Jügirtpeler
 |  |  | 

Köz qaras Suretter söyleydi

Qıtay-xalıqtardıñ qırıq qwraq qwrauınan qalıptasqan xalıq

<span>kerey.kz</span>kerey.kz
 |  Dec 17, 2016

Orda Eldec sureti.

Orda Eldec sureti.Orda Eldec sureti.Orda Eldec sureti.Orda Eldec sureti.

Qıtaydıñ işki sırın qaramaqqa känigi jwrt oñay bayqay bermeydi. Bılayğı jwrt qıtaydı birtwtas, biriñğay, birtildi, birtiipti xalıq dep sezinedi. Şıntuaytında, qıtay öte kürdeli wlt. Jüzden astam tarixi etnos pen onnan astam wlıs, xalıqtardıñ qırıq qwraq qwrauınan qalıptasqan xalıq. Sonday kürdeli dünieniñ biri- qıtayda qalıptasqan “oñtüstik pen soltüstik” ayırmaşılığı. Wzaqtan beri dauı tarqamağan işki qaqtığıs.

Birinşi, oñtüstik qıtaylıqtardıñ pikirinşe soltüstik qıtaylar taza qıtay emes, qoyğırtpaq qıtay, ol qıtaylar köne köşpendi ğwn, türki, moğol-tatarlar men manjurlardıñ wzaq uaqıt aralasuınan qalıptasqan häm keyin qıtaylanğan xalıq.

Ekinşi, oñtüstik qıtaylıqtardıñ pikirinşe soltüstik qıtaylar tili men akcenti taza qıtaydiñ tili men akcenti emes. Ğwn, türki, moğol men manjulardıñ ıqpalında qalıptasqan dübära, şwbar, qoyğırtpaq tilge jatqızadı. Kömenes ükimet qıtaydıñ birtwtas akcenti retinde soltüstik qıtaylıqtardıñ söyleu akcentin zañğa engizgendikten küşpen üyretip jatır.

Üşinşi, oñtüstik qıtaylıqtardıñ tanımında soltüstik qıtaylar qıtaydıñ töl örkenietimen ömir sürmeydi, salt-dästüri dübära, köşpendi ğwn, türkilerdiñ ıqpalında köp qalğan, solardıñ sarqınşağın ileydi dep sanaydı da Şın qıtaydıñ örkenieti oñtüstikte dep esepteydi.Orda Eldec sureti.

Törtinşi, oñtüstik qıtaylıqtar qıtaydıñ bayırğı ieroglifın qoldanıp jatırmız dep soltüstik qıtaylıqtardıñ ieroglifke jasağan reformasına moyınsal bolmaydı. Soltüstik jeñil ierogliftı (简体字) qoldanadı, oñtüstik bwğan küni büginge deyin narazı, olar klassik bayırğı ierogliftı qoldanadı (繁体字).

Besinşi, wlttıq demokratiya, wlttıq bwrjuaziya men batısşıl sayasi elita köbinde oñtüstik qıtaylıqtardıñ arasında qalıptastı. Olar batıstıñ örkeniet säulesiniñ ıqpalına erte wşıradı. Sol sebepti, qıtaydıñ wlttıq bwrjuaziyası men elitası oñtüstik teñiz jağalauındağı qalalar men eldi-mekende örken jaydı. Tipti qıtaydıñ wlt ziyalıları qwrğan wltşıldardıñ Gomindañ ükimetiniñ ortalığı da oñtüstik qıtaylıqtardıñ aumağında boldı. Japondar qıtay astanası Nankindi basıp alsa da olar astanasın tağı da oñtüstik öñirdiñ iri sayasi qalası Çun Çinge köşirdi. Al, soltüstik qıtay mäskeudiñ kömegimen jaña ükimetiniñ astanasın Moğol-tatar qağanatınıñ jalğası qwbılay biligi men iri qağanat Cin manjularınıñ sayasi, mädeni ortalığı Pekinge auısqan. Oğan deyingi sayasi ortalıq YAn An’da soltüstikt qıtaydıñ aumağında bolğan.

Altınşı, qazirgi qıtay biligi işinen eki topqa bölinedi. Biri, reformaşıldar (oñtüstikşilder), kelesi biri partiyağa, MAOğa adal köneşilder. Qıtaydağı nebir sayasi kürester osı eki iri toptıñ taytalastığınan tuındaydı.

Jalpı, sosın qıtay tilinde eki mıñnan astam akcent, onnan astam aumaqtıq dialekt saqtalğan. biz körsetkender “oñtüstik-soltüstik” ayırmaşılığınıñ sırtqı körinisi ğana. Olar öz işinen tağı basqa türli ayırmaşılıq pen qayşılıqtarğa bölinedi. Onı da tereñ zertteuimiz tiis.

Tağısın tağılar …

Orda Eldec

Related Articles

  • Gerb auıstıru mäselesi nemese «teristeu sindromı» qalay payda boldı?!

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Elimizdiñ gerbin auıstıru turalı Prezidenttiñ wsınısı (o basta wsınıs suretşi-dizayner mamandardan şıqqan siyaqtı) twtas qoğamda bolmağanmen, äleumettik jelilerde äjeptäuir qarsılıq tudırdı. Biraq, bayıptap qarasaq, bwl qarsılıqtıñ qazirgi gerbtiñ qazaq üşin erekşe qasterli nemese estetikalıq twrğıdan minsiz boluına eş qatısı joqtığın añğarasız. Soñğı uaqıttarı, auır indetpen qatar kelgen qañtar tragediyasınan bastap, halıq aytarlıqtay küyzeliske wşıradı. Qazaqstannıñ erkinen tıs, soğısqa, basqa da sebepterge baylanıstı bolıp jatqan ekonomikalıq qiındıq saldarınan halıqtıñ äl-auqatı tömendedi. Osınıñ bäri qazir qoğamda bayqalıp qalğan «teristeu sindromına» türtki boldı. «Teristeu sindromı» – dwrıstı da bwrısqa şığaratın, qanday bastamağa bolsın qarsı reakciya şaqıratın qwbılıs. Äleumettik psihologiyanı zertteuşilerdiñ payımdauınşa, osı qwbılıstı barınşa küşeytip twrğan faktor – äleumettik jeliler. YAğni, aldağı uaqıtta

  • Üzdik oydıñ üzindileri

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Üzdik oydıñ üzindileri Arma äleumet! Men qazir taza akademiyalıq ğılımi ortada jürmin. Özimniñ neşe jıl boyı jinağan bilimimdi, oqığan oquımdı, şeteldik täjiribemdi, intellektualdı qarım-qabiletimdi şınayı qoldanatın qara şañıraqtıñ işinde jürmin. Almatınıñ bärinen bölek mädeni ortası erekşe wnadı. Almatı qala men dala deytin eki wğımnıñ tüyisken ädemi ortası eken. Oylap körsem men baqıttı perezent, bağı janğan wrpaq ekenmin. Äkem twrmıs pen joqşılıq, jalğızdıqtıñ tauqımetin äbden tartıp eş oqi almadım, nebäri üş ay oqu oqıdım-, dep meniñ oquımdı bala künimnen qadağaladı, şapanımdı satsam da oqıtam dep barın saldı. Al mektepte baqıttı şäkirt boldım. Mağan däris bergen wstazdarım kileñ darındı, qabiletti kisiler boldı. Universitette jäne şetelde men tipten erekşe darın ielerine şäkirt boldım.

  • Samat Äbiş qalay “sütten aq, sudan taza” bolıp şıqtı?

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Azattıq radiosı Sayasattanuşı Dosım Sätpaev WQK törağasınıñ bwrınğı birinşi orınbasarı, eks-prezident Nwrswltan Nazarbaevtıñ nemere inisi Samat Äbişke şıqqan ükim “Qazaqstandağı rejim bolaşaqtı oylamaytının körsetti” deydi qazaqstandıq sayasattanuşı Dosım Sätpaev. Sarapşınıñ payımdauınşa, bileuşi “elita” jeke isterimen jäne tasadağıkelisimdermen äure bolıp jatqanda elde tağı bir jaña äleumettik jarılısqa äkelui mümkin faktorlar küşeyip keledi. SayasattanuşıResey öziniñ ekonomikalıq müddeleri men geosayasi josparların keñinen jüzege asıru üşin Qazaqstannıñ işki sayasatına tikeley äser etuge tırısıp jatuı mümkin dep te topşılaydı. PUTIN “QAUİPSİZDİK KEPİLİ” ME? Azattıq: Sonımen wzaq demalıs aldında osınday ülken jañalıq jariyalandı. Meyram aldında, 19 naurızda qazaqstandıqtar mäjilis deputatınıñ postınan Samat Äbişke şıqqan ükim jaylı bildi. Mwnıñ bäriniñ baylanısı bar ma älde kezdeysoqtıq pa? Dosım Sätpaev: Äñgimeni bwl istiñ qwpiya

  • Hristian missionerleriniñ qwmdağı izderi

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Orını: Qaşqar q-sı; Jılı: 1933 j; Atı-jöni: Qabıl Ahond; Dini: hristian; Tüsinikteme: Bwl jigittiñ keyingi esimi Qabıl Ahond, hristian dinin qabıldağan alğaşqı wyğır. Keyin dini senimine baylanıstı öltirilgen. Suret europadağı missionerlik muzey arhivinde saqtaulı. Atalğan muzeyde jüzdegen hristian wyğır ökilderiniñ sureti saqtalğan. 1930 jıldarı hristian wyğırlarına twrğılıqtı mwsılmandar men äkimşilik bilik tarapınan qısım körsetile bastağan soñ bir bölimi missionerlerge ilesip europa elderine “hijrağa” ketti. Alqissa Hristian äleminiñ Qaşqariyağa basa män berui äsirese YAqwp Bek memleketi kezeñinde jaña mümkindikterdi qolğa keltirdi. 1860-70 jj. Qaşqariyanıñ Cin imperiyasına baylanıstı köñil küyin jaqsı paydalanğan Hristian älemi Ündistan men Tibet arqılı Qaşqariyağa mädeni ıqpalın jürgize bastadı. Olardıñ maqsatı bwl aymaqtı Resey imperiyasınan bwrın öz ıqpalına

  • Demografiyalıq saraptama

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    1-şi suret qazaqtar; Demografiyalıq ahual 1949-2020 jj. aralığın salıstırmalı körsetken. 1949 jılğa deyin, atap aytqanda kommunistik qıtay ükimeti ornağanğa deyin Şınjañ ölkesiniñ soltüstik böliginde qazaqtar, oñtüstik böligi Qaşqariyada wyğırlar basım sandı wstadı. 1951-54 jıldarı wlttıq mejeleu kezinde ortalıq ükimet qwrğan komissiya saraptaması boyınşa wlttıq avtonomiyalıq territoriyanı anıqtau mına eki bağıtta jürgizildi. Olar: BİRİNŞİ, wlttıq avtonomiyanı mejeleu boyınşa onıñ atauın twraqtandıru. Osı boyınşa üş atau wsınıldı: *ŞIğıs Türkistan avtonomiyalıq federaciyalıq respubilikası; *Wyğırstan avtonomiyalıq respubilikası; *Şınjañ avtonomiyalı respubilikası. EKİNŞİ, avtonomiyanıñ äkimşilik twrpatın anıqtau; Osı boyınşa: *Federeciyalıq twrpat; *Avtonomiyalıq oblıs jäne okurg twrpat; *Aymaq jäne audan därejeli avtonomiyalıq okurg twrpatı. Mejeleu komissiyası atalğan eki bağıtta saraptama nätijesin qorıtındıladı. Komissiya qorıtındısı boyınşa Şınjañ ölkesiniñ

1 pikir

POST YOUR COMMENTS TO erzat mellat (Cancel)

Elektorndı poştañız sırtqa jariyalanbaydı. Belgi qoyılğan öristi toltıru mindetti *

Atı-jöni *

Email *

Saytı

Kerey.kz/Kerey.kz

Biz turalı:

Tel: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz tiñ bwrınğı nwsqasın http://old.kerey.kz ten oqi alasızdar!

KEREY.KZ

Sayt materialdarın paydalanğanda derekközge silteme körsetu mindetti. Avtorlar pikiri men redakciya közqarası säykes kele bermeui mümkin. Jarnama men habarlandırulardıñ mazmwnına jarnama beruşi jauaptı.

Sayt sanağı: