|  |  |  |  |  | 

Зуқа батыр 150 жыл Сұхбаттар Тарих Қазақ хандығына 550 жыл Қазақ шежіресі

«Гималайдағы көште сегіз ай кебежеде отырдық»

Мюнхенде тұратын этникалық қазақ Талғат Қосжігіттің жұбайы Саадат Қосжігітпен түскен суреті. Алматы, 5 қазан 2016 жыл.

Мюнхенде тұратын этникалық қазақ Талғат Қосжігіттің жұбайы Саадат Қосжігітпен түскен суреті. Алматы, 5 қазан 2016 жыл.

Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін Қытайдан Еуропаға көшіп барған қазақ диаспорасының өкілі Талғат Қосжігіт Азаттыққа берген сұхбатында жолдағы көш қиындығы жайында айтып берді.

Талғат Қосжігіт 1942 жылы Қытайдың Шыңхай аймағында дүниеге келген. Әкесі Сұлтаншәріп Зуқаұлы – 1950 жылы Үндістан арқылы Түркияға қоныс аударған қазақ көшін бастап барушылардың бірі. Алтайдан ауа көшкен кездегі көз алдында қалған көріністер жайлы ол Азттыққа берген сұхбатында әңгімелеп берді.

Азаттық: - Сіздің балалық шағыңыз бірыңғай «көштен» тұрады екен. Әңгімені көштің басынан бастасақ?

Талғат Қосжігіт: - Әкелеріміздің ата-қонысы Алтайдың Баркөл аймағы еді. 1938 жылы Шың Сы Сайдың зорлығы мен зомбылығынан қашып Шыңхайға қоныс аударды. Сол жақта мен 1942 жылы дүниеге келдім. 1947 жылы әкелеріміз Баркөлге қайта көшіп келді. 1949 жылдың күзінде коммунистер билік басына келді. Сосын менің әкем өзінің барлық туған-туыстарын бастап Тибетті көктей өтіп, Гималай таулары арқылы 1951 жылдың күзінде Үндістанның Кашмир уәлаятына жеттік. Сол жерде бізбен барған қазақтардың алды – екі жыл, арты үш жыл тұрды. Біз өзіміз 1954 жылдың көктемінде Түркияға қоныс аудардық.

Азаттық: - Бала Талғаттың көз алдында осы көштен қандай суреттер қалды?

Гималай таулары. (Көрнекі сурет)

Гималай таулары. (Көрнекі сурет)

Талғат Қосжігіт: - Гималай тауларын басып өткен кезде күн өте суық болды. Қарлы боран, көк мұз, әртүрлі жағдайда көз жұмған адамдар. Көк мұздың үстінде жер қаза алмай, ересектер қайтқан адамдардың мүрдесін шала-шарпы жасырып кетуге мәжбүр болды. Бізді кебежеге отырғызып, түйенің қомына артып қоятын. Сегіз ай бойы сол кебежеде отырдық. Үстімізден қалың көрпелермен жауып тастайтын. Таңертеңнен кешке дейін тоқтамай жүрген жүріске шыдай алмайсың. Әлі есімде, өңшең бала атаулы «қашан тоқтаймыз, қашан қонамыз?» деп шулап жылай беретін едік.

Азаттық: - Жат ел, жат жердегі тағдырларыңыз қалай жалғасты?

Үндістанға алғаш барғанымызда жергілікті үкімет бізді жақсы қабылдады… Содан кейін Түркияға қоныс аудардық. Түркия мемлекеті бізге жер берді, үй берді. Оқып, өсіп, қызмет істеп қалыптастық.

Талғат Қосжігіт: - Үндістанға алғаш барғанымызда жергілікті үкімет бізді жақсы қабылдады. Сол жерде АҚШ-тың көмегімен құрылған ағылшынша білім беретін мектеп бар екен. Соған менімен бірге төрт-бес баланы қабылдады. Сонда бір жылдан астам уақыт оқыдым. Содан кейін Түркияға қоныс аудардық. Түркия мемлекеті бізге жер берді, үй берді. Оқып, өсіп, қызмет істеп қалыптастық.

Азаттық: - Сіз биыл 150 жылдығы тойланып жатқан Зуқа батырдың немересі боласыз. Осынша бейнетпен Еуропаға жетіпсіздер. Аяқтан тұрып кету қалай болды және отбасыңыз жайлы айта кетсеңіз.

Талғат Қосжігіт: - Түркияға аман жеткен қазақ жастары сонда үйленіп, тұрмысын оңдап, бас құрап жатты. Әйелімнің аты – Саадат Қосжігіт. Оның үлкен атасы әйгілі Зайып тәйжі деген кісі 1936 жылы Елісханмен бірге елді бастап Алтайдан Гансу аймағына көшіп барған. 1940 жылы Гансудан түп қопарыла көшіп, 1941 жылы Үндістанға жеткен. Қайын атам Ғұсман қажы -Үндістаннан Пәкістанға қоныс аударған қазақ ауылдарының көшбасшысы болған адам. 1953 жылы Пәкістаннан Түркияға жетіп, сол жерде тұрақтады. Қазір жұбайыммен екеуміз екі ұл, екі қыз тәрбиелеп отырмыз. Екі қызым Түркияда, ал ұлдарым өзіммен бірге Германияда, Мюнхен қаласында тұрады.

Азаттық: - Мюнхенге қалай барып қалдыңыз?

Мюнхен.

Мюнхен.

Талғат Қосжігіт: - 1967 жылдан 1995 жылға дейін Азаттық радиосының қазақ бөлімінде қызмет істедім. Түркияда жүріп сол кезде Мюнхенде орналасқан Азаттық радиосына жұмысқа бардым.

Азаттық: - Иә, сіз Совет уақытында эфирге «Талғат Көкбұлақ» деген есіммен шығып тұрған едіңіз ғой?

Талғат Қосжігіт: - Қай газет екені қазір есімде жоқ, «Азаттық радиосының қазақ бөліміне тілші қабылдаймыз» деген хабарландыруды оқыдым. Бағымды сынап көрейін деп бірнеше мақала жазып, салып жіберген едім. Көп ұзамай шақыру келді. Сосын бірден Мюнхенге қоныс аудардым. Содан Азаттық радиосы Прагаға қоныс аударғанға дейін қызмет еттік. Азаттықта қызмет еткен жылдар мен үшін әсте естен кеткен емес. Естеліктерімді кітап етіп жазу ойымда бар. Әсіресе, 1986 жылы Желтоқсан оқиғасы, онан кейінгі Қазақстанның тәуелсіздік алған кезіндегі Азаттықтың хабарлары өзіміз үшін де, тыңдарман үшін де әсерлі болған шығар деп ойлаймын.

Азаттық: - Сұхбатыңызға рахмет!

Related Articles

  • Сталин ажал аузына тастаған қазақтың атты әскері

    Сталин ажал аузына тастаған қазақтың атты әскері

    Осы уақытқа дейін құпия сақталып келген 106-қазақ атты әскер дивизиясының деректері енді белгілі бола бастады. 1942 жылы дивизия Ақмолада жасақталыпты. Әскери шала дайындықпен жасақталған дивизия 1942 жылдың мамырында, Харьков түбіндегі қоршауды бұзып шығуға бұйрық берер алдында, 4091 сарбазға 71мылтық, яғни 7 адамға бір мылтық және бәріне 3100 жарылғыш оқ –дәрі бәріліпті. Қазақ боздақтарын қарусыз жалаң қылышпен өлімге жұмсауы – «Гитлермен салыстырғанда Сталин солдаттарды өлімге 8 есе көп жұмсадының» айғағы (Михаил Гареев, Әскери академиядан.2005 жыл). “Төртінші билік» газетінің 2016 – жылғы мамырдың 28-жұлдызындағы санында шетелдік архивтерден алынған видеосюжеттегі 106-атты әскер дивизиясы жөніндегі неміс офицерінің айтқаны: «Не деген қырғыз (қазақ) деген жан кешті батыр халық, атқа мініп, ажалға қаймықпай жалаң қылышпен танктерге

  • ШОҚАН УӘЛИХАНҰЛЫ ДЕГЕН ЕКЕН..

    ШОҚАН УӘЛИХАНҰЛЫ ДЕГЕН ЕКЕН..

    Ел аузында қазақ оқымыстылары айтты деген сөздер аз емес. Белгілі ғалым, этнограф А. Сейдімбек құрастырған тарихи тұлға, асқан оқымысты Шоқан бабамыздың тапқыр сөздерін назарларыңызға ұсынамыз. * * * Омбыға оқуға жүрер алдында бала Шоқан әкесінің ел іші мәселесін шешудегі кейбір өктем, ожар қылықтарына көңілі толмай, «оқуға бармаймын» деп қиғылық салса керек. Тіптен көнбей бара жатқан баласын қатал Шыңғыс жәрдемші жігіттеріне байлатып алмаққа ыңғайланып: «Шықпаса көтеріп әкеліңдер, арбаға таңып аламыз!» − дейді. Сонда дәрмені таусылған Шоқан әкесіне: «Байлатпа! Абылай тұқымынан байланғандар мен айдалғандар жетерлік болған!» − деп тіл қатады. Бала да болса ақиқат сөзді айтып тұрған баласынан тосылған әке дереу Шоқанды босаттырып жібереді. * * * Петербургте Сыртқы Істер министрлігінің бір

  • Шығыс Түркістан

    Шығыс Түркістан

    Ерзат Кәрібай Сурет: Автордың мұрағатынан алынды.  демографиясы, әкімшілігі мен қарулы күштері Кеңестер одағының көмегімен Алтай, Іле, Тарбағатайдағы қазақты негіз еткен әр ұлт халқының күресі 1944-1946 жылдардағы «Шығыс Түркістан» республикасының құрылуына негіз болды. Десе де осы бір тарих әліге дейін бұрмаланып келеді. Кейбір саяси топтар бұны өз білгенінше мақсат-мүдделеріне пайдаланып жүр. Қазақты негіз еткен 30 мың қарулы армиясы бар мемлекет (толық дербес болмаса да) 20-шы ғасырдың басы мен ортасында болмаған жағдай. Өмір сүру уақыты төрт жыл ғана (нақты атымен екі жыл ғана) болғанымен, Орта Азия әсіресе, Қазақстан тарихында белгілі мән-маңызы бар екенін басып айтқан дұрыс! Өйткені осы уақытша мемлекеттің құрылуына мыңдаған қазақстандық жауынгерлер мен оқыған зиялылар ат салысты. Тіпті Қырғызстан мен

  • БҰЛАНТЫ-АҢЫРАҚАЙ ШАЙҚАСТАРЫ: ЖАЛҒАНЫ МЕН ШЫНДЫҒЫ

    БҰЛАНТЫ-АҢЫРАҚАЙ ШАЙҚАСТАРЫ: ЖАЛҒАНЫ МЕН ШЫНДЫҒЫ

    СӨЗ БАСЫ «Совет өкіметі тұсында қазақ тарихы бұрмаланып, теріс түсінік берілді» деген сөз жиі айтылады қазір. Басылым беттерінде болсын, тарихшылардың бас қосқан жиындарында болсын. Жалғаны жоқ, анық еді. Куәміз, 70-жылдардағы қазақ тарихы оқулығының қалыңдығы пышақтың қырындай ғана-тын. Оның өзі мардымды оқытылмады. Бұл шежіреміздің отар кездегі күйі еді… Ал қазіргі тарихымыз бұрынғыдан да бетер сорақы жағдайға түсті. Білім мен ғылымға көңіл бөлудің орнына бүгінгі қазақ ру-тайпа ұймасынан шыға алмай жүр. Осы күні әркім өз аталасының немесе бабасының би болғанын, жырау не батыр болғанын ойдан шығарған жалған деректерімен үздіксіз насихаттап, кейін оған сан миллиондаған қаржы шашып, кітап шығару, ас беріп, кесене, ескерткіш орнату сықылды т.б. берекесіз істің соңына түскен. Өкінішке қарай, жағымсыз

  • Алаштың беймәлім бейнесі табылды

    Алаштың беймәлім бейнесі табылды

    Қуанышты, сүйінішті жаңалық! Алаштың беймәлім бейнесі табылды Арма, қадірлі оқырман! «Искры» журналдың 1907 жылғы бір санында қазақ қайраткерлерінің бізге беймәлім бейнесі сақталған. Айта кетейік, «Искры» суретті журналы 1901-1917 жылдары «Русское слово» газетінің қосымшасы ретінде шығып тұрған. “Думадағы мұсылман фракциясы” деп аталатын суретті хабарда патшалық Ресей құрамындағы мұсылман депутаттарының бейнесі көрсетілген. Ішінде думаға мүше болған қазақ депутаттары да бар. Атап айтсақ төрт тарихи тұлғаның бейнесі сақталыпты: Бірінші сурет: М. Тынышбайұлы, Жетісу облысы; Екінші сурет: Б. Қаратайұлы, Орал облысы; Үшінші сурет: А. Бірімжанұлы, Торғай облысы; Төртінші сурет: Ш. Қосшығұлұлы, Ақмола облысынан. Ұлыстың ұлы мерекесі құтты болсын! Елдес ОРДА 19.03.2025

Пікір қалдыру

Электорнды поштаңыз сыртқа жарияланбайды. Белгі қойылған өрісті толтыру міндетті *

Аты-жөні *

Email *

Сайты

Kerey.kz/Керей.кз

Біз туралы:

Тел: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz тің бұрынғы нұсқасын http://old.kerey.kz тен оқи аласыздар!

KEREY.KZ

Сайт материалдарын пайдаланғанда дереккөзге сілтеме көрсету міндетті. Авторлар пікірі мен редакция көзқарасы сәйкес келе бермеуі мүмкін. Жарнама мен хабарландырулардың мазмұнына жарнама беруші жауапты.

Сайт санағы: