|  |  | 

شوۋ-بيزنيس قازاق شەجىرەسى

الاتاۋدىڭ باۋىرىن مەكەندەگەن قىرعىز ۇلتىنا قاتىسىمىز جوق.

Dimash-i-dzheki“اجەم راحيمانىڭ رۋى ءالىمنىڭ ىشىندەگى — جاقايىم، ونىڭ ىشىندە – بىلامىق. ول كىسى بويجەتىپ، جاقايىم رۋىنىڭ ىشىندەگى تالپاق، قىرعىز رۋىنىڭ جيەنى تولەۋباي دەگەن كىسىگە تۇرمىسقا شىعادى. ەكەۋى بىرنەشە بالا سۇيەدى. ءسويتىپ جۇرگەندە وتىزىنشى جىلداردىڭ الاساپىرانى باستالادى. اشتىقتىڭ كەزىندە تولەۋباي اتامىز ءولىپ، اجەمىز بالا-شاعاسىن اشتان ءولىپ قالماس ءۇشىن ۋاقىتشا بالالار ۇيىنە وتكىزىپ، الاساپىران زاماندا ولاردان كوز جازىپ قالادى. اۋىلدا امان قالعان ۇلكەندەر اقىلداسا وتىرىپ، سۇيەنەر تىرەگىنەن، بالا-شاعاسىنان تىرىدەي ايىرىلعان قام كوڭىل راحيما اجەمدى الىمگە سىڭگەن قىرعىز رۋىنىڭ ىشىندەگى باراق، ونىڭ ىشىندەگى تىلەۋبايدان تارايتىن، جۇبايى قايتىس بولعان مەنىڭ اتام ايتبايعا قوسادى. جان-جاقتاعى اعايىن-تۋىستىڭ سۇيەمەلدەۋىمەن ەكى جارتى ءبىر ءبۇتىن بولىپ، ءتۇتىن تۇتەتەدى. كوپ ۇزاماي ومىرگە مەنىڭ اكەم كەلەدى. اناداي جاعدايلاردان كەيىن دۇنيەگە كەلگەن بالا ءتىپتى ءتاتتى كورىنەدى عوي، ەكەۋى دە: «بىزگە بۇل بالانى قۇداي بەردى…» دەسە كەرەك. ءسويتىپ، ەكى شاڭىراقتىڭ وشكەن وتىن تۇتاتقان سابيگە قۇدايبەرگەن دەگەن ەسىم بەرىلەدى. اكەمىز 7-8 جاسقا كەلگەندە، تاعى ءبىر قۋانىشتى جاعداي بولىپتى. اجەمنىڭ تولەۋبايدان تۋعان ايازباي دەگەن ۇلى امان تابىلادى. ايتباي اتام توي جاساپ، باۋىرىنا باسقان. ايازباي دا مەيىرىمدى، ەلگەزەك بوزبالا ەكەن، لەزدە اتاما باۋىر باسادى.مەنىڭ اكەم قۇدايبەرگەندى ەركەلەتىپ، ەرتىپ جۇرەدى ەكەن.
ءبىر كۇنى ايتباي اتام اتتان قۇلاپ، مەرتىگەدى. دەرتى ابدەن مەڭدەپ، ومىردەن وزار الدىندا ۇلى ايازبايدى شاقىرىپ الىپ: “بالام، ەستيار جىگىت بولىپ قالدىڭ، مەنىڭ ۋاقىتىم تاياعان سياقتى، ءىنىڭ قۇدايبەرگەن وزىڭە امانات، ەشقاشان بولىنبەڭدەر، ساعان سەندىم…” دەپ ءۇزىلىپ جۇرە بەرىپتى. كەيىنىرەك اناسى دا ومىردەن وزىپتى. اتامىز قايتقان كەزدە مەنىڭ اكەم قۇدايبەرگەن بار بولعانى توعىز جاستا ەكەن.
اكە اماناتىنا بەرىك ايازباي اتامىز ءىنىسى قۇدايبەرگەندى جەتەلەپ ءجۇرىپ ءوسىرىپ، باراقتىڭ تىلەۋبايىنان، جاقايىمنىڭ تالپاعىنان تارايتىن بارلىق تۋىس، تۋعاننىڭ مەيىرىمىن بويىنا تەڭ سىڭىرەدى. اكەم جاقايىم مەن باراقتىڭ ورتاق بالاسى بولىپ ەر جەتەدى.
اسكەر قاتارىنان كەلگەن سوڭ، اعاسىنىڭ اق باتاسىن الىپ
اكەم الماتى اۋىلشارۋاشىلىق ينستيتۋتىنا وقۋعا تۇسەدى.
وقىپ ءجۇرىپ، اقتوبەنىڭ شالقار وڭىرىنەن كەلگەن، ءالىمنىڭ شەكتىسىنەن تارايتىن قاباقتىڭ قىزى، مەنىڭ انام ميۋامەن تانىسىپ، شاڭىراق كوتەرەدى.
ەكەۋىنەن ءۇش بالا وربىدىك – مەن، اپكەم گۇلزيرا، قارىنداسىم نۇرگۇل.
مەن 1993 جىلى ينستيتۋت ءبىتىرىپ، ءالىمنىڭ شەكتىسىنەن، ونىڭ ىشىندە نازار رۋىنىڭ باشەنىنەن تارايتىن ەرمەكقىزى سۆەتامەن شاڭىراق كوتەردىم.
اللاعا شۇكىر، قازىر ەكى ۇلىمىز، ءبىر قىزىمىز بار.
اتا-انامىزبەن بىرگە ءبىر شاڭىراق استىندا تاتۋ-ءتاتتى ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز.
P.S. الاتاۋدىڭ باۋىرىن مەكەندەگەن قىرعىز ۇلتىنا قاتىسىمىز جوق.
قۇداندالى، جەكجاتتى بولار كەزدە عانا ايتىلاتىن رۋ تارماقتارىن، ءومىر تاريحىن جاريالى تۇردە بايانداۋعا ءماجبۇر ەتكەن “جۋرناليستەرگە” نە دەيىن…
قانات ايتباەۆ.

Related Articles

  • سارباس رۋى جانە سارتوقاي باتىر

    تاريحتى تۇگەندەۋ، وتكەننىڭ شەجىرەسىن كەيىنگە جالعاۋ – اتادان بالاعا جالعاسقان ەجەلگى ءداستۇر. شەجىرە، ۇلت-رۋ، تايپا تاريحى – اتانى ءبىلۋ، ارعى تاريحتى ءبىلۋ بولىپ قالماستان ۇلتتىڭ ۇلت بولىپ قالىپتاسۋى جولىنداعى باستان كەشكەن سان قيلى وقيعالارى مەن اۋىر تاعدىرىنان دا مول دەرەك بەرەدى. شەجىرە – تۇتاس حالىق تاريحىنىڭ ىرگەتاسى عانا ەمەس، ۇلت پەن ۇلىس تانۋدىڭ الىپپەسى  سانالادى. «قازاق حالقى 200-دەن اسا رۋدان قۇرالسا دا ءار رۋدىڭ ءوز شەجىرەسى بولعان. شەجىرەشىلەر ءجۇز، تايپا، رۋ، اتا تاريحىن تەرەڭ تالداي بىلگەن»(1). پاتشالىق رەسەيدىڭ داۋرەنى اياقتالار تۇستا قازاقتىڭ مەملەكەتتىگىن قالپىنا كەلتىرۋدى ماقسات تۇتقان الاش كوسەمى ءاليحان بوكەيحان (1866-1937) العاشقى بولىپ قازاق تاريحىنىڭ قاجەتتىلىگىن العا تارتىپ، باشقۇرتتىڭ ايگىلى عالىمى ءۋاليدي توعانمەن كەزدەسىپتى. ءۋاليدي توعان ءوزىنىڭ ەستەلىگىندە: «مەن بىرنەشە

  • ماسكەۋ بيرجاسى سانكتسياعا ءىلىندى. تەڭگە مەن قازاقستان بيرجاسىنا قالاي اسەر ەتەدى؟

    حاديشا اقاەۆا قازاقستاندىق قور بيرجاسى يەلەرىنىڭ ءبىرى – ماسكەۋ بيرجاسى رەسەيدىڭ اسكەري اگرەسسياسى سالدارىنان اقش سانكتسياسىنا ىلىكتى. بۇل قازاقستانداعى قور جانە ۆاليۋتا نارىعى مەن تەڭگە باعامىنا قالاي اسەر ەتەدى؟ اقش وسى ايدا رەسەيدەگى ءىرى بيرجا حولدينگىنە سانكتسيا سالدى. امەريكانىڭ قارجى مينيسترلىگى ماسكەۋ بيرجا ارقىلى اسكەري ماقساتقا كاپيتال تارتقان، رەسەي ازاماتتارى مەن “دوس مەملەكەتتەر” “روستەح”، “ۆەرتولەتى روسسي” سياقتى قورعانىس كاسىپورىندارىنىڭ قۇندى قاعازدارىن ساتىپ الىپ، ينۆەستيتسيا قۇيعان دەپ ەسەپتەيدى. رەسەيگە قارسى سانكتسيالار قازاقستانعا دا اسەر ەتەدى. ويتكەنى استانا رەسەي ەكونوميكاسى باسىمدىققا يە ەۋرازيا ەكونوميكا وداعىنا مۇشە. ماسكەۋ – استانانىڭ نەگىزگى ساۋدا سەرىكتەستەرىنىڭ ءبىرى. رۋبل يۋانعا تاۋەلدى. تەڭگەنىڭ جايى نە بولادى؟ ماسكەۋ بيرجاسى سانكتسياعا ىلىنگەننەن كەيىن دوللار جانە ەۋرومەن ساۋدا جاساۋدى توقتاتتى. قازىر

  • گەرب اۋىستىرۋ ماسەلەسى نەمەسە «تەرىستەۋ سيندرومى» قالاي پايدا بولدى؟!

    ەلىمىزدىڭ گەربىن اۋىستىرۋ تۋرالى پرەزيدەنتتىڭ ۇسىنىسى (و باستا ۇسىنىس سۋرەتشى-ديزاينەر مامانداردان شىققان سياقتى) تۇتاس قوعامدا بولماعانمەن، الەۋمەتتىك جەلىلەردە اجەپتاۋىر قارسىلىق تۋدىردى. بىراق، بايىپتاپ قاراساق، بۇل قارسىلىقتىڭ قازىرگى گەربتىڭ قازاق ءۇشىن ەرەكشە قاستەرلى نەمەسە ەستەتيكالىق تۇرعىدان ءمىنسىز بولۋىنا ەش قاتىسى جوقتىعىن اڭعاراسىز. سوڭعى ۋاقىتتارى، اۋىر ىندەتپەن قاتار كەلگەن قاڭتار تراگەدياسىنان باستاپ، حالىق ايتارلىقتاي كۇيزەلىسكە ۇشىرادى. قازاقستاننىڭ ەركىنەن تىس، سوعىسقا، باسقا دا سەبەپتەرگە بايلانىستى بولىپ جاتقان ەكونوميكالىق قيىندىق سالدارىنان حالىقتىڭ ءال-اۋقاتى تومەندەدى. وسىنىڭ ءبارى قازىر قوعامدا بايقالىپ قالعان «تەرىستەۋ سيندرومىنا» تۇرتكى بولدى. «تەرىستەۋ سيندرومى» – دۇرىستى دا بۇرىسقا شىعاراتىن، قانداي باستاماعا بولسىن قارسى رەاكتسيا شاقىراتىن قۇبىلىس. الەۋمەتتىك پسيحولوگيانى زەرتتەۋشىلەردىڭ پايىمداۋىنشا، وسى قۇبىلىستى بارىنشا كۇشەيتىپ تۇرعان فاكتور – الەۋمەتتىك جەلىلەر. ياعني، الداعى ۋاقىتتا

  • ايتپاي كەتتى دەمەڭىز… (تيبەت ءارحيۆى تۋرالى)

    التايدان اۋعان ەل تۋرالى تاريحي جازبالاردا وقتىن-وقتىن ايتىلعانى بولماسا ءيسى قازاق جۇرتىنا تيبەت تۋرالى تۇسىنىك ءالى كۇنگە دەيىن بەيمالىم. اسىرەسە تيبەت جازبا دەرەكتەرىندە كۇللى تۇركى بالاسىنىڭ تاريحى تۋرالى تىڭ دەرەكتەردىڭ كومۋلى جاتقانىن تىپتەن بىلە بەرمەيمىز. تيبەت- تاريحي دەرەكتىڭ ەڭ كوپ ساقتالعان ايماعى سانالادى. مادەني، ادەبي، رۋحاني جانە تاريحي ءتۇرلى دەرەكتەردىڭ ىقىلىم زاماننان بەرى جاقسى ساقتالۋىمەن سىرت الەمدى وزىنە باۋراپ كەگەن تيبەت جۇرتىنا 19 عاسىردان باستاپ باتىس ەكسپەديتسياسى باسا نازار اۋدارىپ كەشەندى زەرتتەۋلەر جاسادى. سونىڭ نەگىزىندە تيبەتتەگى كەيبىر سالالىق بايىرعى دەرەكتەر باتىسقا كوشىرىلدى. ەسەسىنە تيبەتتانۋ عىلىمى قالىپتاستى. جاعىرافيالىق ورنالاسۋى تىم ۇزاق بولعاندىقتان تيبەتتانۋ عىلىمى قازاق جۇرتىنا قاجەتتىلىك تۋدىرمادى. تيبەتتانۋمەن نەگىزىندە الپاۋىت كۇشتەر اينالىستى. ولار تيبەت جۇرتىن يگەرۋدى باسقا قىرىنان باعالادى. تيبەتتە

  • دەموگرافيالىق ساراپتاما

    1-ءشى سۋرەت قازاقتار; دەموگرافيالىق احۋال 1949-2020 جج. ارالىعىن سالىستىرمالى كورسەتكەن. 1949 جىلعا دەيىن، اتاپ ايتقاندا كوممۋنيستىك قىتاي ۇكىمەتى ورناعانعا دەيىن شىنجاڭ ولكەسىنىڭ سولتۇستىك بولىگىندە قازاقتار، وڭتۇستىك بولىگى قاشقاريادا ۇيعىرلار باسىم ساندى ۇستادى. 1951-54 جىلدارى ۇلتتىق مەجەلەۋ كەزىندە ورتالىق ۇكىمەت قۇرعان كوميسسيا ساراپتاماسى بويىنشا ۇلتتىق اۆتونوميالىق تەرريتوريانى انىقتاۋ مىنا ەكى باعىتتا جۇرگىزىلدى. ولار: ءبىرىنشى، ۇلتتىق اۆتونوميانى مەجەلەۋ بويىنشا ونىڭ اتاۋىن تۇراقتاندىرۋ. وسى بويىنشا ءۇش اتاۋ ۇسىنىلدى: *شىعىس تۇركىستان اۆتونوميالىق فەدەراتسيالىق رەسپۋبيليكاسى; *ۇيعىرستان اۆتونوميالىق رەسپۋبيليكاسى; *شىنجاڭ اۆتونوميالى رەسپۋبيليكاسى. ەكىنشى، اۆتونوميانىڭ اكىمشىلىك تۇرپاتىن انىقتاۋ; وسى بويىنشا: *فەدەرەتسيالىق تۇرپات; *اۆتونوميالىق وبلىس جانە وكۋرگ تۇرپات; *ايماق جانە اۋدان دارەجەلى اۆتونوميالىق وكۋرگ تۇرپاتى. مەجەلەۋ كوميسسياسى اتالعان ەكى باعىتتا ساراپتاما ناتيجەسىن قورىتىندىلادى. كوميسسيا قورىتىندىسى بويىنشا شىنجاڭ ولكەسىنىڭ

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: