|  | 

Жаһан жаңалықтары

Си Цзиньпин “мәңгілік” лидерге айнала ма?


Қытай президенті Си Цзиньпин (алдыңғы қатарда) мен Ресей президенті Владимир Путин. Шанхай, 21 мамыр 2014 жыл

Қытай президенті Си Цзиньпин (алдыңғы қатарда) мен Ресей президенті Владимир Путин. Шанхай, 21 мамыр 2014 жыл

Пекинде Қытай коммунистік партиясының 19 шақырылымдағы орталық комитетінің үшінші пленумы ашылды. Ал жексенбі күні орталық комитет ҚХР конституциясына түзету енгізу ұсынысын ресми түрде жариялады. Комитет конституциядан «Коммунистік партия төрағасы мен оның орынбасары қызметін екі мерзімнен артық атқара алмайды» деген сөйлемді алып тастауды ұсынады.

Мәскеудегі жоғары экономикалық мектеп жанындағы шығыстану орталығының жетекшісі, қытайтанушы ғалым Алексей Масловтың сөзінше, Қытай төрағасы екі мерзімге ғана сайлана алады деген норманы алып тастау туралы әңгімелер баяғыдан айтылып жүрген. Бұл идея әуелі баспасөз арқылы таратылған.

– Алғаш рет бұл идея туралы гонконгтық South China Morning Post газеті жариялаған еді. Бұл – Пекинді беталды сынап, Қытайға қарсы позиция ұстанбайтын, бірақ Қытайдағы жағдайдан жақсы хабардар әрі ол жайлы ашық жазатын басылым. Былтыр «егер Қытай басшысы мүлде ауыспайтын жүйеге көшсе не болады. Бұл жақсы ма әлде жаман ба?» деген түрлі тұспалдарға толы мақалалар Қытай ғана емес, Батыс баспасөзінде, Economist сияқты беделді басылымдарда да шыққан болатын. Шын мәнінде, [Қытай] әлем жұртшылығының реакциясын тексеріп көрген, бәлкім қазір де тексеріп жатқан шығар. АҚШ-та да, Ұлыбританияда да біршама көп қытайлық диссиденттердің қаншалықты бас көтеретінін бақылаған. Бүкіл әлем және жақын көршілері, мысалы, Ресей бұл ұсынысқа қалай қарар екен деп тамырын басып көрген.

Алексей Маслов.

Алексей Маслов.

– Қытайтанушы маман ретінде бұл бастама қаншалықты іске асуы мүмкін деп болжайсыз? Жуырда ғана өткен компартия съезінде Дэн Сяопиннің заманынан бері алғаш рет оның жарғысына нақты адамның – Си Цзиньпиннің идеялары енгізілді. Ол шынымен авторитарлы басшыға айналу үшін жанталасып жатқандай көрінеді. Бұл пікірге қалай қарайсыз?

– Тұтастай алғанда, бұл пікіріңізбен келісемін. Өйткені егер артқа сәл шегініс жасасақ, Си Цзиньпиннің жеке басына табынушылық, жеке-дара билігін нығайту 2016 жылы да, 2017 жылы да қатты күшейді. Мысалы, Си Цзиньпинді ұлттық идеологияның «өзегіне» теңеді. Бұл Қытай коммунистік партиясы Орталық комитетінің (ҚКП ОК) төрағасы өзінің формалды міндеттерінен де жоғары тұр дегенді білдіреді. ҚКП-ның 2017 жылы өткен 19-съезінде бірде бір мұрагердің есімі аталған жоқ. Ал теориялық тұрғыдан алғанда, бұл кезеңде кемі екі жас мұрагердің аты аталуы тиіс болған. Тағы да теориялық тұрғыдан алсақ, олардың бірі ҚКП ОК бас хатшысы қызметіне келесі мерзімге ұсынылуы керек еді. Қытайда бір адам екі қызметті – ҚХР төрағасы мен ОК бас хатшысы қызметін атқарып отырғандықтан, бірнеше мұрагердің есімдері белгілі болуы тиіс еді. Бірақ бірнешеу түгілі, мүлде мұрагердің есімі жоқ. Кейінгі кезде Си Цзиньпиннің жеке басына табыну мүлде күшейіп кетті. Мұндай құбылыс 35 жыл бойы байқалмаған еді. Мұның бәрі Си Цзиньпин басқарып отырған авторитарлы режимді күшейту тенденциясы шынымен бар екенін көрсетеді.

