Jügirtpeler
 |  |  |  | 

Suretter söyleydi Tarih Qazaq şejiresi

Şarqi Türkistan attı äskeri jaylı ne bilemiz?

<span>kerey.kz</span>kerey.kz
 |  Apr 26, 2017

Şarqi (Şığıs) Türkistan wlttıq äskeri degende köz aldıñızğa atqa qonıp jauğa şapqan kisiniñ älde bir elesi payda bolsa, onda siz dwrıs payımdağan bolasız. Şınımen de Şarqidıñ jüzde seksen payızı (80%) attı äsker bolğan. Qolğa qaru alıp at jalın wstap minip jauğa şüyligu qay xalıqtıñ qanına siñgen ömir tañdauı ekenin tarix özi aşıp aytar uaqıtı kelip şındığı ayparaday aşılğanda.

Otız mıñğa deyin köbeygen wlttıq äskerdiñ 60-70 payızı qazaq bolğanı Qıtay derekterinde de anıq twr. Ökiniştisi, köterlis bastap eldi azattıqqa şığarğan äskerdiñ köbin Qwljadağı bay-şonjarlar «raqmetin aytıp» auıldarına qaytarıp jibergenin bireu bilse bireu bilmeydi.

Sonday qaytarumen kelgen bir-eki aqsaqal bizdiñ auılda da bar edi. Men bala kezimde küzeulikte solardı köruşi edim. Qanjilik bop şayqastarğa qatısıp, el azat bolğan soñ ünsiz auılğa qaytıp oralıp, qara taban qoyşı bolğan. Bağalau joq, marapat joq, äleumettik kömek te körsetpepti olarğa. Köbi ülkenderdiñ aytuınşa 55-62 jıldarı Arğı betke asıp Sovet azamattığına ötken. Kişkene kezimde auıldağı aqsaqaldardıñ keñesterin kiresili-şığasılı estitinmin, sonda ol kärteñ aqsaqaldar sarttı boqtap otıratın.

Keyin es jiıp, etek-jeñimizdi tüzegen kezde bwğan qatıstı kitaptar oqi bastadıq. Sonda key avtor bwl oqiğanı senzuramen äreñ jarıq körgen kitaptarınıñ mazmwnına bildirtpey de engizipti, jalpı basınan oqıp kele jatqan estiyar oqırman birden tüsinedi.

Mına suret Manas özeniniñ boyın küzetken qalıñ qazaqtıñ belgili tarixınıñ belgisiz suret beyneleri. «Manastıñ boyın küzettik», «Manas boyında wzaq jatıp qaldıq» nemese «Manastan qayttıq» degendi ülken aqsaqaldardıñ aytqandarınan qwlağımız tıñdap qalatın. Sol Manas boyında derekterge süyensek şamamen on mıñday (10 mıñ) äsker şekaralıq küzette twrğan eken.

Jäne bir säykestik Äskeri küştiñ Manasqa deyin sozılıp Manasta qalıñ qazaq äskerdiñ kidirip qaluı İle Ualayatındağı äkimşilik bilikti «böliske» salıp, jaña retteu jürgizuine de tura kelip qaladı eken. Qazaqtıñ negizgi äskeri küşi İle ualayatınan şığıp Manasta kidirip qalğanda art jaqta kimder qanday astırtın oyın bastadı kim bilsin?!

Biz bilmeytin dünie barşılıq…

Äzirge osı.

Orda Eldec-tiñ facebook paraqşasınan
Tags

Related Articles

  • SARBAS RUI JÄNE SARTOQAY BATIR

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Tarihtı tügendeu, ötkenniñ şejiresin keyinge jalğau – atadan balağa jalğasqan ejelgi dästür. Şejire, wlt-ru, taypa tarihı – atanı bilu, arğı tarihtı bilu bolıp qalmastan wlttıñ wlt bolıp qalıptasuı jolındağı bastan keşken san qilı oqiğaları men auır tağdırınan da mol derek beredi. Şejire – twtas halıq tarihınıñ irgetası ğana emes, wlt pen wlıs tanudıñ älippesi  sanaladı. «Qazaq halqı 200-den asa rudan qwralsa da är rudıñ öz şejiresi bolğan. Şejireşiler jüz, taypa, ru, ata tarihın tereñ talday bilgen»(1). Patşalıq reseydiñ däureni ayaqtalar twsta qazaqtıñ memlekettigin qalpına keltirudi maqsat twtqan Alaş kösemi Älihan Bökeyhan (1866-1937) alğaşqı bolıp qazaq tarihınıñ qajettiligin alğa tartıp, başqwrttıñ äygili ğalımı Uälidi Toğanmen kezdesipti. Uälidi Toğan öziniñ esteliginde: «Men birneşe

  • OA qorğanısqa qarjını ne sebepti arttırdı? Kaspiyden Ukrainağa zımıran wşırğan Resey sudı lastap jatır ma?

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Elnwr ÄLİMOVA Qazaqstan, Qırğızstan, Täjikstan, Özbekstan jäne Äzerbayjan äskeri birigip ötkizgen «Birlestik-2024» jattığuı. Mañğıstau oblısı, şilde 2024 jıl. Qazaqstan qorğanıs ministrligi taratqan suret.  Ortalıq Aziya elderi qorğanıs şığının arttırdı, mwnıñ astarında ne jatır? «Qazaqstan auıl şaruaşılığı önimderin eki ese köp öndirudi josparlap otır, alayda ükimet bwl salada jwmıs küşiniñ azayğanın esepke almağan». «Kaspiy teñizinen Ukrainağa zımıran wşırıp jatqan Resey teñizdiñ ekologiyalıq ahualın uşıqtırıp jatır». Batıs basılımdarı bwl aptada osı taqırıptarğa keñirek toqtaldı. ORTALIQ AZIYA QORĞANIS ŞIĞININ ARTTIRDI. MWNIÑ ASTARINDA NE JATIR? AQŞ-tağı «Amerika dauısı» saytı Ukrainadağı soğıs tärizdi aymaqtağı qaqtığıstar küşeygen twsta Ortalıq Aziya elderi qorğanıs salasına jwmsaytın aqşanı arttırğanına nazar audardı. Biraq sarapşılar mwnday şığın twraqtılıqqa septesetinine kümän keltirdi. Stokgol'mdegi beybitşilikti

  • Gerb auıstıru mäselesi nemese «teristeu sindromı» qalay payda boldı?!

