Sayasat

Jeñis küniniñ – keris künine aynaluı alıs pa?..

kerey.kz

 |  May 12, 2015

…Kezekti Jeñis küni ötti…
“70 jıl qwttı bolsın!” – dep qanşama jaydaq-jalaulatsaq ta, keşegi sovet-orıstıñ ekijüzdi ösek-ötirigimen “ösip-örkendegen” bügingi qazaq şeneunikteri birde-bir maydangerdiñ köñilinen şığıp, şınayı quanta almadı. Bar bolğanı: kezekti dastarhan jayular, arzanqol sıylıqsımaqtar, qwr sözder, qwrğaq uädeler, “arsız” alğıstar, retsiz “rahmetter”, bos bıljıraqtar ğana…
Bügingi orıs biligi Mäskeudegi Qızıl alañda älemge küş körsetuge tıraştanıp, tırapay asıp jatsa; keşegi sovettiñ zorlıqpen basıp alğan jerlerinde qalıp qoyğan qalğan-qwtqan orıstar jer-jerde alaqoñız (“georgev lentasın” el arasında “osıraq qoñız” dep ataydı) taqqan belgilerin belderi men belşelerine baylap, biraz äure-sarsañğa tüsti…
Aldımen, Oral qalasındağı “Dina” sauda ortalığınıñ mañayındağı kölik twrağında soğıs zamanınıñ gimnasterkası men pilotkasın kigen, kölikterine SSRO attı marqwm bolğan memlekettiñ belgileri men jalauların taqqan, “Berlinge basıp kiremiz!”, “Stalin üşin alğa!”, “Jeñis üşin atamızğa alğıs aytamız!”, “Äjemizdiñ äydik oqtarı ömirimizdi saqtap qaldı!” degen wrandar wstağan 50-ge tarta kölik jinalıp, jergilikti biliktiñ tiım salğanına pısqırmay, kölik keruenin ötkizuge tırıstı.
BQO İİD bastığı Mahambet ÄBISA­TOV: “300 mıñ twrğını men 250 mıñ köligi bar qalada kölik keruenin ötkizuge jergilikti äkimşilik tiım salğan. Rwqsat joq! Zañdı bärimiz birdey orındauğa tiispiz!” – dep üzildi-kesildi batıldıqpen mälimdeme jasağannan keyin ğana jol jüru erejelerin bwzıp, zañsız kölik keruenin ötkizuge wmtılğan tobır amalsız ayaldadı…
Äytkenmen, äleumettik jelilerde orıs wltşıl­darınıñ Jayıq jağalauındağı nadandıq äreketterine narazılıq qarday boradı. Mısalı, Janat BAĞAUOV: “Qazaq elindegi “kazaktardı” orınına qoyatın uaqıt äldeqaşan jetken!” dese, jergilikti jigerli jurnalist Lwqpan AHMEDIYAROV: “V Ural'ske, ne smotrya na zapret vlas­tey, avtoprobeg v çest' 9 maya sos­toyalsya, no tam i blizko ne bılo niçego, çto imelo bı otnoşenie k poçitaniyu pamyati pavşih… I eşe pozje na ulicah goroda ya zametil dve kolonı s rossiyskimi flagami. Kstati, avtomobil' “Volga kabriolet”, bıl edinstvennım, kotorıy priehal na avtoprobeg s kazahstanskim flagom. I imenno etot avtomobil' policiya zaderjala i zastavila flag ubrat'. Vopros k akimatu ZKO. Flagi Kazahstana u vas pod zapretom, a SSSR net?..” – dep jazdı. Al, Elaman ŞALABAEV: “Nwrlan Noğaevtı oblıs basşısı qızmetinen alıp tastap, onıñ ornına Imanğali Tasmağambetovtı qoyu kerek. Sonda Oraldağı ozbır orıstar men keñkeles kazaktar ne “qazaq boladı, ne tabandarın jaltıratıp, tayıp twradı” – degen aşınğan jazba qaldırdı…
…Al, Aqtöbeniñ jastarı jeñis küni “Ölmeytin polk” şerui kezinde soğıs ardagerleriniñ portretterin köterip, jerdegi ayaq astına da qoyıp, iığına salıp, jauğan jañbırdan qorğanıp, basına japtı da, aqırında, jaqın jerdegi qoqıs jäşigine laqtırıp ketti…
…Mwnday qisınsız qılıqtı” Masqara!” dep “mazaqtay” berip edik, “Quırdaqtıñ kökesin – tüye soyğanda köresiñ” dem­ek­şi, qazaqtıñ eñ ülken şa­harı – Almatı qalası äkimi­niñ orınbasarı Zäureş AMAN­JOL­OVAnıñ Ukrainanıñ Qırım tübegin basıp-barımtalap aludı qosqoldap qoldağan Kreml'diñ qolbalası “Tüngi qasqırlar” baykerlik klubınıñ basşı­sın resmi sahnada qarsı alıp, Jeñis Jalauınıñ köşir­mesin qabıldauı – eşqanday sau aqıl, salqın sa­bırğa siıspadı. Küni keşe bwl klubtı birde-bir Eu­ropa eli öz şekarasınan ötkizbey qoyğan bolatın. Son­da Almatı qalası äkiminiñ äleumettik mäseleler jönin­degi orınbasarı Zäureş Amanjolova hanım saya­sat­tan maqwrım ba, älde, mamandığı äyelder därigeri bol­ğandıqtan, baspasöz qwral­darın müldem oqımay ma?!.
Atalğan atışulı top qazaq batırı Raqımjan QOŞQAR­BAEVqa “Reseydiñ batırı” ata­ğın beru üşin Resey pre­zidenti V.Putinniñ atına ötiniş jazatındıqtarın ayttı.
Resey prezidentiniñ Jeñiske nemese qazaq batırı Raqımjan Qoşqarbaevqa qanday qatı­sı bar? Şın mänisinde Reyhstagqa jeñis tuın tikken Raqımjan Qoşqarbaevqa batır­lıq märtebeli ataqtı özge emes, özimiz­diñ Elba­sımız berui kerek. Raqımjan atamız­dıñ bügingi äuleti men nemeresi Däuren QOŞQAR­BA­EV osı aqiqattı esterinde mıqtap wstauı kerek.
Şındıq izdep şırıldağan künderi “Şın” portalında Äliäbu KEŞUBAY: “Qazaqtıñ wlanğayır jerin tartıp alu üşin orıs patşalığı wlt arasına sına qaqtı. 300 jıl boyı qazaqtı bir-birine aydap salıp, süyekke talasqan ittey qırqıstırıp qoydı. Kezinde uäli sözge toqtaytın tekti qazaqtıñ twqımı osılay tozdı…” – dep, şır-pır boldı. Belgili jurnalist Toqtar JAQAŞ“Feysuk”-tegi jazbasında odan äri otalıp, ottı sözdermen jarqıldadı: “…Otarşılardıñ ruhımızdı älsiretip, boyımızğa mısqaldap engizgen bwl keseli büginde zardabın tartqıza bastadı. Baspasöz qwraldarın bılay qoyğanda, endi äleumettik jeli twtınuşıları, onıñ işinde qazaqtildiler taptaurın wstanımğa qatıp qalğan…
Bayağıdan jazılmağan bir ürdis bar edi. Sırttan tañılğan närse ekenine şübäm joq. Onı KTK-nıñ orıs bölimi bastağan, 31-arnanıñ orıs bölimi qoştağan. “Karavan” men “Vremya” basılımdarı tipti üdetip jibergen. Qalay bolğan künde de qazaq äkimderin, ministrlerin, deputattarın körermen aldına topas etip körsetuge wmıtılatın. Kez-kelgen igi istiñ köleñkesin, köñ-qoqsığın türtkileuge, bıqsıtıp-jayratuğa qwmar edi. Arğı jağındağı “Qazaq el bola almaydı. Qazaq el basqara almaydı” degen piğılı körinip twratın. Tipti, Imanğali Tasmağambetov Prem'er-ministr bolğanda, KTK ekranınan körsetuge aşıq tıyım salındı. Üş jılday uaqıt KTK arnasında “Prem'ersiz Qazaqstan” attı jiirkenişti äri swrqiya şara jürip jattı. Ükimet otırısı turalı aytıla qalsa, Ükimet basşısı kadrğa ilinbeydi. Bwl – revanşizmniñ, orıs biligin añsaudıñ “balalıq auruı” bolatın…
Äytpese, älemdi jayratıp ketken Hrapunovtı qay orıs basılımı sınadı? Mäsimovtıñ kemşiligin, Rogovtıñ bir orınğa “jabısıp” qalğanın, Tereşenkonıñ auılşaruaşılığın eseñgiretip tastağanın, Belyaevtıñ salımşıları dalada qalğanın, tipti, jılda tabiğat apatın “kütpey qalatın” Bojko, 25-ke tolmağan wlı äkim bola salatın Kulagin turalı bir artıq-auız “läm” dedi me, orıstar? Joq!
Orıstildi Feysbukta aytısıp-tartısqan, biriniñ etin biri jegen orıstı kördiñiz be? Joq! Nege? Öytkeni, olar aytıspaydı! Biriniñ etin biri jemeydi! Özara ösekteytin-aq şığar. Biraq, el aldında masqaralamaydı.”
Endi bank isiniñ belsendi jurnalisi Erbol AZANBEK: “Estigen äñgime. Kalaşnikov avtomatı Kalaşnikov emes, Taldıqorğannıñ Matay stan­sasında twratın bir añşı qazaqtıñ oylap tapqanı eken. Sauatsız bolğandıqtan, basındağı dünieni Kalaşnikovqa aytıp, qağazğa tüsirtkizipti. Sosın, äri qaray ne bolğanı belgili. Mwnı Matay stansasında twratın köneköz qazaqtar jaqsı biledi deydi. Bireuler biletin şığar? Ras pa, ötirik pa?..” – dep, senimsizdene söylep, “Orıs otırğan joq pa?” degendey, aynalasına seziktene köz tastaydı…
…Öz basım orıstıñ ozbırlığın qazaqtay azaptı şekken wlt joq, dep esepteymin. Sondıqtan, jalğız ğana “Wlı otan soğısı” deytin qan sasığan qasapta 1 million 200 mıñ adamınıñ teñ jartısınan astamınan ayırılğan qazaqqa ayanatın da, qorqatın da eşteñe qalğan joq! Jalındı Janat Bağauov ta, arındı Lwqpan Ahmediyarov ta, erjürek Elaman Şalabaev ta, kelisti Äliäbu Keşubay da, jasınday Toqtar Jaqaş ta, elgezek Erbol Azanbek te – qazaq deytin dili men därgeyi tekti jwrttıñ wlıqtı wrpağı. Mwnday marqasqalar twrğanda, biz eşkimge esemizdi bermeymiz! Tek, orıs – ozbırlığın, qazaq – qamsızdığın qoymasa, Jeñis küniniñ – keris künine aynaluı alıs emestey körinedi…
Qajımwqan ĞABDOLLA

ESKERTU: Qazaqstan Respublikası Ükimetiniñ arnayı qaulısımen tiım salınğanına qaramastan, bwl kezdesude eki eldiñ ökilderi de ozbırlıq-basqınşılıq sayasattıñ belgisi bolıp tabılatın alaqoñızdı keudelerine tağıp jürdi. Tiisti qwqıq qorğau orındarı men qazaq qoğamı bwl mäselege ayrıqşa köñil bölip, qazaq eliniñ täuelsizdigine qarsı piğıldağı lauazımdı qızmetkerler men adamdarğa tiisti şaralar qoldanuı kerek.

facebook paraqşasınan alındı