|  |  |  | 

كوز قاراس وقيعا ساياسات

ماۋلەن اشىمباەۆ: قازاق حالقىنىڭ مەملەكەت قۇراۋشى ۇلت ەكەنىن اشىق ايتۋىمىز كەرەك

قاراعاندى – تالاي تالانت پەن دارىنداردىڭ كىندىگىن كەسىپ، توماعاسىن سىپىرعان، قازاق ءۇشىن قۇت دارىپ، باق قونعان قاستەرلى مەكەن. سوڭعى اپتادا وسى ءبىر ولكەگە ەلدىڭ نازارى ەرەكشە اۋدى. ماسەلەنىڭ ءمانىسى دە بارشاعا ءمالىم.

بۇگىن ىشكى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى جانات سۇلەيمەنوۆ ارنايى ءباسپاسوز ءماسليحاتىن وتكىزىپ، ماسەلەنىڭ ءمان-جايىن ءتۇسىندىرىپ بەردى. اتالعان ءىس بويىنشا ناقتى شارالار قولعا الىنىپ، تەرگەۋ امالدارىنىڭ جۇيەلى تۇردە جۇرگىزىلىپ جاتقاندىعىن دا ايتتى. قازىردىڭ وزىندە وسى ىسكە قاتىسى بار دەگەن كۇدىكپەن 8 ادامنىڭ ۇستالعانى، تاعى بىرەۋىنە ىزدەۋ جاريالانعانى بەلگىلى بولىپ وتىر. بۇل كەشەندى جۇمىستار ناقتى ناتيجەسىن بەرىپ، جاۋاپتى ادامدار زاڭعا سايكەس جازالارىن الادى.

وسى رەتتە، ورىن العان جايتقا قاتىستى از-كەم ءوز ويىمىزدى ءبىلدىرىپ، ءۇن قوسقاندى ءجون كورىپ وتىرمىن. بۇعان دەيىن تەرگەۋ امالدارى باستالىپ كەتكەندىكتەن، ىسكە كەدەرگى كەلتىرمەۋدىڭ قامىن جاساپ، سابىر ساقتاعان ەدىك.

الدىمەن، بۇل وقيعا ءبىزدىڭ دە جانىمىزعا ايازداي باتىپ، ورىمدەي جىگىتتىڭ قازاسى قابىرعامىزدى قايىستىرىپ كەتكەنىن ايتقىم كەلەدى. سوعان بايلانىستى قايتىس بولعان ازاماتتىڭ وتباسىنا قايعىلارىنا ورتاقتاسىپ، وبلىستىق فيليالىمىز ارقىلى كوڭىلىمىزدى بىلدىردىك.

جالپى وسى ءبىر جايت قوعامىمىزدا تاتۋلىق پەن تۇراقتىلىقتى ساقتاۋعا قاتىستى ءالى دە جەتىلدىرۋدى قاجەت ەتەتىن تۇستاردىڭ بار ەكەنىن كورسەتىپ بەردى. ءبىز مۇنداي جاعدايدا، ەڭ بىرىنشىدەن، بارلىق ءىس-ارەكەتىمىزدى ەلدىڭ بىرلىگىن ساقتاۋعا باعىتتاۋىمىز كەرەك. ويتكەنى قازىرگىدەي الەمدىك گەوساياسي جاعدايدىڭ ۋشىعىپ تۇرعان شاعىندا وسىنداي كيكىلجىڭدەردى ءوز مۇددەسىنە پايدالانىپ كەتكىسى كەلەتىن كۇشتەردىڭ بار ەكەنى بەلگىلى. ولاردىڭ كوزدەيتىنى ءبىزدىڭ بۇگىنگى بىرتۇتاستىعىمىزعا جىك ءتۇسىرىپ، ىرگەمىزدى ىدىراتۋ. سوندىقتان وسىنداي ايتاقتارعا ەرمەي، ەڭ اۋەلى ىشكى تۇراقتىلىعىمىزدى ساقتاۋعا، ونى ودان ءارى نىعايتۋعا اسا ءمان بەرۋىمىز كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن.

وسى تۇستا وسالدىق تانىتقانداردىڭ عۇمىر بويى تىرنەكتەپ جيعان-تەرگەنىن ءبىر-اق كۇندە جوعالتىپ، بىرلىگى مەن بەرەكەسىنەن ايىرىلىپ قالعانىن دا كوزىمىز كورىپ ءجۇر. ال سول بىرلىك پەن بەرەكەنىڭ ار جاعىندا ەلدىك، مەملەكەتتىلىك، تاۋەلسىزدىك دەيتىن قاستەرلى ۇعىمدار تۇر. سوندىقتان قاسىقتاپ جيعانىمىزدى شەلەكتەپ توگىپ الماۋ ءۇشىن بىرلىگىمىزدى بەكەمدەپ، تۇراقتىلىعىمىزدى ساقتاۋدى ءبىرىنشى كەزەككە شىعارۋىمىز كەرەك. بۇل – قازاقستاندا تۇراتىن بارلىق حالىققا جۇكتەلەر جاۋاپكەرشىلىك.

ارينە، وسى جاعدايعا بايلانىستى كەيبىرەۋلەر الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى دە كوتەرىپ، ءىستىڭ بايىبىن باسقا باعىتقا قاراي بۇرۋدى كوزدەيتىندەرىن ءبىلدىرىپ قالىپ جاتىر. دەسەك تە، ەلىمىزدە الەۋمەتتىك سالانى جاقسارتۋ ءۇشىن قىرۋار شارۋانىڭ اتقارىلعانىن، وزەكتى دەگەن ماسەلەلەردىڭ ءوزى وڭ شەشىمىن تاۋىپ، كوپ ءتۇيىننىڭ كۇرمەۋى شەشىلە باستاعانىن ايتۋىمىز كەرەك. سول باستاعان ءىستى جالعاستىرۋ ءۇشىن دە ءبىز بىرلىگىمىزدەن ايىرىلماي، ونى قايتا كۇشەيتە تۇسۋگە ءتيىسپىز.

سونداي-اق قازاقستانداعى الەۋمەتتىك احۋالعا تەك قازاق ۇلتى ەمەس، ەلدەگى بارلىق ەتنوس وكىلدەرى دە جاۋاپتى ەكەنىن جانە سونى سەزىنۋى كەرەكتىگىن ەرەكشە اتاپ وتكىم كەلەدى. سول سەبەپتى بارلىق حالىق ورتاق ماقساتقا ۇيىسۋى قاجەت. بىرلىك پەن تۇراقتىلىقتى دارىپتەپ، كەز كەلگەن ماسەلەنى اقىلعا سالىپ شەشۋگە ماشىقتانۋىمىز كەرەك. بۇل – ءبىز ۇمتىلعان دامىعان، باسەكەگە قابىلەتتى قوعامنىڭ بەينەسى.

ءبىزدىڭ كەز كەلگەن ۋاقىتتا كۇن تارتىبىنەن تۇسپەيتىن تاعى ءبىر ەڭ باستى ماسەلەمىز – تاۋەلسىزدىگىمىزدى نىعايتۋ. ونىڭ كىلتى بىرلىك پەن ىنتىماقتا ەكەنىن اتا-بابامىز ءاۋ باستان ايتىپ كەتكەن. سونىڭ ارقاسىندا، ياعني قازاقستاندى مەكەندەگەن بارلىق حالىقتىڭ باسىن ءبىر ارناعان توعىستىرۋ ارقىلى ءبىز بۇگىنگى جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزدىك.

ءبىز كوپەتنوستى ەل بولۋدى ءوزىمىز تاڭداپ العانىمىز جوق. بۇل – تاريحتىڭ تارتۋى. سوندىقتان وسى باسىمدىعىمىزدى ءوز پايدامىزعا جاراتا ءبىلۋدىڭ ماڭىزى زور. وسى رەتتە بارلىق ازاماتتارعا بىردەي مۇمكىندىكتەر قالىپتاستىرۋ ارقىلى ەلىمىزدەگى ءار ۇلت وكىلىنە جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەلەتىنىن ەسكەرۋىمىز كەرەك. سونداي-اق قازاق حالقىنىڭ دا جاۋاپكەرشىلىگى ارتا تۇسەتىنى انىق.

تاعى ءبىر ماڭىزدى جايت، قازاقستان كوپەتنوستى مەملەكەت بولعانىمەن، قازاق حالقىنىڭ مەملەكەت قۇراۋشى ۇلت ەكەنىن اشىق ايتۋىمىز كەرەك. وعان ەشكىمنىڭ كۇمانى دە بولماۋى ءتيىس. ءتىپتى قازاق ءتىلىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىل بولۋىنىڭ وزىندە دە ۇلكەن ءمان جاتىر. بىراق ەشكىمدى الالاماي، بارلىق ازاماتقا ورتاق مۇمكىندىك قالىپتاستىرۋ وركەنيەتتىڭ بەلگىسى جانە تۇراقتى دامۋدىڭ كەپىلى ەكەنىن ۇمىتپايىق.

سونىمەن قاتار ەلباسىنىڭ «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسى، «ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى» اتتى باعدارلامالىق ماقالاسى، ۇلتتىق كودتى ساقتاۋ، اتا-بابامىزدىڭ ءداستۇرىن دارىپتەپ، كەڭ جازيرا دالامىزدىڭ الەمدىك وركەنيەتتەگى ۇلەسى سياقتى اۋقىمدى جۇمىستار ۇلتتىق سانامىزدى جاڭعىرتۋعا باعىتتالعانى بەلگىلى. وسى جۇمىستاردىڭ بارلىعى اتا-بابامىزدىڭ ارمانى بولعان مەملەكەتتىگىمىزدى كۇشەيتۋگە جانە تاۋەلسىزدىگىمىزدى ماڭگىلىك ەتۋگە ارنالعانىن ەستەن شىعارماۋىمىز كەرەك.

سوندىقتان ءبىز بىرلىكتى تۋ ەتىپ، ەلدىكتىڭ ىرگەسىنە سىزات تۇسىرەتىن كەز كەلگەن قاۋىپكە قارسى تۇراتىن يممۋنيتەت قالىپتاستىرۋىمىز قاجەت. ۇلتىمىزدىڭ ەرتەڭىنە جانىمىز شىن اشىسا، ۇرپاققا بىرلىگى بەكەم، ىنتىماعى جاراسقان مەملەكەت قالدىرۋدى ويلاۋىمىز كەرەك. وسى جولدا ءبارىمىز ءبىر كىسىدەي اتسالىسىپ، اقىلمەن ارەكەت ەتەيىك.

ماۋلەن اشىمباەۆ،

«نۇر وتان» پارتياسى توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى 

ult.kz

Related Articles

  • قازىرگى زاڭناما اياسىندا مەملەكەتتىك ءتىلدى قالاي دامىتۋعا بولادى؟

    قازىرگى زاڭناما اياسىندا مەملەكەتتىك ءتىلدى قالاي دامىتۋعا بولادى؟

    Zhalgas Yertay         قازاقستان بيلىگى مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋ ءۇشىن قاتاڭ شەشىمدەرگە بارعىسى كەلمەيدى دەيىك. بىراق قازىرگى زاڭناما اياسىندا مەملەكەتتىك ءتىلدى قالاي دامىتۋعا بولادى؟ سونى ويلانىپ كورەيىك. قازاق ءتىلىن دامىتۋ جايىن ايتقان كەزدە قازاقستان بيلىگى قوعامدى ەكىگە بولەدى. ءبىرى – ءتىلدى دامىتۋدىڭ راديكال شەشىمدەرىن ۇستانادى، ەكىنشى جاعى – قازىرگى ستاتۋس-كۆونى ساقتاعىسى كەلەدى، ياعني ەشتەڭە وزگەرتپەي-اق قويايىق دەيدى. بىراق ەكى جولدى دا تاڭداماي، ورتاسىمەن ءجۇرۋدى ۇسىنىپ كورسەك قايتەدى!؟ باتىل قادامدارعا بارايىق، بىراق ول راديكال جول بولماسىن. قازاق ءتىلىن كۇشپەن ەمەس، ورتانى دامىتۋ ارقىلى كۇشەيتسەك بولادى. ياعني ادامدار ءتىلدى ۇيرەنىپ اۋرە بولماي-اق، حالىق جاي عانا قازاق ءتىلى اياسىندا ءومىر ءسۇرۋدى ۇيرەنسىن. نەگىزگى وي وسى. ءبىز وسى ۋاقىتقا دەيىن ادامدار ورتانى

  • ەلدەس وردا، تاريحشى: «تۇركىستان» اتاۋىن قولدانۋ – ايماقتاعى جۇمساق كۇش پوزيتسياسىن نىعايتۋ ءتاسىلى

    ەلدەس وردا، تاريحشى: «تۇركىستان» اتاۋىن قولدانۋ – ايماقتاعى جۇمساق كۇش پوزيتسياسىن نىعايتۋ ءتاسىلى

    فوتو اشىق دەرەككوزدەردەن الىندا وتكەن اپتادا تۇركيانىڭ ۇلتتىق ءبىلىم مينيسترلىگى مەكتەپ باعدارلاماسىنا «تۇركىستان» دەگەن تەرميندى ەنگىزگەن ەدى. شەتەل باسىلىمدارىنىڭ جازۋىنشا، بۇل اتاۋ ەندى «ورتالىق ازيا» ۇعىمىنىڭ ورنىنا قولدانىلماق. ءبىلىم ءمينيسترى يۋسۋف تەكين جاڭا اتاۋ تۇركى الەمىنىڭ بىرلىگىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعانىن ايتادى. ونىڭ سوزىنشە، ۇكىمەت وقۋ باعدارلاماسىنان يمپەريالىق ماعىناسى بار گەوگرافيالىق اتاۋلاردى الىپ تاستاماقشى. ەڭ قىزىعى، «تۇركىستان» اۋماعىنا قازاقستاننان بولەك، قىرعىزستان، وزبەكستان، تۇركىمەنستان مەن تاجىكستان جاتادى ەكەن. سونداي-اق كەيبىر باسىلىمدار بۇل تەرميننىڭ قىتايدىڭ باتىسىندا ورنالاسقان شىڭجان ولكەسىنە قاتىسى بارىن دا اتاپ ءوتتى.  كەيبىر عالىمدار «ورتالىق ازيا» تەرمينى كولونياليزمنەن قالعانىن ءجيى اتاپ ءجۇر. حح عاسىرداعى الەمدىك اكادەميالىق عىلىمدى سول كەزدەگى ءىرى يمپەريالار قالىپتاستىرعاندىقتان، بۇگىندە مۇنداي تەرميندەر مەن اتاۋلار حالىق ساناسىنا ابدەن ءسىڭىپ

  • اباق انا جانە تاسبيكە انا

    اباق انا جانە تاسبيكە انا

    ءمامي بي جۇرتبايۇلىنىڭ شەجىرەسىندە ايتىلۋىنشا كەرەي ۇلىسىنىڭ ارعى تەگى – شەپ، سەپ، بايلاۋ، قويلاۋ، ەلدەي، كولدەي، يزەن، جۋسان سەكىلدى تايپالاردان تارالادى ەكەن. اتالعان تايپالاردىڭ ءبىرازى ەسكى تاريح بەتتەرىنەن كەزدەسسە، ەندى ءبىر ءبولىمى قازىرگە دەيىن كەرەي رۋىنداعى اتالاردىڭ ەسىمى رەتىندە اتالىپ كەلەدى. مۇنىڭ ءبىر سەبەبىن ارعى تاريحتاعى اتالاردىڭ اتى وشپەسىن دەپ كەيىنگى ۇرپاقتارىنىڭ اتالار اتىن قايتا جاڭعىرتىپ قويعان داستۇرىنەن قاراۋ كەرەك. اباق اتاۋىنا كەلسەك، ارىدا كەرەي حانزادالارى مەن حانىشالارىنىڭ اراسىندا اباق، اباقبەردى، اباحان، اباقتاي، اباقاي، اباق بيكە سىندى ەسىمدەر بولعان. سول اتا-اپالارىنىڭ جولىن جالعاعان، توزىپ كەتكەن كەرەي ەلىنىڭ باسىن قوسىپ، وعان ءاز انا بولعان اباق ەسىمدى قاسيەتتى انا ومىردە بولعان ادام. قازاق تاريحىندا رۋ اتىنا اينالعان ءاز انالار از بولماعان. كورنەكتى جازۋشى،

  • زەلەنسكيدىڭ “جالعىز سەنەرى ءارى وڭ قولى”. اندرەي ەرماك كىم؟

    زەلەنسكيدىڭ “جالعىز سەنەرى ءارى وڭ قولى”. اندرەي ەرماك كىم؟

    رەي فەرلونگ اندرەي ەرماك (سول جاقتا) پەن ۋكراينا پرەزيدەنتى ۆلاديمير زەلەنسكي (وڭ جاقتا). 2019 جىل. اندرەي ەرماك ۇشاقتان تۇسە سالا ءوزىنىڭ باستىعىن قۇشاقتادى. 2019 جىلى قىركۇيەكتە پرەزيدەنت زەلەنسكيمەن جىلى جۇزدەسۋ جاڭادان باستالىپ كەلە جاتقان ساياسي سەرىكتەستىكتىڭ باسى ەدى. بۇل – ەرماكتىڭ رەسەي تۇرمەسىندە وتىرعان 35 ۋكراينالىقتى ماسكەۋدەن الىپ كەلگەن ءساتى. ال 2020 جىلى ەرماك زەلەنسكي اكىمشىلىگىنىڭ باسشىسى بولدى. بىراق ۋكرايناداعى جەمقورلىق شۋىنان كەيىن ونىڭ قىزمەتىنە جۇرتتىڭ نازارى اۋدى. سەبەبى ەرماك ۋكراينا ەنەرگەتيكالىق ينفراقۇرىلىمىنا بولىنگەن قارجى جىمقىرىلعان كوررۋپتسيا سحەماسىندا نەگىزگى رولدە بولعان دەگەن اقپارات تاراعان. بىراق تەرگەۋشىلەر بۇل جايتتىڭ جاي-جاپسارىن تولىق اشقان جوق. ەرماكتىڭ ءوزى ازاتتىقتىڭ ۋكراينا قىزمەتىنىڭ رەسمي ساۋالدارىنا جاۋاپ بەرگەن جوق. سونىمەن زەلەنسكيدىڭ كەڭسەسىن باسقارىپ وتىرعان ەرماك كىم؟ تەلەۆيدەنيەدەن

  • تاريح عىلىمى قازىر ەزوتەريكالىق توپتاردىڭ  مەنشىگىندە

    تاريح عىلىمى قازىر ەزوتەريكالىق توپتاردىڭ  مەنشىگىندە

         شىعىستانۋشى-تاريحشى ءومىر تۇياقبايدىڭ بۇرىندا دا «قازاققا قانداي تاريح كەرەك؟ تاۋەلسىزدىك كەزەڭىندە جاسالعان تاريحي ميستيفيكاتسيالار حرونيكاسى» دەپ اتالاتىن ماقالاسىن  (22.05. 2025. Zhasalash.kz) وقىپ ەم. ريزا بولعام. جاقىندا ءو. تۇياقبايدىڭ «قازاقستاندا تاريحي بۇرمالاۋلار مەن ميفتەرگە توسقاۋىل قويۋدىڭ جولدارى» (02.10. 2025. Zhasalash.kz) اتتى تاعى ءبىر ماقالاسىمەن جانە تانىستىق. وتە وزەكتى ماسەلەنى كوتەرىپتى. تاريحتا ورىن الىپ جۇرگەن جاعىمسىز جايتتار تۋراسىندا وي تولعاپتى. جۋرناليستەردى، بلوگەرلەردى ايىپتاپتى. تاريحتان ارنايى كاسىبي دايىندىعى جوق، ءبارىن ءبۇلدىرىپ بولدى دەپ.  كەلەڭسىزدىكتى توقتاتۋدىڭ ناقتى جولدارىن ۇسىنىپتى. بۇعان دا كوڭىلىمىز بەك تولدى. ايتسە دە تاريحتى بۇرمالاۋعا، ءوز وتىرىكتەرىن ناسيحاتتاۋعا تەك جۋرناليستەر مەن بلوگەرلەر عانا ەمەس، «ارنايى كاسىبي دايىندىعى بار» «تاريحشىلاردىڭ» دا «زور ۇلەس» قوسىپ جاتقانىن بايانداپ، ايتىلعان پىكىردى ودان ءارى ءوربىتىپ، جالعاستىرايىق.

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: