جۇگىرتپەلەر
 |  |  |  | 

سۋرەتتەر سويلەيدى تاريح قازاق شەجىرەسى

شارقي تۇركىستان اتتى اسكەرى جايلى نە بىلەمىز؟

<span>kerey.kz</span>kerey.kz
 |  Apr 26, 2017

شارقي (شىعىس) تۇركىستان ۇلتتىق اسكەرى دەگەندە كوز الدىڭىزعا اتقا قونىپ جاۋعا شاپقان كىسىنىڭ الدە ءبىر ەلەسى پايدا بولسا، وندا ءسىز دۇرىس پايىمداعان بولاسىز. شىنىمەن دە شارقيدىڭ جۇزدە سەكسەن پايىزى (80%) اتتى اسكەر بولعان. قولعا قارۋ الىپ ات جالىن ۇستاپ ءمىنىپ جاۋعا شۇيلىگۋ قاي xالىقتىڭ قانىنا سىڭگەن ءومىر تاڭداۋى ەكەنىن تاريx ءوزى اشىپ ايتار ۋاقىتى كەلىپ شىندىعى ايپاراداي اشىلعاندا.

وتىز مىڭعا دەيىن كوبەيگەن ۇلتتىق اسكەردىڭ 60-70 پايىزى قازاق بولعانى قىتاي دەرەكتەرىندە دە انىق تۇر. وكىنىشتىسى، كوتەرلىس باستاپ ەلدى ازاتتىققا شىعارعان اسكەردىڭ كوبىن قۇلجاداعى باي-شونجارلار «راقمەتىن ايتىپ» اۋىلدارىنا قايتارىپ جىبەرگەنىن بىرەۋ بىلسە بىرەۋ بىلمەيدى.

سونداي قايتارۋمەن كەلگەن ءبىر-ەكى اقساقال ءبىزدىڭ اۋىلدا دا بار ەدى. مەن بالا كەزىمدە كۇزەۋلىكتە سولاردى كورۋشى ەدىم. قانجىلىك بوپ شايقاستارعا قاتىسىپ، ەل ازات بولعان سوڭ ءۇنسىز اۋىلعا قايتىپ ورالىپ، قارا تابان قويشى بولعان. باعالاۋ جوق، ماراپات جوق، الەۋمەتتىك كومەك تە كورسەتپەپتى ولارعا. كوبى ۇلكەندەردىڭ ايتۋىنشا 55-62 جىلدارى ارعى بەتكە اسىپ سوۆەت ازاماتتىعىنا وتكەن. كىشكەنە كەزىمدە اۋىلداعى اقساقالداردىڭ كەڭەستەرىن كىرەسىلى-شىعاسىلى ەستيتىنمىن، سوندا ول كارتەڭ اقساقالدار سارتتى بوقتاپ وتىراتىن.

كەيىن ەس جيىپ، ەتەك-جەڭىمىزدى تۇزەگەن كەزدە بۇعان قاتىستى كىتاپتار وقي باستادىق. سوندا كەي اۆتور بۇل وقيعانى سەنزۋرامەن ارەڭ جارىق كورگەن كىتاپتارىنىڭ مازمۇنىنا بىلدىرتپەي دە ەنگىزىپتى، جالپى باسىنان وقىپ كەلە جاتقان ەستيار وقىرمان بىردەن تۇسىنەدى.

مىنا سۋرەت ماناس وزەنىنىڭ بويىن كۇزەتكەن قالىڭ قازاقتىڭ بەلگىلى تاريxىنىڭ بەلگىسىز سۋرەت بەينەلەرى. «ماناستىڭ بويىن كۇزەتتىك»، «ماناس بويىندا ۇزاق جاتىپ قالدىق» نەمەسە «ماناستان قايتتىق» دەگەندى ۇلكەن اقساقالداردىڭ ايتقاندارىنان قۇلاعىمىز تىڭداپ قالاتىن. سول ماناس بويىندا دەرەكتەرگە سۇيەنسەك شامامەن ون مىڭداي (10 مىڭ) اسكەر شەكارالىق كۇزەتتە تۇرعان ەكەن.

جانە ءبىر سايكەستىك اسكەري كۇشتىڭ ماناسقا دەيىن سوزىلىپ ماناستا قالىڭ قازاق اسكەردىڭ كىدىرىپ قالۋى ىلە ۋالاياتىنداعى اكىمشىلىك بيلىكتى «بولىسكە» سالىپ، جاڭا رەتتەۋ جۇرگىزۋىنە دە تۋرا كەلىپ قالادى ەكەن. قازاقتىڭ نەگىزگى اسكەري كۇشى ىلە ۋالاياتىنان شىعىپ ماناستا كىدىرىپ قالعاندا ارت جاقتا كىمدەر قانداي استىرتىن ويىن باستادى كىم ءبىلسىن؟!

ءبىز بىلمەيتىن دۇنيە بارشىلىق…

ازىرگە وسى.

Orda Eldec-ءتىڭ facebook پاراقشاسىنان
Tags

Related Articles

  • تۇرسىن جۇمانباي ء«ۇيسىنباي كىتابى»

    تۇرسىن جۇمانباي «ءۇيسىنباي كىتابى»

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    بۇل داعاندەل، باقاناس ولكەسىنەن شىققان بي ءۇيسىنباي جانۇزاقۇلى حاقىندا قۇراستىرىلىپ جازىلعان كىتاپ. تىڭ تولىقتىرىلعان ەڭبەكتە بولىس الدەكە كۇسەنۇلى، داعاندەلى بولىسىنىڭ باسشىلارى مەن بيلەرىمەن قاتار ءابدىراحمان ءالىمحانۇلى ءجۇنىسوۆ سىندى ايتۋلى تۇلعالار جايلى اڭگىمە قوزعالعان. ولاردىڭ ەل الدىنداعى ەڭبەكتەرى، بيلىك، كەسىم – شەشىمدەرى، حالىق اۋزىندا قالعان قاناتتى سوزدەرى مەن ءومىر جولدارى، اتا – تەك شەجىرەسى قامتىلعان. سونىمەن قاتار مۇراعات دەرەكتەرىندەگى مالىمەتتەر كەلتىرىلگەن. كىتاپقا ەسىمى ەنگەن ەرلەردىڭ زامانى، ۇزەڭگىلەس سەرىكتەرى تۋرالى جازىلعان كەي ماقالالار، جىر –داستاندار، ۇزىندىلەر ەنگەن. كىتاپ قالىڭ وقىرمان قاۋىمعا ارنالعان. تۇرسىن جۇمانباي «ءۇيسىنباي كىتابى»، - جەبە باسپاسى، شىمكەنت قالاسى.134 بەت تولىق نۇسقاسىن تومەندەگى سىلتەمە ارقىلى وقي الاسىز. ءۇيسىنباي كىتاپ kerey.kz

  • تاريح عىلىمى قازىر ەزوتەريكالىق توپتاردىڭ  مەنشىگىندە

    تاريح عىلىمى قازىر ەزوتەريكالىق توپتاردىڭ  مەنشىگىندە

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

         شىعىستانۋشى-تاريحشى ءومىر تۇياقبايدىڭ بۇرىندا دا «قازاققا قانداي تاريح كەرەك؟ تاۋەلسىزدىك كەزەڭىندە جاسالعان تاريحي ميستيفيكاتسيالار حرونيكاسى» دەپ اتالاتىن ماقالاسىن  (22.05. 2025. Zhasalash.kz) وقىپ ەم. ريزا بولعام. جاقىندا ءو. تۇياقبايدىڭ «قازاقستاندا تاريحي بۇرمالاۋلار مەن ميفتەرگە توسقاۋىل قويۋدىڭ جولدارى» (02.10. 2025. Zhasalash.kz) اتتى تاعى ءبىر ماقالاسىمەن جانە تانىستىق. وتە وزەكتى ماسەلەنى كوتەرىپتى. تاريحتا ورىن الىپ جۇرگەن جاعىمسىز جايتتار تۋراسىندا وي تولعاپتى. جۋرناليستەردى، بلوگەرلەردى ايىپتاپتى. تاريحتان ارنايى كاسىبي دايىندىعى جوق، ءبارىن ءبۇلدىرىپ بولدى دەپ.  كەلەڭسىزدىكتى توقتاتۋدىڭ ناقتى جولدارىن ۇسىنىپتى. بۇعان دا كوڭىلىمىز بەك تولدى. ايتسە دە تاريحتى بۇرمالاۋعا، ءوز وتىرىكتەرىن ناسيحاتتاۋعا تەك جۋرناليستەر مەن بلوگەرلەر عانا ەمەس، «ارنايى كاسىبي دايىندىعى بار» «تاريحشىلاردىڭ» دا «زور ۇلەس» قوسىپ جاتقانىن بايانداپ، ايتىلعان پىكىردى ودان ءارى ءوربىتىپ، جالعاستىرايىق.

  • «العاشقى كىتاپ» دەرەكتى بەينەفيلمى

    «العاشقى كىتاپ» دەرەكتى بەينەفيلمى

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنىڭ مادەنيەت كوميتەتىنە قاراستى ۇلتتىق كينونى قولداۋ مەملەكەتتىك ورتالىعىنىڭ تاپسىرىسىمەن «JBF company» كومپانياسى سەمەي قالاسىندا، شىڭعىستاۋ وڭىرىندە، الماتى وبلىسىنىڭ جامبىل اۋدانىندا  «العاشقى كىتاپ» اتتى دەرەكتى بەينەفيلم تۇسىرۋدە. دەرەكتى فيلم ابايدىڭ 1909 جىلى سانكت پەتەربۋرگتەگى يليا بوراگانسكي باسپاسىندا باسىلعان العاشقى شىعارمالار جيناعىنىڭ جارىق كورۋىنە ارنالادى. ۇلى اباي مۇراسىنىڭ قاعاز بەتىنە تاڭبالانۋ تاريحىن باياندايدى. قازىرگى ادامدار بۇرىنعى ۋاقىتتىڭ، اباي زامانىنىڭ ناقتى، دەرەكتى بەينەسىن، سول كەزدەگى ادامداردىڭ الپەتىن، كيىم ۇلگىسىن كوز الدارىنا ەلەستەتۋى قيىن. كوپشىلىكتىڭ ول ۋاقىت تۋرالى تۇسىنىگى تەاتر مەن كينوفيلمدەردەگى بۋتافورلىق كيىمدەر مەن زاتتار ارقىلى قالىپتاسقان. الايدا اباي ۋاقىتىنداعى قازاق تىرشىلىگى، قازاقتاردىڭ بەت-الپەتى، كيىم كيىسى، ءۇي – جايى، بۇيىمدارى تاڭبالانعان مىڭداعان فوتوسۋرەتتەر ساقتالعان. بۇلار رەسەي، تۇركيا، ۇلىبريتانيا

