|  |  | 

Тұлғалар Әдеби әлем

СӨЙЛЕ, ҚОБЫЗ!

Құдай бұйыртса, ұлы жазушы Мұхтар Мағауин ағамыз келесі жылы мерейлі сексен жасқа толады. Арқалы ақын Ғалым Жайлыбай ағамыз күллі қазақ елін құдіретті қаламымен тамсандырып келе жатқан қабырғалы қаламгерге мынандай жыр жолдарын жолдапты.magauin_5

СӨЙЛЕ, ҚОБЫЗ!

Мұхтар Мағауинге

– Сөйле, Мұхтар Мағауин!

Қарашаның ызғары –

нұры тайған қарашық.

Кісінеп тұр бесті айғыр үйірінен адасып.

Қара қобыз сарыны мұхиттарға жанасып,

Алты қырың беріде.

бес құрылықтан әрі асып…

Азынаса қу тақтай жүрекке ұғар тіл берді,

Шыңғыс ханның құйқасы шымыр етіп үлгерді…

… Армандының арманын замандардан зарлатып –

Жалған күннің жалғанын Сізден өзге кім көрді?!

Тоғыз қанат ақ орда қоңыр салқын деп қалдым,

Қарашаның ызғары қай жағымнан кеп қалдың?..

Ішігіңіз, ағатай,

Хандар киер бұлғыннан –

Көк мұзда да жауратпас ақ қарында ақпанның.

Алмас қылыш жарқ етсе,

қолыңда алтын балдағы,

қаламыңның ұшында – арыстардың арманы.

… Көк бөрінің терісі сыпырылып тірідей

Қара қайыс қолдағы –

Енді бізге қалғаны.

Баянсыз боп байтақтың тарқағанда базары,

аңнан,

әлде адамнан Жошы ханның ажалы?..

… Кет – Бұғадай күн кештің,

ғасырлармен үндестің –

қара қобыз зар құсса,

қылы, шегі назалы.

«– Теңіз бастан бұлғанса, кім тұндырар, ағасы,

Терек түптен жығылса, кім тұрғызар, ағасы.»

… Қамқа тонның жағасы,

артып туған бағасы –

Сіз, не дейсіз, ағасы –

екі дүние арасы…

Бұл заманның кім білсін ұлысы кім, ірісі,

түнек болып кетеді түп іздесең түн іші.

… Қобыз алсаң қолыңа еміс-еміс естілер –

Айрылысқан аққудың шерге толы дыбысы …

Қара қобыз сарнаса

зарын тыңдап үлгерем,

Бұлт астында булығып жарқ ететін күн көрем.

… Тәбияға жаратқан күпшек санды күреңім –

Қасқа айғырдың үйірі болмайды екен кіл берен.

Сарынына қоса ма,

Шыңғыстауды,

Семейді,

Үзік-үзік бір елес қолтығымнан демейді.

асылдардың өлеңі,

ғасырлардың бедері –

Қара қобыз не деді,

Қара қобыз не дейді?!

– Сөйле, Мұхтар Мағауин!

Ғалым ЖАЙЛЫБАЙ

Related Articles

  • САРБАС РУЫ ЖӘНЕ САРТОҚАЙ БАТЫР

    Тарихты түгендеу, өткеннің шежіресін кейінге жалғау – атадан балаға жалғасқан ежелгі дәстүр. Шежіре, ұлт-ру, тайпа тарихы – атаны білу, арғы тарихты білу болып қалмастан ұлттың ұлт болып қалыптасуы жолындағы бастан кешкен сан қилы оқиғалары мен ауыр тағдырынан да мол дерек береді. Шежіре – тұтас халық тарихының іргетасы ғана емес, ұлт пен ұлыс танудың әліппесі  саналады. «Қазақ халқы 200-ден аса рудан құралса да әр рудың өз шежіресі болған. Шежірешілер жүз, тайпа, ру, ата тарихын терең талдай білген»(1). Патшалық ресейдің дәурені аяқталар тұста қазақтың мемлекеттігін қалпына келтіруді мақсат тұтқан Алаш көсемі Әлихан Бөкейхан (1866-1937) алғашқы болып қазақ тарихының қажеттілігін алға тартып, башқұрттың әйгілі ғалымы Уәлиди Тоғанмен кездесіпті. Уәлиди Тоған өзінің естелігінде: «Мен бірнеше

  • ТӘҢІРІ ҚАЛАУЫ ТҮСКЕН ЖАН

    Мандоки Қоңырдың туғанына 80 жыл толуына орай «Тәңірі мені таңдады»  Мұхтар Мағауин Мандоки Қоңыр Иштван – отаны Мажарстан ғана емес, күллі түркі дүниесі қастерлейтін ұлық есімдер қатарындағы көрнекті тұлға. Шыңғыс жорығы тұсында Карпат қойнауындағы мадиярлар арасынан пана тапқан құман-қыпшақ жұртының тумасы Мандоки Қоңыр оннан аса тілді еркін меңгерген, бұған қоса зерттеушілік қарымы ерен, Тұран халықтарының фольклорлық-дүниетанымдық санасын бойына дарытқан ғалым. Ол түркология ғылымымен дендеп айналысып қана қоймай, ХХ ғасырдың төртінші ширегінде Шығыс пен Батыс­тың арасында алтын көпірге айналды, миллиондардың ықылас алқауына бөленді. Яки ол халықтар арасын жақындас­тырған мәмілегер, озықтарға ой салған көреген еді. Замана алға жылжыған сайын мерейтой иелері туралы айтылатын жайттар естелік пен өткен шақ еншісіне көшеді. Көзі тірі

  • Нұралы батырдың кесенесі  жөнінде

    Кейінгі кезде Нұралы батырдың кесенесі жөнінде әртүрлі әңгімелер шығып жүрген көрінеді. Оның бірі Моңғолиядан келген бір туысқанымыз басқа бір белгілі жерлесіміздің Нұралы батырдың зираты деп кигіз үй сияқты саман кірпіштен қаланған  әдемі зираттың жанына барып құран оқығанына куә болғанын келтіріпті. Ол жігіттің  көргені де, айтып отырғаны да шыңдық. Өйткені 1982 жылға дейін елдің көпшілігі, оның ішінде  мен де солай  ойладым. Әңгіме түсінікті болу үшін мен сол кездегі оқиғадан бастап баяндайын. Мен 1961 жылы Семейдің  мал дәрігерлік институтын бітіріп келдім. Мені  сол кездегі  С.М. Киров атындағы  колхозға мал дәрігері етіп жіберді. 1962 жылы бұл колхоз «Горный» совхозына айналды. Біз бала кезімізден: «Нұралы атамыздың зираты С.М Киров атындағы колхоздың жерінде орналасқан,   Бабамыз батыр болған кісі, ал оның жанындағы қабырдың  ұзындығы жеті кез, біздің  бабамыздан  да  асқан

  • Алыстағы ағайынның Атамекенге оралу жолын тұңғыш ашқан қазақтың қаһарман қызы

    Ол кім дейсіз ғой, турасын айтсам ол Сағат Зақанқызы. Тоқсаныншы жылдардағы алғашқы көш Моңғолия қазақтартарынан басталған. Сол көшті алғаш бастаған адам Сағат Зақанқызы. Бұған ешкімнің дауы жоқ. Жарғақ құлағы жасттыққа тимей, сонау қиын-қыстау заманында алыстағы ағайындардың жолын ашқан осы адамды қазақтың қаһарман қызы атауымыздың өзіндік себебі бар. “Көш басшысымен көрікті”  “Көргені жақсы көш бастар”  дейді атам қазақ.   Осы екі ауыз сөздің астарына үңіліп қарасақ, онда, үлкен мән мағына бар екеніне көз жеткіземіз.       Бұрынғы ауыл көшінің өзінде, көш басшылары төрт түлік малдың өрісінің жағдайына қарай, әр мезгілдегі ауарайының өзгерісіне сай, көшіп қонуда бір басына жетіп артылар  үлкен жауапкершілік  жүктесе, Моңғолияда тұратын қандастарымыздың бір жарым ғасыр ғұмыр кешкен ел жерінен ,

  • АЛАШ ЗИЯЛЫЛАРЫНЫҢ ҮРІМШІДЕН ҚАЙТЫП КЕЛЕ ЖАТҚАНДА

    Болған оқиға ізімен Болған оқиғаның ізімеН…   Алаш жұртының бір емес, бірнеше съезі өтіп, Әлиханның Колчактан беті қайтып, “Енді қайтып тәуелсіз ел боламыз” деп жүрген кез еді. Семй Алаш қайраткерлерінің ордасы еді. Семейде жүрген Ахмет Байтұрсынов бастаған бір топ алашордашылар Қытай шекарасындағы Үрімші қаласына барып, ондағы қазақ жұртының хал жағдайын біліп қайтуға жолға шыққөан. Ол кезде Үрімшінің көбі қазақ еді Үйлері негізінен саздан құйылған. Орта Азияның көп қалаларын еске салғандай. Біраз үлкен кісілер мен жастар Ахаңның төте әліпбиімен кітап газет оқиды. екен. Ахаңды бұрын көрген адамдар да кездесті. Дегенмен, Ахаң Үрімші қазақтарының тәелсіз автономия құру туралы ойлары да жоқтығын байқаған. Соныменг, Үрімші қазағының және Қытайға жақын басқа ұлттардың басты тұрмысы

Пікір қалдыру

Электорнды поштаңыз сыртқа жарияланбайды. Белгі қойылған өрісті толтыру міндетті *

Аты-жөні *

Email *

Сайты

Kerey.kz/Керей.кз

Біз туралы:

Тел: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz тің бұрынғы нұсқасын http://old.kerey.kz тен оқи аласыздар!

KEREY.KZ

Сайт материалдарын пайдаланғанда дереккөзге сілтеме көрсету міндетті. Авторлар пікірі мен редакция көзқарасы сәйкес келе бермеуі мүмкін. Жарнама мен хабарландырулардың мазмұнына жарнама беруші жауапты.

Сайт санағы: