«Öş alu» fenomeni
kerey.kz
Bwl şağın ğana jazbam jası barşın tartqan qariyanıñ avtobustıñ orındığında otırıp qalğıp ketken jas jigitke «nege ğana orın bermeysiñ, qazirgi jastardıñ eş wyatı joq» dep qwlaq twndıra ayqaylağan oqiğasınıñ negizinde jazıldı. Sol kezde meniñ sanama basqa bir sebeptiñ säulesi jarq etip, «ŞINTUAYTINA KELGENDE KİMDERDİÑ ÖZİ WYATI JOQ» degen saual töñireginde oyğa qaldım (Bwl äleumettik swraqtıñ jauabı mağan älde qayda äride jatqanday seziledi).
Äygili danışpan Seneka «…Bolıp jatqan oqiğanıñ barlığı sözsiz, boluı tiis närseniñ belgisi» deydi. Ras, sebepsiz eş närse joq. Mwnı därmensiz jastardıñ älde bir ädiletsizdikke iştey qarsılığı men bwlqınısı, dälirek aytsaq «öş alu» äreketi desek te bolatınday.
Äleumenttanu ğılımı qoğamda ädiletsizdik beleñ alğanda qorğansız toptıñ qolınan keleri tek kijinu men qırsığu ğana ekendigin köldeneñ tartadı. Bizdiñ bwl jerdegi (yağni avtobustağı) oqiğamız köp sebeptiñ tek bergi beti ğana. Al arğı jağı adam janı şoşırlıqtay iri faktorlarğa tolı.
…Bizdegi osı ülken kisilerdiñ tüsinigi qızıq. Olarğa salsañ qolıña qwman, iığıña sülgi ilip mäñgilik solardıñ qızmetine jegiluiñ kerek. Bwğan endi ämända ülkenderdiñ ğana aytqanı dwrıs degen «klassikalıq pälsapanı» qosıñız. Al osı bir «ğajayıp» pälsapağa säl qiğaş kelseñiz bolğanı basıñızğa bäle üyirilip «bwlardıñ sirä dä wyatı joq, ülkenderdi eş sıylamaydı» degen sekildi nöpir sözdiñ astında qalasız.
Kökem-au deymin, osı jerde siz qanday sıylastıq turalı aytıp otırsız. Sıylamaydı deysiz nalıp… Sıylastıq bir jaqtı ğana (tek ülkender üşin) dep kim ayttı sizge. OL EKİ TARAPTIÑ YAĞNI JAS PEN KÄRİNİÑ ÖZARA ÜNDESTİGİNİÑ ORTAQ BİRLİGİ EMES PE (Osı ortaq qwndılıqtı tabanıñızben taptap twrıp «jastar ülkenderdi sıylau kerek» degen kötenzor moraliñizge jol bolsın. Keşiriñiz, bwl eski nizam endi eş joralğığa jürmeydi).
Sonımen, ömirdiñ wlı garmoniyası neden bülindi? Ülkenge qwrmet qatu tüsinikti jäyt… Al, inige izet şe? Älde, bwl ülkenderdiñ qarım-qatınasınıñ işine kirmey me sonda? Sıylastıq dedik…
AYTIÑIZŞI, AĞA BOLIP İNİGE JASAĞAN SİZDİÑ NENDEY İZETTİ İSTERİÑİZ BAR? Beregen qolım alağan desek, sıylamaydı dep reniş saylamas bwrın altın basıñızdı ardaq twtarday kişige qanday önegeñiz ötip edi («Ayda bala dep» ülkendigiñizdi bwldap bir jerlerge jwmsap ya bolmasa qwrğaq aqıldı qwr soqqannan basqa).
Ömir bolsa mınau…
Jarıqtıñ jıldamdığınday qazirgi aqparatıq ğasırdağı bir künniñ jañalığı ilkidegi on jıldıñ didarına par.
Adam tüsinigi de beyne bir tauar sekildi ğoy. Uaqıt ötken sayın key tüsinikter de eskirip (könetoz zattar sekildi) eş ildebayğa jaramay qaladı. Al, bir kündi qoyıp, otız jıl öz orınınan qozğalmağan bügingi sayasi bilik turalı ne aytuımızğa boladı (Uaqıt köşinen ada osı jandardıñ köp tüsinigi keşegi zildey auır, esigi eş jabılmaytın könetoz keñestik servant şkaftarın esime saladı).
Rasın aytayıq, buınnıñ özara almasıp eski tanımnıñ eş özgermeuinen biz köp artqa kettik. Otız jıl boyı osı bir atmosferanıñ saqtaluı eki buınnıñ tabiği türde bilikte öz ideyasın jüzege asıruın tolığımen tejedi (Bwl bizdegi barlıq memlekettik mekeme ataulığa tän dünie desek te boladı). Al, janı jaralanıp tauanı qaytqan jastardıñ älemtapırıq halinde eşkimniñ de şaruası bolmadı.
ENDİ SİZ EŞ WYALMASTAN ÖMİRDEN ÖZ ORININ TAPPAĞAN OSI JANDARDAN ZOR QWRMET PEN ĞIZAT DÄMETESİZ.
Ösetin el ämända jas wrpaq qamında boladı desek ras, qariyamızdıñ köbinen qasiet ketti. Key kezderi osı bir ağa buınnıñ tübi joq toyımsızdığına qayran qalamın (Bir basında bes üyi bola twra bwl şirkinderge altınşı ya bolmasa jetinşi üy berilip jatsa ämända joq demeydi ğoy toba…)
Mine, däl qazir jıl sayın beriletin memlekettik stipendiyağa ie bolğandar tizimin qarap otırmın. Tağı da toqsan payızı osı buın (Bibigül Tölegenovadan bastalğan wzın sonar tizim Asanäli Äşimovpen ayaqtalğan eken). Jaman jäutik balalardıñ äzer degende qol jetkizgen müşayrasına aralasıp solardıñ az ğana ırızdığımen talasıp jüretin de tağı osılar.
«Osılar» turalı sözimiz osımen tämam…
Ägäräki bwl jazbamız arqılı äldebir ädemi qartayğan jandardıñ aşuına tiip ketip jatsaq tek qana ğafu deymiz.
PS… Onsız da qoğamda orını joq jastardıñ äzer degende qol jetkizgen orındığına (meyli ol avtobus orındığı bolsın) köz alartıp qızğanudı doğarıp, «ülken basımızben» bir degdarlıq tanıtuımızğa bolar edi ğoy.
Ätteñ, qatıbaspız ğoy şirkin…
Iqılas Ojaywlı
facebook paraqşasınan alındı
Pikir qaldıru