​–Бірақ Қытайда ел басшысы өз қызметін қатарынан екі мерзімнен артық атқара алмайды деген жүйе 30 жылдан аса сақталды ғой. Си Цзиньпин билікке келген кезде осы жүйені сақтап қалатын адам ретінде саналған. Өйткені ол- мәдени революцияның зардаптарын тартқан, Қытай коммунистік партиясының қуғын-сүргінге ұшыраған басшыларының бірінің отбасынан шыққан адам. Мына жағдай неліктен дәл осы Си Цзиньпиннің билігі тұсында болып жатыр деп ойлайсыз?

– Біріншіден, Қытайда биліктің сипаты өзгерді, бірақ білінбей өзгерді. Өйткені кейінгі 30 жылдағы орасан зор жетістіктер бірқатар қарама-қайшы тенденцияларды тудырды. Біріншіден, жергілікті элиталар байып алып, ықпалы күшейді. Провинциялық немесе тіпті уездік басшылар, әкімшіліктер, қалалық, облыстық комитеттердің басшыларының балалары шетелде оқып жатыр. Олар әлемдік экономикамен баяғыда біте қайнап, әлемнің түкпір-түкпірінде фирма, кәсіпорындар ашып алған. Осылайша, олар мемлекетке деген бейілін жоғалтты. Қытайдың серпінді дамуы тежеліп қалды. Мұны Си Цзиньпин де байқап отыр. Ал кейінгі бес жылда коррупциямен жүргізілген күрес, шын мәнінде ұрлық-қарлықпен, мемлекеттік бюджетті талан-таражға салумен күрес емес, бұл – мемлекет алдындағы міндеттерін түсінуден қалған элиталармен күрес. Ал Си Цзиньпин осыны түзетуге тырысып жатыр. Өйткені Қытай экономикасының ішінде қарқынды өсімге кедергі келтіретін проблемалар бар. Мысалы, байлар мен кедейлер арасындағы алшақтықтың ұлғаюы, Қытай кәсіпорындарының шығынға батуы, бюджетке қыруар ақша қарыз болып қалуы, аймақтардың біркелкі дамымауы. Елдің оңтүстік аймақтары бай, ал солтүстік-батыс аймақтары өте кедей. Мұндай дисбаланстар толып жатыр. Ал оларды ішкі құралдарға ғана сүйеніп шешу мүмкін болмай қалды. Өйткеніөсімді қамтамасыз етіп отырған экспорттық экономика, арзан жұмыс күші сияқты ескі драйверлердің әлеуеті бітті. Яғни, Қытай саясаты Си Цзиньпин ұсынған «Бір белдеу – бір жол» ұраны осы мақсатты көздейді. Бұл саясаттың көздегені – Қытай капиталдарын экспорттау, яғни оларды шетелде жұмыс істету үшін капиталды инфрақұрылымдық жобаларға, энергетика саласына салып,бірқатар елдердің жүк тасымалын, транспорт жолдарын, экономикасын біртіндеп өз бақылауына алу. Қытай сол кезде біршама халықаралық ықпалға ие болады. Өзін мүлде басқаша деңгейде көрсетуіне мүмкіндік береді. Шын мәнінде, бұл – Қытай үлгісіндегі реглобализация. Батыстан басталған реглобализация процесіне енді Қытай бет бұрды. Бірақ бұл үшін бір мерзім жеткіліксіз. Бұл шаруаны 10 жылда тындыруға болады. Қытайдағы жағдайды Си Цзиньпиннің еншісінде қалған жуырдағы бес жылда түзету мүмкін емес. Сондықтан оның өкілеттігін шынымен ұзартатын болса, ол реформалар жүргізу мүмкіндігін де ұзартады деген сөз. Бірақ бір жағынан, бұл Си Цзиньпин басқарып отырған партияның әлсіздігін де көрсетеді. Өйткені бұл -биліктен айырылып қалу қорқынышы. Бүкіл реформа аяқ астынан тоқтап қалады деген қорқыныш Си Цзиньпин өз серіктерінің көбіне мүлде сенбейтінін көрсетеді, – дейді Алексей Маслов.

“ЕУРАЗИЯЛЫҚ ӘЛЕМ БИЛІКТІҢ ЕРЕКШЕ ТИПІНЕ АЙНАЛДЫ”

“Бейсенбі күні Владимир Путин жаңа алты жылдық мерзімінің бағдарламасын (федералдық жиынға арналған жолдауын) жариялайды. Оның қарсаңында Қытай конституцияға енгізетін тарихи түзету арқылы Путинді “2024 жылғы проблемадан” құтқарды”. Азаттықтың Орыс қызметіне саясаттанушы Александр Морозов ҚКП ОК-нің ұсынысына қатысты осындай комментарий берді.

– Сонымен Қытай коммунистік партиясы орталық комитеті ҚХР төрағасы екіден артық мерзімге сайлана алмайды деген норманы алып тастауды ұсынып жатыр. Ресей үшін бұл ұсыныс қаншалықты маңызды деп ойлайсыз?

– Бұл шешім Ресей үшін де, бүкіл Еуразия үшін де маңызды. Бұл ғаламдық маңызы бар оқиға екені даусыз. Кейінгі 25 жылда Қытай, Таяу Шығыс елдері, бүкіл Азия өзгерді. Дәл осы кезеңде – кейінгі 25 жылдың ішінде постсоветтік елдер мен режимдер өзінің тарихи таңдауын жасады. Сондықтан бұл тұрғыдан алғанда, Қытай басшылығының мына шешімі оның тарихи үлкен таңдау жасағанын анық көрсетіп отыр. Бұл шешім басқарудың либерал-демократиялық концепциясының аса маңызды элементі, атап айтқанда, биліктің ауыспалылығы принципі Қытай үшін енді әлдебір озық идея болудан қалғанын көрсетіп отыр. Ал Владимир Путин билікке қатысты концепциясында Александр Лукашенкоға, одан ертеректе Нұрсұлтан Назарбаевқа қосылып қойған. 10 жыл бұрын сырт көзге Ресей либерал-демократиялық бағытта дамып келе жатқандай көрінсе, қазір олай көрінбейді. Қазір еуразиялық әлем биліктің мүлде ерекше типіне айналды. Оған енді Қытай қосылып жатыр.

Александр Морозов.

Александр Морозов.

– ҚКП-ның орталық комитеті өз пленумын Ресей президенті сайлауына және Ксения Собчактың Владимир Путинді президенттікке кандидат ретінде тіркеуге қарсы апелляциясын Ресей жоғарғы соты қайтарып тастаған күнге әдейі орайластырды деп ойламаймын. Путин Қытай билігінің бұл қадамына сілтеме жасауы мүмкін бе?

– Ол бұл жайлы қалжыңдап айтуы мүмкін. Ол бұл тәжірибеге ашық жүгінеді деп ойламаймын. Негізі, оған мұның қажеті де жоқ. Бірақ бұл оның ұпайын толықтыра түседі. Оның «әне қараңдар, үлкен елдер, алып елдер, тарихи сахнаға жаңадан шығып келе жатқан дамушы халықтар билік ауыспалылығы нормаларын мүлде ұстанбай отыр» деп айтса қолдау да алатыны анық. Бұл оған әрине көмектеседі, бірақ мен де дәл осылай істеймін деп ашық айтпайды. Меніңше, Путин 2024 жылы президент қызметін біреуге өткізіп беріп, бірақ жүйедегі негізгі билігін сақтап қалатын модельді қайтадан пайдалануы мүмкін.

– Егер Қытай мына қадамға шынымен барса, 2024 жылы Путин ” Қытай сияқты ұлы державаның өзібасшыларының билік мерзімін шектемейді, мен неге өйтпеске?” деуі мүмкін ғой?

–Әбден мүмкін. Оның үстіне, Ресейдің қазіргі билік органдары, саяси элитасы кез-келген ұсынысты қолдайтыны анық әрі Путин өмірінің ақырына дейін ел басшысы болып қалсын деген идеяны өздері ұсынуға әзір. Қазір жұрттың бәрі талқылап жатқан әлдебір опциялар бар. Мысалы, мемлекеттік кеңес құрайық, ал Путин кеңес төрағасы болсын немесе президент өкілеттігін шектеуді алып тастайтын конституциялық шешім қабылдау керек деген ұсыныстар бар. Бұл жерде мүмкіндіктер көп. Ал қоғам бұған ешқарсылықсыз көнетінін айту керек.

– Жалпылама тұжырымдарға оралсақ… Біз әлгінде Ресей, Қытай, Қазақстан сияқты елдер, үлкен, ықпалы мықты елдер туралы айттық, әңгіме Беларусь еліне де қатысты. Путин Александр Лукашенконың билік концепциясын қабылдады деп айттыңыз. Мен атап кеткен елдер түскен жолдан Ресейдің бас тартуынаболар ма еді?

– Әлбетте болар еді! Өйткені тарих рельспен құр сырғи беретін вагон емес қой. Тарихи таңдау деген болады. Мұндай таңдау еркі 2008-2011 жылдары Ресейде де болған. Егер сол кезде экономикалық, саяси және әскери элитаның көпшілігі Медведевтің немесе үшінші біреудің айналасына топтасып, Владимир Путинді жүрісінен жаңылдырып, оның Кремльге оралуына жол бермей, билік ауыспалылығын таңдаса тарих басқамаршрутқа түсер еді. Бірақ енді оған орала алмаймыз. Ондай мүмкіндікті жіберіп алдық. Амал не, енді оныңзардабын ақырына дейін тартамыз, – дейді Александр Морозов.

Көре отырыңызМаоға теңелген Сидің “жаңа дәуірі”

No media source currently available

0:000:04:400:00
 Жүктеп алу 

Қытай Коммунистік партиясының ресми басылымы “Жэньминь Жибао” газеті Қытай конституциясына енгізілмек тағы бірнеше өзгерісті жариялады.

“ҚКП ОК өздерін Қытай ұлтын қайта түлетуге арнаған адамдарды біртұтас патриоттар шебінің қатарына енгізуді ұсынды. Әлгі ұсыныстарға сәйкес, ҚКП басшылығы демократиялық партиялар мен халықтық ұйымдардан және социалистік еңбекшілерден, социализм құрылысшыларынан, социализмді қолдайтын барлық патриоттардан, бұған қоса, елді біріктіруді қолдайтын және өзін қытай ұлтын түлетуге арнаған жандардан тұратын біртұтас патриоттық шеп қалыптастырды.

ҚКП ОК конституцияда “ұлттар арасындағы үйлесімді социалистік қатынастар” деп жазуды ұсынды. “Ұлттар арасындағы социалистік теңдік, бірлік және өзара көмек қатынастары нығая береді” деген сөйлемді “Ұлттар арасындағы социалистік теңдік, бірлік, өзара көмек және үйлесімді қатынастар нығая береді” деген сөйлемге ауыстыру ұсынылған.

ҚКП ОК конституцияда «адамзатпен тағдыры біртұтас қоғамдастық құру жұмысы» деп жазуды ұсынды.

ҚКП ОК ел конституциясына адал болуға ант беру механизмін негізгі заңға жазуды ұсынды. Конституцияға мемлекеттік қызметшілердің бәрін қызметіне кірісер алдында конституцияға адалдығы туралы жария түрде ант беруге міндеттейтін бап енгізуді де талқыламақ.

ҚКП ОК қадағалаушы комиссияны мемлекеттік орган ретінде конституцияға енгізуді ұсынды.

(Азаттықтың Орыс қызметі тілшісі Андрей Шароградский мақаласы орысшадан аударылды)

Азаттық радиосы

Related Articles

  • АҚШ сенаты Украинаға қаржылай көмек қарастырылған заң жобасын мақұлдады

    АҚШ конгресі.  АҚШ сенаты 13 ақпанда Украина, Израиль және Тайваньға 95 млрд доллар болатын қаржылай көмек беру туралы заң жобасын мақұлдады. Сенатта демократтар басым орынға ие. Енді заң жобасын Республикалық партия басым Өкілдер палатасы қарайды. Өкілдер палатасында жобаның заң статусын алуға мүмкіндігі аз деген болжам да айталады. Президент-демократ Джо Байден біраз уақыттан бері екі палатаны Украина мен АҚШ-тың Үнді-Тынық мұхит аумағындағы серіктестеріне көмек беруді жылдамдатуға шақырып келеді. Украина билігі басты одақтасы АҚШ-тан қолдау азайған тұста қару-жарақ жетпей жатқанын бірнеше рет мәлімдеген. Украина президенті Владимир Зеленский бүгін, 13 ақпанда АҚШ сенатының бұл заң жобасын мақұлдағанына алғыс айтты. Құжатта Киевке 61 млр доллар беру қарастырылған. “Американың көмегі Украинаға бейбіт өмірді жақындастырып, әлемдік

  • АҚШ сенаты Украина мен Израильге көмек беру туралы заң жобасын мақұлдады

    Азат Еуропа / Азаттық радиосы АҚШ сенаты Украина мен Израильге 118 миллиард доллар қосымша қаржы көмегін беру туралы екі партия ұсынған заң жобасын және АҚШ-тың оңтүстік шекарасын нығайту туралы заң жобасын мақұлдады. Былтыр қазан айынан бері жалғасып келе жатқан “ұлттық қауіпсіздікке байланысты қосымша қаржыландыру туралы” дауға нүкте қоятын компромистік мәтін АҚШ сенатының сайтына шыққан. Заң жобасы бойынша, сенаторлар 60 миллиард долларды Украинаны қолдауға, 14 миллиардты Израильге көмекке, 20 миллиардтан астам долларды АҚШ-тың Мексикамен шекарасын қауіпсіздендіруге, шамамен бес миллиардты АҚШ-тың Тынық мұхит аймағындағы серіктерін қаржыландыруға, екі жарым миллиардқа жуық долларды “Қызыл теңіздегі” операцияны қолдауға, тағы да сондай қаржыны АҚШ-тың Орталық қолбасшылығына бөлуді жоспарлаған. АҚШ президенті Джо Байден конгресстен Украина, Израиль және Тайваньға

  • Мәскеу Тоқаевтан Пригожиннің бүлігін басуға көмектесуді сұрады ма?

    Елнұр ӘЛІМОВА Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев және Ресей басшысы Владимир Путин. Бұл аптада Батыс басылымдары маусым айында «ЧВК Вагнердің» жетекшісі Евгений Пригожиннің әскери бүлігі кезінде Ресей Қазақстаннан көмек сұрағанын, бірақ президент Қасым-Жомарт Тоқаев одан бас тартқанын жазды. Сонымен қатар Астана мен Анкара әскери саладағы серіктестікті күшейтіп, 2024 жылы елде дрон шығара бастайтынына тоқталды. Бұдан бөлек Орталық Азия Батыс елдері үшін не себепті маңызды аймаққа айналғанын талдады. ҚАЗАҚСТАН МЕН ТҮРКИЯ ANKA ДРОНЫН ШЫҒАРА БАСТАЙДЫ АҚШ-тағы Jamestown қоры Қазақстан мен Түркия әскери серіктестікті күшейтіп жатқанына назар аударады. Қазақстан 2024 жылдан бастап елде Түркияның Anka дрондарын шығара бастайды. 28 қараша күні қорғаныс министрлігі дрон өндіретін отандық компанияны таңдап жатқанын хабарлады. Мәлімдемеде Түркияның Anka дроны елде

  • Әзербайжан Қарабаққа шабуыл бастады. Қазірге дейін не белгілі?

    Азаттық радиосы Әзербайжан қорғаныс министрлігінің Таулы Қарабақта “армениялық әскерилердің позициясын жойдық” деп таратқан фотосы. 19 қыркүйек 2019 жыл.  19 қыркүйекте Әзербайжан Таулы Қарабақта “антитеррористік операция” бастағанын мәлімдеді. Бакудың бұл мәлімдемесінен соң Қарабақта тұратын армяндар артиллериядан шабуыл басталғанын айтады. “Степанакертте жарылыс естіліп жатыр. Балалар мен ата-аналар жертөлелерге түсті. Балконымнан әр жақтан жарылыс дауысы естіліп жатыр, тоқтар емес. Артиллерия қатты атқылап жатыр, атыс дауысы да толастар емес” деді Таулы Қарабақтағы тәуелсіз журналист Марут Ванян. Азаттықтың Армян қызметінің хабарлауынша, 19 қыркүйек 11:10-да Әзербайжан күштері Қарабақтағы Аскеран ауданын атқылаған. “Эхо Кавказ” сайты Степанакерт қаласында әуе дабылы қағылғаны хабарланды. Степанакерт қаласында қашып бара жатқан адамдар. 19 қыркүйек 2023 жыл. Таулы Қарабақтағы армяндардың бақылауындағы аймақтың омбудсмені

  • АҚШ украин сарбаздарын F-16 жойғыш ұшақтарын басқарып үйретуге рұқсат берді

    F-16 жойғыш ұшағы.         АҚШ президенті Джо Байден украин ұшқыштарын F-16 жойғыш ұшағын басқарып үйретуге рұқсат берді. Бұл жөнінде Пентагонның баспасөз хатшысының орынбасары Сабрина Сингх хабарлады. Оның айтуынша, Нидерланд және Дания оқыту жағына жауап беруі мүмкін. Пентагон өкілі бұдан өзге ақпарат бермеді. Шілде айында Politico журналы Дания мен Нидерланд бастаған 11 елден құралған коалиция украин ұшқыштарын F-16 жойғыш ұшақтарын басқарып үйретуге дайын екенін, алайда ол үшін ұшақты шығарушы ел АҚШ-тың ресми рұқсаты қажет екенін хабарлаған. Басылымның жазуынша, дегенмен 11 елдің ешқайсысы әзірге ол бағдарлама үшін ұшақ бөлмеген. Шілде айында Ақ үйдің ұлттық қауіпсіздік жөніндегі үйлестірушісі Джон Кирби оқыту мерзімі, орны мен ұзақтығы әлі қарастырылып жатқанын айтқан. Өткен аптада Politico

Пікір қалдыру

Электорнды поштаңыз сыртқа жарияланбайды. Белгі қойылған өрісті толтыру міндетті *

Аты-жөні *

Email *

Сайты

Kerey.kz/Керей.кз

Біз туралы:

Тел: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz тің бұрынғы нұсқасын http://old.kerey.kz тен оқи аласыздар!

KEREY.KZ

Сайт материалдарын пайдаланғанда дереккөзге сілтеме көрсету міндетті. Авторлар пікірі мен редакция көзқарасы сәйкес келе бермеуі мүмкін. Жарнама мен хабарландырулардың мазмұнына жарнама беруші жауапты.

Сайт санағы: