«Отан тарихындағы тұлғалардың рөлі» атты ғылыми-теориялық конференция өтеді.

«وتان تاريحىنداعى تۇلعالاردىڭ ءرولى» اتتى عىلىمي-تەوريالىق كونفەرەنتسيا وتەدى.

| Dec 12, 2019

تاۋەلسىزدىك مەرەكەسىنە وراي اقمولا وبلىسى، كوكشەتاۋ قالاسى، “دوستار” مادەنيەت سارايىندا، «ەلباسى ن.ءا.نازارباەۆتىڭ «ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى» ماقالاسىن جۇزەگە اسىرۋ اياسىندا وتان تاريحىنداعى تۇلعالاردىڭ ءرولى» اتتى عىلىمي-تەوريالىق كونفەرەنتسيا وتەدى.
شىڭعىسحان جانە ودان كەيىنگى قازاق حاندارى ءداۋىرىنىڭ قالىپتاسۋىنا ىقپال ەتكەن تۇعىرلى تۇلعا تۇعىرىلحاننىڭ ءومىر جولى مەن ەرلىك ىزدەرى موڭعول، پارسى، تۇرىك، قىتاي، ورىس، جاپون جازبالارىندا كەزىگىپ قانا قالماي، ماركو پولو، ا.اندرەەۆ، ن.ا.اريستوۆ، گ.ف.ميللەر، ت.ب. ەڭبەكتەرى ارقىلى دا الەمگە ايگىلى.
تاريحي تۇلعا – تۇعىرىلحان ەسىمىن كوتەرۋ ەل باسىنىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ»، «ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى» ماقالاسى مەن پرەزيدەنتىمىز ق.توقاەۆتىڭ «التىن وردانىڭ 750 جىلدىعىن مەرەكەلەۋ» اياسىنداعى ۇندەۋىنە ساي قولعا الىنىپ وتىر. ۇلى دالا تۇلعالارىن كوتەرۋدە قر ءبىلىم جانە عىلىم مينسترلىگى ش.ش.ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينسيتۋتى، قر مەملەكەتتىڭ تاريحى ينسيتۋتى، ت.ب. لار ارنايى زەرتتەۋلەرمەن اينالىسۋدا.
وسىنداي جۇمىستار اياسىندا «تۇعىرىلحان-وڭ حان» كورپوراتيۆتىك قورى تاريحي تۇلعا – تۇعىرىلحان ەسىمىن كوتەرۋگە قاتىستى ءار ءتۇرلى ءىس-شارالارعا باستاما بولىپ وتىر. سونىڭ العاشقى جەمىسى رەتىندە قور جاعىنان جاڭادان جارىق كورگەن «تۇعىرىلحان» اتتى تاريحي دەرەكتەر جيناعىن اتاۋعا بولادى.
كونفەرنتسيادا عالىمدار تاريحي تۇلعالاردىڭ ءرولى مەن قىزمەتىنە ايالداي كەلىپ، تۇعىرىلحان تۇلعاسىنا دا كەڭىنەن توقتالادى. ءارى جاڭادان جارىق كورگەن «تۇعىرىلحان» كىتابىنىڭ تۇساۋى كەسىلەدى. اتالعان كىتاپ قۇزىرەتتى مەكەمەلەر مەن اۋدان، اۋىلدىقتاعى بارلىق كىتاپحانالارعا سىيعا بەرىلەدى.
اتالعان ءىس-شاراعا مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرلەرى مەن كورنەكتى عالىمداردان – زيابەك قابۋلدين، بۇركىتباي اياعان، قارجاۋباي سارتقوجا، جانداربەك مالىبەكوۆ، ديحان قامزابەك، سەرىك نەگيموۆ، اباي تاسبولاتوۆ، نۇرلان ءالىمجان، ومىرزاق وزعانباەۆ، م.سارباسوۆ، ق.حوجامۇراتوۆا، ت.ب. لار جانە باق وكىلدەرى قاتىسادى دەپ كۇتىلۋدە.

وتەتىن ورىنى:

اقمولا وبلىسى، كوكشەتاۋ قالاسى، “دوستار” مادەنيەت سارايى، سۇلەيمەنوۆ كوشەسى،10 ءۇي.
وتەتىن ۋاقىتى: 20.12.2019. ساعات 15:00.

ءۇيىمداستىرۋشى:
ش.ش.ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينسيتۋتى،
«تۇعىرىلحان-وڭ حان» كورپوراتيۆتىك قورى.
بايلانىس تەل: 8-776-13-11378

ەلدەس وردا، تاريحشى: «تۇركىستان» اتاۋىن قولدانۋ – ايماقتاعى جۇمساق كۇش پوزيتسياسىن نىعايتۋ ءتاسىلى

kerey.kz

فوتو اشىق دەرەككوزدەردەن الىندا وتكەن اپتادا تۇركيانىڭ ۇلتتىق ءبىلىم مينيسترلىگى مەكتەپ باعدارلاماسىنا «تۇركىستان» دەگەن تەرميندى ەنگىزگەن ەدى. شەتەل باسىلىمدارىنىڭ جازۋىنشا، بۇل اتاۋ ەندى «ورتالىق ازيا» ۇعىمىنىڭ ورنىنا قولدانىلماق. ءبىلىم ءمينيسترى يۋسۋف تەكين جاڭا اتاۋ تۇركى الەمىنىڭ بىرلىگىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعانىن ايتادى. ونىڭ سوزىنشە، ۇكىمەت وقۋ باعدارلاماسىنان يمپەريالىق ماعىناسى بار گەوگرافيالىق اتاۋلاردى الىپ تاستاماقشى. ەڭ قىزىعى، «تۇركىستان» اۋماعىنا قازاقستاننان بولەك، قىرعىزستان، وزبەكستان، تۇركىمەنستان مەن تاجىكستان جاتادى ەكەن. سونداي-اق كەيبىر باسىلىمدار بۇل تەرميننىڭ قىتايدىڭ باتىسىندا ورنالاسقان شىڭجان ولكەسىنە قاتىسى بارىن دا اتاپ ءوتتى. كەيبىر عالىمدار «ورتالىق ازيا» تەرمينى كولونياليزمنەن قالعانىن ءجيى اتاپ ءجۇر. حح عاسىرداعى الەمدىك اكادەميالىق عىلىمدى سول كەزدەگى ءىرى يمپەريالار قالىپتاستىرعاندىقتان، بۇگىندە مۇنداي تەرميندەر مەن اتاۋلار حالىق ساناسىنا ابدەن ءسىڭىپ
اباق انا جانە تاسبيكە انا

kerey.kz

ءمامي بي جۇرتبايۇلىنىڭ شەجىرەسىندە ايتىلۋىنشا كەرەي ۇلىسىنىڭ ارعى تەگى – شەپ، سەپ، بايلاۋ، قويلاۋ، ەلدەي، كولدەي، يزەن، جۋسان سەكىلدى تايپالاردان تارالادى ەكەن. اتالعان تايپالاردىڭ ءبىرازى ەسكى تاريح بەتتەرىنەن كەزدەسسە، ەندى ءبىر ءبولىمى قازىرگە دەيىن كەرەي رۋىنداعى اتالاردىڭ ەسىمى رەتىندە اتالىپ كەلەدى. مۇنىڭ ءبىر سەبەبىن ارعى تاريحتاعى اتالاردىڭ اتى وشپەسىن دەپ كەيىنگى ۇرپاقتارىنىڭ اتالار اتىن قايتا جاڭعىرتىپ قويعان داستۇرىنەن قاراۋ كەرەك. اباق اتاۋىنا كەلسەك، ارىدا كەرەي حانزادالارى مەن حانىشالارىنىڭ اراسىندا اباق، اباقبەردى، اباحان، اباقتاي، اباقاي، اباق بيكە سىندى ەسىمدەر بولعان. سول اتا-اپالارىنىڭ جولىن جالعاعان، توزىپ كەتكەن كەرەي ەلىنىڭ باسىن قوسىپ، وعان ءاز انا بولعان اباق ەسىمدى قاسيەتتى انا ومىردە بولعان ادام. قازاق تاريحىندا رۋ اتىنا اينالعان ءاز انالار از بولماعان. كورنەكتى جازۋشى،
تۇرسىن جۇمانباي «ءۇيسىنباي كىتابى»

kerey.kz

بۇل داعاندەل، باقاناس ولكەسىنەن شىققان بي ءۇيسىنباي جانۇزاقۇلى حاقىندا قۇراستىرىلىپ جازىلعان كىتاپ. تىڭ تولىقتىرىلعان ەڭبەكتە بولىس الدەكە كۇسەنۇلى، داعاندەلى بولىسىنىڭ باسشىلارى مەن بيلەرىمەن قاتار ءابدىراحمان ءالىمحانۇلى ءجۇنىسوۆ سىندى ايتۋلى تۇلعالار جايلى اڭگىمە قوزعالعان. ولاردىڭ ەل الدىنداعى ەڭبەكتەرى، بيلىك، كەسىم – شەشىمدەرى، حالىق اۋزىندا قالعان قاناتتى سوزدەرى مەن ءومىر جولدارى، اتا – تەك شەجىرەسى قامتىلعان. سونىمەن قاتار مۇراعات دەرەكتەرىندەگى مالىمەتتەر كەلتىرىلگەن. كىتاپقا ەسىمى ەنگەن ەرلەردىڭ زامانى، ۇزەڭگىلەس سەرىكتەرى تۋرالى جازىلعان كەي ماقالالار، جىر –داستاندار، ۇزىندىلەر ەنگەن. كىتاپ قالىڭ وقىرمان قاۋىمعا ارنالعان. تۇرسىن جۇمانباي «ءۇيسىنباي كىتابى»، - جەبە باسپاسى، شىمكەنت قالاسى.134 بەت تولىق نۇسقاسىن تومەندەگى سىلتەمە ارقىلى وقي الاسىز. ءۇيسىنباي كىتاپ kerey.kz
زەلەنسكيدىڭ “جالعىز سەنەرى ءارى وڭ قولى”. اندرەي ەرماك كىم؟

kerey.kz

رەي فەرلونگ اندرەي ەرماك (سول جاقتا) پەن ۋكراينا پرەزيدەنتى ۆلاديمير زەلەنسكي (وڭ جاقتا). 2019 جىل. اندرەي ەرماك ۇشاقتان تۇسە سالا ءوزىنىڭ باستىعىن قۇشاقتادى. 2019 جىلى قىركۇيەكتە پرەزيدەنت زەلەنسكيمەن جىلى جۇزدەسۋ جاڭادان باستالىپ كەلە جاتقان ساياسي سەرىكتەستىكتىڭ باسى ەدى. بۇل – ەرماكتىڭ رەسەي تۇرمەسىندە وتىرعان 35 ۋكراينالىقتى ماسكەۋدەن الىپ كەلگەن ءساتى. ال 2020 جىلى ەرماك زەلەنسكي اكىمشىلىگىنىڭ باسشىسى بولدى. بىراق ۋكرايناداعى جەمقورلىق شۋىنان كەيىن ونىڭ قىزمەتىنە جۇرتتىڭ نازارى اۋدى. سەبەبى ەرماك ۋكراينا ەنەرگەتيكالىق ينفراقۇرىلىمىنا بولىنگەن قارجى جىمقىرىلعان كوررۋپتسيا سحەماسىندا نەگىزگى رولدە بولعان دەگەن اقپارات تاراعان. بىراق تەرگەۋشىلەر بۇل جايتتىڭ جاي-جاپسارىن تولىق اشقان جوق. ەرماكتىڭ ءوزى ازاتتىقتىڭ ۋكراينا قىزمەتىنىڭ رەسمي ساۋالدارىنا جاۋاپ بەرگەن جوق. سونىمەن زەلەنسكيدىڭ كەڭسەسىن باسقارىپ وتىرعان ەرماك كىم؟ تەلەۆيدەنيەدەن
تاريح عىلىمى قازىر ەزوتەريكالىق توپتاردىڭ مەنشىگىندە

kerey.kz

شىعىستانۋشى-تاريحشى ءومىر تۇياقبايدىڭ بۇرىندا دا «قازاققا قانداي تاريح كەرەك؟ تاۋەلسىزدىك كەزەڭىندە جاسالعان تاريحي ميستيفيكاتسيالار حرونيكاسى» دەپ اتالاتىن ماقالاسىن (22.05. 2025. Zhasalash.kz) وقىپ ەم. ريزا بولعام. جاقىندا ءو. تۇياقبايدىڭ «قازاقستاندا تاريحي بۇرمالاۋلار مەن ميفتەرگە توسقاۋىل قويۋدىڭ جولدارى» (02.10. 2025. Zhasalash.kz) اتتى تاعى ءبىر ماقالاسىمەن جانە تانىستىق. وتە وزەكتى ماسەلەنى كوتەرىپتى. تاريحتا ورىن الىپ جۇرگەن جاعىمسىز جايتتار تۋراسىندا وي تولعاپتى. جۋرناليستەردى، بلوگەرلەردى ايىپتاپتى. تاريحتان ارنايى كاسىبي دايىندىعى جوق، ءبارىن ءبۇلدىرىپ بولدى دەپ. كەلەڭسىزدىكتى توقتاتۋدىڭ ناقتى جولدارىن ۇسىنىپتى. بۇعان دا كوڭىلىمىز بەك تولدى. ايتسە دە تاريحتى بۇرمالاۋعا، ءوز وتىرىكتەرىن ناسيحاتتاۋعا تەك جۋرناليستەر مەن بلوگەرلەر عانا ەمەس، «ارنايى كاسىبي دايىندىعى بار» «تاريحشىلاردىڭ» دا «زور ۇلەس» قوسىپ جاتقانىن بايانداپ، ايتىلعان پىكىردى ودان ءارى ءوربىتىپ، جالعاستىرايىق.