|  |  |  |  |  | 

Зуқа батыр 150 жыл Тарих Тұлғалар Қазақ хандығына 550 жыл Қазақ шежіресі

Ерке батыр- Бұқарбай Елтоқұлы

Жұмашәріп Шәһадатұлы Дәндібай тегі
(Жазушы, Педагок, поблицик)

Buharbay batir

Әр заман өзінің әйгілі адамдарын тудырып сол тұлғаның бойындағы түрлі қасиеттері арқылы жеткен деңгейі көлемінде ортасына әйгілеп отырады. Заман тұлғаға тиянақ, тұлға заманға қозғаушы рөлда дамиды. Қоғамдық даму барысында заман кемелденіп, тұлға сомдалады. Заман бір тарихи дәуірдің рухани бетбейнесі. Онда хан- қараша, би- қазы, көсем- шешен, батыр- бағлан… т.б лардың бәрі де саяси- заң, дін- мәдениет, шаруашылық т.б қатарлы көптеген салаларда араласа бой көрсетіп сол заманның өзіндік тынысын қалыптастырады.
Ендеше сол нар тұлғалардың ішінде батыр образын осы мақалада қаузалатын өзек ете ой өрістетейік. Аллаға шүкір, қазақта батыр баршылық, себебі біз хандық тегіміз арысы Еділқаған (әтилә), Елжаукүнбилерден бастау алып, берісі Тұғұрұлхан, Жошыхандар мен олардың хан ұрпақтарымен күшейе жонданып Орхон – Енесейден Қаратеңізге, Сібірден солтүстік Йіндияға дейінгі ұланқайыр алқапта көшіп- қонып еркін өмір сүріп әлемге әйгілі «көшпелілер мәдениетін» жаратқан рухы үстем ұлы елдің ұрпағымыз. Осыншама алып територияға көз алартқандармен де, сілекейлерін шұбырта қанды шеңгелін салғандармен де жан аямай күресе білген жауынгер халықпыз. Сондықтан да бізде, батырлар көп, әрине көп болуға да тиіс. Бәрінің де алуға тиісті орны, ұлықтанарлық бағалы үлесі бар баһадұрлар. Қайсы біреулердің «істерге жұмыс таппағандай сүйегі қурап қалған ата – бабасының саудыраған сүйегін қайта тірілдіріп ойдан батыр жасауға әуестеніп кетті» деп сөзуарлана сөгіп жүрген желөкпе жеңіл байламдарын тарих сыны сіңірмейді. Е, ондай ата – бабасының кешесін ұрпағының ертеңіне байламайтын, тектік тәрбиенің тереңіне бойламайтын талғауы таяз, ойламы ояз пікірсымақтар қанша гулегенімен бәрін де шешетін әділқазы – уақыт. Бәрінде айқындайтын таразы – дәлелді пәкіт. Замана тынысын кеңейте жасап отырған қоғамымызды дамытуда ең маңызды орында тұратыны- ұрпаққа беретін оңды тәрбие. Сол тәрбиенің шоқтықтысы- ақ ұлт рухын көтеру. Ал ұлт рухын көтеруде әлемнің алдынғы ондығынан орын алған алып територияға йе еткен де, оны қалай қорғауды үйреткен де сол батырлардағы даналық, даралық, қаһармандық. Оның үстіне бірінен бастау ала бірінен өріс таба күшйген коммунизімдік жүйе екі алып көршімізде «бір көсем, бір партия, бір жолдан» өзге тәрбие тетіктеріне тиым салып осы бір үш тағанды негіз еткен әтейістік идейаның ұрығын 2- 3 ұрпақ бойына құлақтан тебе құйып рухсыздандырудың уымен суара ұлтсыздандырудың құйына батырып үлгірді. Қазірде кейбір аға буындарымыз бен олардың өкшесін баса алғашқы дәмін тата қалған ішінара орта буындарымыз қазақ егемендігінің ертеңі емес, тарпы құрып тамтығы қалған солбір айтылмыш қызыл жүйені аңсап ес жия алмай жүр. Егеменді елдің жаңа заман ұрпақтарын отанын сүйетін, егемен елін қорғай алатын, ұлт рухын көтеріп дінін, тілін, ділін рухани тәрбиенің өзегі ете тәрбиелей алғанда ғана біз оларды әлгіндей құлықсыздықтан да, ұлтсыздықтан да қорғай аламыз. Рухани дүниемізге өзек ететін әрқандай тәрбиеде нанымды дәлел, иланымды дәйек болғанда ғана өз мәресіне жетеді. Әрине мұндай дәлел- дәйектер ұлысын жиыстырып, ұлтын ұйыстыра елдігінің ертеңі үшін жол таба білген хандары мен билерінің, халқының рухын көтеріп, ауыз біршілігін сақтау жолында еңбек еткен әйгілі жыраулары мен көсем ойлы шешендерінің, ұлтына ұран болған батыр- бағландарының бойларынан көптеп табылады. Бұл идиял ұрпақ жаддынан бірінші орында орын алғанда ғана олардың елге, жерге, ұлтқа деген сүйіспеншілігі артады. Олай болса өскен елі, өркендеген жері қанық, рухы жанымызға жақын жарқын образдардың бірі болған Бұқарбай батыр Елтоқұлы жәйлі бүгінге жеткен аңыз- дерек көздері негізінде ой бөлісейік.
Көтеріп отырған тақырыбымыз образын өмір шындығынан сомдап, қаректірін қоғам қайшылықтарынан ашатын көркем әдебиет емес. Ел ауызына аңыз, жұрт назарына таныс болған нақты тұлға туралы болғандықтан, әуелі осы мақалаға тақырып болып отырған тұлға аты мен тегі де бізге біраз дәлел- дәйектерден мәлімет беретіндей.
10, Текте бар тегеуірін
К31,өтеріп отырған батырдың әкесінің аты Елтоқ. Ол «үш ителі, бес күйік» деп бөлінетін ителі рйының ең өскені «күйік атасы» ішіндегі «Елтоқ» деп аталатын кіші ру аты. Ата жолымызда қазақ көрінген көкаттының кез келгенімен ру атын атамайды. Қазақ шежіресіндегі үлкенді – кішілі ру аттарының бәрі де кісі аттары. Олардың қай- қайсысыда бірі, не ел таныған батыр, би болуымен; енді бірі, жұртқа әйгілі өнер иесі болуымен; қалаберді, ұрқының елден ерек өсіп көбейуімен ру атына айланып танымал тұлға болып қалыптасқан. Рулы елге ат болған «Елтоқ» аты да кемінде осы үш қырдың бірі негізінде ру аты болып қалыптасқандығы белгілі. Елтоқ жөнінде «Аблай хан ордасының әскери қару – жарақ жасау шеберлерінің бас ұстасы болған» деген аңыз бар. Сосын тарихта ителі руы топтаса қоныстанған солтүстік қазақстан өңірінде тарихи картаға түскен «Елтоқ көлі» атты жер аты бары да дәлелденіп отыр. «Бұқарбай батыр» жәйлі жазылып ел ішінде сақталып қалған көне дастанда:
«…Бабасы Елтоқ шебер әрі ұста,
Танылды шеберлігі солбір тұста.
Ақсауыт, бадана, қалқан, семсер- қылыш…
Тамсантып өтетұғұн қолдан – қолға»- деген өлең жолдары да Елтоқ атаның ел атына да (ру атынада), жер атына да айланып, өзінің ерен өнерімен хан орданың қару- жарақ жасайтын шеберлерінің бірі болғандығын дәлелдейді. Қашанда аңыз тегі ақиқат. Еш дерек- дәлелсіз тектен – текке аңыз шықпайды, шықты деген күннің өзінде осыншама елге таралып бүгінге жетпейді. Міне Бұқарбай батыр осындай тектен шығып өнегелі тәрбие көрген үлкен тұлға.88080215_2632794443608806_1774443288548343808_n
2, Аталы елге ұран болған ұлылық
Қазақ халқының ұзаққа жалғасқан ақсақалдық билік түзімінде атасы бөлек бір ел белгілі санға толып, санатқа көтерілгенде оның руын, таңбасын, ұранын белгілеп арнайы асылған «айрылыс қазан» дейтін ортақ дәмнен татысып, дуалы ауыз ақсақалдары «береке батасын» беріп бөліп шығаратын салт болған. Осындай арыдан жалғасқан ата жолы Бұқарбай тұсында да жалғасын тауып ителі руының кезекті иесі Бұқарбай батыр болып, ардақты аты еліне ұран болғандығы да бұлтартпас тарихи шындық. «Онекі абақ керей» атанатын қазақ құрамындағы үлкен ұлыстың «ителі» атты қомақты шоғырын ұлысқа, ұлтқа еңбегі сіңбеген атсыз, тексіз біреуге сеніп тапсырама? Ел- жұртына бас боларлық місі болмаған кісінің аясына айрандай ұйып «үш ителі, бескүйік» атты аумақты ел тұрар ма?, Жау жасқанар айбаты, ұлыс үмітін сеніп ұстататын санаты болмаған кісі үлкен бір тайпаға ұран бола алар ма?, Міне осының бәрі оның үлкен ақыл- парасаттың да, елін, жерін жаудан қорғаған айлалы да айбынды батырлықтың да иесі екенін айғақтайды.

3, Хан орданың топ бұзар саңлақтары
Хан мемелекеттің тірегі, елдің ұйтқысы. Қай заман, қай елде болсын мемелекет басшысын да, хан ордасын да қорғайтын арнайы жасақ жасақталатыны да, үлкен шайқастарда шеп бұзар атойшыл батырлар тобы болатыны да белгілі. Ел ауызындағы аңыз- деректерде «Бұқарбай батыр Абылай ханның атойшыл 25 батырларының бірі болған» деп айтылады. Хандықтың жазба материялдары неше ғасырға жалғасқан Қалмақ шапқыншылығындағы отқа оранған сұрапыл соғысты жылдарда өртенді, жоғалды, қолды болды. Ел тарихына қатысты деректерді тас жазулар мен ел арасындағы аңыздардан, қытай, орыс, парыс тб қатарлы жазба дерек сақтаған ел тарихынан іздеп жүрген қазіргі халде осындай ел ішіне кең таралған аңыздарға жүгінбесімізге де амалсызбыз. Мейлі хан ордасын қорғасын, мейлі үлкен ұрыстарда шеп бұзар атойшылдардың қатарында болсын бұл аңыз Бұқарбайдың жәй батыр емес, мемелекеттік билік жағынан талданған, немесе хан көзіне ерен еңбегімен түскен әйгілі батырлардың бірі болғандығын көрсетеді.
4, Сексеннің сеңгіріндегі «Ақбуралы атойшыл»
Үш ғасырдан астам ұзақ жылдарға созылған қалмақ шапқыншылығынан елін, жерін қорғау жолындағы жанкешті соғыстарда қазақ халқынан отанын қорғау жолында жан пидә қылған батырлар аз болмады. Олардың ішінде аттысы да, жәяуы да, түйелісі де болып өзінде бар мүмкіндіктердің бәрін де еліне, жеріне арнады. Сол тұстың бір айтақалсын айғағы саналатын «Бұқарбай батыр» атты дастанда сексеннің сеңгіріндегі қарт батырдың түйе мініп жорыққа аттанып жеңіспен оралғаны жырланады. «түйеге мінгеннің төбесі тәңірге жақын» дегендей жау жортуылшылары атты жасақ ішінен түйелі батыр көрсе «Бұқарбай бар екен ішінде» деп ыға да, бұға да қорғаныста болатыны айтылады. Қазақ жасақтарынң соғысында түйе жануардың да өзіндік ролы болған, тек Бұқарбайдың «Атой атаны» ғана емес әйгілі Райымбек батырдың «Ақбурасы» да, Абылайханның «Киелі бурасы» да елге таныс, жұртқа аңыз болған керіктер. Сексен жасына дейін қайратынан қайтпаған батыр тұлғасы, әрине, бүгінгі жастар үшін де, қарттар ұшін де өшпес өнеге, таптырмас тағылым.
5, Атағына сай арын, дәрменіне сай дарын
«Аты шыққан жігітке қыз амырақ» дегендей ел сүйінерлік ерен еңбегімен ел- жұртына әйгілі болған тұлғадар қай ел, қай заманда болсада неше түрлі теңеулермен тілсімдене аңызға айналып ұрпақтан- ұрпаққа ауыса жетіп отыратыны да ақиқат. Тағыбір назарға алатын дәйек – Бұқарбай батыр туралы: «Бұқарбай батыр елден ерек ат көтергісіз алып денелі болғандықтан ақбураға мініп соғыс салады екен, сондығынан да ғой оның «Ақ буралы батыр» атануы.» «Ол бір жағы бозғыл, бір жағы торы реңді пері силаған дүлдүл мінеді екен, сондығынынан да оны «Сырлы батыр» деп атапты.» «Сексеннің сеңгірінде де қайсы біреулерше селкілдеп отырмай соғысқа аттанған ерлігін де, «ноқта ағасы» аталған орны мен жасын да силап оны «Аға батыр» атап кетіпті.» «Бұқарбай батыр қазақтың бас батырлары Бөгенбай, Қабанбай, Ержәнібектермен бірге қазақтың жоңғар шапқыншыларына қарсы әйгілі «Аңырақай шайқасы» қатарлы көптеген шайқастарына, оңтүстікті тыныштандыру жолындағы «Қырғыздармен соғысы», «Тәшкентті қайтару шайқасы» қатарлы ірілі – ұсақты 500 ден астам шайқастарға қатынасып әйгілі жырау Бұқар атадан бата алыпты.»… деген сияқты толып жатқан нақты дерекке бергісіз аңыздар тарап бүгінге жеткен. Осыншама ірілі- ұсақты шайқастардан аман- сау жеңісті оралып сексен жасына дейін қаратамақ қанжары мен алмас ұшты ақнайзасын қолдан тастамай елі үшін еңбек ету дегенде үлкен парасат, айлалы ақыл, алып күштен келетіні кімге болсада белгілі.
6, Ерліктің де, іскерліктің де бодауы – «Ерке батыр»
Бүгінге жеткен аңыз – деректерде де, этнограф, жазушы, қазақ халқының арғы – бергі тұрмыс- салтына байланысты жартас суреттері мен дәстүрлі ою – өрнектерін зерттеуші ғалым Баяхымет Жұмабайұлы жазған «Бұқарбай батыр» кітәбі мен ең көнекөз деректердің бірегейі- «Бұқарбай батыр» дастанында да жоғарда айтылған атақтармен бірге Бұқарбай батырдың хан Аблай жағынан «Ерке батыр» атанғаны айтылады. Бұқарбай батыр жасаған дәуір қалмақ шапқыншыларының тынымсыз сұғанақтық жасап ел тыныштығын белгілі дәрежеде бүлдіргендігі себепті ел бірлігіне білте түскен ауыр заман- тын. Сондықтан да батырлар мен ел иелері (ру басылары) елді қоныстандыру, тыныштандыру түрлі – түсті дау- дамайларын шешу істеріне де жиі араласып тұруға мәжбүр еді. Бұқарбай батырдың «Ерке батыр» аталуында, әрине, басты себеп оның талай реткі ірі шайқастарда хан көзіне түсе жеңісті ұрыс жүргізе алған естен кетпес ерліктері болғандығымен бірге өзіне тиеселі рулы елін басқаруда ерекше көзге түскен іскерлігінен де бөле қарауға болмайтын секілді. Осының нәтижесінде ол билер кеңесіне де қатынаса алатын, әйгілі Аблай ханмен де пікіресе алатын мүмкіндіктері болғандығы жәйлы да бүгінге жеткен аңыздар аз емес. «Ерке батыр» жоғарда атап өткендей оның жасаған ерліктерімен қоса өзінің және көлігінің бөгенайларына қарай аталған жәй ұғым емес. «Ерке батыр» атауының аржағында өзгеден ерек бір еркіндіктің нышаны білінеді. Жоғардағы аңыз – деректердің бәрін сабақтай келгенде оның «Ерке батыр» аталуына оның тегіндегі «Ноқта аға» атты ежелгі лауазымда себеп болдыма деген болжам да жоқ емес.
«Ноқта ағасы» тек ителі руында ғана емес, қазақ жүздеріндегі көптеген рулардың біразында кезігеді. Санаулы ғана қазақ класик жазушыларының бірі, әйгілі қаламгер Сәбит Мұқан атамыздың пәйімінше: «Ноқта ағасы белгілі бір атаға тәуелді баланың үлкені. Отымның алды, суымның тұнығы» – деп құрметпен қараған әке оған сайгүлік ат, сетер атан еншілейтін салт болған. Сетер атанның мұрынын тесіп бұйда өткізбей ноқтамен бас білдіріп, көшкенде тұңғыш ұлды сайгүлігіне міндіріп, ноқталы сетер атанын жетелетіп көш алдын бастатып отырады. Артынан ерген іні- бауырлары алдындағы ағасына құрметпен қарап берекелі де бейбіт өмір сүрулеріне өнеге болсын деген ізгі ниеттен туындаған осыбір аталы салттан «ноқта ағасы» дейтін атау қалыптасқан деген мазмұнда уәж айтады. Қайткен күнде де шындыққа жанасады. Мұны көлденең тартып отырудағы себептердің бірі Аблайхан тұсында «Елтоқата хан ордасының қару- жарақ соғатын бас ұсталарының бірі », ал оның ұлы «Бұқарбай батыр хан ордасының топ бұзар 25 батырының бірі болған, билер кеңесіне қатынасу мүмкіндігі де берілген», хан жағынан «Ерке батыр» атанған,- деген сияқты ел ауызына аңыз- деректер таралып бүгінге жеткен. Мұндай іс қай ел, қай дәуірде болсын ең әуелі, өнер мен еңбекке қарай талданатыны ақиқат. Солайда қазақы танымда теккеде ерекше мән беріледі. Хан орда билігінің қармағында болатын осы шағын топта әкелі – балалы Елтоқ пен Бұқарбайдың болуы өздерінің елін, жерін қорғау жолындағы көзге түскен асқын өнер, адуын батырлықтарынан да болды. Солайда «Ноқта ағалық» тек те әсер етті,- дейтін ой- жоба да жоқ емес. Өйткені арғы заман ханордалардан жеткен дерек жоқ. Солайда ұлы хан Аблай тұсында Абақ Керейдің ноқта ағасы атанған ителі атаң әулетінен әйгілі Зуха батырдың ұлы атасы Нұрмұхамет абыз хан ордасында зікірші болғандығы; кейіндеп онекі Абақ Керейге ұран болған Ержәнібек Керей әулетіне қолқалап әкеліп «төре» еткен Әбілпейізхан ұрпақтары алтай керейлеріне төрелік еткенде төре ордасында өзге керейлер сөзіне тоқтайтын «Керейдің ноқта ағасынан біреу болу керек» деп ұйғарып, әдетте қарадан қыз алмайтын төрелер ордасына ителі Айпара апамызды келін қып түсіргені де ел- жұрт білетін бертінгі тарих.
Мейлі қалай айтсақта Бұқарбай батыр ел – жұртын жаудан қорғауда ерен еңбек еткен, отаны үшін отқа түсуден тайынбаған сол тұстың әйгілі бас батырлары Бөгенбай, Қабанбай, Науырызбай, Ержәнібек қатарлы аға батырларының өкшесін баса бой көрсете алған олармен үзеңгілес қанды көйлек қас батырлардың бірі. Ұрпаққа рухы үлгі, ел – жұртына ту боларлық отан ардагері.
Батыр рухы өшпейді, туы қашанда жығылмайды!

2020 жыл 10 науырыз

Related Articles

  • Христиан миссионерлерінің құмдағы іздері

    Орыны: Қашқар қ-сы; Жылы: 1933 ж; Аты-жөні: Қабыл Ахонд; Діні: христиан; Түсініктеме: Бұл жігіттің кейінгі есімі Қабыл Ахонд, христиан дінін қабылдаған алғашқы ұйғыр. Кейін діни сеніміне байланысты өлтірілген. Сурет еуропадағы миссионерлік музей архивінде сақтаулы. Аталған музейде жүздеген христиан ұйғыр өкілдерінің суреті сақталған. 1930 жылдары христиан ұйғырларына тұрғылықты мұсылмандар мен әкімшілік билік тарапынан қысым көрсетіле бастаған соң бір бөлімі миссионерлерге ілесіп еуропа елдеріне “һижраға” кетті. Алқисса Христиан әлемінің Қашқарияға баса мән беруі әсіресе Яқұп Бек мемлекеті кезеңінде жаңа мүмкіндіктерді қолға келтірді. 1860-70 жж. Қашқарияның Цин империясына байланысты көңіл күйін жақсы пайдаланған Христиан әлемі Үндістан мен Тибет арқылы Қашқарияға мәдени ықпалын жүргізе бастады. Олардың мақсаты бұл аймақты Ресей империясынан бұрын өз ықпалына

  • Айтпай кетті демеңіз… (Тибет архиві туралы)

    Алтайдан ауған ел туралы тарихи жазбаларда оқтын-оқтын айтылғаны болмаса исі қазақ жұртына Тибет туралы түсінік әлі күнге дейін беймәлім. Әсіресе Тибет жазба деректерінде күллі түркі баласының тарихы туралы тың деректердің көмулі жатқанын тіптен біле бермейміз. Тибет- тарихи деректің ең көп сақталған аймағы саналады. Мәдени, әдеби, рухани және тарихи түрлі деректердің ықылым заманнан бері жақсы сақталуымен сырт әлемді өзіне баурап кеген Тибет жұртына 19 ғасырдан бастап Батыс экспедициясы баса назар аударып кешенді зерттеулер жасады. Соның негізінде Тибеттегі кейбір салалық байырғы деректер Батысқа көшірілді. Есесіне Тибеттану ғылымы қалыптасты. Жағырафиялық орналасуы тым ұзақ болғандықтан Тибеттану ғылымы қазақ жұртына қажеттілік тудырмады. Тибеттанумен негізінде алпауыт күштер айналысты. Олар тибет жұртын игеруді басқа қырынан бағалады. Тибетте

  • Демографиялық сараптама

    1-ші сурет қазақтар; Демографиялық ахуал 1949-2020 жж. аралығын салыстырмалы көрсеткен. 1949 жылға дейін, атап айтқанда коммунистік қытай үкіметі орнағанға дейін Шынжаң өлкесінің солтүстік бөлігінде қазақтар, оңтүстік бөлігі Қашқарияда ұйғырлар басым санды ұстады. 1951-54 жылдары ұлттық межелеу кезінде орталық үкімет құрған комиссия сараптамасы бойынша ұлттық автономиялық территорияны анықтау мына екі бағытта жүргізілді. Олар: БІРІНШІ, ұлттық автономияны межелеу бойынша оның атауын тұрақтандыру. Осы бойынша үш атау ұсынылды: *ШЫғыс Түркістан автономиялық федерациялық респубиликасы; *Ұйғырстан автономиялық респубиликасы; *Шынжаң автономиялы респубиликасы. ЕКІНШІ, автономияның әкімшілік тұрпатын анықтау; Осы бойынша: *Федерециялық тұрпат; *Автономиялық облыс және окург тұрпат; *Аймақ және аудан дәрежелі автономиялық окург тұрпаты. Межелеу комиссиясы аталған екі бағытта сараптама нәтижесін қорытындылады. Комиссия қорытындысы бойынша Шынжаң өлкесінің

  • Бақсылар институты

    Сараптама (оқысаңыз өкінбейсіз) Бірінші, ілкіде Түркі баласында арнайы қаған құзіреті үшін жұмыс істейтін көріпкел бақсылар институты болған. Аты бақсы болғанымен ханның қырық кісілік ақылшысы еді. Көріпкел бақсылар хан кеңесі кезінде алдағы қандайда бір саяси оқиға мен ситуацияны күні бұртын болжап, дөп басып талдап һәм сараптап бере алатын соны қабілеттің иесі-тін. Оларды саяси көріпкелдер деп атаса да болады. Хан екінші бір елді жеңу үшін білек күшінен бөлек көріпкел бақсылардың стратегиялық болжауына да жүгінетін. Қарсылас елдің көріпкел бақсылары да оңай емес әрине. Екінші, уақыт өте келе саяси көріпкел бақсылар түркілік болмыстағы стратегиялық мектеп қалыптастырды. Түркі бақсылары қытай, үнді, парсы, ұрым елдерін жаулап алуда маңызды рөл атқарды. Ол кездегі жаһандық жауласулар жер, су,

  • Шағын сараптама:Шыңжаң өлкелік үкіметі, шетелге оқушы жіберу жұмысы

    Шағын сараптама 1934-35 жылы жаңа Шыңжаң өлкелік үкіметі құрылған соң шетелден оқу, шетелге оқушы жіберу жұмысы кешенді жүзеге асты. Соның негізінде өлкелік үкімет Совет Одағынан оқитын жас талапкерлерге конкурс жариялап арнайы үкіметтің оқу стипендиясын бөлді, нәтижесінде 1935-39 жылдары ұзын саны 300-ге тарта студент Совет Одағында білім алды. 1935 жылдары Шығыс Түркістандық студенттердің ең көп оқуға түскен білім ордасы- Ташкендегі САГУ еді, атап айтқанда Орталық Азия Мемлекеттік Университеті. Ташкеннен оқыған Шыңжаңдық студенттер Шығыс Түркістанның барлық аймақтарында түрлі қызметте жұмыс істеді, оларды кейін “Ташкентшілдер” деп те атады. 1939 жылдан кейін Мәскеу мен Шыңжаң өлкелік үкіметтің арасы дипломатиялық дағдарысқа ұшырады, соның кесірінен ресми Үрімжі Совет Одағы құрамындағы студент азаматтарды елге шақыртып алды. Білім

Пікір қалдыру

Электорнды поштаңыз сыртқа жарияланбайды. Белгі қойылған өрісті толтыру міндетті *

Аты-жөні *

Email *

Сайты

Kerey.kz/Керей.кз

Біз туралы:

Тел: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz тің бұрынғы нұсқасын http://old.kerey.kz тен оқи аласыздар!

KEREY.KZ

Сайт материалдарын пайдаланғанда дереккөзге сілтеме көрсету міндетті. Авторлар пікірі мен редакция көзқарасы сәйкес келе бермеуі мүмкін. Жарнама мен хабарландырулардың мазмұнына жарнама беруші жауапты.

Сайт санағы: