Sätsizdikti moyındau ma, älde qulıq pa? Reseydiñ Hersonnan şeginui neni bildiredi?

Ukraina äskeri Hark'ov oblısındağı qarımta şabuılın bastamay twrıp-aq Herson oblısında Resey äskerine joyqın soqqı bergen. Oğan Batıs qaruı zor üles qostı.

Qazannıñ ortasınan beri ukrain küşteri Dnepr özeniniñ batıs jağalauına birtindep jaqındap keledi. Maqsatı – strategiyalıq jäne simvolikalıq mäni mıqtı porttı qala Hersondı azat etu. Al Reseydiñ üzdik äskeri bölimderi ukraindardıñ ekpinin tejeu üşin barın saldı. Biraq 9 qaraşada Resey qolbasşıları Dneprdiñ batıs jağalauında twrğan orıs äskerin sol jağalauğa şegindiretinin mälim etti. AQŞ generalınıñ dereginşe, Resey batıs jağalauda 30 mıñ juıq äsker wstap otırğan. Eger orıs äskeri basşılarınıñ aytqanı ras bolsa, Mäskeu Herson qalasınan ayırılmaq. Bwl qala aqpanda bastalğan basqınşılıq soğıs kezinde Resey basıp ala alğan jalğız oblıs ortalığı edi.

Sol küni-aq ukrain küşteriniñ Snigirevka qalasında tu kötergeni mälim boldı. Hersonnan batısqa qaray 60 şaqırım jerde ornalasqan Snigirevka porttı qalağa aparar küre joldıñ boyında twr.

“Bwl – Resey üşin ülken sayasi sätsizdik. Olar bwl oblıstı 6-7 apta bwrın qwramına qosıp alğan edi. Onıñ mäñgi Reseyge tiesili ekeni aytılğanın bilemiz, endi ol berilip jatır” deydi qorğanıstı zertteu jönindegi stokgol'mdik agenttiktiñ äskeri sarapşısı Yohan Norberg.

“Bwl [şeginu] wzaq merzimde äsker üşin oñ boluı ıqtimal, biraq Reseydiñ [şeginuge] sayasi ıqtiyarı joq, sebebi bwl sätsizdik sanaladı. Altı-jeti apta bwrın ğana qol jetkizgen [jer] uısıñızdan şıqsa, onı jağımdı qırınan körsetu qiın” deydi ol. “Biraq äskeri mwqtajdıq degenine jetkizgen siyaqtı”.

Britaniya armiyasınıñ bwrınğı brigada generalı jäne bwrınğı ştab basşısı Ben Barri Reseydiñ jariya türde şeginuge osığan deyin de barğanın aytadı. Orıs äskeri Kievke şabuıldap, onı ala almağan soñ Ukrainanıñ soltüstiginen ketip, Donbassqa şabuıldauğa jwmsalğan deydi ol.

”

“Olar operaciyası sätsizdikke wşırağan soñ, şığının azaytu arqılı pragmatizm körsetip otır. Mwnı osığan deyin de bayqağanbız” deydi Barri. Sarapşı qazir Londonda halıqaralıq strategiyalıq zertteuler institutında jwmıs isteydi.

“Äsker tilimen aytsaq, olar [Dneprdiñ batıs jağalauın] basın qaterge tikpey jäne adam şığınısız wstap twra almaytınına köz jetkizdi” deydi ol.

RESEY MWNDAY QADAMĞA NELİKTEN BARUI MÜMKİN?

Resey äskeri Dnepr özeniniñ şığıs jağalauında ornalasqan Herson oblısınıñ köp böligin wstap otır. Bwl olarğa Ukraina men 2014 jılı Mäskeu anneksiyalağan Qırımdı baylanıstıratın köpirdi baqılauğa mümkindik beredi.

Reseydiñ Dneprdiñ batıs jağalauındağı poziciyası birneşe apta boyı älsiz boldı.

Batıstıñ qaru jiberui Ukrainağa Resey nısanaların qauipsiz qaşıqtan atuğa mümkindik berdi. Batıs bergen qaru arasında HIMARS artilleriya jüyesi, M777 gaubicası, francuzdardıñ Caesar gaubicası, nemisterdiñ Panzerhaubitze artilleriya jaraqtarı bar.

Jazdğa HIMARS şabuılınan soñ Antonov köpiri jaramsız bolıp qalğan edi. Reseydiñ batıs jağalaudağı äskeri qor toltıru üşin nemese orın auıstıru üşin ponton köpiri men parom ötkelderin paydalanğan edi. Ukraindar onı da atqıladı.

“Ukraindar HIMARS kömegimen köpirlerdi tas-talqan etken soñ, Resey äskeri [batıs] jağalau wzaq twra almaytının birneşe apta boyı aytıp kelemin”

Ukraindar köpirlerden öte alısqa ketken soñ, Reseydiñ oñ [batıs] jağalauda bola almaytının birneşe apta boyı aytıp jürmin” deydi Pol'şada twratın qorğanıs sarapşısı, Rochan Consulting kompaniyasınıñ iesi Konrad Muzıka. Dnepr oñtüstikke qaray ağıp, Qara teñizge qwyadı. Batıs jağalaudı sol üşin de oñ jağalau dep ataydı.

“[Orıstarğa] tezirek şeginuge tura kelip twr, endi Dnepr de wrıs alañına aynaladı” deydi ol. “Biraq mwnı sayabaqta seruendeu dep aytuğa kelmeydi. Ukraindarğa özennen ötu qiın boladı. Orıstardıñ özenniñ [şığıs] jağalauında qorğanıs salıp jatqanın körip otırmız”.

“Ukraindarğa şabuıl qabiletin qalpına keltiru üşin birneşe apta qajet boladı. Har'kovtan keyin solay bolğan edi” deydi Muzıka. “Biraq olar özendi kesip ötip, placdarm ornata ala ma? Mwnıñ qalay bolatının bilmeymin”.

Şeginis turalı mälimdemeden birneşe sağat ötken soñ AQŞ qolbasşılar ştabı komitetiniñ törağası Mark Milli AQŞ barlauı 20-30 mıñğa juıq äsker şığarılatının körsetip otır dedi.

“Olar mwnı küşin saqtap qalu üşin, özenniñ oñtüstigine qaray qorğanıstı qalpına keltiru üşin istedi dep oylaymın. Biraq mwnı äli köre jatarmız” dedi Milli. “Bwğan deyin olar aytqanın istegenin kördik”.

UKRAINANIÑ KÜMÄNİ

Bwdan äri şeginu turalı mälimdemeniñ qalay aytılğanı turalı swraq tuındaydı.

Ötken aydıñ basında tağayındalğan general Sergey Surovikin qorğanıs ministri Sergey Şoygumen kezdesude şeginu qajetin ayttı. Kezdesu telearna arqılı körsetildi.

Putinniñ senimdi ökili, bwrınnan kele jatqan ministrlerdiñ biri Şoygu onıñ wsınısına birden kelisti de, qoyılımday köringen bwyrıq berdi. Putin bwl şaradan körine qoymadı.

“Sizdiñ tüyinderiñizben jäne wsınıstarıñızben kelisemin” dedi Şoygu Surovikinge. “Biz üşin Resey äskerileriniñ ömiri men densaulığı ünemi basımdıqqa ie. Beybit halıqqa tönetin qauipti de eskeruimiz kerek. Äskerdi äketuge kirisip, jeke qwramanıñ, qaru-jaraq pen tehnikanıñ Dnepr özeni arqılı qauipsiz ötkizuge jağday jasañız”.

Resey praym-taym uaqıtta bwyrıqtı körsetip, jağdaydıñ jospar boyınşa jürip jatpağanın moyındağanday boldı. Biraq bwl sarapşılardıñ kümänin tuğızdı.

“Meni tañ qaldırğanı, mwnı sonşalıq saltanattı türde istegenderi” dedi Norberg. “Resy telearnasınan sonday şu köterudiñ ne qajeti bar?”

“Şoygudıñ äli de qorğanıs ministri bolıp otırğanına tañ qalamın” dedi Muzıka Azattıq radiosına. Resey Ukrainağa basıp kirgeli Şoygu qattı sınğa wşırap keledi. “Ol tiri qalu üşin Putinge öte jaqın boluı kerek edi, sebebi Resey qarulı küşterine, soğısqa dayındıqtıñ tömen boluına sol jauaptı. Ol on jıl boyı ministr boldı”.

Şeginis turalı bwyrıqtıñ bir erekşeligi, sodan altı apta bwrın Putin Herson men Ukrainanıñ birneşe oblısın Resey aumağı dep jariyalağan edi. Bwl bwyrıq Mäskeu öziniñ bir böligi sanaytın jerden bas tartıp otır degendi bildiredi.

Sonımen qatar aqpanda basqınşılıq bastağalı Hersonnıñ Resey basıp alğan jalğız oblıs ortalığı bolğanın eskersek, odan ayırılu da tağı bir jeñiliske para-par.

Mamırda Hersonğa barğan “Edinaya Rossiya” partiyasınıñ müşesi Andrey Turçak qalanıñ mäñgige Resey qwramında bolatının aytqan edi.

“Herson twrğındarına tağı da aytqım keledi, Resey mwnda mäñgi [qaladı]” degen edi ol. “Bwğan eş kümän bolmauı kerek”.

“Sayasi twrğıda bwl Resey üşin naşar jañalıq, sebebi Putin Ukrainadan bölip alğısı kelgen jerden bas tartıp otır” dedi Vaşingtondağı halıqaralıq strategiyalıq zertteuler ortalığınıñ sarapşısı Mark Kansian.

“Äskeri twrğıda bwl aqılğa qonımdı” dep jazdı Kansian elektrondı hatında. “Dneprdiñ batısındağı Resey küşteri älsiz boldı. Olardı şığıs jağalauğa alıp ketu olardıñ qauipsizdigin qamtamasız etip, äskerdiñ belgili bir böligin basqa jerdi küşeytuge qoldana aladı”.

“Bwl şeginis töñireginde PR köp bolıp jatır, sonı tüsinbeymin. Bärin barınşa baylanıstıruğa tırısıp jatırmın” deydi Muzıka. “Orıstardıñ mwnı jariya türde istegeni sonşa, olardıñ ne oylağanı bar dep kümändana bastadım. Bwl soğısta jäne däl osı jağdayda belgisizdik köp”.

ALDAĞI MİNDETTER

Ukraina resmi twlğaları da bwğan kümänmen qarap otır. Olar mwnı Ukraina küşterine qoyılğan qaqpan boluı mümkin deydi.

Bwl Resey josparın jasıruğa bağıttalğan psihologiyalıq operaciya boluı mümkin dedi Ukrainanıñ oñtüstik qolbasşılığınıñ baspasöz hatşısı Natal'ya Gumenyuk Reseydegi “Dojd'” telearnasına.

Vladimir Zelenskiydiñ keñesşisi Mihail Podolyak “Reseydiñ Hersondı soğıssız tastap ketetinin körip otırğan joqpız. Ukraina jerdi barlau derekteri negizinde azat etedi, telearnadan körsetiletin jalğan mälimdemeler arqılı emes” dedi.

Degenmen, Ukraindardıñ qalağa qaray oñtüstikke nemese özen jağalauına qaray oñtüstik-batısqa jıljuına qaqpandar kedergi keltirse, orıstar qiratqan köpirler men ötkelder onı bäseñdetui mümkin.

Ukrainanıñ oñtüstik qolbasşılığı äskerdiñ Resey qoyğan minalar men blokbeketterge tap bolıp jatqanın ayttı. Podolyaktıñ sözinşe, Resey küşteri Hersonda päterler men kanalizaciyanı ğana emes, şaması kelgen jerdiñ bärin minalağan.

“Äskeri tilmen aytsaq, orıstar onı tegin bere salmaydı” deydi Norberg. “Olar sonda biraz bolıp, mina men qaqpandar qoyıp otırdı. Olar sonday-aq ukraindar kirgende olarğa qarsılıq tanıtu üşin kisi qaldıruı mümkin”.

Köktemde Resey äskeri Azov teñizindegi Mariupol' porttı qalasın basıp aldı. Ukraina onı tabandı türde qorğaumen bolğandıqtan, qala jerme-jeksen boldı. Al Herson salıstırmalı türde aman qaldı. Bwl “Mäskeu mañızdı qalanı qiratu üşin ukraindardı qalada wrıs jürgizuge tartqısı kele me?” degen swraqqa jeteleydi.

“Bwl – äskeri emes, sayasi mäsele. Mäskeu ukraindardıñ qala üşin qanşalıq küreskenin jäne qanşalıq qiratqanın qalaytınına baylanıstı” deydi Muzıka. “Orıstar mobilizaciyalanğan äskeriniñ bir böligin qala üşin ölgenşe küresuge qaldırıp ketui mümkin”.

Reseylik äskeri blogerler şeginis turalı mälimdemeni Resey armiyasınıñ tereñ institucionaldı problemasınıñ däleli retinde qabıldadı.

“Bolıp jatqan närse ülken qatelerdiñ, jıldar men aylar boyı şeşilmegen problemalardıñ, qajetti jaraqtardıñ bolmağanınıñ [nätijesi]” dep jazdı“Voennıy osvedomitel'” arnası. Onda “jüyeli türde qate şeşim qabıldau men qateni tüzete almau osınday jağdayğa alıp keldi” delingen.

Azat Europa / Azattıq radiosı