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Elimizdiñ gerbin auıstıru turalı Prezidenttiñ wsınısı (o basta wsınıs suretşi-dizayner mamandardan şıqqan siyaqtı) twtas qoğamda bolmağanmen, äleumettik jelilerde äjeptäuir qarsılıq tudırdı. Biraq, bayıptap qarasaq, bwl qarsılıqtıñ qazirgi gerbtiñ qazaq üşin erekşe qasterli nemese estetikalıq twrğıdan minsiz boluına eş qatısı joqtığın añğarasız. Soñğı uaqıttarı, auır indetpen qatar kelgen qañtar tragediyasınan bastap, halıq aytarlıqtay küyzeliske wşıradı. Qazaqstannıñ erkinen tıs, soğısqa, basqa da sebepterge baylanıstı bolıp jatqan ekonomikalıq qiındıq saldarınan halıqtıñ äl-auqatı tömendedi. Osınıñ bäri qazir qoğamda bayqalıp qalğan «teristeu sindromına» türtki boldı. «Teristeu sindromı» – dwrıstı da bwrısqa şığaratın, qanday bastamağa bolsın qarsı reakciya şaqıratın qwbılıs. Äleumettik psihologiyanı zertteuşilerdiñ payımdauınşa, osı qwbılıstı barınşa küşeytip twrğan faktor – äleumettik jeliler. YAğni, aldağı uaqıtta

  • Hristian missionerleriniñ qwmdağı izderi

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Orını: Qaşqar q-sı; Jılı: 1933 j; Atı-jöni: Qabıl Ahond; Dini: hristian; Tüsinikteme: Bwl jigittiñ keyingi esimi Qabıl Ahond, hristian dinin qabıldağan alğaşqı wyğır. Keyin dini senimine baylanıstı öltirilgen. Suret europadağı missionerlik muzey arhivinde saqtaulı. Atalğan muzeyde jüzdegen hristian wyğır ökilderiniñ sureti saqtalğan. 1930 jıldarı hristian wyğırlarına twrğılıqtı mwsılmandar men äkimşilik bilik tarapınan qısım körsetile bastağan soñ bir bölimi missionerlerge ilesip europa elderine “hijrağa” ketti. Alqissa Hristian äleminiñ Qaşqariyağa basa män berui äsirese YAqwp Bek memleketi kezeñinde jaña mümkindikterdi qolğa keltirdi. 1860-70 jj. Qaşqariyanıñ Cin imperiyasına baylanıstı köñil küyin jaqsı paydalanğan Hristian älemi Ündistan men Tibet arqılı Qaşqariyağa mädeni ıqpalın jürgize bastadı. Olardıñ maqsatı bwl aymaqtı Resey imperiyasınan bwrın öz ıqpalına

  • Aytpay ketti demeñiz… (Tibet arhivi turalı)

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Altaydan auğan el turalı tarihi jazbalarda oqtın-oqtın aytılğanı bolmasa isi qazaq jwrtına Tibet turalı tüsinik äli künge deyin beymälim. Äsirese Tibet jazba derekterinde külli türki balasınıñ tarihı turalı tıñ derekterdiñ kömuli jatqanın tipten bile bermeymiz. Tibet- tarihi derektiñ eñ köp saqtalğan aymağı sanaladı. Mädeni, ädebi, ruhani jäne tarihi türli derekterdiñ ıqılım zamannan beri jaqsı saqtaluımen sırt älemdi özine baurap kegen Tibet jwrtına 19 ğasırdan bastap Batıs ekspediciyası basa nazar audarıp keşendi zertteuler jasadı. Sonıñ negizinde Tibettegi keybir salalıq bayırğı derekter Batısqa köşirildi. Esesine Tibettanu ğılımı qalıptastı. Jağırafiyalıq ornalasuı tım wzaq bolğandıqtan Tibettanu ğılımı qazaq jwrtına qajettilik tudırmadı. Tibettanumen negizinde alpauıt küşter aynalıstı. Olar tibet jwrtın igerudi basqa qırınan bağaladı. Tibette

1 pikir

  1. erzat mellat

    Apr 30, 2017
    Reply

    hazahha harse ukimet,hazahte hazahha herghezgan sobetshil,ukimet,shaphenxelarga bir oh atpay berilgen uletteh armya,ukimet tili uyghur tili,basshlare ongkey sart,ores,hazah ardahtayten ukimet emes negizi

POST YOUR COMMENTS TO erzat mellat (Cancel)

Elektorndı poştañız sırtqa jariyalanbaydı. Belgi qoyılğan öristi toltıru mindetti *

Atı-jöni *

Email *

Saytı

Kerey.kz/Kerey.kz

Biz turalı:

Tel: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz tiñ bwrınğı nwsqasın http://old.kerey.kz ten oqi alasızdar!

KEREY.KZ

Sayt materialdarın paydalanğanda derekközge silteme körsetu mindetti. Avtorlar pikiri men redakciya közqarası säykes kele bermeui mümkin. Jarnama men habarlandırulardıñ mazmwnına jarnama beruşi jauaptı.

Sayt sanağı: