Зуқа батыр ұлы Қажы Сауатағзам (1928-2016)

| Nov 29, 2016

Қажы Зуқаұлы Қажы Сауатағзам (1928-2016) Дүниеден Озды:
Зуқа Батырдың кенже ұлы Қажы Сауатағзам атамыздың қазасына орай тарихи қысқаша жинағымды нұсқап кетейін.
Алтай-Көктоғай ауданында дүниеге келген Сауат Қажы, әкесін жау алғанда бесіктегі бала екен. Зуқа Қажы ахырғы ахуалын сезіп, ажалының жау қолынан болатынын біліп Белқұдыққа шет қонып отырады. Сонда бала-шаға, туыс-туғандарының ішінде қолтығының астынан шықпай қасында қалғандар болады. Қалың әскер таң ата бергенде бір қоралы киізүйді оққа ұстайды. Осында қаза тапқандардың ішінде Сауат Қажының ағасы Мәулүт Шәріп (1926-1929), әпкесі Қамаря, үлкен шешелерінен Мықия, Назар (Білжәй) ұлы Насырдың әйелімен екі баласы, Жарылқасын деген бір жігіт, Бітімші деген бір бала, Зуқаұлы Шәмидің Намазбай, Азанбай деген қайынінілері осы қанды қырғында қаза табады. Тағы бір қайынінісі Сыбанбай /Керей-Молқы/ және Батыршаұлы Имамбай тайқазанның астына кіріп жан сауғалайды. Зуқаның інісі Дәкен де осында оққа ұшқан делінеді. Зуқа Батырдың жігіттерінен Тоқажан деген қарулы палуан, әскерлер кетіп болған соң еңгезердей қалған бір әскермен жекпежек алысып, ұзақ уақыттан кейін аяғында екеуі де талықсып барып жан үзеді.
Осында аман қалған Зуқаұлы Шәмидің зайыбы Қуанқызы Баян әжемізден естіп, үлкендеріміздің айтуы бойынша мылтық дауысынан бесіктегі балалардың өзі үрейі ұшып жылай алмапты. Жас нәресте Зуқаұлы Сауат, Сұлтан Шәріпұлы Әнуар және Шәмиқызы Шінән осы үйлердің ішінде бесікте бөлеулі жатып аман қалыпты. Бұлармен бірге құтылғандардың ішінде жүгіріп жүрген бес жастағы Зуқаұлы Қизат (1924-1999) бар екен. 1929 жылы болған осы қанды қырғында 53 кісі шейіт болады.
Соғыстан шыққан адам жанға “қази” делінеді. Бесіктегі сәби шағында қази болып өсіп, тоқсанның торабына келіп төсек тартып жатсада есінен танбай, иманынан жаңылмай отырып әкесі Зуқа құсап, таңатар “Зуха” (Сәске) мезгілінде жаратқанға жанын тәсілім етеді. Қажы Сауатағзам атамыз сауатты оқымысты кісі еді. Аллаһ алдынан жарылқасын.

Kuddüs Çolpanның facebook парақшасынан алынды

Елдес Орда, тарихшы: «Түркістан» атауын қолдану – аймақтағы жұмсақ күш позициясын нығайту тәсілі

kerey.kz

Фото ашық дереккөздерден алында Өткен аптада Түркияның ұлттық білім министрлігі мектеп бағдарламасына «Түркістан» деген терминді енгізген еді. Шетел басылымдарының жазуынша, бұл атау енді «Орталық Азия» ұғымының орнына қолданылмақ. Білім министрі Юсуф Текин жаңа атау түркі әлемінің бірлігін қамтамасыз етуге бағытталғанын айтады. Оның сөзінше, үкімет оқу бағдарламасынан империялық мағынасы бар географиялық атауларды алып тастамақшы. Ең қызығы, «Түркістан» аумағына Қазақстаннан бөлек, Қырғызстан, Өзбекстан, Түркіменстан мен Тәжікстан жатады екен. Сондай-ақ кейбір басылымдар бұл терминнің Қытайдың батысында орналасқан Шыңжан өлкесіне қатысы барын да атап өтті. Кейбір ғалымдар «Орталық Азия» термині колониализмнен қалғанын жиі атап жүр. ХХ ғасырдағы әлемдік академиялық ғылымды сол кездегі ірі империялар қалыптастырғандықтан, бүгінде мұндай терминдер мен атаулар халық санасына әбден сіңіп
Тұрсын Жұманбай «Үйсінбай кітабы»

kerey.kz

Бұл Дағандел, Бақанас өлкесінен шыққан би Үйсінбай Жанұзақұлы хақында құрастырылып жазылған кітап. Тың толықтырылған еңбекте болыс Әлдеке Күсенұлы, Дағанделі болысының басшылары мен билерімен қатар Әбдірахман Әлімханұлы Жүнісов сынды айтулы тұлғалар жайлы әңгіме қозғалған. Олардың ел алдындағы еңбектері, билік, кесім – шешімдері, халық аузында қалған қанатты сөздері мен өмір жолдары, ата – тек шежіресі қамтылған. Сонымен қатар мұрағат деректеріндегі мәліметтер келтірілген. Кітапқа есімі енген ерлердің заманы, үзеңгілес серіктері туралы жазылған кей мақалалар, жыр –дастандар, үзінділер енген. Кітап қалың оқырман қауымға арналған. Тұрсын Жұманбай «Үйсінбай кітабы», - Жебе баспасы, Шымкент қаласы.134 бет толық нұсқасын төмендегі сілтеме арқылы оқи аласыз. Үйсінбай кітап kerey.kz
Зеленскийдің “жалғыз сенері әрі оң қолы”. Андрей Ермак кім?

kerey.kz

Рэй ФЕРЛОНГ Андрей Ермак (сол жақта) пен Украина президенті Владимир Зеленский (оң жақта). 2019 жыл. Андрей Ермак ұшақтан түсе сала өзінің бастығын құшақтады. 2019 жылы қыркүйекте президент Зеленскиймен жылы жүздесу жаңадан басталып келе жатқан саяси серіктестіктің басы еді. Бұл – Ермактың Ресей түрмесінде отырған 35 украиналықты Мәскеуден алып келген сәті. Ал 2020 жылы Ермак Зеленский әкімшілігінің басшысы болды. Бірақ Украинадағы жемқорлық шуынан кейін оның қызметіне жұрттың назары ауды. Себебі Ермак Украина энергетикалық инфрақұрылымына бөлінген қаржы жымқырылған коррупция схемасында негізгі рөлде болған деген ақпарат тараған. Бірақ тергеушілер бұл жайттың жай-жапсарын толық ашқан жоқ. Ермактың өзі Азаттықтың Украина қызметінің ресми сауалдарына жауап берген жоқ. Сонымен Зеленскийдің кеңсесін басқарып отырған Ермак кім? ТЕЛЕВИДЕНИЕДЕН
ТАРИХ ҒЫЛЫМЫ ҚАЗІР ЭЗОТЕРИКАЛЫҚ ТОПТАРДЫҢ МЕНШІГІНДЕ

kerey.kz

Шығыстанушы-тарихшы Өмір Тұяқбайдың бұрында да «Қазаққа қандай тарих керек? Тәуелсіздік кезеңінде жасалған тарихи мистификациялар хроникасы» деп аталатын мақаласын (22.05. 2025. Zhasalash.kz) оқып ем. Риза болғам. Жақында Ө. Тұяқбайдың «Қазақстанда тарихи бұрмалаулар мен мифтерге тосқауыл қоюдың жолдары» (02.10. 2025. Zhasalash.kz) атты тағы бір мақаласымен және таныстық. Өте өзекті мәселені көтеріпті. Тарихта орын алып жүрген жағымсыз жайттар турасында ой толғапты. Журналистерді, блогерлерді айыптапты. Тарихтан арнайы кәсіби дайындығы жоқ, бәрін бүлдіріп болды деп. Келеңсіздікті тоқтатудың нақты жолдарын ұсыныпты. Бұған да көңіліміз бек толды. Әйтсе де тарихты бұрмалауға, өз өтіріктерін насихаттауға тек журналистер мен блогерлер ғана емес, «арнайы кәсіби дайындығы бар» «тарихшылардың» да «зор үлес» қосып жатқанын баяндап, айтылған пікірді одан әрі өрбітіп, жалғастырайық.
«Алғашқы кітап» деректі бейнефильмі

kerey.kz

Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Мәдениет комитетіне қарасты Ұлттық киноны қолдау мемлекеттік орталығының тапсырысымен «JBF company» компаниясы Семей қаласында, Шыңғыстау өңірінде, Алматы облысының Жамбыл ауданында «Алғашқы кітап» атты деректі бейнефильм түсіруде. Деректі фильм Абайдың 1909 жылы Санкт Петербургтегі Илья Бораганский баспасында басылған алғашқы шығармалар жинағының жарық көруіне арналады. Ұлы Абай мұрасының қағаз бетіне таңбалану тарихын баяндайды. Қазіргі адамдар бұрынғы уақыттың, Абай заманының нақты, деректі бейнесін, сол кездегі адамдардың әлпетін, киім үлгісін көз алдарына елестетуі қиын. Көпшіліктің ол уақыт туралы түсінігі театр мен кинофильмдердегі бутафорлық киімдер мен заттар арқылы қалыптасқан. Алайда Абай уақытындағы қазақ тіршілігі, қазақтардың бет-әлпеті, киім киісі, үй – жайы, бұйымдары таңбаланған мыңдаған фотосуреттер сақталған. Бұлар Ресей, Түркия, Ұлыбритания