Жүгіртпелер
 |  |  | 

Қазақ хандығына 550 жыл Қазақ шежіресі

Қайы Қаңлылардың Анадолы жеріне баруы туралы

<span>kerey.kz</span>kerey.kz
 |  Apr 17, 2016

СҰЛТАННЫҢ СҰРАҒЫНА ЖАУАП
немесе Қайы Қаңлылардың Анадолы жеріне баруы туралыEr Tugril

Сұлтан Сүлеевтің “Ертұғрыл” фильмінде айтылатын Қайы руы туралы сұрағына жауап бере кеткенді жөн көрдім. Ондағы рудың аты “қайлы” емес – “Қайы”. Қайы – Қаңлы тайпасының бір бөлігі (Шәкәрім Құдайбердіұлы). Қайы қаңлылар 1280 жылдары бүгінгі қазақ топырағынан ауып, қазіргі Түркменстан арқылы жылжып, Фрат (Ефрат) өзенінен өткен. Өзеннен өту кезінде Қайы Қаңлылардың көсемі Сүлеймен суға кетіп, Дундар деген баласы мұны жаман ырымға жорып, 50 мың түтінді ертіп кері қайтып кеткен. Ал Ертұғрыл Хайым анасының қолдауымен 440 түтін қаңлыларды бастап жорық жолын жалғастырған. Мақсат – қаңлылардың алдыңғы легі селжүктер барып орныққан Анадолы жеріне жету болған.

Анадолыға жеткенде қатты шайқастың үстінен түседі. “Не істесек болады? Кімге көмектесеміз?” деген сұрақ туғанда Хайым ана “Қай жақ жеңіліп жатса – соған көмектесіңдер!”,-дейді. Ертұғрылдың қолы жеңіп бара жатқан қолдың ту сыртынан тиісіп быт-шытын шығарады. Сөйтсе – қан майданға түсіп жатқан селжүктер мен монғол әскері екен. Қайы қаңлылардың арқасында селжүктер жеңіп, оған қатты риза болған патшасы Алаеддин Кейқуат Қайы қаңлыларға Доманиш деген жерді – жайлау, Сөгүт деген жерді – қыстау етіп беріпті.

Қаңлылар ұзақ жорықтан тоқтаған жерінде қаңлы палауын жасап “Жорық мерекесін” (түрікше Иорук байрамы) той өткізіпті. Сол мереке жыл сайын қыркүйек айының екінші жексенбісінде Түркияның Сөгүт қаласында әлі күнге өткізіледі. (2012 жылы арнайы шақырумен барып сондай бір мерекесіне қатысқаным бар).
Ертұғрыл халқын орналастырып, аймағына қосымша жер қосып билігін кеңейтеді. Гректермен кезекті соғыста селжүктер талқандалып Ертұғрыл бөлек падишахқа айналады. Ол дүниеден өткен соң 1299 жылы билікке оның ұлы Оспан (Осман) келеді. Осман падишах үш құрлыққа, әлемнің 57 мемлекетіне жеті ғасырдай билігі жүрген әйгілі Османлы империясының негізін қалайды. Қайы қаңлылардың қысқаша тарихы осындай!
P.S.Толығырақ деректерді менің жеке парақшамнан өткен жылы жарияланған посттардың бірінен табуға болады.

Марат Токашбаевтың facebook парақшасынан алынды.

Related Articles

  • САРБАС РУЫ ЖӘНЕ САРТОҚАЙ БАТЫР

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Тарихты түгендеу, өткеннің шежіресін кейінге жалғау – атадан балаға жалғасқан ежелгі дәстүр. Шежіре, ұлт-ру, тайпа тарихы – атаны білу, арғы тарихты білу болып қалмастан ұлттың ұлт болып қалыптасуы жолындағы бастан кешкен сан қилы оқиғалары мен ауыр тағдырынан да мол дерек береді. Шежіре – тұтас халық тарихының іргетасы ғана емес, ұлт пен ұлыс танудың әліппесі  саналады. «Қазақ халқы 200-ден аса рудан құралса да әр рудың өз шежіресі болған. Шежірешілер жүз, тайпа, ру, ата тарихын терең талдай білген»(1). Патшалық ресейдің дәурені аяқталар тұста қазақтың мемлекеттігін қалпына келтіруді мақсат тұтқан Алаш көсемі Әлихан Бөкейхан (1866-1937) алғашқы болып қазақ тарихының қажеттілігін алға тартып, башқұрттың әйгілі ғалымы Уәлиди Тоғанмен кездесіпті. Уәлиди Тоған өзінің естелігінде: «Мен бірнеше

  • Герб ауыстыру мәселесі немесе «терістеу синдромы» қалай пайда болды?!

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Еліміздің гербін ауыстыру туралы Президенттің ұсынысы (о баста ұсыныс суретші-дизайнер мамандардан шыққан сияқты) тұтас қоғамда болмағанмен, әлеуметтік желілерде әжептәуір қарсылық тудырды. Бірақ, байыптап қарасақ, бұл қарсылықтың қазіргі гербтің қазақ үшін ерекше қастерлі немесе эстетикалық тұрғыдан мінсіз болуына еш қатысы жоқтығын аңғарасыз. Соңғы уақыттары, ауыр індетпен қатар келген қаңтар трагедиясынан бастап, халық айтарлықтай күйзеліске ұшырады. Қазақстанның еркінен тыс, соғысқа, басқа да себептерге байланысты болып жатқан экономикалық қиындық салдарынан халықтың әл-ауқаты төмендеді. Осының бәрі қазір қоғамда байқалып қалған «терістеу синдромына» түрткі болды. «Терістеу синдромы» – дұрысты да бұрысқа шығаратын, қандай бастамаға болсын қарсы реакция шақыратын құбылыс. Әлеуметтік психологияны зерттеушілердің пайымдауынша, осы құбылысты барынша күшейтіп тұрған фактор – әлеуметтік желілер. Яғни, алдағы уақытта

  • Айтпай кетті демеңіз… (Тибет архиві туралы)

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Алтайдан ауған ел туралы тарихи жазбаларда оқтын-оқтын айтылғаны болмаса исі қазақ жұртына Тибет туралы түсінік әлі күнге дейін беймәлім. Әсіресе Тибет жазба деректерінде күллі түркі баласының тарихы туралы тың деректердің көмулі жатқанын тіптен біле бермейміз. Тибет- тарихи деректің ең көп сақталған аймағы саналады. Мәдени, әдеби, рухани және тарихи түрлі деректердің ықылым заманнан бері жақсы сақталуымен сырт әлемді өзіне баурап кеген Тибет жұртына 19 ғасырдан бастап Батыс экспедициясы баса назар аударып кешенді зерттеулер жасады. Соның негізінде Тибеттегі кейбір салалық байырғы деректер Батысқа көшірілді. Есесіне Тибеттану ғылымы қалыптасты. Жағырафиялық орналасуы тым ұзақ болғандықтан Тибеттану ғылымы қазақ жұртына қажеттілік тудырмады. Тибеттанумен негізінде алпауыт күштер айналысты. Олар тибет жұртын игеруді басқа қырынан бағалады. Тибетте

  • Демографиялық сараптама

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    1-ші сурет қазақтар; Демографиялық ахуал 1949-2020 жж. аралығын салыстырмалы көрсеткен. 1949 жылға дейін, атап айтқанда коммунистік қытай үкіметі орнағанға дейін Шынжаң өлкесінің солтүстік бөлігінде қазақтар, оңтүстік бөлігі Қашқарияда ұйғырлар басым санды ұстады. 1951-54 жылдары ұлттық межелеу кезінде орталық үкімет құрған комиссия сараптамасы бойынша ұлттық автономиялық территорияны анықтау мына екі бағытта жүргізілді. Олар: БІРІНШІ, ұлттық автономияны межелеу бойынша оның атауын тұрақтандыру. Осы бойынша үш атау ұсынылды: *ШЫғыс Түркістан автономиялық федерациялық респубиликасы; *Ұйғырстан автономиялық респубиликасы; *Шынжаң автономиялы респубиликасы. ЕКІНШІ, автономияның әкімшілік тұрпатын анықтау; Осы бойынша: *Федерециялық тұрпат; *Автономиялық облыс және окург тұрпат; *Аймақ және аудан дәрежелі автономиялық окург тұрпаты. Межелеу комиссиясы аталған екі бағытта сараптама нәтижесін қорытындылады. Комиссия қорытындысы бойынша Шынжаң өлкесінің

  • Нұралы батырдың кесенесі  жөнінде

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Кейінгі кезде Нұралы батырдың кесенесі жөнінде әртүрлі әңгімелер шығып жүрген көрінеді. Оның бірі Моңғолиядан келген бір туысқанымыз басқа бір белгілі жерлесіміздің Нұралы батырдың зираты деп кигіз үй сияқты саман кірпіштен қаланған  әдемі зираттың жанына барып құран оқығанына куә болғанын келтіріпті. Ол жігіттің  көргені де, айтып отырғаны да шыңдық. Өйткені 1982 жылға дейін елдің көпшілігі, оның ішінде  мен де солай  ойладым. Әңгіме түсінікті болу үшін мен сол кездегі оқиғадан бастап баяндайын. Мен 1961 жылы Семейдің  мал дәрігерлік институтын бітіріп келдім. Мені  сол кездегі  С.М. Киров атындағы  колхозға мал дәрігері етіп жіберді. 1962 жылы бұл колхоз «Горный» совхозына айналды. Біз бала кезімізден: «Нұралы атамыздың зираты С.М Киров атындағы колхоздың жерінде орналасқан,   Бабамыз батыр болған кісі, ал оның жанындағы қабырдың  ұзындығы жеті кез, біздің  бабамыздан  да  асқан

Пікір қалдыру

Электорнды поштаңыз сыртқа жарияланбайды. Белгі қойылған өрісті толтыру міндетті *

Аты-жөні *

Email *

Сайты

Kerey.kz/Керей.кз

Біз туралы:

Тел: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz тің бұрынғы нұсқасын http://old.kerey.kz тен оқи аласыздар!

KEREY.KZ

Сайт материалдарын пайдаланғанда дереккөзге сілтеме көрсету міндетті. Авторлар пікірі мен редакция көзқарасы сәйкес келе бермеуі мүмкін. Жарнама мен хабарландырулардың мазмұнына жарнама беруші жауапты.

Сайт санағы: