مەيرامحان سەبدايىرقىزى Iزباسار: «ەركIندI تۇرمەدە ءولIمشI ەتIپ ساباعان»
kerey.kz
7 قاڭتاردا ەركiن جۇماشۇلى Iزباسار الماتىدا كوشەدە كولiكپەن بارا جاتقاندا، قاسىنداعى ەكi اداممەن بiرگە اقتوبە وبلىسىندا زاڭسىز مۇناي ۇرلىعىنا قاتىسى بولۋى مۇمكiن دەگەن كۇدiكپەن ۇستالدى. ۋاقىتشا تەرگەۋ يزولياتورىنا قامالعان ەركiن Iزباسارعا قاتىستى تەرگەۋ اياقتالمادى، ناقتى ايىپتار ءالi قويىلعان جوق. سپورت شەبەرi, “اعايىندى تورتەۋدiڭ” جەتەكشiسi 20 قاڭتاردا تەرگەۋ يزولياتورىنان اقتوبەدەگi تەمiرجول اۋرۋحاناسىنا اۋىستىرىلدى. كتك تەلەكومپانياسىنىڭ ۇقك مالiمەتiنە سۇيەنiپ تاراتقان اقپاراتىنا قاراعاندا، ەركiن تۇرمەدەن اۋرۋحاناعا شىعۋ ءۇشiن باسىن تەمiر كەرۋەتكە، قابىرعاعا سوعىپ، ءوز وزiنە دەنە جاراقاتتارىن سالعان.
ەركiننiڭ اناسى، 75 جاستاعى مەيرامحان سەبدايىرقىزى “جاس الاشقا” حابارلاسىپ، جۋرناليستەر تاراتقان اقپاراتتىڭ شىندىققا مۇلدەم سايكەس كەلمەيتiنiن، ۇلىن يزولياتوردا ءتۇن iشiندە 11 ادام كەلiپ جابىلا ۇرىپ، ءولiمشi ەتiپ تاستاپ كەتكەنiن ايتتى. وقيعا بىلاي بولعان كورiنەدi:
– ەركiن الماتىدا 7 قاڭتاردا ۇستالىپ، اقتوبەگە جەتكiزiلگەن سوڭ 8-iنە ۋاقىتشا تەرگەۋ يزولياتورىنا قاماپ، وسى جەردە ەكi كۇن قونعاسىن، ۇمىتپاسام 9-ى نە 10-ىندا تۇرمەگە جiبەرiلدi. الماتىدان اقتوبەگە الىپ كەلدi, ۋاقىتشا تەرگەۋ يزولياتورىندا جاتتى، ودان تۇرمەگە سۇيرەلەگەندە، بالام ابدەن شارشاپ كەتكەن عوي. سۋىق جەر، ءوزi مۇگەدەك، قاتتى اۋىرىپ، دەنە قىزۋى 38-گە دەيiن كوتەرiلiپ، دەنەسi قالشىلداپ، تاماق iشپەي قويعان. وسى كۇيدە وتىرعاندا، 10 قاڭتاردا تۇنگi ساعات 23.30-دار شاماسىندا 11 ادام كامەراسىنا كiرiپ: “ساۋساق تاڭباڭدى الامىز” دەگەندە، ەركiن “ەرتەڭ كۇندiز قورعاۋشىممەن بiرگە كەلiڭدەر” دەپ جاۋاپ بەرگەن. سول كەزدە كەرۋەتتە كاپيشونىمەن باسىن جاۋىپ وتىرعان بالامنىڭ تاماعىنان قىلعىندىرىپ، جەرگە قۇلاتىپ، جابىلا تەپكiلەگەن. ول سوققىدان ەسiنەن تانىپ قالعان. جامباسى ءالسiز، ەتi بوس، سول جەردە جامباس ەتi قاق ايرىلىپ، سۇيەگiنە دەيiن ىرسيىپ ارتەريادان قان كەتكەن، كامەرانىڭ iشi دالاداي قان بولعان. قان كەتكەن جەرگە شۇبەرەك سالسا دا توقتاماعان، شۇبەرەكتi جەتi رەت اۋىستىرعان. قان توقتاماعاسىن دارiگەر شاقىرتىلىپ، جامباسىنىڭ جىرتىلعان جەرiن تiككەن. اقىرى ءتۇن iشiندە ءولiپ قالار دەپ قورىققان بولار، ۇقكد-دەگiلەر استاناعا اكەتپەي تۇرمەدە قالدىردى. الماتىدا بiرگە ۇستالعان – جۇرگiزۋشiسi جانات پەن ەركiننiڭ كۇتiمiن جاسايتىن بولەمنiڭ بالاسى اۋقاتتى استاناعا تەرگەۋگە الىپ كەتتi.
– سiزدەر ەركiندi ساباعانىن قاشان بiلدiڭiزدەر؟
– ەركiن تۇسكەن سوڭ ءۇش كۇننەن كەيiن عانا ازەر رۇقسات الىپ تۇرمەگە كiرگەنiمiزدە، بالامنىڭ ءتۇرiن كورiپ، ەستەن تانا قۇلاپ قالدىم. كەلiنiم ناشاتىر يiسكەتiپ، ەسiمدi جيعان سوڭ ءوز-ءوزiمدi ۇستايىن دەپ ازەر تۇردىم. جون ارقاسى، ەكi قولى كوكپەڭبەك، بوكسەسiنiڭ ەتiن ايىرىپ جiبەرiپ، سول جەردەن قان كەتكەن. جاراسى ىرسيىپ تۇر، جەردە 6-7 قان-قان شۇبەرەك جاتىر. مەنiڭ كiنام – ەركiننiڭ كامەراسىندا جاتقان شۇبەرەكتەردi سول بويى الىپ كەتۋiم كەرەك ەدi. بالامنىڭ جاعدايىن كورiپ، ەسiم شىعىپ كەتتi عوي، قازiر نەگە الىپ شىقپادىم ەكەن دەپ وكiنiپ جاتىرمىن. بiراق كۇرەك تiسiنiڭ سىنىعىن الىپ شىقتىم. جامباس ەتiنiڭ ىرسيىپ كەتكەنi سونشا، ينفەكتسيا تۇسپەس ءۇشiن تازارتقاندا، تامپون سۇيەگiنە دەيiن تيگەن. ۇلى ءسوزدiڭ ۇياتتىعى جوق، جىنىس مۇشەسiنە دە زاقىم كەلگەن، جۇمىرتقاسىنا دا زاقىم كەلتiرگەن بە دەگەن قاۋپiم بار. دارەتi قىپ-قىزىل قان بولىپ اعىپ جاتىر. ءوز-وزiمە كەلگەن سوڭ سول جەردە كەلiنiم ەكەۋمiز اكەسiن شاقىرتتىق. “مىناۋ نە iستەگەندەرiڭ؟ ولتiرۋگە شاق قالىپسىڭدار عوي”، – دەدiم سول جەردە. “جارادان ولمەيدi” دەدi بiرەۋi, تەرگەۋشi, مە، كۇزەتشi مە، بiلمەيمiن.
– تۇرمەدەگi بەينەكامەرادا ءتۇن iشiندە كiرگەندەر جازىلىپ قالماي ما؟
– شىنى كەرەك، ەسiمدi جيا الماي قالدىم، جاراسىن تاڭعاندا قاسىنا بارۋعا جۇرەگiم داۋالامادى، باسىم اينالا بەرەدi, اينالا بەرەدi. “كورمەگەنiڭ قالمادى عوي، سەنiڭ-اق جانىڭ سiرi ەكەن” دەپ جىلاي بەرگەسiن، ەركiن: “مامامدى كiرگiزبەڭدەر”، – دەپتi. اكەسi دە: ء“وزiڭدi-ءوزiڭ قيناپ قايتەسiڭ، جۇرەگiڭ ءالسiز، ءولiپ قالارسىڭ” دەپ مەنi قايتارىپ جiبەردi. اربادا وتىرسا دا، ەشكiمنەن تاياق جەپ كورمەگەن بالا عوي، سونشاما قورلاپ، وڭباعاندار. وزدەرiنiڭ جەگەن دۇنيەسi عوي، ەندi كەلiپ بالەنiڭ ءبارiن ەركiنگە جاۋىپ، ءبورiنiڭ اۋزى جەسە دە قان، جەمەسە دە قان دەمەكشi, باياعى “4 براتيانىڭ” اتى قالمايدى. ەڭ بولماسا ون ەكi مۇشەسi ساۋ جiگiت بولسا عوي، انالارعا اتىپ تۇرىپ، قارسى سوققى بەرەر ەدi. بiر بۇيرەگi جوق اربادا وتىرعان مۇگەدەكتi جابىلا تەپكiلەپ… بارiنەن دە وسى قورلىعى باتىپ كەتتi.
سودان قورعاۋشى دەنەسiنە جەكە جاراقات سالدى دەپ ساراپتاما جۇرگiزۋگە رۇقسات سۇراپ قالالىق سوتقا دا، وبلىستىق سوتقا دا شاعىمداندى. قالالىق سوتتىڭ سۋدياسى شميروۆا دا، وبلىستىق سوتتىڭ سۋدياسى مۇحامبەتقاليەۆا دا رۇقسات ەتكەن جوق. ەركiننiڭ قورعاۋشىسى قايتا-قايتا جازسا دا، كەلiسپەي وتىر. سول ءتۇنi ەركiننiڭ كامەراسىنا كiرگەن 11 ادامدى انىقتاۋ ماقساتىندا، جازبانى دا سۇراتىپ ەدiك، بەرمەي جاتىر. بۇلار ءبارiن جاسىرىپ وتىر.
– ەركiن سوققى العاندا، قاسىندا بولعان دارiگەرمەن سويلەسە الدىڭىزدار ما، ولار نە دەيدi?
– تۇرمە دارiگەرلەرi بiزبەن سويلەسكەن جوق. ولار جاراقاتتى سول بويى سۋرەتكە ءتۇسiرۋi كەرەك ەدi, بiراق ولاي جاساماعان. تەك دەنەسiندە جاراقات بار، ولشەمi 10-15 سم دەپ جازىلعان. ارتىنان جاراسىن تاڭعاندا، بارىپ ءجۇردiم. سەبەبi مەن، 1997 جىلى ەركiن جول اپاتىنا تۇسكەلi بەرi بالامنىڭ جەكە دارiگەرiمiن. ءومiر بويى بايعانين، تەمiر اۋداندارىندا دارiگەر، باس دارiگەر بولىپ جۇمىس iستەدiم. وسى بالامىزدىڭ ومiرگە دەگەن قۇلشىنىسى تومەن ءتۇسiپ كەتپەسiن دەپ، اكەسi ەكەۋiمiز ەركiنiمiزدiڭ قاس-قاباعىنا قاراۋمەن ءجۇرمiز. قۇدايعا شۇكiر، ءوزiنiڭ وتباسى بار، بالالارى دا ءوستi.
ايتايىن دەگەنiم، ەركiن تۇرمەدە 10 كۇن جاتتى. دارەتi مۇلدەم جۇرمەي قالدى، تۇرمە iشi سۋىق، اقىرى تiككەن جەرiنەن قان ارالاس iرiڭ اقتى، ينفەكتسيا تۇسكەن عوي. دارەتi جۇرگەننiڭ وزiندە قىپ-قىزىل، قان ارالاس. اقىرى نە كەرەك، ءولتiرiپ الىپ، باسىمىز بالەگە قالا ما دەپ قورىقتى ما، قاڭتاردىڭ 20-سى كۇنi ەركiندi اقتوبەدەگi تەمiرجول اۋرۋحاناسىنا اۋىستىردى. كەلiن ەكەۋiمiز قوعامدىق قورعاۋشى رەتiندە رۇقسات الدىق. ەركiننiڭ جاراسىن تاڭىپ، كۇتiمiنە قاراپ ءجۇرمiز. ونى پالاتانىڭ سىرتىنان 3 ادام كۇزەتiپ تۇر. تەك كەلiن ەكەۋمiزدi عانا كiرگiزەدi.
– اۋرۋحاناعا شىعۋ ءۇشiن ءوزiن-ءوزi ۇرعانى جونiندەگi جاڭالىقتى ەركiن قالاي قابىلدادى؟
– تەرگەۋ يزولياتورىنا اۋىستىرعاندا اۋەلi ونى تۋبەركۋلەزبەن اۋىراتىندارعا ارنالعان №120 كامەرادا 6 ساعات وتىرعىزىپ قويعان. كامەرا iشi وتە سالقىن بولعان، iشكi جاعىندا قابىرعادا “تۋبيزولياتور” دەگەن جازۋى بار ەكەن.
مەنi “جاس الاشقا” الىپ كەلگەن دە وسى ماسەلە. كتك-نىڭ جۋرناليستەرi ەش ۇيالمايتىن جاندار ەكەن. كۇندە كتك وتiرiك اقپارات بەرەدi, اسiرەسە سوڭعى كۇندەرi, وسىنىسى جۇيكەمiزگە تيiپ بولدى. ەركiن اباقتىدا 2 كۇن عانا جاتتى، ودان شىعۋ ءۇشiن ءوزiن-ءوزi ۇردى، باسىن كەرۋەتكە، قابىرعاعا سوقتى دەپ. ەركiن دە وسى سوزگە قاتتى ارلاندى، مەنi وسىلاي ەتiپ قورلاپ جاتىر، نامىسىمدى تاپتاپ جاتىر دەپ. تۇرمەدە ول 2 كۇن ەمەس، 10 كۇن جاتتى: 9-ىنان 19-نا دەيiن. باسىن كەرۋەتكە سوقتى دەيدi, ال قۇيرىعىن قالاي سوعادى؟ كوزiنiڭ استى كوگەرگەنi بولماسا، ەركiننiڭ باسىندا دا، شەكەسiندە دە ەش جاراقات جوق. بەلi ۇستامايدى، وزدiگiنەن اياعىن باسىپ تۇرا المايدى، ونى سۇيەپ تۇرعىزۋ كەرەك.
ادامنىڭ نالاسى دەگەن اۋىر بولادى عوي، قۇدايدان قورىقساڭدار قايتەدi? ءويتiپ مۇگەدەك ادامنىڭ تاعدىرىن ويىنشىق ەتiپ جالعان سويلەۋگە بولا ما؟ 20 جىلدان بەرi ارباعا تاڭىلسا دا، مۇگەدەكپiن دەپ كورگەن ەمەس، ومiردەن قالماۋعا بارىن سالىپ كەلەدi. “Iشپەي-جەمەي مەنi مىنا مۇنايعا نەگە قوستى، قاي جەردەن قيىستىردى” دەپ كۇيiنەدi, ونىڭ ۇستiنە مىنا كتك-نىڭ جۋرناليستەرiنiڭ وتiرiگi تiپتi شارشاتىپ جiبەردi. ۇلكەن-ۇلكەن تسيستەرنالاردى قويىپ، قاسىنا ەركiندi وتىرعىزىپ قويادى. بۇل نە دەگەن سۇمدىق، نە دەگەن قيانات؟
ەركiن 1998 جىلدان باستاپ 9 رەت اۋىر-اۋىر وتانى باسىنان وتكiزدi. 1997 جىلى الماتىدا بوكس فەدەراتسياسىنىڭ پرەزيدەنتi بولىپ سايلانىپ كەلە جاتقاندا، جولدا قىزىلوردادا اپاتقا ۇشىرادى. سول قۇلاعالى بەرi اۋرۋدان كوز اشقان جوق: قىتايدا 2 رەت، ماسكەۋدە 2 رەت، گەرمانيادا 2 رەت، الماتىدا 2 رەت وتادان ءوتتi. وسىنداي سىناقتاردان ءوتiپ كەلە جاتىر، اللاعا سيىنىپ ناماز وقيتىنى بار، بiراق ول تiپتi اقتوبەنiڭ مەشiتiنە دە بارىپ كورگەن ەمەس. جارتى ءومiرi پىشاق ۇستiندە ءوتiپ كەلە جاتقان ول قاي جەردە ءجۇرiپ مۇناي ۇرلاتادى، قاي جەردە ءجۇرiپ جۇرتتى ۇيىمداستىرادى؟ ەڭ بولماسا، ايىبىن ناقتى ايتسىن دا، مىنا كۇنi, مىنا جىلى بايعانيننەن مۇناي ۇرلاتتى دەپ. اۋرۋحانادا جاتقان قاعازدارىن كوتەرەيiك، تiپتi ۇشاقتىڭ بيلەتiنە دەيiن تاۋىپ بەرەيiك.
اقتوبەدە ەركiن كۇرەستi دامىتامىن دەپ وسى شارۋانىڭ سوڭىندا ءجۇردi, تاپقان-تايانعانىنىڭ ءبارiن سوعان جۇمسادى. 2015 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ەركiن كۇرەستەن اقتوبە كومانداسى رەسپۋبليكادا بiرiنشi ورىنعا كوتەرiلدi. بۇل – ءومiرi بولىپ كورمەگەن جايت. 19-داعى باتىر مىرزاەۆ وليمپيادادان 3-ورىن الدى، نۇريسلام ساناەۆ وليمپياداعا قاتىسۋعا ليتسەنزيا الدى. سپورتشىلاردى وسەتياعا، كراسنويارسكiگە، كاۆكازداعى تۋرنيرلەرگە جiبەرiپ ءجۇر. ەركiندi سىرت جەردە جاقسى سىيلايدى. ەندi ول تۇرمەدە وتىرسا دا، كراسنويارسكiگە جارىسقا كەتكەن بالالارىن قاتتى ۋايىمداپ وتىر.
بىلتىرعى قىركۇيەكتە ەركiن قالالىق مۇگەدەكتەر قوعامىنىڭ باسشىسى بولىپ سايلاندى. مۇگەدەكتەر قوعامىنا تiگiن تسەحىن اشىپ بەرەمiن دەپ عيماراتىن تاپتى، ليفت ورناتتى، ەندi ماشينكالارعا تاپسىرىس بەرەمiن دەپ جۇرگەندە، مىناداي جاعدايعا تاپ بولدى. ەركiن ۇستالعالى بەرi مۇگەدەكتەر قوعامى دا، سپورت باسقارماسى دا، ونى قورعاپ، حات جازىپ جاتىر.
– الماتىداعى تۋرنيرگە نەگە ۇشاقپەن ەمەس، ماشينامەن باردى؟
– جالعىز جۇرە المايدى عوي، ءۇش ادامنىڭ بارۋ-قايتۋ جولىنا ۇشاققا بيلەت الۋ تىم قىمباتقا تۇسەتiن بولدى. ونىڭ ۇستiنە، اربانى دا الا ءجۇرۋ كەرەك. ءسويتiپ، ەكi كولiكپەن باردى. بiرگە ۇستالعان جۇرگiزۋشiسi – جانات ەسiمدi جiگiت، پەتروپاۆلدىڭ بالاسى، قاسىمىزدا جۇرگەنiنە 10 جىل بولدى. ونىڭ پەتروپاۆلدا تۇراتىن اكە-شەشەسiمەن جاقسى ارالاسامىز، اۋقات – بولەمنiڭ بالاسى دەدiم، جولعا شىققاندا ەركiننiڭ كۇتiمiن جاسايدى، كليزما قويادى. ەكi كولiكتiڭ بiرەۋi مەنiكi. ەندi ول كولiك تە قايتپاي جاتىر الماتىدان. وسى كۇنگە دەيiن ەركiنگە قانداي ايىپتار تاعىلىپ جاتقانىن بiلە الماي وتىرمىز. مەن اۋرۋحانادان قايتادان تۇرمەگە جiبەرiلسە، بالامدى ول جەردە ءولتiرiپ تاستاي ما دەپ قورقامىن.
بايان سارسەمبينا،
اقتوبە
zhasalash.kz
پىكىر قالدىرۋ