بالقاشقا اتوم ەلەكتر ستانتسياسىن (اەس) سالۋدان قانداي قاۋىپ بار؟ رەسەيدەن يادرولىق تەحنولوگيا ساتىپ الۋ قازاقستاندى ماسكەۋگە “بايلاپ قوياتىنى” راس پا؟ قازاقستان بيلىگى قاۋىپتى نىساننىڭ قۇرىلىسىنا رۇقسات بەرمەس بۇرىن حالىقتىڭ پىكىرىن نەگە سۇرامادى؟ ازاتتىق بۇل تاقىرىپتا KEGOC كورپوراتسياسىنىڭ بۇرىنعى باسشىسى، ەنەرگەتيكا جانە ەكونوميكا سالاسىنىڭ ساراپشىسى اسەت ناۋرىزباەۆپەن سويلەستى.
“كۇن ەنەرگياسىنىڭ باعاسى – 14 تەڭگە، اتوم ەنەرگياسى – 60 تەڭگە. ءتيىمدىءسى قايسى?”
ازاتتىق: جاقىندا قاسىم-جومارت توقاەۆ شەتەلدىك ينۆەستورلار كەڭەسىنىڭ جيىنىندا قازاقستان اەس سالىناتىن جەردى بەلگىلەپ، تەحنولوگيا تاڭداپ جاتقانىن، قۇرىلىس جۇمىستارى كەلەر جىلى باستالاتىنىن ايتتى. پرەزيدەنتتىڭ بۇل مالىمدەمەسى اسىعىس جاسالعان جوق پا؟
اسەت ناۋرىزباەۆ: پرەزيدەنت ەنەرگەتيكا سالاسىنىڭ مامانى ەمەس. ول كەڭەسشىلەرى دايىنداعان باياندامالارعا سۇيەنەدى. سوعان قاراعاندا پرەزيدەنتتىڭ جانىندا جاقسى ساراپشىلار جوق سياقتى، ويتكەنى اتوم ەنەرگەتيكاسى – قازاقستان حالقى ءۇشىن ءساتسىز شەشىم. جوبا جۇزەگە اسسا، جىل سايىن 675 ميلليارد تەڭگەگە ارتىق شىعىندالامىز. بۇل قازاقستاننىڭ ءار ازاماتى ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ، سايكەسىنشە، تاۋارلار مەن قىزمەتتەر باعاسىنىڭ قىمباتتاۋىنا بايلانىستى قازىرگىدەن 35 مىڭ تەڭگەگە ارتىق تولەيدى دەگەن ءسوز. وسىدان جوبانىڭ ءتيىمسىز ەكەنىن تۇسىنۋگە بولادى.
ازاتتىق: ەنەرگەتيكا ءمينيسترى بولات اقشولاقوۆ جۋرناليستەرگە اەس بالقاشقا – الماتى وبلىسى ۇلكەن اۋىلىنىنىڭ اۋماعىنا سالىناتىنىن ايتتى. بيلىكتىڭ “اتوم ەلەكتر ستانتسياسى قاجەت” دەگەن سوزىنە سەنسەك، قۇرىلىسقا بولىنگەن جەر تۋرالى نە ايتاسىز؟
اسەت ناۋرىزباەۆ: بالقاش كولىنىڭ جانىنا اەس سالۋ قاۋىپتى. ينۆەستوردىڭ شىعىنىن ازايتۋ ءۇشىن كولدىڭ ماڭى تاپتىرماس جەر، ءبارى دايىن. قاۋىپ-قاتەر تۇرعىسىنان الساق، ءتيىمسىز ايماق. بىرىنشىدەن، بۇل قازاقستاننىڭ ءدال ورتاسىندا ورنالاسقان، تەڭدەسسىز بالقاش كولى. رەاكتوردا اپات بولسا، كولدىڭ سۋى لاستانادى. ال وسىعان دەيىنگى اپاتتاردى ەسكەرىپ، 30 كيلومەترلىك ايماق بەلگىلەنسە، ەلدىڭ وڭتۇستىگى مەن سولتۇستىگىنىڭ اراسىنداعى بايلانىس ۇزىلەدى. كەيىنگى جىلدارى بالقاشتىڭ سۋى تارتىلىپ، كولگە قۇياتىن سۋلار ازايىپ جاتىر. سايكەسىنشە، سۋ دەڭگەيى دە تومەندەي باستادى. ءبىر كۇنى رەاكتوردى سالقىنداتۋعا سۋ جەتپەي قالۋى مۇمكىن، ول كەزدە باسقا شەشىمىن تابۋعا تۋرا كەلەدى. وسىنىڭ ءبارى بالقاشقا اەس سالۋ قاتە شەشىم ەكەنىن كورسەتەدى.
ازاتتىق: اەس سالۋ ەكونوميكالىق تۇرعىدان اقتالا ما؟ رەسمي ەسەپ جۇرگىزىلدى مە؟ ءسىزدىڭ ءوز ەسەبىڭىز بارىن بىلەمىز.
اسەت ناۋرىزباەۆ: اەس-تىڭ ەكونوميكالىق تيىمدىلىگىن ەسەپتەۋ وتە وڭاي. جاڭعىرتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىنىڭ باعاسى بەلگىلى. بىلتىرعى اۋكتسيوندارعا سايكەس، كۇن ەنەرگياسىنىڭ باعاسى قوسىمشا سالىعىن قوسقاندا 14 تەڭگە بولعان. تۇركيادا سالىنىپ جاتقان سوڭعى اتوم ەلەكتر ستانتسياسىنداعى باعا 12,35 تسەنت كۆت/ساع، بۇل اقشانى قوسىمشا قۇن سالىعىمەن ەسەپتەپ، تەڭگەگە اۋدارعاندا 60 تەڭگە شىعادى. بۇل كۇن ەنەرگياسىنىڭ باعاسىنان ءتورت ەسە قىمبات. مۇنداعى 45–46 تەڭگە ايىرماشىلىقتى جوسپارلانعان 15 ميلليارد كۆت/ساع ەنەرگياعا كوبەيتسەك، جىلىنا 675 ميلليارد تەڭگە ارتىق تولەيمىز. قاراپايىم ماتەماتيكا: 15 ميلليارد كۆت/ساع 45 تەڭگەگە كوبەيتسەك، 675 ميلليارد تەڭگە شىعادى. جىل سايىن وسىنشا اقشانى ارتىق شىعىنداۋعا تۋرا كەلەدى. سوندىقتان اەس سالۋ ەكونوميكالىق تۇرعىدان ءتيىمسىز.
“اتوم ەنەرگياسى – وتكەن عاسىر تەحنولوگياسى”
ازاتتىق: بىلتىر مينيستر ماعزۇم مىرزاعاليەۆ “كومىر گەنەراتسياسى، كومىر تەحنولوگياسى كەلمەسكە كەتەدى، اەس سالۋدان باسقا جول جوق” دەگەن ەدى. ءمينيستردىڭ سوزىمەن كەلىسەسىز بە؟
اسەت ناۋرىزباەۆ: مينيستر مىرزاعاليەۆ ءارتۇرلى قۋلىعىمەن بەلگىلى ادام عوي. ماسەلەن، ول ەۋروپا، كورەيا، جاپونيا، امەريكا مەن باسقا دا ەلدەردە قوقىس ورتەۋ تەحنولوگياسىن جاقسى مەڭگەرگەن ونداعان كاسىپورىن بولا تۇرا، قوقىس ورتەۋ زاۋىتىنىڭ قۇرىلىسىنا ارنالعان تەندەردى ءبىر عانا قاتىسۋشىمەن وتكىزگەن. سوندىقتان ونىڭ سوزىنە سەنۋ قيىن.
بۇكىل الەم اتوم ەنەرگەتيكاسىنىڭ ەمەس، جاڭعىرتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىنىڭ جولىمەن دامىپ كەلەدى. جىل سايىن ەۋروپا مەن اقش سياقتى دامىعان ەلدەردە عانا ەمەس، ءۇندىستان مەن قىتايدا دا جاڭعىرتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىن وندىرەتىن نىساندار ىسكە قوسىلىپ جاتىر. الەمدىك ەنەرگەتيكا اتوم سالاسىنا ەمەس، بالامالى ەنەرگيا كوزدەرىنە قاراي بەت بۇردى.
اتوم ەنەرگياسى – وتكەن عاسىردىڭ ەسكىرگەن تەحنولوگياسى، وركەنيەت عاسىرىنداعى تىعىرىققا تىرەلەتىن جول. يادرولىق تەحنولوگيالاردىڭ “زاپىرانى”. بۇرىن پلۋتوني وندىرىسىنەن تۋعان ەنەرگيانى ءبىر جاققا جىبەرۋ قاجەت بولدى، قىرعي-قاباق سوعىس كەزىندە بۇل تەگىن ەدى، ويتكەنى قارۋ-جاراق جاساۋعا قاجەتتى پلۋتوني وندىرىسىنە باسىمدىق بەرىلدى. قازىر يادرولىق قارۋسىز الەمدە اتوم ەنەرگەتيكاسى جاقىنداعان ەلدەرگە ارتىق قاۋىپ تۋعىزادى.
اتوم ەنەرگياسىنىڭ باعاسى تۇراقتى تۇردە ءوسىپ، جاڭعىرتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىنىڭ باعاسى تومەندەپ جاتىر. بۇل كوزگە انىق كورىنەتىن ترەند، وعان قارسى كۇرەسۋ جەلگە قارسى تۇكىرۋمەن تەڭ. سوندىقتان يادرولىق ەنەرگەتيكانى جاقتايتىنداردىڭ دۇنيەتانىمى تار، ولار وتكەنگە جالتاقتاپ، ەنەرگوجۇيەنىڭ جاڭعىرتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىمەن قالاي جۇمىس ىستەيتىنىن تۇسىنبەيدى.
ازاتتىق: ەلدە ەلەكتر ەنەرگياسى اسا تاپشى ما؟
اسەت ناۋرىزباەۆ: نەگىزى ايتارلىقتاي ەنەرگيا تاپشىلىعى جوق. بىراق ەلەكتر قۋاتىنىڭ تاپشىلىعى بار، ياعني، قازاقستاننىڭ وڭتۇستىگىندە قىسقى ۋاقىتتا كەشكىسىن قۋات جەتپەي قالادى. بۇل ماسەلەنى شەشۋگە بولادى. ەڭ قاراپايىم شەشىمىن ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى دە بىلەدى. ماينينگ كومپانيالارىمەن كەلىسىپ، ەلەكتر جارىعى كوپ قولدانىلاتىن ۋاقىتتا ەلەكتر قۋاتىن پايدالانباۋدى سۇراۋ كەرەك. بۇل وتە وڭاي شارۋا. ماسەلەنى تۇبەگەيلى شەشۋ ءۇشىن وڭتۇستىكتە جاڭعىرتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىن وندىرەتىن نىساندار سالىنۋى ءتيىس. مۇنىڭ ءبارى ەنەرگەتيكا مينيسترلىگىنىڭ بەلسەندى جۇمىسىن، ەلەكتر قۋاتىن رەتتەۋ جانە قور جيناۋ سياقتى قوسىمشا نارىقتاردى دامىتۋدى تالاپ ەتەدى. الەم بۇل ادىستەردى بۇرىننان بىلەدى، بىزگە بار بولعانى جاڭعىرتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىن، اتالعان نارىقتاردى بىرتىندەپ ەنگىزۋ قاجەت.
“بىزدە يادرولىق ءدارى ءوندىرىسىنىڭ تەحنولوگياسى بار دەۋ – كۇلكىلى”
ازاتتىق: بيلىك “قازاقستان الەمدە تابيعي ۋران ءوندىرىسى بويىنشا ءبىرىنشى ورىندا، يادرولىق وتىن شىعارامىز، ۋران بايىتۋعا مۇمكىندىگىمىز بار” دەپ وتىر. بۇل شىنىمەن سولاي ما؟ اەس-تى ءتيىمدى ءارى قاۋىپسىز پايدالانۋ ءۇشىن وسى جەتكىلىكتى مە؟
اسەت ناۋرىزباەۆ: بىزدە يادرولىق وتىن كوپ دەگەن ارگۋمەنت كۇلكىلى ەستىلەدى. بىزدە بيداي كوپ دەپ، تۇسكى اسقا ءبارىمىز ەكى بولكەن ناننان جەمەيمىز عوي. وتىن نارىعىنداعى ىقپالىمىزعا كەلسەك، ءبىر رەاكتور سالساق، ول الەمدەگى ءتورت جۇزدەن استام رەاكتوردىڭ ءبىرى عانا بولادى. بۇل جارتى پايىزدان دا از. اەس-تىڭ بار-جوعى ۋران وندىرىسىنە ەش اسەر ەتپەيدى. ونىڭ ۇستىنە، قازاقستان ۋراننان دايىن ءونىم شىعارمايدى. ۋراندى شيكىزات كۇيىندە ساتامىز، كەيىن باسقا ەلدە، بىزدە جوق تەحنولوگيامەن دايىندالعان زاتتاردان رەاكتورلارعا ارنالعان يادرولىق وتىن ءدارىسىن وندىرەمىز. سوندىقتان بىزدە يادرولىق ءدارى جاساۋ تەحنولوگياسى بار دەۋ كۇلكىلى ەستىلەدى ءارى حالىقتى الداۋعا جاتادى.
ازاتتىق: سىز بۇرىن “اەس جوباسىنىڭ ساياسي تۇسى باسىم” دەپ ەدىڭىز. نەگە ولاي ويلايسىز؟
اسەت ناۋرىزباەۆ: اتوم ستانتسياسى جاڭعىرتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىمەن جۇمىس ىستەيتىن ستانتسيالاردان الدەقايدا قىمبات. پرەزيدەنتتىڭ ەشتەڭەگە قاراماستان، اەس جوباسىنان باس تارتپاۋى ونى بۇل شەشىمگە يتەرمەلەپ وتىرعان سىرتقى كۇشتەر بارىن كورسەتەدى. ويتكەنى اەس سالۋدىڭ تيىمدىلىگىن ەكونوميكالىق تۇرعىدان ءتۇسىندىرۋ مۇمكىن ەمەس.
ازاتتىق: رەسەي ۋكرايناعا باسىپ كىرگەننەن كەيىن فينليانديا اتوم ەلەكتر ستانتسياسىن رەسەيلىك جوبا بويىنشا سالۋدان باس تارتتى. سوعىستان بۇرىن دا “روساتوم” شەتەلدەگى جوبالارىن اياقتاسا، باسقا ەلدەردەن تاپسىرىس الا الماۋى مۇمكىن دەگەن بولجامدار ايتىلىپ ەدى. رەسەي قازاقستانعا قۇرىلىس تەحنولوگياسىن تاڭداۋدا قىسىم كورسەتىپ وتىرعان جوق پا؟
اسەت ناۋرىزباەۆ: قازىر اتوم ەنەرگەتيكاسى – تۇتقاسىز شابادان ءتارىزدى: تاستاپ كەتە المايسىڭ، الىپ ءجۇرۋ دە قيىن. سوندىقتان اتوم ەنەرگەتيكاسىن پايدالاناتىن ەلدەر جاڭعىرتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىنىڭ تيىمدىلىگىن بىلسە دە، جۇزدەگەن مىڭ جۇمىس ورنىن ۇسىنىپ وتىرعان تەحنولوگيالىق پروتسەستى توقتاتا الماي، ۇنەمى ءبىر شارا قولدانۋعا ءماجبۇر بولىپ وتىر. وسىنداي اتوم تەحنولوگياسى بار ەلدەر ءوز جوباسىن ءبىزدىڭ مەملەكەت سياقتى ءۇشىنشى الەم ەلدەرىنە وتكىزۋگە تىرىسادى. رەسەي قازاقستانعا ىقپال ەتۋ قابىلەتىن پايدالانىپ، بىزگە ءوز تەحنولوگياسىن ساتقىسى كەلەدى. باسقا ەلدەردە (اەس جوق مەملەكەتتەر) اتوم ەنەرگەتيكاسىنا قارسى كۇرەسىپ جاتىر. ال اەس بار ەلدەر قولىنداعى تەحنولوگياسى مەن جۇمىس ورىندارىن ويلاپ، امالىن تاۋىپ، ستانتسيا قىزمەتىن جالعاستىرۋدان باسقا ەشتەڭە ىستەي المايدى.
“اەس قازاقستاندى رەسەيگە “بايلاپ قويادى”، ماسكەۋدىڭ تاپسىرماسىن ورىنداۋعا ءماجبۇر بولىپ قالامىز”
ازاتتىق: اەس قازاقستاندى ستانتسيا سالىپ، تەحنولوگيا ۇسىنعان مەملەكەتكە “بايلاپ قويا ما”؟ بۇل نەسىمەن قاۋىپتى؟
اسەت ناۋرىزباەۆ: يادرولىق وتىن بەرۋ – وتە ماڭىزدى ماسەلە. ويتكەنى نارىقتا قالىپتاسقان مەحانيزمدەر بويىنشا، رەاكتور ساتىپ الۋ ارقىلى يادرولىق وتىننىڭ بەلگىلى ءبىر ءتۇرىن تاڭدايسىز. مىسالى، ستانتسيا رەسەيدىڭ يادرولىق وتىنىنا نەگىزدەلىپ سالىنسا، كەيىن ونى فرانتسيانىڭ نەمەسە اقش-تىڭ وتىنىنا اۋىستىرۋ قيىن. ۋكراينا ۇزاق جىل ەڭبەكتەنىپ، رەاكتورلارىن اقش-تىڭ وتىنىنا ازەر اۋىستىردى. ءبىز ۋكراينانىڭ تاجىريبەسىن قايتالاي المايمىز، ويتكەنى بىزدەگى رەاكتور ۋكرايناداعى رەاكتورلارعا ۇقسامايدى.
سوندىقتان رەاكتور ساتىپ الۋ ارقىلى بۇكىل وتىن تەحنولوگياسىن ساتىپ الامىز. بىزدە وتىن ءوندىرىسىنىڭ تەحنولوگياسى بولماعاندىقتان، يادرولىق وتىن ساتاتىن ەلگە تاۋەلدى بولامىز. وتىندى رەسەيدەن الساق، سونىڭ ايتقانىن ىستەيمىز. باتىستان الساق، ءسال جەڭىلدەۋ بولادى. بىراق رەسەيمەن ارىپتەس بولساق، “روساتومنىڭ” تەحنولوگياسىنا بايلانىپ قالامىز. سايكەسىنشە، بۇل ۇلكەن ساياسي ءمانى بار قىسىم كورسەتۋ تەتىگىنە اينالادى. نە 25 جىلعا وتىن ساتىپ الىپ، وزىمىزدە ساقتايمىز، بىراق بۇعان قىرۋار قارجى كەتەدى، نە ءار جولى وتىندى قايدان الامىز دەپ باس قاتىرۋعا تۋرا كەلەدى. وتىن ماسەلەسى ساياسي قىسىم تەتىگى بولادى.
ازاتتىق: بيلىك “اقپارات قۇرالدارى مەن قوعامدىق پىكىر كوشباسشىلارىن تارتىپ، اەس-ءتىڭ قاۋىپسىزدىگى تۋرالى ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزەمىز” دەپ ەدى. ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارى باستالدى ما؟
اسەت ناۋرىزباەۆ: ءيا، بيلىكتىڭ “بۇلبۇلدارى” سايراي باستادى. ولاردىڭ اراسىندا اتوم ەنەرگەتيكاسى بىلاي تۇرسىن، فيزيكانىڭ ءوزىن دۇرىس تۇسىنبەيتىن ادامدار بار. ولار كيلوۆاتت-ساعاتتى كيلوۆاتتان اجىراتا المايدى. سوعان قاراماستان، اتوم ەنەرگياسىنسىز جۇيە جۇمىس ىستەي المايدى دەپ دابىل قاعىپ ءجۇر. قازاقستان مەن رەسەيدىڭ ەنەرگوجۇيەلەرىندە ىستەگەن ادام رەتىندە ەنەرگوجۇيە اتوم ستانتسياسىنسىز، جاڭعىرتىلاتىن ەنەرگەتيكا كولەمىمەن جۇمىس ىستەي الاتىنىن ايتقىم كەلەدى. بۇل الەمنىڭ كوپ ەلىندە شەشىمى تابىلعان ينجەنەرلىك تاپسىرما، ودان قورقۋدىڭ قاجەتى جوق، جاي عانا ىستەۋ كەرەك. بۇل ادەمى ينجەنەرلىك جۇمىس قولىمىزدان كەلەر ەدى دەپ ويلايمىن.
ازاتتىق: ەلدە جاڭعىرتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىن قالاي دامىتۋعا بولادى؟ ناقتى نە ىستەۋ كەرەك؟
اسەت ناۋرىزباەۆ: قازاقستاندا جاڭعىرتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىن قولداۋ مەن دامىتۋدىڭ وتە ءتيىمدى جۇيەسى قۇرىلعان. جىل سايىن بەلگىلەنگەن قۋاتقا اۋكتسيوندار وتەدى. وعان تاۋەلسىز ينۆەستورلار قاتىسادى. اۋكتسيوندا ءار ساتىلىم سايىن باعا تومەندەيدى. قازىر قوسىمشا قۇن سالىعىمەن قوسقاندا 14 تەڭگە كۆت/ساع دەگەن مەجەگە جەتىپ قالدىق. سوندىقتان جاڭعىرتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىنىڭ سانى ارتۋى ءۇشىن اكتسيونداردى ءجيى وتكىزۋ كەرەك (جىل باسىنداعى رەسمي دەرەك بويىنشا، قازاقستاندا كۇن ەلەكتروستانتسياسى، جەل ەلەكتر ستانتسياسى، بيوگاز ستانتسياسى، شاعىن سۋ ەلەكتر ستانتسياسى سياقتى 134 جاڭعىرتىلاتىن ەنەرگيا نىسانى بولعان – رەد.). وكىنىشكە قاراي، بىزدە اۋكتسيون از وتەدى، ونىڭ ۇستىنە، ەنەرگيا كوزدەرى دۇرىس ورنالاسپاعان. جاڭعىرتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرى تۇراقتى جۇمىس ىستەۋى ءۇشىن ولاردى ەلدىڭ ءارتۇرلى بولىگىنە تەڭدەي ورنالاستىرۋ كەرەك. سوندا ءبىر جەردە كۇن نەمەسە جەل بولماسا، ەلدىڭ باسقا بولىگىندە مىندەتتى تۇردە ەنەرگيا وندىرۋگە قاجەتتى اۋا-رايى بولادى. ماتەماتيكالىق ستاتيستيكا جانە عىلىمنىڭ كومەگىمەن بولجامداردى تسيفرلاندىرۋعا مۇمكىندىك بار. ەنەرگيا كوزدەرى دۇرىس ورنالاسسا، جاڭعىرتىلاتىن ەنەرگەتيكا اتوم، گاز نەمەسە كومىر سياقتى ءداستۇرلى ەنەرگيا كوزدەرىنە قاراعاندا تۇراقتى جۇمىس ىستەيدى.
ازاتتىق: 2019 جىلى قازاقستان پرەزيدەنتى چەرنوبىل اپاتىنا 33 جىل تولاردىڭ الدىندا “اەس سالۋ تۋرالى شەشىم حالىقتىڭ پىكىرىن ەسكەرمەي قابىلدانبايدى” دەدى. بىراق قازاقستاندىقتاردىڭ پىكىرىن ەشكىم سۇراعان جوق، بيلىك ءوزى شەشىم قابىلداپ، اەس سالىناتىن بولدى دەپ جاريالادى. نەگە ولاي بولدى؟ قازىر قوعام اەس قۇرىلىسىن توقتاتا الا ما؟
اسەت ناۋرىزباەۆ: پرەزيدەنتتىڭ ءوز ءسوزىن ۇمىتىپ قالعانى ونىڭ اەس سالۋعا اسىعىپ وتىرعانىن كورسەتەدى. سوعان قاراعاندا پرەزيدەنتكە ساياسي قىسىم كورسەتىلىپ وتىرعان سياقتى. مۇمكىن اەس قۇرىلىسىن ۇيىمداستىرىپ، جوباعا بولىنگەن قارجىنى يگەرۋگە مۇددەلى توپتار قىسىم كورسەتىپ جاتقان شىعار. قوعام بۇعان قارسى تۇرۋى كەرەك. ويتكەنى قول قۋسىرىپ وتىرا بەرسەك، جىل سايىن 675 ميلليارد تەڭگەدەن تولەيمىز. ولار ءوز ميللياردىن قۇرىلىستان تابادى عوي، ال ءبىز ول ميللياردتى جىلدار بويى بۇكىل ەل بولىپ وتەيمىز. سوندىقتان ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزىپ، پرەزيدەنت ايتقان رەفەرەندۋمدى وتكىزۋىمىز كەرەك. كورىپ وتىرعاندارىڭىزداي، ەلىمىزدە رەفەرەندۋم وتكىزۋگە بولادى ەكەن. وسى قوزعالىستى ۇيىمداستىرۋ كەرەك. رەفەرەندۋمدى قولعا العىسى كەلەتىن ادامدار بولسا، كومەكتەسۋگە دايىنمىن. بىرلەسىپ رەفەرەندۋم وتكىزەيىك.
ازاتتىق راديوسى
پىكىر قالدىرۋ