абақ атауына келсек, арыда Керей ханзадалары мен ханышаларының арасында Абақ, Абақберді, Абахан, Абақтай, Абақай, Абақ бике сынды есімдер болған. Сол ата-апаларының жолын жалғаған, тозып кеткен Керей елінің басын қосып, оған әз ана болған Абақ есімді қасиетті ана өмірде болған адам. Қазақ тарихында ру атына айналған әз аналар аз болмаған. Көрнекті жазушы,
Зеленскийдің “жалғыз сенері әрі оң қолы”. Андрей Ермак кім?

kerey.kz

Рэй ФЕРЛОНГ Андрей Ермак (сол жақта) пен Украина президенті Владимир Зеленский (оң жақта). 2019 жыл. Андрей Ермак ұшақтан түсе сала өзінің бастығын құшақтады. 2019 жылы қыркүйекте президент Зеленскиймен жылы жүздесу жаңадан басталып келе жатқан саяси серіктестіктің басы еді. Бұл – Ермактың Ресей түрмесінде отырған 35 украиналықты Мәскеуден алып келген сәті. Ал 2020 жылы Ермак Зеленский әкімшілігінің басшысы болды. Бірақ Украинадағы жемқорлық шуынан кейін оның қызметіне жұрттың назары ауды. Себебі Ермак Украина энергетикалық инфрақұрылымына бөлінген қаржы жымқырылған коррупция схемасында негізгі рөлде болған деген ақпарат тараған. Бірақ тергеушілер бұл жайттың жай-жапсарын толық ашқан жоқ. Ермактың өзі Азаттықтың Украина қызметінің ресми сауалдарына жауап берген жоқ. Сонымен Зеленскийдің кеңсесін басқарып отырған Ермак кім? ТЕЛЕВИДЕНИЕДЕН
ТАРИХ ҒЫЛЫМЫ ҚАЗІР ЭЗОТЕРИКАЛЫҚ ТОПТАРДЫҢ МЕНШІГІНДЕ

kerey.kz

Шығыстанушы-тарихшы Өмір Тұяқбайдың бұрында да «Қазаққа қандай тарих керек? Тәуелсіздік кезеңінде жасалған тарихи мистификациялар хроникасы» деп аталатын мақаласын (22.05. 2025. Zhasalash.kz) оқып ем. Риза болғам. Жақында Ө. Тұяқбайдың «Қазақстанда тарихи бұрмалаулар мен мифтерге тосқауыл қоюдың жолдары» (02.10. 2025. Zhasalash.kz) атты тағы бір мақаласымен және таныстық. Өте өзекті мәселені көтеріпті. Тарихта орын алып жүрген жағымсыз жайттар турасында ой толғапты. Журналистерді, блогерлерді айыптапты. Тарихтан арнайы кәсіби дайындығы жоқ, бәрін бүлдіріп болды деп. Келеңсіздікті тоқтатудың нақты жолдарын ұсыныпты. Бұған да көңіліміз бек толды. Әйтсе де тарихты бұрмалауға, өз өтіріктерін насихаттауға тек журналистер мен блогерлер ғана емес, «арнайы кәсіби дайындығы бар» «тарихшылардың» да «зор үлес» қосып жатқанын баяндап, айтылған пікірді одан әрі өрбітіп, жалғастырайық.