  • جالبىرۇلى قويباس جايىنداعى كۇماندى كوڭىرسىك اڭگىمەلەر

    جالبىرۇلى قويباس جايىنداعى كۇماندى كوڭىرسىك اڭگىمەلەر

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

                          1. اماندىق كومەكوۆتىڭ ايتىپ جۇرگەنى – ايعاقسىز بوس سوزدەر        قازاقستاننىڭ باتىس ايماعىندا عۇمىر كەشكەن ونەرپازدىڭ ءبىرى – جالبىرۇلى قوجانتاي  جايلى سوڭعى كەزدە قيسىنى كەلىسپەيتىن نەشە ءتۇرلى اڭگىمەلەر ءورىپ ءجۇر. مۇنىڭ باسىندا تۇرعانداردىڭ ءبىرى – اماندىق كومەكوۆ. بۇرىندا دا ونىڭ، باسقا دا كىسىلەردىڭ ەلدى اداستىراتىن نەگىزسىز سوزدەرىنە بايلانىستى ناقتى دالەلدەر كەلتىرىپ، «قۇلان قۇدىققا قۇلاسا، قۇرباقا قۇلاعىندا وينايدى» دەگەن اتاۋمەن تۇزگەن سىن ماقالامىزدى رەسپۋبليكالىق «تۇركىستان» گازەتى (28.09. 2023 جىل) ارقىلى جۇرت نازارعا ۇسىنعانبىز-دى. الەۋمەتتىك جەلىدە ازامات بيتان ەسىمدى بلوگەردىڭ جۋىردا جاريالاعان ۆيدەو-تۇسىرىلىمىندە ا. كومەكوۆ ءوزىنىڭ سول باياعى «الاۋلايىنە» قايتا باسىپتى. ءسوزىن ىقشامداپ بەرەيىك، بىلاي دەيدى ول: «1934 الدە 1936 جىلى (؟) ماسكەۋدە وتكىزىلەتىن

  • ستالين اجال اۋزىنا تاستاعان قازاقتىڭ اتتى اسكەرى

    ستالين اجال اۋزىنا تاستاعان قازاقتىڭ اتتى اسكەرى

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    وسى ۋاقىتقا دەيىن قۇپيا ساقتالىپ كەلگەن 106-قازاق اتتى اسكەر ديۆيزياسىنىڭ دەرەكتەرى ەندى بەلگىلى بولا باستادى. 1942 جىلى ديۆيزيا اقمولادا جاساقتالىپتى. اسكەري شالا دايىندىقپەن جاساقتالعان ديۆيزيا 1942 جىلدىڭ مامىرىندا، حاركوۆ تۇبىندەگى قورشاۋدى بۇزىپ شىعۋعا بۇيرىق بەرەر الدىندا، 4091 ساربازعا 71مىلتىق، ياعني 7 ادامعا ءبىر مىلتىق جانە بارىنە 3100 جارىلعىش وق ء–دارى ءبارىلىپتى. قازاق بوزداقتارىن قارۋسىز جالاڭ قىلىشپەن ولىمگە جۇمساۋى – «گيتلەرمەن سالىستىرعاندا ستالين سولداتتاردى ولىمگە 8 ەسە كوپ جۇمسادىنىڭ» ايعاعى (ميحايل گارەەۆ، اسكەري اكادەميادان.2005 جىل). ء“تورتىنشى بيلىك» گازەتىنىڭ 2016 – جىلعى مامىردىڭ 28-جۇلدىزىنداعى سانىندا شەتەلدىك ارحيۆتەردەن الىنعان ۆيدەوسيۋجەتتەگى 106-اتتى اسكەر ديۆيزياسى جونىندەگى نەمىس وفيتسەرىنىڭ ايتقانى: «نە دەگەن قىرعىز (قازاق) دەگەن جان كەشتى باتىر حالىق، اتقا ءمىنىپ، اجالعا قايمىقپاي جالاڭ قىلىشپەن تانكتەرگە

1 پىكىر

  1. erzat mellat

    Apr 30, 2017
    Reply

    hazahha harse ukimet,hazahte hazahha herghezgan sobetshil,ukimet,shaphenxelarga bir oh atpay berilgen uletteh armya,ukimet tili uyghur tili,basshlare ongkey sart,ores,hazah ardahtayten ukimet emes negizi

POST YOUR COMMENTS TO erzat mellat (Cancel)

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: