Iä, jazadı. Jazğandarın oqıdıq. Tağı da sol tiisu. Qazaqqa. Biraq, bwl jolğı tiisudiñ qalıbı (forması) bölek eken. Tañ qaldıq.

Bılay aytayıq: «şalaqazaq» «tazaqazaqtıñ» kemşiligin tizip beripti.

«Memleketti qwrdımğa ketirip otırğan tazaqazaqtar» deydi, bir sözben aytqanda.

Jazğanın äleumettik jeliden taptıq.  Jazbasın bir sözben jetkizsek, tım jeñil qwtılıp ketedi. Tolığıraq bayandayıq. Öz auzımen aytsın. Artıq-auız söz qospaymız. Aytpaqşı, atı-jöni — Bulat Tarnuev. Ol ne deydi?

«Bilesiz be,

orıstildi, qalada twratın şalaqazaqtar tazaqazaqtardan äldeqayda aqıldı. Bilgen soñ, körgen soñ aytıp otırmın. Qalalıq jerdegi qaltalı käsipkerdiñ bäri şalaqazaq. Biznestegi baylardıñ arasında «nağızqazaqtar» joq.

Olar qayda otır? Bilikte. Kreslodan qwyrığın kötergisi kelmeydi. Auıldan şıqqandar şetinen şeneunik. Memlekettik tildi meñgergeni üşin ğana bwl «mämbetter» bilikten orın aldı. Iä, solay. Memlekettik qızmetkerler qazaq tilin bilui kerek degen zañ bar ğoy. Ätteñ…

Bwl zañ bolmasa, bilikte sauattı, aqıldı, darındı, wrlıq jasamaytın şalaqazaqtar otırar edi. «Mämbetterdi», barımtaşılardı mülde mañaylatpas edik.

Bilseñiz,

Qazaqstannıñ osınşalıqtı qwldırauına nağızqazaqtar kinäli. Eldi osı jağdayğa jetkizgen nağızqazaqtar.

Nağızqazaqtıñ qanday bolatının aytıp bereyin be? Aytayın. Ol jağınudan basqa eşnärse bilmeydi. Bastığınıñ qwlı boluğa dayın. Mümkindik bolsa, para beredi, para aladı. Qwday qoldap köterile qalsa, jwmıs ornına auıldağı ağayın-tuğanın tıqpalaydı.

Olar — tuabitti jalqaular. Olar parazitter siyaqtı. Tez köbeyedi.

Aytıp otırmın ğoy, Qazaqstandı qazirgi küyge tüsirgen aqımaq äri jalqau nağızqazaqtar. Tehnikalıq äri ğılımi terminderdi tüsinuge jol aşatın orıs tilin üyrenbeuiniñ özi olardıñ qanşalıqtı aqımaq ekenin körsetedi.

Bilip jüriñiz,

aqıldı äri darındılardıñ bäri — orıstildiler. Al talapsızdar men talantsızdardıñ barlığı — qazaqtildiler.

Orıs tili swranısta. Aqıldı, oylı, ömir köşine ilesken qazaqtar mwnı äldeqaşan tüsingen. Tüsinbey otırğan älgi men aytıp otırğan top.

Qazaq tili eşkimge keregi joq. Ol şopanınan adasıp qalğan otar siyaqtı. Auıldıñ aynalasında ğana jüredi.

Qazaqşa bilim alğan balalardı qarañız. Olar şetinen sauatsız, mädenietsiz, belsendiligi tömen, bastaması az. Qazaq mektebin bitirgenderdiñ birde-biri Batıstağı üzdik oqu orındarına tüsuge täuekel ete almaydı. Olarğa Qazaqstandağı Nigeriyanıñ deñgeyindegi kolledjer men universitetter jetip jatır.  Al orısşa oqığan qalalıq jerdiñ qazağı üzdik oqu ornına tüsedi. Olar öz-özderine senimdi sebebi.

Qazaqtildi aqparat qwraldarın qarañız? Qazaqtildi qauım orıstildi sayttardı oqidı. Aqparattı solardan aladı. Al qazaq sayttarı şe? Olarğa kim kiredi özi?  Eşkim. Sebebi talqılaytın tük joq. Saraptama, sauattı maqala tappaysıñ.

Iä, birnärse jazadı. Til bayağı. Nağızqazaqtardıñ talqığa salatın jalğız taqırıbı osı.

Aytpaqşı, Şıñğıshandı qazaq qıluğa jantalasıp jür. Tük joq aynalıp kelgende. Oqitın tük joq.

Soğan qaramay, bizge tiisedi.

Eşkimge kerek emes tilin üyretuge tırısadı. Joq, şın aytam, eşkimge kerek emes. Bizneske de, qarjığa da, ekonomikağa da, önerge de, tipti mädenietke de keregi şamalı. Qazaq tili 19 ğasırda ömir sürgen, biraq 21 ğasırda oğan orın joq.

Olar orıstildilerdi qızğanadı. Olardıñ talabı men talantın köre almaydı. Şalaqazaqtar, bilip jüriñder, nağızqazaqtar bizdiñ bauırlarımız emes».

P.S. Bwl — jazbanı barınşa jwmsartıp audarğanımız. Barınşa jwmsartıp. Avtor arandatıp otırğan joq. Auzına kelgen aytatın adamğa wqsamaydı. Jıldar boyı işinde jatqan aşu-ızanıñ aqtarılıp şıqqan türi dep boljadıq. Nege aşulı? Sebebin bilesiz. Qazaq mektebi, qazaq auditoriyası, qazaqşa söyleytin orta ösip, ülkeyip keledi. Al oğan qarama-qarsı keñistik tarılu üstinde. Aşu-ızanıñ sebebi de osında şığar. Siz qalay oylaysız?

365info.kz