Qapas ekeumizdi Qoñırqay darasındağı bekiniske aparıp baqtı. Qapas tez jazılıp ketti. Öytkeni oq sübeni tesip ötip ketipti. Äkem altın salğan ayu ötimen 31 kün emdep jazılıp kettim. 30 kisi ertip berip Swlubaydı Bwlğındağı Jänibek aulına Jänibektiñ tuın alıp keluge jiberdik. Swlubay tudı alıp Zarıqqandı ertip Kürtide otırğan Ospanğa keldi.

Tu kelgennen keyin Aral elin şaqırıp at şaptırıp toy qıldıq. Jänibek tuın alıp şığıp bükil äskeri adamdar men el bastıqtarı tudıñ aldında ant berdi. Soğıstı jalğastıra beruge sert beristik.[52]

Altay ükimetiniñ bastığı Gau Bauiğa qağaz jiberdik. “Biz wlttıq ezgige qarsı küresemiz. Öz täuelsizdigimizdi almay qoymaymız. Şınjañ degen bükil territoriyanı bosatıp alamız. Öz aldımızğa Şığıs Türkistan memleketin qwramız. Büginnen tartıp bandit Şıñ Sısay jerine qaytsın. Şıñ Sısay öz sözinde twrmadı. Şıñ Sısay 1933 jılı taqqa şıqqannan beri jazıqsız 15 mıñnan astam qatın-balamızdı qırdı. Qazaqtardı, wyğırlardı ezudi bandit Şıñ Sısay öziniñ menşikti mülkine aynaldırıp aldı. Şınjañdağı mwsılman halıqtarın qwldıqqa aynaldırıp baradı. Swmıray Şıñ Sısaydıñ 1934 jılı jariyalağan altı jolı Şınjañ mwsılmandarına päle men qaza äkeldi. Onan biz äbden sabaq aldıq. Biz Şınjañ halqı Jın Şurın attı qasqırdı esikten quıp şığıp Şıñ Sısay attı jolbasırtı şañıraqtan tüsirip alğanımızdı äbden tüsinip boldıq. Bizdiñ ölkemizdiñ negizgi atı Türkistan edi.

1919 jılı Komintern qwrılğannan keyin Şığıs Türkistan dep atap ketkenbiz. 1923 jılı YAn Zı Şıñ Qwljadağı sauda toqtamın Türkistan – Şınjañ saudası dep atap Şwy Go Jın qol qoyğan edi. Sol Türkistannıñ Şığıs Türkistanı biz edik. 1932 jılı säuirdiñ 5 küni Komintern “Şığıs Türkistan täuelsiz el” dep jariyalap jarnama şığarıp Qojaniyazğa (77) halıqaralıq ülken järdem berildi. Bandit Şıñ Şısay 1942 jılı qırküyekte Kominternnen qol üzdim dep jariyalağanda 1942 jılı 20 qaraşada Komintern “Şığıs Türkistan täuelsiz halıq respublikası” dep jarnama jariyaladı. Soñğı kezinde Ospan tobı osı jarnamanıñ negizgi ornı bolıp qaldı. Bwnıñ barlığı keşegi tarihta edi. Osı tarihi qwjattardıñ qazirge deyin siyası kepken joq.

Sonau ötken zaman tarihın alıp aytsaq onı qıtaydıñ özi belgilep 17 ölkesin kesip 300 jıldıq jasağan wzın qorğanı bar edi. Osı qorğannıñ sırtınıñ barlığı Türkistan jeri, Şınjañ degen söz 1738 jılı Mançu Handığınıñ Şınjañğa jiberilgen Generalı Zo Zw Tañ qoyıp alğan esimi edi. Sol kezden bwrın da, jäne keyin de osı biz aytıp otırğan Şığıs Türkistan ölkesi Jwnğariya – Qaşqariya bolıp eki äkimşilik rayon arqılı is jürgizip keldi. Qaşqariya, yağni Altışar wyğır halqınıñ mekeni, al Jwnğariya Qazaq halqınıñ atamekeni bolıp kele jatır. Sonau 552 jılı qazaqtardıñ Üysin Handığınıñ ortalığı qazirgi Jemsarı audanındağı Qağanbwt qalası edi. Sondıqtan bizder Şınjañ degen jer atın tanımaymız. Ol kezdegi Jwnğariya – Altay, Tarbağatay, İle, Ürimji, Qwmıl, Gansudıñ Ju juan aymağı edi. Biz töñkerisşiler osı jerlerdi daulamay twra almaymız. Ükimetteriñizge joğarğı qolbasşılarıñızğa jetkizip qoyasızdar” dep , Säduaqas mollanı jiberdik.

Momınbay bi Bwqpataywlı

Osı ökilderdi qorğap Bürkitbay batır alıp barıp Sarsümbe qalasına engizip jiberdi. Qaytarında Ertis boylap Şibeti örley kele jatıp jau qolına tüsip ketip 13 adamdı bandit Şıñ Şısay 1943 jılı 18 qırküyekte Sarsümbe qalasına aparıp attı.[53] Osı jıldıñ jazında 12 adamdıq bir şolğınşı jiberildi. Sarsümbege deyingi eki aradağı jer tazalığın tekseruge ketip edi. Şıñ Sısay bandıları Altaydağı monğoldan Burıl bastıq 19 adamdı Şañıraqtı Qızıldağı qarauılğa jiberip ol jerdegi Ospan qarauılın talqandap keluge bwyırıptı. Kämel, Qapas qatarlı adamdar (78) bwl qarauıldı qiratıp 18 mıltıq, at-kölikterin tüsirip keldi. Tek Burıl deytin bir monğol qaşıp qwtılğan bolatın.

“Nwrğojay batır estelikteninen”

Dayındağan Jwmabay Mädibaywlı