Қалқа- тұңғыс-манчжур текті халық.
kerey.kz
Нұрболат Пірімбет
Қалқа- тұңғыс-манчжур текті халық. Ғалымдар олардың жұрнағын Амур өзені жағалауы мен Сунгари өзенінің батыс бөлігінен тапқан ( Таң династиясы, 618 -908 жылдар аралығында). Біз шивей халықтары туралы Қытайдың Таң династиясы жылнамасынан жазылған үзінді келтіреміз;
«… соғыс қаруы ретінде олар сүйекті садақ пен «ху» ағашынан жасалынған жебелерді пайдаланған, өздері кереметтей мерген садақшылар болған. Мезгіл – мезгіл лақтыруға арналған шағын найзаларымен аңға шығып тұрған. Олар жер өңдеп, шағын үйлер тұрғызды. Үйдің төбесін терілермен жапқан. Үй жануарлары ретінде ит пен шашқа ұстады…
Бұл кісілер жер өңдегенде ағаштың басын сүйірлеп одан соқа жасайды. Оны бір адам тартып жүреді, сол арқылы егіс егеді. Бірақ, одан алатын өнімдері шамалы… Әдетте өзен бойлап қоныстанады. Он немесе тіпті жүздеген отбасылар бірігіп, шағын қауым құрып өмір сүрді . Шаштары сабалақ, киімдері сол жағына қарай түймеленген. Неке құру тәртібін реттейтін заңдары: күйеу жігіт алдымен қыз үйіне барып 3 жыл жұмыс істеуі қажет. Сол себептенде ол болашақ жарымен тығыз қарым-қатынас жасай алады. Үш жыл жұмысқа жалданып келген соң, кұйеуі әйелін ертіп, бір арбаға отырады да, оны қызға берген жасау – жабдықпен толтырады. Сөйтіп, барабандатып, сайрандатып, жігіттің еліне қайтады. Жерлеу рәсімдері: әр шивейлердің отбасылары шағын қалқа тұрғызып, оның үстіне өлгендердің мүрдесін тастайды. Өлген адамның соңынан үш жыл аза тұтып жүреді… Шивейлер бұқа жеккен арбаға мініп жүрген. Үйлерін терімен немесе жас талдарды қиып жапқан. Өзеннен өту үшін тал мен теріден қайық, сал жасаға. Аттарын жайылымға емін-еркін жібереді. Олар қой ұстамайды және жылқы малдары да аз. Олар үстеріне теріден немесе былғарыдан тігілген мохе киді…»
Жоғарғыдағы айтылған суреттеме қазіргі моңғолдарға келеді. Мәселен, моңғолдардың жерлеу рәсімі (адам денесін жер қойнына бермей сақтау) әлі күнге дейін сақталған. Тіпті, коммунистер заманында да олар мүрдені үйінен қырық-елу шақырым қашықтыққа дала немесе орман ішіне апарып, бос тастап кетеді. Әдетте жерлеу рәсіміне қатысушылар одан кейін үйіне басқа жолмен қайтып келеді. Себебі, моңғолдар өлген адамның елесі өздерімен бірге еріп келуінен қауіптенген.
Біз қалқалар мұндай дәстүрді өздері бұған дейін көп жылдар бойы мекен еткен солтүстік мәңгі мұзды аумақтардан өздерімен бірге алып келген болуы керек деп болжаймыз. Ал, мұндай жерлеу рәсімі түрік халықтарына мүлдем жат. Моңғолдар бүгін де осыдан 9 ғасыр бұрынғы шивейлер сияқты қалыңдығының үйіне барып тұра береді. Ал, түріктер де мұндай ғұрып жоқ. Осыған қарағанда шивейлер Шыңғыс хан заманында түріктердің ісіне мүлдем араласпай, Амур бойы мен оның салаларында тып-тыныш өмір сүріп жатқан болды. Тек, тиыш жатқан халықты бір уақыттарда түрік дәстүрін ұстанған ел екендігін дәлелдеп есіміз шығып жүрген біздің өзіміз.
facebook әлеметтк желден алынды
Пікір қалдыру