САРАЙШЫҚТЫ САҚТАЙЫҚ!

Мәдениет Қазақ хандығына 550 жыл Қазақ шежіресі

| Oct 18, 2016

Атырауда талай рет болсам да осыдан төрт-бес күн бұрын Сарайшыққа алғаш рет жолым түсті. Қазақ елінің тұңғыш астанасы болған қасиетті шаһар туралы талай деректерден хабарымыз бар. Әсіресе Иманғали Тасмағамбетов Атырау әкімі болып тұрған кезде Сарайшық аты жиі аталатын. Сол азаматтың бастамасымен салынған «Сарайшық» мемориалды кешен-мұражайында болдық. Мұражай директоры Молдекеңнің (Молдаш Сарсенғалиұлы Бердімұратовтың) әсерлі әңгімесін тыңдадық.

Бірақ Молдекеңнің әңгімесі көңілімізге қаншалықты қуаныш сыйласа, өкінішке қарай сол көне Сарайшықтың орны соншалықты қапалық жағдайға түсірді. Көне құрылыс іздері төмпешікке айналған. Жер бетінің бәрі шашылған адам сүйектері. Аяқ басуға аруақтардан қорқасың. 1995 жылдан 2009 жылға дейін Сарайшық аумағында Қазақстанға белгілі археолог, Әлкей Марғұлан атындағы археология институтының директоры Зейнолла Самашевтің қазған орындарын түгелдей топырақ басып, шөп өсіп кеткен. Ең болмаса шетелдердегідей қызыққан туристер келіп көріп айналып шығып кететіндей жалғызаяқ тақтай соқпақ та жасалмаған. Тек әйтеуір қалашық орны темір тормен қоршалыпты. Сарайшық жүректі ауыртты.

Жайық жылдан жылға жағалауды орып, көне қала орнын шайып жатыр. Әйтеуір енді анық білетінім – өткен тарихымыздың көзіндей бұл қымбат қалашықты мәңгілікке жоғалтып алмауымыз қажет. Осы өңірде қаншама тарихшы, қаншама өлкетанушы бар. Ел бар, жұрт бар. Облыстық әкімшілік бар, Үкімет бар. Бәріміз отырып, көз алдымызда Сарайшықтың мүлде жойылуына қалайша жол бермекпіз?

Консервация деген болушы еді ғой. Менің ойымша ең керегі жарды шайып кете бермеу үшін өзен жағалауын бекітетін, свая қағатын амалдар істеу керек сияқты. Араб саяхатшысы Ибн Батута заманындағыдай ұқсатып жаңа қалашық салу жоспары кейін де жүзеге аса жатар. Қазір көне Сарайшық қаласының іздерін құтқару қажет! Таяу күндерде зиялы қауым атынан Үкімет атына хат жолдағым келеді. Оның үстіне Имекең де вице-премьер дегендей. Ғажайып құндылықтарымызды сақтап қалатындай тағы басқа қандай амалдар бар? Кім қандай ұсыныс айта алады? Әйтеуір бейғам, немкетті болмайықшы, ағайын?!

Марат Токашбаевтың facebook парақшасынан алынды

Сталин ажал аузына тастаған қазақтың атты әскері

kerey.kz

Осы уақытқа дейін құпия сақталып келген 106-қазақ атты әскер дивизиясының деректері енді белгілі бола бастады. 1942 жылы дивизия Ақмолада жасақталыпты. Әскери шала дайындықпен жасақталған дивизия 1942 жылдың мамырында, Харьков түбіндегі қоршауды бұзып шығуға бұйрық берер алдында, 4091 сарбазға 71мылтық, яғни 7 адамға бір мылтық және бәріне 3100 жарылғыш оқ –дәрі бәріліпті. Қазақ боздақтарын қарусыз жалаң қылышпен өлімге жұмсауы – «Гитлермен салыстырғанда Сталин солдаттарды өлімге 8 есе көп жұмсадының» айғағы (Михаил Гареев, Әскери академиядан.2005 жыл). “Төртінші билік» газетінің 2016 – жылғы мамырдың 28-жұлдызындағы санында шетелдік архивтерден алынған видеосюжеттегі 106-атты әскер дивизиясы жөніндегі неміс офицерінің айтқаны: «Не деген қырғыз (қазақ) деген жан кешті батыр халық, атқа мініп, ажалға қаймықпай жалаң қылышпен танктерге
ШОҚАН УӘЛИХАНҰЛЫ ДЕГЕН ЕКЕН..

kerey.kz

Ел аузында қазақ оқымыстылары айтты деген сөздер аз емес. Белгілі ғалым, этнограф А. Сейдімбек құрастырған тарихи тұлға, асқан оқымысты Шоқан бабамыздың тапқыр сөздерін назарларыңызға ұсынамыз. * * * Омбыға оқуға жүрер алдында бала Шоқан әкесінің ел іші мәселесін шешудегі кейбір өктем, ожар қылықтарына көңілі толмай, «оқуға бармаймын» деп қиғылық салса керек. Тіптен көнбей бара жатқан баласын қатал Шыңғыс жәрдемші жігіттеріне байлатып алмаққа ыңғайланып: «Шықпаса көтеріп әкеліңдер, арбаға таңып аламыз!» − дейді. Сонда дәрмені таусылған Шоқан әкесіне: «Байлатпа! Абылай тұқымынан байланғандар мен айдалғандар жетерлік болған!» − деп тіл қатады. Бала да болса ақиқат сөзді айтып тұрған баласынан тосылған әке дереу Шоқанды босаттырып жібереді. * * * Петербургте Сыртқы Істер министрлігінің бір
Тіл жөнінде талай жазылды ғой…

kerey.kz

Бірақ бұрыннан айтылатын екі принцип сол баяғы өзгермейді. Себебі оны уақыт және өзге елдердің тәжірибесі дәлелдеді: 1. Заң, жарлық, ереже, шешімдермен тілге сұраныс туғызу. Онсыз тіл ешкімге керек емес. Тіл ақша табуға, білім алуға, өзгемен байланысқа түсуге қажет болғанда ғана сұранысқа ие болады, сонда ғана адамдар мәжбүрлі түрде үйренеді. Шетелде оқығың келе ме, IELTS, TOEFL тапсыр. Ол үшін ағылшын оқы. Халықаралық компанияда істеп, көп жалақы алғың келе ме, алдыңғы сөйлемде жазылған шарттарды орында. Сұраныс туғызу механизмі осылай жұмыс істейді. 2. Тіл иесі саналатын ұлт өкілдерінің принципшілдік танытуы. Яғни, тілің кең тарасын десең, оны кең қолдан. Үйде, түзде, басқа жақта. Англияда түріктің кафесіне кірсең, өзара түрікше сөйлесетін. Астанада үй жөндейміз деп
БҰЛАНТЫ-АҢЫРАҚАЙ ШАЙҚАСТАРЫ: ЖАЛҒАНЫ МЕН ШЫНДЫҒЫ

kerey.kz

СӨЗ БАСЫ «Совет өкіметі тұсында қазақ тарихы бұрмаланып, теріс түсінік берілді» деген сөз жиі айтылады қазір. Басылым беттерінде болсын, тарихшылардың бас қосқан жиындарында болсын. Жалғаны жоқ, анық еді. Куәміз, 70-жылдардағы қазақ тарихы оқулығының қалыңдығы пышақтың қырындай ғана-тын. Оның өзі мардымды оқытылмады. Бұл шежіреміздің отар кездегі күйі еді… Ал қазіргі тарихымыз бұрынғыдан да бетер сорақы жағдайға түсті. Білім мен ғылымға көңіл бөлудің орнына бүгінгі қазақ ру-тайпа ұймасынан шыға алмай жүр. Осы күні әркім өз аталасының немесе бабасының би болғанын, жырау не батыр болғанын ойдан шығарған жалған деректерімен үздіксіз насихаттап, кейін оған сан миллиондаған қаржы шашып, кітап шығару, ас беріп, кесене, ескерткіш орнату сықылды т.б. берекесіз істің соңына түскен. Өкінішке қарай, жағымсыз
Karin Erlan мырза, қазақ тілі жойылып кетеді деп отырған ешкім жоқ.

kerey.kz

Karin Erlan мырза, қазақ тілі жойылып кетеді деп отырған ешкім жоқ. Сөйлеушілер саны 15 млнға жететін тіл алдағы кемі 1-2 ғасырда жойылмайтыны анық. Қоғамның талабы – қазақ тілі толыққанды мемлекеттік тіл функциясын атқара бастауы. Және ол бастаманың көш басында президенттің өзі мен мемлекеттік аппарат тұрғанын талап етеміз. Қазіргі ситуацияны қалкй бағалауға болады? Қазір қазақ тілі яғни мемлекеттік тіл шын мәнінде қосымша тіл, жанама тіл, аударма тілі ғана болып тұр. Оны неден байқаймыз? Ерлан мырза, қол астыңыздағы аппараттың құжат айналымына назар салып көріңіз. Тіпті күзетшілер мен тазалықшы санитарларға тарататын құжаттың өзі тек орысша жасалады. Оған толық сенімдімін. Бухгалтерияңызға назар салыңыз, барлық құжат тек орысша жүреді. Мемлекеттің кез келген бастамасына назар салыңыз,