جۇگىرتپەلەر
 |  |  |  | 

سۋرەتتەر سويلەيدى تاريح قازاق شەجىرەسى

شارقي تۇركىستان اتتى اسكەرى جايلى نە بىلەمىز؟

<span>kerey.kz</span>kerey.kz
 |  Apr 26, 2017

شارقي (شىعىس) تۇركىستان ۇلتتىق اسكەرى دەگەندە كوز الدىڭىزعا اتقا قونىپ جاۋعا شاپقان كىسىنىڭ الدە ءبىر ەلەسى پايدا بولسا، وندا ءسىز دۇرىس پايىمداعان بولاسىز. شىنىمەن دە شارقيدىڭ جۇزدە سەكسەن پايىزى (80%) اتتى اسكەر بولعان. قولعا قارۋ الىپ ات جالىن ۇستاپ ءمىنىپ جاۋعا شۇيلىگۋ قاي xالىقتىڭ قانىنا سىڭگەن ءومىر تاڭداۋى ەكەنىن تاريx ءوزى اشىپ ايتار ۋاقىتى كەلىپ شىندىعى ايپاراداي اشىلعاندا.

وتىز مىڭعا دەيىن كوبەيگەن ۇلتتىق اسكەردىڭ 60-70 پايىزى قازاق بولعانى قىتاي دەرەكتەرىندە دە انىق تۇر. وكىنىشتىسى، كوتەرلىس باستاپ ەلدى ازاتتىققا شىعارعان اسكەردىڭ كوبىن قۇلجاداعى باي-شونجارلار «راقمەتىن ايتىپ» اۋىلدارىنا قايتارىپ جىبەرگەنىن بىرەۋ بىلسە بىرەۋ بىلمەيدى.

سونداي قايتارۋمەن كەلگەن ءبىر-ەكى اقساقال ءبىزدىڭ اۋىلدا دا بار ەدى. مەن بالا كەزىمدە كۇزەۋلىكتە سولاردى كورۋشى ەدىم. قانجىلىك بوپ شايقاستارعا قاتىسىپ، ەل ازات بولعان سوڭ ءۇنسىز اۋىلعا قايتىپ ورالىپ، قارا تابان قويشى بولعان. باعالاۋ جوق، ماراپات جوق، الەۋمەتتىك كومەك تە كورسەتپەپتى ولارعا. كوبى ۇلكەندەردىڭ ايتۋىنشا 55-62 جىلدارى ارعى بەتكە اسىپ سوۆەت ازاماتتىعىنا وتكەن. كىشكەنە كەزىمدە اۋىلداعى اقساقالداردىڭ كەڭەستەرىن كىرەسىلى-شىعاسىلى ەستيتىنمىن، سوندا ول كارتەڭ اقساقالدار سارتتى بوقتاپ وتىراتىن.

كەيىن ەس جيىپ، ەتەك-جەڭىمىزدى تۇزەگەن كەزدە بۇعان قاتىستى كىتاپتار وقي باستادىق. سوندا كەي اۆتور بۇل وقيعانى سەنزۋرامەن ارەڭ جارىق كورگەن كىتاپتارىنىڭ مازمۇنىنا بىلدىرتپەي دە ەنگىزىپتى، جالپى باسىنان وقىپ كەلە جاتقان ەستيار وقىرمان بىردەن تۇسىنەدى.

مىنا سۋرەت ماناس وزەنىنىڭ بويىن كۇزەتكەن قالىڭ قازاقتىڭ بەلگىلى تاريxىنىڭ بەلگىسىز سۋرەت بەينەلەرى. «ماناستىڭ بويىن كۇزەتتىك»، «ماناس بويىندا ۇزاق جاتىپ قالدىق» نەمەسە «ماناستان قايتتىق» دەگەندى ۇلكەن اقساقالداردىڭ ايتقاندارىنان قۇلاعىمىز تىڭداپ قالاتىن. سول ماناس بويىندا دەرەكتەرگە سۇيەنسەك شامامەن ون مىڭداي (10 مىڭ) اسكەر شەكارالىق كۇزەتتە تۇرعان ەكەن.

جانە ءبىر سايكەستىك اسكەري كۇشتىڭ ماناسقا دەيىن سوزىلىپ ماناستا قالىڭ قازاق اسكەردىڭ كىدىرىپ قالۋى ىلە ۋالاياتىنداعى اكىمشىلىك بيلىكتى «بولىسكە» سالىپ، جاڭا رەتتەۋ جۇرگىزۋىنە دە تۋرا كەلىپ قالادى ەكەن. قازاقتىڭ نەگىزگى اسكەري كۇشى ىلە ۋالاياتىنان شىعىپ ماناستا كىدىرىپ قالعاندا ارت جاقتا كىمدەر قانداي استىرتىن ويىن باستادى كىم ءبىلسىن؟!

ءبىز بىلمەيتىن دۇنيە بارشىلىق…

ازىرگە وسى.

Orda Eldec-ءتىڭ facebook پاراقشاسىنان
Tags

Related Articles

  • ەلدەس وردا، تاريحشى: «تۇركىستان» اتاۋىن قولدانۋ – ايماقتاعى جۇمساق كۇش پوزيتسياسىن نىعايتۋ ءتاسىلى

    ەلدەس وردا، تاريحشى: «تۇركىستان» اتاۋىن قولدانۋ – ايماقتاعى جۇمساق كۇش پوزيتسياسىن نىعايتۋ ءتاسىلى

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    فوتو اشىق دەرەككوزدەردەن الىندا وتكەن اپتادا تۇركيانىڭ ۇلتتىق ءبىلىم مينيسترلىگى مەكتەپ باعدارلاماسىنا «تۇركىستان» دەگەن تەرميندى ەنگىزگەن ەدى. شەتەل باسىلىمدارىنىڭ جازۋىنشا، بۇل اتاۋ ەندى «ورتالىق ازيا» ۇعىمىنىڭ ورنىنا قولدانىلماق. ءبىلىم ءمينيسترى يۋسۋف تەكين جاڭا اتاۋ تۇركى الەمىنىڭ بىرلىگىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعانىن ايتادى. ونىڭ سوزىنشە، ۇكىمەت وقۋ باعدارلاماسىنان يمپەريالىق ماعىناسى بار گەوگرافيالىق اتاۋلاردى الىپ تاستاماقشى. ەڭ قىزىعى، «تۇركىستان» اۋماعىنا قازاقستاننان بولەك، قىرعىزستان، وزبەكستان، تۇركىمەنستان مەن تاجىكستان جاتادى ەكەن. سونداي-اق كەيبىر باسىلىمدار بۇل تەرميننىڭ قىتايدىڭ باتىسىندا ورنالاسقان شىڭجان ولكەسىنە قاتىسى بارىن دا اتاپ ءوتتى.  كەيبىر عالىمدار «ورتالىق ازيا» تەرمينى كولونياليزمنەن قالعانىن ءجيى اتاپ ءجۇر. حح عاسىرداعى الەمدىك اكادەميالىق عىلىمدى سول كەزدەگى ءىرى يمپەريالار قالىپتاستىرعاندىقتان، بۇگىندە مۇنداي تەرميندەر مەن اتاۋلار حالىق ساناسىنا ابدەن ءسىڭىپ

  • اباق انا جانە تاسبيكە انا

    اباق انا جانە تاسبيكە انا

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    ءمامي بي جۇرتبايۇلىنىڭ شەجىرەسىندە ايتىلۋىنشا كەرەي ۇلىسىنىڭ ارعى تەگى – شەپ، سەپ، بايلاۋ، قويلاۋ، ەلدەي، كولدەي، يزەن، جۋسان سەكىلدى تايپالاردان تارالادى ەكەن. اتالعان تايپالاردىڭ ءبىرازى ەسكى تاريح بەتتەرىنەن كەزدەسسە، ەندى ءبىر ءبولىمى قازىرگە دەيىن كەرەي رۋىنداعى اتالاردىڭ ەسىمى رەتىندە اتالىپ كەلەدى. مۇنىڭ ءبىر سەبەبىن ارعى تاريحتاعى اتالاردىڭ اتى وشپەسىن دەپ كەيىنگى ۇرپاقتارىنىڭ اتالار اتىن قايتا جاڭعىرتىپ قويعان داستۇرىنەن قاراۋ كەرەك. اباق اتاۋىنا كەلسەك، ارىدا كەرەي حانزادالارى مەن حانىشالارىنىڭ اراسىندا اباق، اباقبەردى، اباحان، اباقتاي، اباقاي، اباق بيكە سىندى ەسىمدەر بولعان. سول اتا-اپالارىنىڭ جولىن جالعاعان، توزىپ كەتكەن كەرەي ەلىنىڭ باسىن قوسىپ، وعان ءاز انا بولعان اباق ەسىمدى قاسيەتتى انا ومىردە بولعان ادام. قازاق تاريحىندا رۋ اتىنا اينالعان ءاز انالار از بولماعان. كورنەكتى جازۋشى،

  • تۇرسىن جۇمانباي ء«ۇيسىنباي كىتابى»

    تۇرسىن جۇمانباي «ءۇيسىنباي كىتابى»

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    بۇل داعاندەل، باقاناس ولكەسىنەن شىققان بي ءۇيسىنباي جانۇزاقۇلى حاقىندا قۇراستىرىلىپ جازىلعان كىتاپ. تىڭ تولىقتىرىلعان ەڭبەكتە بولىس الدەكە كۇسەنۇلى، داعاندەلى بولىسىنىڭ باسشىلارى مەن بيلەرىمەن قاتار ءابدىراحمان ءالىمحانۇلى ءجۇنىسوۆ سىندى ايتۋلى تۇلعالار جايلى اڭگىمە قوزعالعان. ولاردىڭ ەل الدىنداعى ەڭبەكتەرى، بيلىك، كەسىم – شەشىمدەرى، حالىق اۋزىندا قالعان قاناتتى سوزدەرى مەن ءومىر جولدارى، اتا – تەك شەجىرەسى قامتىلعان. سونىمەن قاتار مۇراعات دەرەكتەرىندەگى مالىمەتتەر كەلتىرىلگەن. كىتاپقا ەسىمى ەنگەن ەرلەردىڭ زامانى، ۇزەڭگىلەس سەرىكتەرى تۋرالى جازىلعان كەي ماقالالار، جىر –داستاندار، ۇزىندىلەر ەنگەن. كىتاپ قالىڭ وقىرمان قاۋىمعا ارنالعان. تۇرسىن جۇمانباي «ءۇيسىنباي كىتابى»، - جەبە باسپاسى، شىمكەنت قالاسى.134 بەت تولىق نۇسقاسىن تومەندەگى سىلتەمە ارقىلى وقي الاسىز. ءۇيسىنباي كىتاپ kerey.kz

  • تاريح عىلىمى قازىر ەزوتەريكالىق توپتاردىڭ  مەنشىگىندە

    تاريح عىلىمى قازىر ەزوتەريكالىق توپتاردىڭ  مەنشىگىندە

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

         شىعىستانۋشى-تاريحشى ءومىر تۇياقبايدىڭ بۇرىندا دا «قازاققا قانداي تاريح كەرەك؟ تاۋەلسىزدىك كەزەڭىندە جاسالعان تاريحي ميستيفيكاتسيالار حرونيكاسى» دەپ اتالاتىن ماقالاسىن  (22.05. 2025. Zhasalash.kz) وقىپ ەم. ريزا بولعام. جاقىندا ءو. تۇياقبايدىڭ «قازاقستاندا تاريحي بۇرمالاۋلار مەن ميفتەرگە توسقاۋىل قويۋدىڭ جولدارى» (02.10. 2025. Zhasalash.kz) اتتى تاعى ءبىر ماقالاسىمەن جانە تانىستىق. وتە وزەكتى ماسەلەنى كوتەرىپتى. تاريحتا ورىن الىپ جۇرگەن جاعىمسىز جايتتار تۋراسىندا وي تولعاپتى. جۋرناليستەردى، بلوگەرلەردى ايىپتاپتى. تاريحتان ارنايى كاسىبي دايىندىعى جوق، ءبارىن ءبۇلدىرىپ بولدى دەپ.  كەلەڭسىزدىكتى توقتاتۋدىڭ ناقتى جولدارىن ۇسىنىپتى. بۇعان دا كوڭىلىمىز بەك تولدى. ايتسە دە تاريحتى بۇرمالاۋعا، ءوز وتىرىكتەرىن ناسيحاتتاۋعا تەك جۋرناليستەر مەن بلوگەرلەر عانا ەمەس، «ارنايى كاسىبي دايىندىعى بار» «تاريحشىلاردىڭ» دا «زور ۇلەس» قوسىپ جاتقانىن بايانداپ، ايتىلعان پىكىردى ودان ءارى ءوربىتىپ، جالعاستىرايىق.

  • «العاشقى كىتاپ» دەرەكتى بەينەفيلمى

    «العاشقى كىتاپ» دەرەكتى بەينەفيلمى

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنىڭ مادەنيەت كوميتەتىنە قاراستى ۇلتتىق كينونى قولداۋ مەملەكەتتىك ورتالىعىنىڭ تاپسىرىسىمەن «JBF company» كومپانياسى سەمەي قالاسىندا، شىڭعىستاۋ وڭىرىندە، الماتى وبلىسىنىڭ جامبىل اۋدانىندا  «العاشقى كىتاپ» اتتى دەرەكتى بەينەفيلم تۇسىرۋدە. دەرەكتى فيلم ابايدىڭ 1909 جىلى سانكت پەتەربۋرگتەگى يليا بوراگانسكي باسپاسىندا باسىلعان العاشقى شىعارمالار جيناعىنىڭ جارىق كورۋىنە ارنالادى. ۇلى اباي مۇراسىنىڭ قاعاز بەتىنە تاڭبالانۋ تاريحىن باياندايدى. قازىرگى ادامدار بۇرىنعى ۋاقىتتىڭ، اباي زامانىنىڭ ناقتى، دەرەكتى بەينەسىن، سول كەزدەگى ادامداردىڭ الپەتىن، كيىم ۇلگىسىن كوز الدارىنا ەلەستەتۋى قيىن. كوپشىلىكتىڭ ول ۋاقىت تۋرالى تۇسىنىگى تەاتر مەن كينوفيلمدەردەگى بۋتافورلىق كيىمدەر مەن زاتتار ارقىلى قالىپتاسقان. الايدا اباي ۋاقىتىنداعى قازاق تىرشىلىگى، قازاقتاردىڭ بەت-الپەتى، كيىم كيىسى، ءۇي – جايى، بۇيىمدارى تاڭبالانعان مىڭداعان فوتوسۋرەتتەر ساقتالعان. بۇلار رەسەي، تۇركيا، ۇلىبريتانيا

1 پىكىر

  1. erzat mellat

    Apr 30, 2017
    Reply

    hazahha harse ukimet,hazahte hazahha herghezgan sobetshil,ukimet,shaphenxelarga bir oh atpay berilgen uletteh armya,ukimet tili uyghur tili,basshlare ongkey sart,ores,hazah ardahtayten ukimet emes negizi

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: