23 قاڭتار كۇنى الماتىدا جەر ادەتتەگىدەن قاتتىراق سىلكىنىپ، ەلدى دۇرلىكتىردى. بۇل وقيعا كەڭ اۋقىمداعى تابيعي اپاتقا قالا بيلىگى مەن تۇرعىندار قانشالىقتى دايىن دەگەن اڭگىمەنى قايتا قوزدىردى. جۇرت اسىرەسە توتەنشە جاعدايلار جونىندەگى دەپارتامەنتتىڭ ەرتە حابارلاۋ جۇيەسى دۇرىس جۇمىس ىستەمەگەنىن، سمس-حابارلامالار دەر كەزىندە تۇسپەگەنىن دە سىنعا الدى.
جەر ءبىرىنشى رەت سىلكىنگەن ساتتە الماتى تۇرعىندارى جاپا-تارماعاي ۇيدەن سىرتقا قاراي جۇگىردى، كەيبىرى ءتىپتى سىرت كيىمىن دە كيمەگەن قالپى اتىپ شىقتى. قالادان شىعىپ كەتۋگە تىرىسقاندار دا كوبەيدى، جول بويىندا كولىك كەپتەلىپ، جانارماي بەكەتتەرىندە ۇزىن-سونار كەزەك پايدا بولدى.
الماتىلىقتار توتەنشە جاعدايلار دەپارتامەنتى ۋاقىتىندا حابارلاما جىبەرمەدى دەپ اشۋلاندى: سمس-حابارلاما كەلمەگەنىن، دابىل جۇيەسى جۇمىس ىستەمەگەنىن ايتىپ سىن ايتتى. تجد مۇنى “ۇرەي تۋدىرعىمىز كەلمەدى” دەپ ءتۇسىندىردى. ءبىر كۇننەن كەيىن قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ الماتىداعى ازاماتتىق قورعانىس جۇيەسى جەر سىلكىنىسىنە دايىن بولمادى، “سىن ساعاتتا قۇزىرەتتى ورگاندار اپاتتىڭ الدىن الۋعا دايىن ەمەسى بايقالدى” دەپ مالىمدەدى.
ال 8 اقپانعا قاراعان ءتۇنى الماتىنىڭ “تاۋسامال” ىقشاماۋدانىندا لاي كوشىپ، تۇرعىن ءۇيدى تىپ-تيپىل قىلدى. ۇيدە تۇرىپ جاتقان ءتورت ادام ءۇيىندى استىندا قالىپ، مەرت بولدى. تجد حابارلاماسىندا لاي كوشكىنىنە سۋ قۇبىرىنىڭ جارىلۋى سالدارىنان توپىراقتىڭ شامادان تىس ىلعالدانۋى سەبەپ بولعانى ايتىلعان.
وسى ەكى وقيعا الماتىداعى قۇرىلىس نىساندارىنىڭ جاي-كۇيى تۋرالى اڭگىمە قوزعاۋعا تۇرتكى بولدى. وعان قوسا، ماماندار قالادا سالىنعان ۇيلەر قۇرىلىس زاڭدارى تالاپتارىن ساقتاماستان تۇرعىزىلعانىن، ونىڭ اياعى قايعىلى جاعدايعا اپارىپ سوعۋى مۇمكىن ەكەنىن كوپتەن بەرى ايتىپ، دابىل قاعىپ ءجۇر.
“توتەنشە جاعداي ينفراقۇرىلىمى جوق”
– 23 قاڭتار كۇنگى جەر سىلكىنىسى كوپتەگەن پروبلەمانىڭ بەتىن اشتى: سمس-حابارلاما كەلمەدى، ادام جينالاتىن ورىنداردىڭ كەيبىرى جابىق تۇردى، اپات بولعان جاعدايدا نە ىستەۋ كەرەگىن بىلمەي ابدىراعان، وندايعا دايىن بولۋدى ۇيرەنبەگەن حالىقتىڭ ءىس-ارەكەتى قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرىنە قايشى كەلىپ جاتتى.
– جەر سىلكىنىسى ەشقانداي جاڭالىق اشقان جوق، تەك بۇرىننان كەلە جاتقان پروبلەمالاردى ايمانداي ەتتى: بيلىك تە، حالىق تا مۇنداي اپاتتارعا دايىن ەمەسىن كوردىك. بىراق ەڭ قورقىنىشتىسى، بىزدە توتەنشە جاعداي ينفراقۇرىلىمى جوق. ەگەر دايىن ينفراقۇرىلىمىڭ بولماسا، جەر سىلكىنىسىنەن كەيىن حالىققا قالاي حابار جەتكىزۋ كەرەك، ازاماتتار قايدا جينالۋى كەرەك، ادامداردى قالادان قالاي شىعارۋ كەرەك دەگەن سياقتى ءىس-ارەكەتتەردىڭ ءمانى بولماي قالادى.
بىلاي ەلەستەتىپ كورەيىك: قالادا كۇشى جەتى-سەگىز بالعا تەڭ جەر سىلكىنىسى بولىپ، عيماراتتاردىڭ ءبىرازى تولىقتاي، ەندى ءبىرازى جارتىلاي قيراپ قالدى دەلىك. زارەسى ۇشقان ادامدار سىرتقا شىعىپ، ءۇيىنىڭ جانىندا ءۇرپيىپ قاراپ تۇر. ىشكە كىرۋگە بولمايدى، ويتكەنى عيمارات امان قالدى ما، الدە ءىلىنىپ ارەڭ تۇر ما، بەلگىسىز.
حالىق، ماسەلەن، مەكتەپ ماڭى سياقتى ادام جينالاتىن ءبىر جەردە توپتاسىپ تۇر. سوسىن نە بولادى؟ ارى قاراي بۇل ادامداردى ءبىر جەرگە ورنالاستىرۋ، تاماقتاندىرۋ، جەدەل تۇردە پانالايتىن ورىندار – شاتىرلار، كيىز ءۇي، لاگەرلەر تىگۋ كەرەك. بىراق قالادا ەلەكتر جارىعى دا، سۋ دا جوق – ءبارى ءوشىپ قالعان. دەمەك، جينالاتىن ورىن دەگەنىمىز جاي عانا جۇرت جينالاتىن الاڭ ەمەس، وعان قوسا قاجەت زاتتاردىڭ، ەڭ باستىسى، اۋىز سۋ قويماسى بولۋى كەرەك.
قۇتقارۋشىلار كەلىپ جەتكەنگە دەيىن ادامدار امان قالۋى ءۇشىن بارلىق ينفراقۇرىلىمدى دايىنداۋ كەرەك. قۇتقارۋشىلاردىڭ قانشالىقتى تەز جەتە الاتىنى دا – ۇلكەن ماسەلە. مۇنداي ۇلكەن اۋقىمداعى قۇتقارۋ وپەراتسياسىن قالاي ۇيىمداستىرۋعا بولاتىنىن، دايىندىققا قانشالىقتى كوپ اقشا جۇمسالاتىنىن ەلەستەتۋدىڭ ءوزى قيىن. بىراق ءبىزدىڭ قالانىڭ بيلىگى ونى ويلاماي، جازىق جەرگە تازا قالا سالامىز دەپ قيالداپ ءجۇر (قاڭتاردا الماتىنىڭ جانىنان الاتاۋ دەپ اتالاتىن جاڭا قالا پايدا بولعان – رەد.). سوندىقتان ولاردان جاقىن ارادا توتەنشە جاعدايلار ينفراقۇرىلىمىن قامتاماسىز ەتەتىندەي ماڭىزدى ءىس-قيمىل كۇتپەيمىن.
جەر سىلكىنىسىنە قانداي عيمارات توتەپ بەرەدى؟
– الدا-جالدا جەر قاڭتار ايىنداعىدان دا قاتتى سىلكىنسە، قانداي عيمارات امان قالادى، قايسىسى قيرايدى دەگەن گۋ-گۋ اڭگىمە قايتا باستالدى. الماتىنىڭ تۇرعىن ءۇي قورىن سەيسميكالىق تۇراقتىلىعى جاعىنان قالاي باعالايسىز؟
– مەن ونى شارتتى تۇردە ءتورت توپقا بولەمىن: جەكە سەكتور، 1960 جىلدارعا دەيىن سالىنعان عيماراتتار، 1960 جىلدار مەن 1990 جىلداردىڭ باسىنا دەيىن تۇرعىزىلعان ۇيلەر جانە 1990 جىلداردان باستاپ قازىر سالىنىپ جاتقان جاڭا عيماراتتار.
ەڭ قاۋىپتىسى – سەيسميكالىق نورمالار پايدا بولعانعا دەيىن، ياعني 1960 جىلداردىڭ ورتاسىنا دەيىن سالىنعان عيماراتتار. ولار قاتتى جەر سىلكىنىسىنە توتەپ بەرە المايدى، كوپشىلىگىنىڭ ىرگەتاسىنا كەسەك تاستار پايدالانىلعان ء(ارتۇرلى كولەمدەگى ۇلكەن، بىركەلكى ەمەس تاستار – رەد.), قابىرعاسىن ارماتۋرا سالماي تاستان قالاعان، ونداعان جىلدار بويى تۇرعان اعاش ەدەنى ءشىرىپ كەتكەن. مۇنداي عيماراتتاردى بۇزىپ، ورنىنا جاڭاسىن سالۋ نەمەسە كۇشەيتۋ كەرەك. بىراق بۇزۋ مەن جاڭاسىن سالعاننان گورى ونداي عيماراتتى كۇشەيتكەن قىمباتقا تۇسەدى. ارينە، مۇنداي عيماراتتار ساپالى سالىنۋى مۇمكىن، بىراق قازىرگى زامانعى ديزاين تۇرعىسىنان العاندا ولاردىڭ جوبالىق شەشىمى ءتيىمسىز.
– جۇرتتىڭ كوبى سوۆەت كەزىندە سالىنعان ۇيلەر قازىرگى كوپ قاباتتى ۇيلەردەن الدەقايدا بەرىك دەپ ەسەپتەيدى. مۇنداي پايىم قانشالىقتى دۇرىس؟
– قازىرگى ولشەممەن الساق، 1980-جىلدارى سالىنعان ۇيلەر ءبارىبىر ەسكىرگەن، بىراق 1960-جىلدارعا دەيىنگى عيماراتتارمەن سالىستىرعاندا، ارينە، وتە بەرىك. ال 1990-جىلداردىڭ قۇرىلىسى ءبىر تۇسىنىكسىز كەزەڭگە تاپ كەلدى، ويتكەنى ول كەزدە ەشقانداي باقىلاۋ بولعان جوق جانە سول بەيبەرەكەت قۇرىلىس 21-عاسىردا عانا رەتتەلە باستادى.
الماتىداعى عيماراتتار تۋرالى ايتا باستاسام كەيبىرەۋلەر جاقتىرمايدى، ويتكەنى ولار قازىرگى 16 قابات ۇيلەر قاۋاق سياقتى ءبىرىنشى كەزەكتە قيرايدى دەگەندى ەستىگىسى كەلدى. ولاي ەمەس. ءبىزدىڭ 12 جانە 16 قابات ۇيلەر – ءمونوليتتى قوراپ. بۇل قۇرىلىس نىساندارىن ەسكى سوۆەتتىك ۇيمەن سالىستىرۋ – قازىرگى زامانعى اۆتوكولىكتى ەسكى اربامەن سالىستىرعانمەن تەڭ.
ونىڭ ۇستىنە، ەسەپتەۋ كوەففيتسيەنتى جىل سايىن وزگەرىپ وتىرادى. بۇل عيماراتتى جوبالاۋ كەزىندە ەسەپتەلەتىن نورماتيۆتىك كورسەتكىش: ولار بەلگىلى ءبىر جاعدايدا عيمارات بەرىكتىگىن قالاي ساقتايتىنىن مودەلدەيدى. وسىعان سۇيەنە وتىرىپ، قۇرىلىمنىڭ ءتۇرى، ارماتۋرا پايىزى جانە ت.ب. جاساقتالادى. مەنىڭ ويىمشا، وسى ەسەپتەۋ كوەففيتسيەنتىنىڭ ارقاسىندا قازىرگى زامانعى عيماراتتارعا وتە كوپ مولشەردە قۇرىلىس ماتەريالدارى جۇمسالادى، سوندىقتان ولاردى كۇشتى دەپ ايتۋعا بولادى. ارينە، ولاردىڭ ءبارى شىنىمەن دە ساپالى سالىنعان دەپ ايتا المايمىن، دەگەنمەن قازىرگى زامانعى عيماراتتار باسقالارمەن سالىستىرعاندا جەر سىلكىنىسىنە شىداس بەرەدى.
“تەحنيكالىق باقىلاۋ اكتىلەرى اشىق بولعانى ءجون”
– قۇرىلىس ساپاسىنا قاتىستى پروبلەمالار نەدەن تۋىندايدى؟
– ەڭ الدىمەن، عيماراتتىڭ ساپاسىن تەكسەرەتىن تەحنيكالىق باقىلاۋدىڭ دۇرىس بولماۋىنان دەر ەدىم. قۇرىلىستىڭ تەحنولوگيالاردى ساقتاپ سالىنۋىن باقىلاۋ، كوزگە تۇسپەيتىن جۇمىستاردى اكتىلەپ وتىرۋ كەرەك. ويتكەنى، سىرتىنا بەتون قۇيىپ تاستايتىندىقتان ارماتۋرا قالاي ورىلگەنىن كورمەيمىز. ارماتۋرانى قايدان العانىن، قاي جاقتا وندىرىلگەنىن، بەتوننىڭ قايدان كەلگەنىن، كەيىن زەرتحاناعا ساراپتاماعا جىبەرىپ، بەرىكتىگىن انىقتاۋ ماقساتىندا نەشە تەكشە مەتر بەتون قۇيىلعانىن باقىلاۋ قاجەت.
قۇرىلىس ساپاسىن قاداعالايتىن تەحنيكالىق باقىلاۋ، نەگىزىنەن، تاۋەلسىز بولۋى كەرەك، سوندىقتان ونى مەردىگەر ەمەس، نەگىزگى تاپسىرىس بەرۋشى جالدايدى. بىراق كوبىنە نەگىزگى تاپسىرىس بەرۋشى مەن مەردىگەر ءىس جۇزىندە ءبىر تۇلعا بولىپ شىعادى دا، تەحنيكالىق باقىلاۋ ولاردىڭ جۇمىسىن فورمالدى تۇردە عانا قاداعالايتىن “اميانعا” اينالادى. سودان كەلىپ، قۇرىلىس ساپاسىنا قاتىستى كۇمان تۋىندايدى.
ءاسىلى، تەحنيكالىق باقىلاۋ اكتىلەرى، قۇرىلىس، ارماتۋرا توسەۋ، بەتون قۇيۋ ۆيدەولارى – ءبارى قۇرىلىس نىسانىنا ارنالعان سايتتاردىڭ بىرىندە اشىق دەرەككوز رەتىندە تۇرسا، وعان باقىلايتىن باسەكەلەس فيرمالار كىرىپ، تەكسەرىپ، شۇقشيىپ قاراپ، تىمىسكىلەپ، ەگەر قانداي دا ءبىر قۇرىلىس زاڭدارىنا قايشى ارەكەتتەر بايقالسا، ونى اشىق ايتسا دۇرىس بولادى.
قۇرىلىس كومپانياسى ءۇشىن بۇل كەرەمەت ماركەتينگ قادام. ويتكەنى ەگەر ول عيماراتتى شىنىمەن بارلىق تالاپتارعا ساي تۇرعىزسا، پاتەرلەرى دە باسقالاردان قىمبات بولعانىنا قاراماستان جىلدام ساتىلىپ كەتەر ەدى. سەبەبى قۇرىلىس كومپانياسى ءوز نىسانىنىڭ ساپالى ەكەنىن ءاربىر ساتىسىن كورسەتە وتىرىپ دالەلدەي الادى.
قۇدايعا شۇكىر، بىزدە ايتەۋىر قۇرىلىس نورماتيۆتەرى بار، بىراق بۇل سالاعا وزگەرىس كەرەك. ويتكەنى جاڭا تەحنولوگيالار پايدا بولىپ جاتىر، ال نورماتيۆتەر وعان ساي ەمەس.
ارينە، قازاقستاننىڭ قۇرىلىس نورمالارى دا ۇنەمى وزگەرىپ وتىرادى، بىراق بۇل نورماتيۆتەرگە جاڭا تەحنولوگيالاردى ەنگىزىپ وتىراتىن عىلىمي ورتا وتە قاتتى ەسكىرگەن. ول نورماتيۆتەردى حالىقارالىق ستاندارتتارعا ساي ۇدايى وزگەرتىپ وتىرۋعا قابىلەتسىز. بۇل دەگەنىمىز اۋقىمدى جۇمىس، ءبىر اتتەڭ-ايى، ەلىمىزدە ول جاقسى دامىپ جاتقان جوق.
وعان جارقىن مىسال – عيماراتتاردىڭ سەيسميكالىق توزىمدىلىگى. دۇنيە جۇزىندە جوبالاۋشىلار ادەتتە ەكى ادىسپەن سەيسميكالىق تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتەدى. ونىڭ ءبىرى – ءداستۇرلى ءادىس. مۇندا تىرەك قۇرىلىمىنىڭ بەرىكتىگى ماڭىزدى ءرول اتقارادى. ەكىنشىسى – بالاما ءادىس. بۇل ءادىس بويىنشا قۇرىلىستا سەيسميكالىق وقشاۋلاعىش دەپ اتالاتىن نارسە قولدانىلادى. ول عيماراتتىڭ تىرەك قۇرىلىمىنا كىرىكتىرىلگەن، جەر سىلكىنىسى قۋاتىنىڭ ەداۋىر بولىگىن وزىنە قابىلدايتىن ارنايى قۇرىلعى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، سەيسميكالىق وقشاۋلاعىشى بار عيماراتتار يىلگىشتىگىنىڭ ارقاسىندا سەيسميكالىق تۇرعىدان بەرىك بولادى.
جاپونيا سياقتى ەلدەردە سەيسميكالىق وقشاۋلاعىشتى ءجيى قولدانادى: وقشاۋلاعىشتار عيماراتتى سەلكىلدەتىپ-دىرىلدەتپەي ۇستاپ تۇراتىنىن بىلاي قويعاندا، كومپيۋتەرگە جالعانىپ، اۆتوماتتاندىرىلعان، سوندىقتان ولار ءبىر-بىرىمەن بايلانىستا جۇمىس ىستەيدى. سول سەبەپتى ولار بيىك ۇيلەر تۇرعىزادى. مۇنداي ۇيلەر ءارلى-بەرلى قوزعالسا دا، ەش زاقىمدانبايدى.
قازاقستاندا قولدانىلا باستاعان سەيسميكالىق وقشاۋلاعىشتىڭ ەڭ قاراپايىم ءتۇرى – مەتالل تىرەكتەر. مەنىڭشە، جۋىرداعى جەر سىلكىنىسىنەن كەيىن ولاردى جيىرەك پايدالانا باستايدى. نەگىزىندە، مۇنى بۇدان 20 جىل بۇرىن باستاۋ كەرەك ەدى. ويتكەنى بۇل ءادىس سول كەزدىڭ وزىندە-اق ستاندارتقا اينالعان-تىن. الايدا بىزدىكىلەر سول ءداستۇرلى ادىستەن اينىمادى. ءبىر جاعى، سەيسميكالىق وقشاۋلاعىشتاردىڭ قولدانىسقا ەنبەۋىنىڭ سەبەبى – نورماتيۆتەر جاساۋ ۇزاققا سوزىلدى. بۇل – قازاقستاندا سەيسميكالىق تۇراقتى ءۇي قۇرىلىسىن ايتارلىقتاي دامىتاتىن ءادىس.
“جەكە سەكتوردا اركىم ءوزى سالعان ءۇي كوپ”
– جەكە سەكتورعا قاتىستى نە ايتاسىز؟ ءبىر قاباتتى ۇيلەر جەر سىلكىنگەن كەزدە قۇلامايدى نەمەسە، ەڭ بولماعاندا، ادامدار اۋلاعا شىعىپ ۇلگەرەتىندەي ۋاقىت بولادى دەگەندى ءجيى ەستيمىن.
– جەكە سەكتوردى بولەك توپقا جاتقىزعان سەبەبىم دە سول. ول جاقتا قۇرىلىس الۋان ءتۇرلى. الماتىنىڭ ماڭايىنداعى كوپتەگەن ءۇيدى جوبالاعان ادام رەتىندە ايتسام، جەكە سەكتوردا ساۋلەتشى مەن ينجەنەر-قۇرىلىسشى جوبالاپ، بىلىكتى قۇرىلىسشىلار تۇرعىزعان ۇيلەر از ەمەس. بىراق كوبى، ءتىپتى باسىم بولىگى – اركىم ءوز بەتىنشە سالعان ۇيلەر. ىرگەتاسىن ورناتۋ، ارماتۋرامەن ءورۋ، بەتون قۇيۋ دەگەننىڭ قانداي بولاتىنىن تۇسىنبەيتىن، بىلىكسىز بريگادالار قالاي بولسا سولاي سالعان.
جەر سىلكىنىسە، جەكە سەكتوردا، اسىرەسە ول جاققا جەتۋ ماسەلەسىندە وتە كوپ پروبلەما بولۋى مۇمكىن. ويتكەنى الماتىنىڭ اينالاسىندا، اسىرەسە قالانىڭ جوعارعى بولىگىندە ۇيلەردى ءبىر-بىرىنە ءيىن تىرەستىرىپ وتە تىعىز سالىپ تاستاعان، ءورت سوندىرەتىن ماشينە كەرى بۇرىلا المايتىنداي قورشاۋلار اراسىنداعى كوشەسى تار، بۇرىن ساياجاي بولعان اۋداندار وتە كوپ. ولاردىڭ قورشاۋى دا دۇرىس سالىنباعان: ىرگەتاسى بار قورشاۋدى سيرەك كەزدەستىرەسىڭ. وعان قوسا قورشاۋدىڭ كوپشىلىگى تىرەك قابىرعاسىنىڭ قىزمەتىن اتقارادى، ياعني ءبىر جاعىن ۇنەمى جەر قىسىپ تۇرادى. جەر سىلكىنگەن جاعدايدا بۇل ءالسىز كونسترۋكتسيالار تۇگەل قيراپ، قۇتقارۋشىلاردىڭ جولىن بوگەپ تاستايدى.
– وعان قوسا كوشكىن دە قاۋىپ توندىرەدى. جۋىردا عانا ىلعال توپىراق قۇلاپ، الماتىنىڭ جوعارعى بولىگىندەگى ءۇيدى قيراتىپ، بۇكىل وتباسىن ءۇيىندى باسىپ قالدى.
– سۋ – كامەنسكوە ءۇستىرتى نەمەسە باعاناشىل سياقتى تاۋ بوكتەرىندەگى اۋداندار ءۇشىن ەڭ زور قاۋىپ. ال ءبىز ءدال سول بيىك بوكتەرگە ءۇي تۇرعىزعىش بولىپ الدىق.
بۇل قالاعانىمىزدى تۇرعىزا بەرەتىندەي تاۋ جىنىسى ەمەس، ۇلكەن سازدى جەر عوي. بالشىق قۇرعاق بولسا عانا جاقسى، بىراق ول جەردە جاعداي باسقاشا، سەبەبى ول اۋماققا ءالى كارىز جۇيەسى تولىق جۇرگىزىلمەگەن. ادامدار شايىندى سۋدى اعىزباي، شۇڭقىر قازىپ، سوعان توگەدى. لاس سۋدى سوراتىن اسسەنيزاتوردى ءجيى شاقىرماس ءۇشىن الگى شۇڭقىردى سۋ وتپەستەي بىتەۋ ەتىپ جاساماي، كەي تۇسىنان ادەيى ساڭىلاۋ قالدىرىپ قويادى. سۋ جەرگە ءسىڭىپ، ۋاقىتى كەلەتىن ساتكە دەيىن جينالا بەرەدى. ءسويتىپ جەر توتەپ بەرە الماعان كەزدە كوشكىن جۇرەدى. مۇندايدا ءۇيدى قانشالىقتى بەرىك جانە ساپالى سالعانىڭىز ماڭىزدى ەمەس. ول كەرەمەت جوسپارلانعان بولۋى مۇمكىن، بىراق ونداي بەتكەيلەردى نىعايتۋدىڭ ەشقانداي ينجەنەرلىك ءادىسى جوق، ويتكەنى اناداي ۇلكەن كولەمدەگى توپىراقتى ەشتەڭەمەن ۇستاپ تۇرا المايسىز.
قالانىڭ جوعارعى بولىگىندەگى اۋداندارعا ەڭ دۇرىسى – اعاش وتىرعىزۋ، ولاردىڭ تامىرى توپىراقتى قوزعاماي ۇستاپ تۇرۋى ءۇشىن، جەردىڭ ۇستىڭگى جاعىنداعى سۋدان جۇمسارمىپ، جىلجىپ كەتپەۋ ءۇشىن وعان تيىسپەۋ كەرەك. سوۆەت زامانىندا سولاي ىستەيتىن. ەندى بۇل اۋداندارعا نە ىستەۋ كەرەگىن دە بىلمەيمىن. دۇرىسى، ولاردى باسقا جاققا كوشىرگەن ءجون بولار ەدى، بىراق ءدال قازىر تۇگەل كوشىرۋ مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان تىم بولماعاندا ولاردى كارىز جۇيەسىنە قوسۋ قاجەت. شىنىمدى ايتسام، تاۋعا ءۇي سالۋعا بولمايتىنىن بىلە تۇرا ءۇي تۇرعىزعان ادامنىڭ نە ويلاعانىن تۇسىنبەيمىن.
ازات ەۋروپا / ازاتتىق راديوسى
پىكىر قالدىرۋ