Карловы Варының денсаулыққа шипалы минералды суы мен саф таза ауасы жаныңа тек жақсы сезiм, бойыңа қуат, көңiлiңе шабыт бергендей ерекше әсер етедi екен. Сол көңiл-күймен жүрген күндердiң бiрiнде шипалы су колоннадаларының бiрiнiң тұсында Қазақстанның халық жазушысы, елiмiзге белгi­лi қаламгер Мұхтар Мағауин ағамызбен бетпе-бет жолығысып қалдым, талай жылдан берi Карловы Вары қаласында тұрып жатқанынан хабардар болатынмын. Сәлем берiп қолын алдым, құшақтап бетiнен сүйдiм. Жырақта жүр ғой, менiң танып сә­лемдескенiме ол кiсi өте риза болып қалды, дереу жөн сұрастық. Сәл таныстықтан кейiн мен Мұхтар ағаға өзiмнiң курстасым Аман Шотаевтың сәлемiн жет­кiздiм. Аман да тегiн адам емес, көрген-бiлгенi мол, бiр жағы ғылым докторы, профессор, Ұлттық Академияның академигi, жануарлардың генетика, селекция және биоморфология салаларына тер төккен танымал ғалымның бiрi, студент кезiнде самбодан спорт шеберi болатын. Оның Меккеге қажылыққа барып келгенiн, өзiн атақты хан Абылайдың алтыншы ұрпағы санайтынын да бiлетiнмiн.

Мұхтар ағаның қасында белгiлi ғалым Сәбит Байзақов бiрге келе жатқандықтан оған да сәлемдескен едiм. Жазушы аға: ”Бұл Сәбит Байзақов деген академик қой,” – деп маған таныстырып жатты. Мен сөз кезе­гiнде Мұхтар ағаға елде болып жатқан жаңалықтармен бiрге, биылғы жылы маусым айының алтыншы жұлдызында төрелердiң зиялы азаматтары Ұлытауда жиналып, Жошы ханның кесенесiне барып тағзым етiп, бағыштап құран оқып, сонан кейiн Жезқазған қаласының “Кеңгiр” деген мейрамханасында ұлы хан бабаларына арнап ас бергендерiн айт­тым. Ол кiсi менiң айтқандарымды мұхият тыңдап болғаннан соң, маған: “Болатбек, ендi сен төрелерге менiң қайтара сәле­мiм­дi жеткiз, олардың менiң Шың­ғыс хан туралы жазған еңбе­гiмдi жоғары бағалап, мың да бiр алғыс айтып жатқандарына рақмет! Ол тарих қой, жалғыз төрелерге қатысты емес, бұл күллi қазаққа, қазақ халқының қалыптасып, iргелi ел болуына тiкелей ықпал еткен Шыңғыс хан дәуiрiне, онан кейiнгi тарихи кезеңдерге тиiстi емес пе?! Бiрақ менiң оларға деген ренiшiмдi де айтып бар. Осыдан төрт жыл бұрын төренiң азаматтары Түркiстан қаласында жиналып, өткен қазақ хандарының рухына арнап ас берген екен, сонда олар, қазақ хандарының соңы Кенесары сұлтанмен аяқталғанына байланысты, бұдан былай қазақ елiнде қарадан да хан сайлауға болатындарын, оған келiсiмдерiн беретiндерiн айтыпты. Сонда олар өздерiн кiм санағаны, сонау Бату, Жошы хандардың дәуiрiнен келе жатқан хан сайлау тәртiбiн өзгертетiн?! Керек десең, ол тәртiптi (хандарды Шыңғыс хан ұрпақтарынан, яғни сұлтандардан сайлайтын) кезiнде жарты әлемдi тiтiреткен, әйгiлi қолбасшы болған әмiр Ақсақ Темiр де бұзбаған, қайта Алтын Орда хандарының төрелерден сайлануына тiкелей ықпал етiп, өзiнiң келiсiмiн берiп отыр­ған. Кей жағдайларда кейбiр сұлтандардың хан тағына отыруына ақыл-кеңесiмен де, қажет болған кезде әскерiмен де көмектесiп отырған болатын, ал өзi төре тұқымынан болмағандықтан хан болуға ешқашан да ұмтылмаған, мұны өткен тарихтан жұрттың көбiсi бiледi. Менiң төрелерге айтар қайтара сәле­мiм осы”, – деп жазушы ағамыз сөзiн аяқтады…

Алматыға келген соң курстасым Аман жолдасыма телефон шалып, Мұхтар ағаның төрелерге арнайы жолдаған қайтара сәлемiн жеткiздiм. Аман бауырымыз сондай толқып, бiр жағы маған ризашылығын бiлдiрдi. “Болатбек, Карловы Варыда Маға­уинге жолығу кездейсоқтық емес, бiр Алланың iсi! Ал ендi Мұхаңның айтқан уәжiне келсек, Түркiстандағы ас туралы ол кiсiге жаңсақ әңгiме жеткен тәрiздi. Мен өзiм ол ас берiлген жерде болып, астың басынан аяғына дейiн қатысқанмын. Жазушы бауырымыз естiгендей, қарадан хан сайлау туралы арандатушы сөздердiң болғаны рас, бiрақ сол әңгiменi шығарған адамдарды ол жерден қуып шыққамыз, хан сайлау жөнiнде ешқандай да шешiм де, иә болмаса келiсiм де шығарылған жоқ. Кейiн естiсем, қайсыбiр бұқаралық ақпарат көздерi ар­қылы хан сайлау туралы сондай жаңсақ әңгiмелер таратылғаны рас екен. Мағауинға жеткенi де сол қауесеттер секiлдi. Әртүрлi себептерге байланысты ол кiсiге шынайы ақиқатты жеткiзудiң сәтi түспедi, ендi көрсек Мұхаңа бәрiн де айтып беремiз”, – деп, Аман тағы да маған ризашылығын бiлдiрiп, рақметiн айтып телефон тұтқасын қойды. Ал менiң көз алдымнан қиыр шетте, шет ел Чехияда тұрып жатқан аяулы ағамыз, ғұлама қаламге­рiмiз Мұхтар Мағауинмен кездескен сол бiр сәт шығар емес…

zhasalash.kz