|  |  |  |  | 

Жаңалықтар Көз қарас Саясат Тарих

Қазақстандағы билік жүйесінің сәлде болса өзгеруі өңірдегі гео-саяси жағдайға да ықпал етуі мүмкін.

 22490051_1995325447416318_6241455299474687744_nСоңғы жаңалық Қазақстан xалқына ғана емес әлемнің біраз еліне де тосын жағдай болды. Қазір орталық азияны қалыптасқан өңірлік гео-саяси жағдайда жаңа саяси таңдаулар мен саяси қарым-қатынастар күтіп тұрғаны айқын. Әлемдегі біраз алпауыт елдің назары Қазақстанда. Менің түсінігімше алпауыт елдер орталық азияға астыртын жаңа жоспарларды ойластырды, соның ішінде ең орайлы кезең саяси жүйенің бір форматтан екінші форматқа ауысуы, тб. дегендей… Алпауыт елдер ауыз салмай жатып президенттің тосын мәлімдеме жасап биліктің ауысуын бастап кетуі шынымен саяси тактика саналады. Ақш-Қытай, Қытай-Батыс, Қытай-Ресей, Ресей-Батыс, Ресей-Ақш қатынастарына байланысты тұтас орталық азия жаңа саяси күрделі таңдауға дөп келген еді. Бұндай күрделі өткіншіде әлем назары орталық азиядағы ішкі-сыртқы саясатты көбірек бақылауға алатыны рас. Сондықтан тұтас орталық азияда және Қазақстанда алпауыт елдердің саяси құрығына ілікпейтін, саяси тактикасы берік һам күншілік жерді көре алатын саяси қырағылық лазым-дұр. Кеше соның сеңі басталды. Әгәрәки, тосын таңғалдырмасақ алпауыттың тұзағына түсер ме ек, кім кепіл?! Қош, Қазақстандағы билік жүйесінің сәлде болса өзгеруі өңірдегі гео-саяси жағдайға да ықпал етуі мүмкін. Олар: Қытай; Ресей; Орталық Азия және Ақш пен Батыс. Өтпелі кезеңнің уақытша президенті Қ.Тоқаев мырзаны білікті дипломат ретінде әлемдік және өңірлік гео-саяси қатынастарға тың игі істерімен армен қарай жақсарта түседі деп сенеміз. 
Қазақстандағы билік транзитінің сеңі ертең орталық азия елдеріне және көрші қытайға, Шанxай Ынтымақтастық Ұйымына, Шыңжаңның атқарушы билігіне бәріне сөзсіз ықпал жасайды. Тіпті, түбірлі ауыс-күйістер пайда болуы да бек мүмкін… Егер орталық азияда күрделі билік транзиті жүріп жатса көрші қытай да шекаралас аймақтардағы әкімші саяси ауыс-күйісті соған қарай жаңалап түлетіп отырады. Бұл бұрыннан бар саяси тәжірибе! Онда мынадай заңды сауал туындайды “Қазақстандағы саяси билік транзиті Қазақ-Қытай қатынастарына және Шыңжаң мәселесіне тіке ықпал жасай ма?” деген… Орталық азиядағы саяси ауыс-күйісті Ресеймен қалыспай жіті бақылайтын ел-Қытай екенін ескерсек, Қазақстандағы билік транзиті қытай қатынастарына сөзсіз ықпал жасай алады. Қытай жақ саяси мінберде өзіне бұрыннан таныс тұлға немесе кландық жүйенің билікке келуін қалайды. Ақш-Қытай қатынастарына байланысты және қытайдың теңіз аймақтағы елдермен болған кірбеңдігі қытайдың шығыстағы экономикалық өндіріс салмағын елдің батыс аймақтарына сырғытып жатыр. Яғни бұрын қытайдың сауда ноқтасы теңіз аймақтарында көбірек шоғырланса енді ол құблыс күнбатыс шекара аймақтарға аунап барады. Теңіздегі су жолы транзиті аса белсенді емес және пайдасынан зияны, қаупі көбірек. Қытайдың теңіз аймақтарындағы сауда мен өндіріс ошақтары һам тасымал желісі орта және күнбатыс шекара аймақтарға қарай жылжи түссе онда Қазақстанға және орталық азия елдеріне келетін қытай қаупі һам пайдасы ұлғая түседі. Қай тұсқа келгенде қауіпті, қай тұсқа келгенде ырғын пайда дегенде, Қытаймен тең құқылы принципті келсімшарттар жасалса пайда көбірек, ал принципсіз келсімшарттар жасалса қаупі көбірек. Онда дәл бүгінге дейінгі “қытай қаупі” елу есе артуы мүмкін. Бұл- Ресей ықпалының тең жартысы деген сөз! Бірақ, қытайға керегі тыныштық пен тұрақтылық. Шыңжаң факторы сол үшін бізге өте маңызды! Кезі келсе Шыңжаң факторына байланысты ұзақ стратегиялық жоспарлар жасауға да болады. Шыңжаң- қытайдың орталық азиямен гео-саяси байланысында ең маңызды аймақ. Орталық азиядағы саяси тұрақтылық қытайдың күре тамыры. Сол үшін орталық азиядағы өзіне саяси балама күштермен белгілі деңгейде санасады. Бұл Қазақстан үшін Шыңжаңдағы Қазақтар мәселесін шешудің таптырмас орайы. Алдағы кезеңде жаңа үкімет қытайға нақты ұсыныс талаптарды сауатты айтудан талмауы керек. Кешегі президенттің тосын мәлімдемесі қытай тарапын бір састырды, қытай жақ кідіріңкіреп қалды. Және жаңа тұлғалардың дипломатиялық маңызына көбірек назар аударып жатыр.

Eldes Orda

Related Articles

  • Самат Әбіш қалай “сүттен ақ, судан таза” болып шықты?

    Азаттық радиосы Саясаттанушы Досым Сәтпаев ҰҚК төрағасының бұрынғы бірінші орынбасары, экс-президент Нұрсұлтан Назарбаевтың немере інісі Самат Әбішке шыққан үкім “Қазақстандағы режим болашақты ойламайтынын көрсетті” дейді қазақстандық саясаттанушы Досым Сәтпаев. Сарапшының пайымдауынша, билеуші “элита” жеке істерімен және тасадағыкелісімдермен әуре болып жатқанда елде тағы бір жаңа әлеуметтік жарылысқа әкелуі мүмкін факторлар күшейіп келеді. СаясаттанушыРесей өзінің экономикалық мүдделері мен геосаяси жоспарларын кеңінен жүзеге асыру үшін Қазақстанның ішкі саясатына тікелей әсер етуге тырысып жатуы мүмкін деп те топшылайды. ПУТИН “ҚАУІПСІЗДІК КЕПІЛІ” МЕ? Азаттық: Сонымен ұзақ демалыс алдында осындай үлкен жаңалық жарияланды. Мейрам алдында, 19 наурызда қазақстандықтар мәжіліс депутатының постынан Самат Әбішке шыққан үкім жайлы білді. Мұның бәрінің байланысы бар ма әлде кездейсоқтық па? Досым Сәтпаев: Әңгімені бұл істің құпия

  • Христиан миссионерлерінің құмдағы іздері

    Орыны: Қашқар қ-сы; Жылы: 1933 ж; Аты-жөні: Қабыл Ахонд; Діні: христиан; Түсініктеме: Бұл жігіттің кейінгі есімі Қабыл Ахонд, христиан дінін қабылдаған алғашқы ұйғыр. Кейін діни сеніміне байланысты өлтірілген. Сурет еуропадағы миссионерлік музей архивінде сақтаулы. Аталған музейде жүздеген христиан ұйғыр өкілдерінің суреті сақталған. 1930 жылдары христиан ұйғырларына тұрғылықты мұсылмандар мен әкімшілік билік тарапынан қысым көрсетіле бастаған соң бір бөлімі миссионерлерге ілесіп еуропа елдеріне “һижраға” кетті. Алқисса Христиан әлемінің Қашқарияға баса мән беруі әсіресе Яқұп Бек мемлекеті кезеңінде жаңа мүмкіндіктерді қолға келтірді. 1860-70 жж. Қашқарияның Цин империясына байланысты көңіл күйін жақсы пайдаланған Христиан әлемі Үндістан мен Тибет арқылы Қашқарияға мәдени ықпалын жүргізе бастады. Олардың мақсаты бұл аймақты Ресей империясынан бұрын өз ықпалына

  • Айтпай кетті демеңіз… (Тибет архиві туралы)

    Алтайдан ауған ел туралы тарихи жазбаларда оқтын-оқтын айтылғаны болмаса исі қазақ жұртына Тибет туралы түсінік әлі күнге дейін беймәлім. Әсіресе Тибет жазба деректерінде күллі түркі баласының тарихы туралы тың деректердің көмулі жатқанын тіптен біле бермейміз. Тибет- тарихи деректің ең көп сақталған аймағы саналады. Мәдени, әдеби, рухани және тарихи түрлі деректердің ықылым заманнан бері жақсы сақталуымен сырт әлемді өзіне баурап кеген Тибет жұртына 19 ғасырдан бастап Батыс экспедициясы баса назар аударып кешенді зерттеулер жасады. Соның негізінде Тибеттегі кейбір салалық байырғы деректер Батысқа көшірілді. Есесіне Тибеттану ғылымы қалыптасты. Жағырафиялық орналасуы тым ұзақ болғандықтан Тибеттану ғылымы қазақ жұртына қажеттілік тудырмады. Тибеттанумен негізінде алпауыт күштер айналысты. Олар тибет жұртын игеруді басқа қырынан бағалады. Тибетте

  • Демографиялық сараптама

    1-ші сурет қазақтар; Демографиялық ахуал 1949-2020 жж. аралығын салыстырмалы көрсеткен. 1949 жылға дейін, атап айтқанда коммунистік қытай үкіметі орнағанға дейін Шынжаң өлкесінің солтүстік бөлігінде қазақтар, оңтүстік бөлігі Қашқарияда ұйғырлар басым санды ұстады. 1951-54 жылдары ұлттық межелеу кезінде орталық үкімет құрған комиссия сараптамасы бойынша ұлттық автономиялық территорияны анықтау мына екі бағытта жүргізілді. Олар: БІРІНШІ, ұлттық автономияны межелеу бойынша оның атауын тұрақтандыру. Осы бойынша үш атау ұсынылды: *ШЫғыс Түркістан автономиялық федерациялық респубиликасы; *Ұйғырстан автономиялық респубиликасы; *Шынжаң автономиялы респубиликасы. ЕКІНШІ, автономияның әкімшілік тұрпатын анықтау; Осы бойынша: *Федерециялық тұрпат; *Автономиялық облыс және окург тұрпат; *Аймақ және аудан дәрежелі автономиялық окург тұрпаты. Межелеу комиссиясы аталған екі бағытта сараптама нәтижесін қорытындылады. Комиссия қорытындысы бойынша Шынжаң өлкесінің

  • …ойы бөлек болғанымен ол да осы елдің тумасы, біздің отандасымыз.

    Әлеуметтік желіде осы отандасымызды қызу талқылап жатыр екен. Көбі сын айтып жатыр. Видео жазбаның толық нұсқасы жоқ, пікір-талас тудырған бөлігі ғана тарап жатыр екен. Соған байланысты өз ойымды айта кетпекшімін: Бірінші, отандасымыздың видеосы, фотосы әлеуметтік желіде желдей есіп тарап жатыр. Ол азаматтың (азаматшаның) жеке құпиясы саналатын фотосы, видео жазбасы кімнің рұқсатымен тарап жатыр екен? Өз басым осы постты жазу үшін ол азаматтың (азаматшаның) видеодағы бейнесін қара бояумен өшіріп тастауды жөн көрдім. Және рұқсатынсыз фото бейнесін жеке парақшама салғаным үшін одан кешірім сұраймын. Діни ұстанымы, ойы бөлек болғанымен ол да осы елдің тумасы, біздің отандасымыз. Екінші, отандасымыздың діни ұстанымына байланысты айтқан сөздері қоғамда қатты пікір тудырған екен. Тіпті оны “ұлт дұшпаны”

2 Comments

  1. Ğaliy Baysımaq

    Əlbette aynalamız tolğan alpaut memleketter. Bir birimizben sözsüz sanasarımız haq. Osu qalıptasqan sayasattı ərmen qaray calğastırúvd’ın paydalı tustarı da cetkilikti. Eger kenetten kürt burup cibersek arban’ın bir buruşu qıyrap qalúvı bek mümkin. Sonduqtan cəymenen cosparlı türde cılcıy berúv qəcet dep sanaymın. Birəq bizge Orta Azyalıq integrasiyanı birtindep küşeyte berúv kerek. Budan biz köp nərseni utarımız anıq sayasíy ekonomíy mədeníy ğılımíy cetistigimiz artpasa kemimeydi. Orta Aziya biz üşin qalın orman ıqtasın bolmaq. Əsirese Tayau şığıstan əldebir qəuip töne qalsa en birinci ontüstigimiz öte bekem bolúv kerek. Sonda ğana alansız ekonomíy tınıştığımız öz dengeyinde alğa cılcıp oturmaq.

  2. Ğaliy Baysımaq

    Bizge qıyını en əueli Orusut elimen aradağı sauda-sattıq araqatınas bolmaq. en kürdelisi bizd’in şiykizat öte köp bölügi sol Orusut territoriyasımen künbatısqa ötedi. Bul degen təueldilikd’in bir bölşegi tusu. Kelerşaqta sayasiy sətsiz qatınas ornay qalsa əlgi qubur colunda tavar tasımalı bas saudağa tüspesi’ne kim kepil. Sol üşin bir ınğay təueldilikden arılúv qəcet. Əzarbaycan Tiblis Türkiye arqılı tasımaldau cağına basa nazar bölúv kerek. Künbatıs Europağa. Osulayşa ərtaraptandırúv iske asıp öz cemisin beretin boladı.

POST YOUR COMMENTS TO Ğaliy Baysımaq (Cancel)

Электорнды поштаңыз сыртқа жарияланбайды. Белгі қойылған өрісті толтыру міндетті *

Аты-жөні *

Email *

Сайты

Kerey.kz/Керей.кз

Біз туралы:

Тел: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz тің бұрынғы нұсқасын http://old.kerey.kz тен оқи аласыздар!

KEREY.KZ

Сайт материалдарын пайдаланғанда дереккөзге сілтеме көрсету міндетті. Авторлар пікірі мен редакция көзқарасы сәйкес келе бермеуі мүмкін. Жарнама мен хабарландырулардың мазмұнына жарнама беруші жауапты.

Сайт санағы: