Qazaq şejiresi

M.DULATOV: QAZAQ HALQINIÑ DWŞPANDARI

kerey.kz

 |  Sep 13, 2015

Rossiya memleketinde bolıp jatqan bülinşilik, jügensizdik bizdiñ qazaq işine de kire bastadı. Bolşevikter Orınbordı alğanda, 200 bolşevik ğaskerine bastıq bolıp Jalbağaev – Jangeldin – Stepnov degen şoqınşaq Orınborğa kelip, bolşevikter tarapınan Torğay oblısına kamisar bolıp twr. Bwğan pomoşnik bolıp Orınborda twratın Mwhamediyar Twnğaşin degen belgilendi.
Endi bwlardıñ kim ekendikterin qısqaşa aytıp öteyin. Jalbağaev – Jangeldin – Stepnov – tübi Torğay üyeziniñ qazağı, Nikolay zamanında şoqınıp, orıs arasında qañğırıp, bası auğan jaqqa ketip jüretin edi. Bwl künde mwsılman dinine qaytıptı degendi estimiz. Bwl bwrın orıstıñ poptarınıñ hristian dinin üyretetin bastauış mektebinde oquın bitire almağan. Öziniñ az ğana ömiriniñ işinde eki ret dinin ayırbastap, iä orıs, iä qazaq bola almay jüretin bwralqı edi.
Mwhamediyar Twñğaşin – tübi töreniñ töleñgiti. Irğız üyezinen. Keşegi Nikolay zamanında gubernatorğa tilmaş bolıp, qazaqtan köp para alıp, ohranı otdeleniede tıñşılıq jwmısın atqarıp, ayına 20 som alıp twrğan adam. Bwnıñ qazaqtan para alıp, «tıñşı» bolıp twrğanı moynına qoyılıp, ötken jılğı aprel' basında bolğan qazaq siezinen quılıp şıqqan edi.
Bwl eki bwzıq qosılıp, Orınborda birneşe jıldan beri şığıp, qazaq halqına bas-köz bolıp otırğan «Qazaq» gazetasın japtı. Alaş avtonomiyasına qarsı bolıp, avtonomiyağa kerekti isterdi Torğay oblısında istetetin emes. Torğay oblısında häm üyezderde zemstvo äzir aşılğan joq edi. Endi bwlar bwl künde oblosnoy zemstvonı aştıratın emes häm Torğay oblısında uçreditelni sabranie baylauı da bitken joq edi. Mwnıñ da saylauın istetetin türleri körinbeydi. Bwlardıñ ğwmırı köpke barmas. Biraq az ğana künniñ işinde bıltırğı han bolıp, el şapqan bwzıqtardı süyep, Torğay oblısınıñ qazağın büldire me degen qorqınış bar. Zaman ol qulardıñ degeninşe twrmas. Ol auzı altı qarıs Nikolaydı da taqtan taydırğan zaman ğoy. Qazaq halqı da joq bolıp qwrıp qalmas. Köp keşikpey bwl bwzıqtar qazaq sotınıñ aldında jauap berer häm tiisti jazasın tartar.
Rossiya memleketi bwzılıp, orıs halqı biri-birin talap, özdi-özine qasqırşa şauıp jatqanda. Alaş avtonomiyasınıñ tuın tigip, bülinşilikke wşıratpay, alaş balalarınıñ aman qaluın közdep twrğanda, avtonomiya isin toqtatuı zemstvo, uçreditelni sabranie saylau jwmıstarına kese tüsui, bwnıñ üstine bütin alaştı tegis aralap, bas-köz bolıp twrğan «Qazaq» gazetasın jauıp qoyuı bwl qularğa az is emes. Bwl sıqıldı qazaq halqına ziyan keltirgen osı eki bwzıqtan jaman qazaq halqınıñ dwşpandarı bar ma?
Arğın balası.
«Birlik tuı». 1918 j. № 24.
Mirjaqıp Dulatovtıñ maqalası
“Aqiqat” jurnalı