Асқар ЖҰМАДІЛДАЕВ, академик: Бұл теңдеудің шешуін өзім білмеймін…

| Feb 13, 2016

Күні кеше интернет бетін Асқар Жұмаділдаев жасырған теңдеу жауып кетті. Анық мән-жайды білмекке Асқар ағаға хабарласқанымызда:

«Теңдеуден сәл қате кетіпті. Дұрысы: х!+1=у². «у2» деп қойыпты. Есептің үш жауабы белгілі. Енді төртінші шешімін табу керек. Егер тапса, 1000 доллар алады» деді академик. Мұнымен шектеліп қалмай, көкейдегі сұрақтарымызға жауап алдық…

Ұлан: Мұның шешімін табатындай біздің жастардың білім деңгейі қаншалықты?

А.Жұмаділдаев: Адам ғылымды ұстанатын болса, нағыз ғылымға кіргені дұрыс. Бұл – ғылыми есеп. Мұның төртіншісін мен білмеймін. Білсем неге сұраймын?! Мұны берген себебім, әсіресе, жастарға берген себебім, жастар дұрыс есепке мән беріп, әрі қарай зерттеуі керек. Кітапты ашып, интертетті қарап, мұғалімінен сұрап, ізденіс қылуы керек. Сонда жастардың ойына жаңа идея келуі мүмкін. Ондай есептерді біз сияқты шалдар шығара алмайды. Оны тек жастар шығара алуы мүмкін. Өйткені, олардың миы қатып қалмаған, қалыптаспаған. Ондай мидың көмегімен дәл шығаруы мүмкін. Мұның шешімін табамын деп дұрыс бағытқа ұмтылса, ғылымға ұмтылса – менің мақсатымның орындалғаны. Ал егер мұның шешімін шынымен шешіп кетер болса, онда ол менің 60 жылдығыма ең керемет сый болады.

Ұлан: Енді өзіңіз жастарды қадағалап жүрсіз бе? Олардың ішінде таңдандыратыны бар ма?

А.Жұмаділдаев: Бар. Көп. Мысалы, кешегі «Forbes» журналын алып қарасаңыз, сонда Жандос Мақышев деген бала жүр. Америкада миллионер болыпты. Менің оқушыларымның біреуі сол. Медаль алған ең бірінші оқушым. Қазір Америкада компьтерлік фирмада жұмыс істейді. Онда жаңа идеяларымен табыс тауып отыр. Бұл – бір ғана мысал. Екінші мысал – Кэмбриджда 2000 доллар сыйақы ұтып алған бір жігіт бар. Сол ақшасын ракпен ауыратындардың қайырымдылық қорына аударды және. Атын ұмыттым, Азат па еді?! Өте елгезек жігіт еді. Әділет Оңдасынов деген жігіт бар еді. Өкінішке орай, қайтыс болып кетті. Өте мықты физик еді. Өкініштісі, қазақ оны білмейді. Лондонда үлкен сыйлық алған. Мәскеуде оқыған. АҚШ Президентінің сыйлығын алған. Ондай сыйлықты алған қазақты қазақ біле ме? Бізде мұндай балалар көп. Бірақ, оларға дұрыс есеп берілмейді. Орынсыз есеп қойылады. Мысалы, бес таңбалы санды бес таңбалы санға көбейт дейді. Бұл – нағыз ақымақ есеп. Өткені, мұның артында ғылым жоқ. Өйткені, оны компьтермен есептеу оңай. Оның ешқандай идеясы жоқ. Белгілі нәрсені шығара берудің не керегі бар?! Ғылымға белгісіз, жоқ нәрсені шығарған дұрыс.

Ұлан: Математика ғылымдарының тізімі жаңа есімдермен толығады деп ойлайсыз ба?

А.Жұмаділдаев: Оның не керегі бар? Ешқандай да керегі жоқ. Жақсы балалар бар. Ол математиканы толықтыра ма, жоқ, физиканы ма – маған бәрібір. Ғылым деген бірдей. Ондай сұрақты қоюдың керегі жоқ. Жақсы есеп бар, жақсы проблема, жақсы бағыт, жақсы мақсат бар. Оны мен білемін, мамандар біледі. Сол жолда жүрген бала – дұрыс бала. Ал бейберекет далақтай бергендер – уақытты бос өткізгендер. Халықты ақымақ қылғандар.

Ұлан: Қазір сіз шетелге шығып, жиі лекция оқып жүрсіз бе?

А.Жұмаділдаев: Жоқ. Оған уақытым жоқ. Он жылдай шықтым, шетелдің бірталай жерін көрдім, сол маған жетеді. Қазіргі мақсат – үйде, бала-шағамның қасында болу, сабағымды беріп, студенттерімнің қасында жүру. Өзімізде де мықты студенттер толып жатыр. Соларды көре білу керек. Себебі, халықтың алдында жүргендер – әртістер. Ал ғылымды ешкім түсінгісі келмейді, қорқады.

Жазып алған Асылан БІРЖАНҰЛЫ,

«Ұлан»-ақпарат

Қазақ мектебінде оқитын 7 жасар бала орыс тілі сабағында неге орысша сайрап тұруы керек?

kerey.kz

Магнумды өзім мүлде ұнатпайды екенмін. Үнемі барсам, есі дұрыс көкөніс таппайтынмын. Ескірген, шіріген. Азық-түлікті тек базардан аламын. Бірақ магнумге байкотты тоқтатпау керек! Сонымен бірге, орыстілді кино, фильмдерге де байкот жариялау керек. Бірақ, одан күштісі, балаларыңды тек қазақша оқытып, қазақша тәрбиелеу керек. Бірақ, балаңды қазақша тәрбиелейін десең, тағы бір кедергі шығып жатыр. Ғалымдардың айтуынша, баланы 13 жасқа дейін қазақ тілінде оқытып, ұлттық құндылықтарды бойына, ойына сіңіру керек. Енді солай істеп жатсақ, 7-8 жасар қап-қазақша өсіп келе жатқан балаңды мектепте орыс тілін үйретіп миын ашытуға тура келіп отыр. Яғни, 2-сыныптан бастап орыс тілі мектеп бағдарламасында тұр. Бжб, тжб-сында орыс тілі мұғалімдері баланың орысша мазмұндамасын (говорение) тексереді. Талап етеді. Сонда, біз байғұс қазақ,
Қазақ жастары бүгінде жаппай орыстану процесін бастан кешуде.

kerey.kz

Қазақ жастары бүгінде жаппай орыстану процесін бастан кешуде. Бала-бақшадан бастап, мектеп, жоғары оқу орны, еңбек мекемелерінің барлығы негізінен орыс тіліне көшуде. Өз еркімен емес, әділетсіз биліктің ұзақ жылғы солақай саясатының арқасында. Көшеде, кеңседе, дүкенде, көлікте, қоғамдық орында қазаққа қазақ орысша сөйлемесең немесе ұлтты сақтау керек деген жауапкершілік жүгін ұстанып, сенімен орысша сөйлесіп тұрған қазаққа қазақша сөйле деп ескерту жасасаң болды, бітті, бәле-жалаға қаласың. Заң да, оны орындаушы полиция, прокуратура, сот та орысқұлды қолдайды, ұлтқа жаны ашыған қазақты мүлде қорғамайды. Бұл қандай әділеттілік?! Мемлекеттік тілді, мемлекеттік қауіпсіздікті жекелеген адам емес, осыған жауапты мемлекеттік құрылымдар қорғауы керек қой. Жеке адам емес, ең алдымен билік қорғауы керек. Қазақ жеке тәуелсіз мемлекет болып тұрса
Енді қазақ тілін елемейтін мекеме байкоттың нысанасына ілігіп, шығынға бата беретін болады

kerey.kz

Кейде қоғамды бір ғана оқиға қозғалысқа түсіріп, іште қатқан шеменді жарып жібереді. Бұл жолы дәл сондай ахуал орын алды. Magnum дүкендер желісінде орыс тілді бір азамат қазақ тілін білмейтін курьерге шағым түсіріп, артынан дүкен әкімшілігі әлгі курьерді жұмыстан шығарып, мәселені жылы жауып қоя салмақ болғанда, жұртшылық оқыстан оянып кетті. Бұл тек бір азаматтың реніші немесе дүкеннің ішкі тәртібі емес. Бұл – тілдік теңсіздікке қарсы ұлттың рефлексі. Қазақтың өзі, өз жерінде, өз тілінде сөйлей алмайтын күнге жеттік пе деген сұрақ сананы сыздатып тұр. Өз елінде тұрып, өз тілінде сөйлемейтін азаматты қоғамнан аластатылуы ақылға симайтын дүние. Ал Magnum дүкендері желісі отты күлмен көміп қойғандай болды. Қазақ тілі – елдің өзегі. Оған жасалған
Этникалық қазақтарға 65 «Ата жолы» картасы берілді

kerey.kz

Этникалық қазақтарға – басқа елдердің азаматтарына Қазақстанда 10 жыл өмір сүруге және жұмыс істеуге құқық беретін 65 «Ата жолы» картасы берілді. Елімізде өз ісін дамытуға дайын бизнес-иммигранттар 27 карта алды, ал сұранысқа ие мамандар осындай 38 картаның иегері атанды. «Қазақтар қай жерде өмір сүрсе де, олардың жалғыз Отаны – Қазақстан. Сондықтан біз үшін шетелде тұратын отандастарымызды қолдау әрқашан маңызды», – деді Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев. «Ата жолы» картасын алушылар ішінде инженер-физик, инженер-математик, химиялық технологтар, жақ-бет хирургиясының дәрігерлері, педиатрлар және т.б. мамандар бар, олар Ресей, Германия, Моңғолия, Қытай, Ұлыбритания, АҚШ, Израиль, Франция, Нидерланды, Финляндия, Қырғызстан және Өзбекстан секілді шет елдерден келді. «Ата жолы» картасының иегерлері елге кірген кезде 10 жыл
Жер сілкінді, ал санамыз сілкіне ме?

kerey.kz

Бірінші, Алматы жер сілкініс белдеуі аймағына жатады, ол ғылымда әлдеқашан дәлелденген, оған құмалақ ашып жаңалық айтудың керегі жоқ. Орталық Азияның қауіпті сілкініс белдеуінің бір жолағы Қазақстанның біраз аймағын қамтып жатыр. Жер кеше сілкінген, бүгін сілкінді, түптің түбінде ертең де сілкінеді және сілкіне береді. Жер- күнәнің көптігі үшін сілкінді деп аңыраған жұртқа құрғақ ақыл айтатын қаймана уағыз қай қоғамда болсын табылады, жер- атеист пен тәңіршілге “Аллаһты еске салды” дейтін міскін ой, асығыс тұспал қай жамағатта болсын табылады, бірақ табылмай тұрғаны ҒЫЛЫМ, мән берілмей тұрғаны да осы. Екінші, жерді кім сілкісе де мейлі, маңыздысы ол емес, онсыз да сілкініс белдеуінде тұрып жатырмыз, “ұйқыдағы” сілкініс пен жанар тау бізде онсыз да баршылық. Мәселе