قاردان بۇرىن جاڭبىر جاۋادى. اسكەر پانالايتىن وكوپقا سۋ تولىپ قالادى. ەتىگىمەن سۋ كەشكەن جاۋىنگەرلەردىڭ اياعى توڭادى. كۇتىمى دۇرىس بولماسا، اياز قارىعان اياقتىڭ اۋرۋى اسقىنىپ، گانگرەناعا اينالۋى مۇمكىن.
ارتىنان جەر قاتىپ، وكوپ قازۋ دا قيىنداي تۇسەدى.
رەسەيدىڭ ۋكرايناعا قارسى سوعىسىندا قىسقى كەزەڭ باستالدى: قيان-كەسكى شايقاس وڭتۇستىكتەن شىعىستاعى دونباسقا قاراي اۋىستى. رەسەي اسكەرى باحمۋتتى بومبالاپ، ۋكراينا قارۋلى كۇشتەرى سولتۇستىكتەگى پوزيتسياسىن ساقتاپ قالۋعا تىرىسىپ جاتىر.
سوعىستىڭ قازىرگى كەزەڭىندەگى ماڭىزدى ەلەمەنت – اياز. سۋىقتان اسكەردىڭ بەرەكەسى قاشىپ، كولىك قۇرالدارى مەن قارۋ-جاراق ىستەن شىعىپ، سوعىس قيمىلىن جۇرگىزۋ ستراتەگياسى باسەڭدەدى.
اسكەري ساراپشىلار سوعىس اۋا-رايىنا بايلانىستى كوكتەمگە قالا ما، الدە بۇل جاعداي ءبىر تاراپتىڭ پايداسىنا شەشىلە مە دەگەن سۇراققا جاۋاپ ىزدەپ وتىر.
قاي تاراپ باسىم تۇسسە دە، بۇل سوعىستان ايلار بويى مايداندا جۇرگەن جاۋىنگەرلەر زارداپ شەگەدى.
“سۋىق پەن زاك جەردە ءجۇرۋ سۇمدىق، بۇعان ەش كۇمان جوق”، — دەيدى 2014-2018 جىلدارى ەۋروپاداعى اقش اسكەرىن باسقارعان وتستاۆكاداعى گەنەرال بەن حودجەس.
“اۋا-رايىن وزگەرتە المايسىڭ، باتپاقتىڭ اتى — باتپاق. بۇعان ەشتەڭە ىستەي المايسىڭ، ءتىپتى تەحنولوگيا دا كومەكتەسپەيدى”، — دەدى ول ازاتتىققا بەرگەن سۇحباتىندا.
“بىراق ۋكرايندارعا قاراعاندا ورىستارعا قيىن بولادى. ماتەريالدىق تۇرعىدان العاندا، اسكەرگە جاڭا قوسىلعان، جىلى كيىمى جوق جاۋىنگەرلەر ۇجىمعا قوسىلا المايدى، — دەيدى ول.
وكوپتاعى ازاپ
ۋكراينانىڭ سولتۇستىك-شىعىسى مەن شىعىسىنا قار جاۋىپ، كوپ وڭىردە اۋا تەمپەراتۋراسى نولدەن تومەندەي باستادى.
رەسەيدىڭ زىمىران سوققىسىنان ەلدىمەكەندەردى جارىقپەن جانە جىلۋمەن قامتاماسىز ەتىپ وتىرعان ينفراقۇرىلىمدار ىستەن شىققان. سوندىقتان ميلليونداعان ادامعا ءۇيىن جىلىتىپ، تەلەفونىن قۋاتتاپ، دارەتحانا سۋىن اعىزۋ مۇڭ بولىپ وتىر.
ساراپشىلار وكوپتاعى جاعداي ءتىپتى قيىن دەيدى.
“وكوپكا ءتۇسۋدىڭ ءوزى ۇلكەن قاتەلىك. بۇل جازدا دا، قىستا دا ەڭ ناشار جەر. ورماندى جەردە اسكەردى ءبىر جەردە ۇستاماي، تاراتىپ جىبەرۋ كەرەك، — دەيدى فينليانديانىڭ اسكەري وفيتسەرى، حەلسينكيدەگى ۇلتتىق قورعانىس ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى، پولكوۆنيك ياننە ماكيتالو.
“وكوپ قازۋ زاماناۋي سوعىس ادىسىنە جاتپايدى. ويتكەنى اينالادا دروندار ۇشىپ جۇرەدى، ولاردان جاسىرىنۋ مۇمكىن ەمەس”، — دەيدى ول.
باتىس بارلاۋ قىزمەتىنىڭ وكىلدەرى كۇن سۋىعان سايىن اسكەري قيمىلدار قارقىنى باسەڭدەيدى دەپ توپشىلاعان.
“كيكىلجىڭ قارقىنى باسىلىپ قالدى. الداعى ايلاردا دا وسىلاي بولادى دەپ كۇتەمىز، — دەدى اقش-تاعى ۇلتتىق بارلاۋ قىزمەتىنىڭ ديرەكتورى اۆريل حەينس.
كەي ساراپشىلار بۇل پىكىرگە قوسىلمايدى.
جەردەگى مي باتپاق توبارسىپ، قاتقان كەزدە تانكتەر مەن اۋىر تەحنيكانىڭ ءجۇرۋى جەڭىلدەيدى. ۋكراينا قارۋلى كۇشتەرى شىعىس بولىمشەسىنىڭ سپيكەرى سەرگەي چەرەۆاتىي وسىلاي دەدى.
ول ۋكراينا قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ اقپارات اگەنتتىگى – “ارميا-ينفورم” باسىلىمىنا بەرگەن سۇحباتىندا “قىسقى سوعىسقا دايىن بولۋ ءۇشىن قولىمىزدان كەلگەندى جاساپ جاتىرمىز. تەحنيكامىزدى قىسقى رەجيمگە اۋىستىرىپ، بولىمشەگە جىلى كيىمدەر، جىلىنۋعا، دەمالۋعا ارنالعان قۇرال-جابدىقتار تاراتتىق” دەگەن پىكىر ايتقان.
ۆاشينگتونداعى سوعىستى زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ 4 جەلتوقساندا جاريالاعان بايانداماسىندا “قىس ۋكرايناداعى مەحانيكالىق اسكەري قيمىلدارعا تاپتىرماس ماۋسىم. كوكتەم سوعىسقا مۇلدە قولايسىز. قار ەرىگەندە وزەن سۋى تاسىپ، جەردىڭ ءبارى باتپاق بولادى. ۋكراينا اسكەرى سۋىق كەزدى پايدالانىپ، ىلگەرى جىلجۋعا تىرىسىپ جاتىر” دەلىنگەن.
قىستىڭ كەلۋىمەن اسكەردەگى ءومىر دە قيىنداي ءتۇستى: وكوپتا، باتپاقتا، قار بەتىندە ءىز قالادى، ال ورماندا جاپىراعى تۇسكەن جالاڭاش اعاشتاردىڭ اراسىنان دروندار تاسادا جاتقان جاۋىنگەرلەر مەن تەحنيكانى كورىپ قويادى.
ء“بارى باياۋ ءجۇرىپ جاتىر. سۋىقتان اسكەردىڭ ءال-دارمەنى قۇرىپ، شارشايدى”، — دەيدى حودجەس.
راستالماعان دەرەكتەر بويىنشا، رەسەي اسكەرىندە قاراپايىم كيىم، سۋىق اۋا-رايىندا ءتىرى قالىپ، سوعىسۋعا قاجەتتى قۇرال-جابدىق تاپشى. 21 قىركۇيەكتە پۋتين ءىشىنارا موبيليزاتسيا جاريالاپ، جۇزدەگەن مىڭ ادامدى اسكەرگە الدىرعان سوڭ، مايدانعا تاۋار جەتكىزۋ قيىنداعان.
جاقىندا اسكەرگە الىنعان جاۋىنگەرلەر Telegram-دا جىلىنۋ ءۇشىن پەشتى وزدەرى ساتىپ العانىن ايتىپ، شاعىنعان. رەسەي سولتۇستىك كورەيانىڭ تىگىن فابريكالارىنان كومەك سۇراپ، جاۋىنگەرلەرىنە ىشكيىمدەر مەن قىسقى فورما تىككىزىپ جاتىر دەگەن حابار بار.
“جاڭادان قوسىلعان جاۋىنگەرلەردىڭ قولىندا جاڭا قۇرالدار جوق. قىستا مايداندا كروسسوۆكيمەن جۇرگەن ادام جاۋىنگەر ەمەس” دەيدى ماكيتالو ونداي ساربازدىڭ وڭاي نىساناعا اينالاتىنىن ايتىپ.
رەسەي قاۋىپسىزدىك كۇشتەرى بويىنشا ساراپشى مارك گالەوتتي Daily Telegraph بەرگەن سۇحباتىندا “رەسەي ءوز جاۋىنگەرلەرىن 1960-1970 جىلدارداعى سوۆەت اسكەرى سياقتى كيىندىرەدى” دەگەن.
“مۇنداي جاعدايدا رەسەي مايداندا ۇلكەن جەڭىسكە جەتەدى دەپ ويلامايمىن.
رەسەي اسكەرى ءتارتىپ پەن بىرلىكتىڭ جوقتىعىنان دا زارداپ شەگىپ وتىر. كوكتەمنەن باستاپ باسشىعا باعىنباۋ، اسكەردەن قاشۋ تۋرالى اقپارات كوبەيدى. رەسەيلىك مەديا كومانديردىڭ بۇيرىعىنا باعىنباي كەرى شەگىنگەن اسكەردى قايتادان سوعىسقا جۇمساپ، ارتقا جىبەرمەيتىن وتريادتار پايدا بولعانىن جازدى”.
“قىستا جاۋىنگەرلەردىڭ اعزاسىنداعى سۋ مولشەرى ازايىپ كەتپەۋىن قاداعالاۋ كەرەك. ءتارتىپ بۇزىلسا، جاۋىنگەرلەر اراسىندا اۋرۋ تارايدى، — دەيدى حودجەس.
رەسەي كوكتەمگە دەيىن قازىرگى پوزيتسياسىن ساقتاپ قالۋعا تىرىسۋى مۇمكىن. ويتكەنى قازىر موبيليزاتسيا كەزىندە اسكەرگە الىنعان 300 مىڭ ازامات دايىندىقتان ءوتىپ، اسكەري فورما الىپ جاتىر. رەسەي وسى ادامداردىڭ ەسەبىنەن اسكەر سانىن كوبەيتكىسى كەلەدى.
ۆاشينگتونداعى تاعى ءبىر تالداۋ ورتالىعى – اتلانت كەڭەسىنىڭ وتكەن ايدا جاريالاعان ەسەبىندە “رەسەي قىستا وسىعان دەيىن باسىپ العان جەرلەرىندە قالىپ، كوكتەم جاقىنداعاندا اسكەرگە جاڭادان قوسىلعان كۇشپەن بىرگە جاڭا مايدان اشۋى مۇمكىن” دەلىنگەن.
“ورىس جاۋىنگەرىنىڭ قايسارلىعىن قاتە باعالاۋعا بولمايدى. تاريحتا بولعان سوعىستاردىڭ كوبىندە ورىستار جەڭىلىپ جاتسا دا، جىگەرى مۇقالماي، سوڭىنا دەيىن شىداعان، — دەدى لوندونداعى پاتشا كوللەدجىنىڭ اسكەري زەرتتەۋلەر پروفەسسورى لوۋرەنس فريدمان.
پەش، پالاتكا، ەتىك، قولعاپ
ۋكرايندار باتىستاعى وداقتاستارىنىڭ كومەگىنە ارقا سۇيەپ وتىر. باتىس ەلدەرى قارۋ-جاراق پەن وق-ءدارى عانا ەمەس، قىسقى كيىم-كەشەك پەن قۇرال-جابدىق تا جىبەرگەن. ۇلىبريتانيانىڭ قورعانىس مينيسترلىگى ۋكرايناعا 195 000 مىڭ دانا جىلى كيىم، كانادا 500 000 مىڭ دانا قىسقى فورما جىبەرگەنىن مالىمدەدى.
وتكەن ايدا پەنتاگون ۋكرايناعا 200 ەلەكتر گەنەراتورىن، وعان دەيىن پالاتكا، جىلىتقىش پەش، سۋىق اۋا-رايىنا ارنالعان مىڭداعان قۇرال-جابدىق جىبەرگەنىن حابارلاعان.
ماكيتالو “رەسەي اسكەرىنىڭ قورى ۇلكەن; ورىستاردىڭ وق-ءدارىسى، جارىلعىش زاتتارى، زىمىرانى كوپ. بۇل تۇرعىدان الساق، ۋكراينا اۋتسايدەر” دەپ ەسەپتەيدى.
“ۋكراينا اسكەرىنە قىسقى كيىم، باتەڭكە، رەزەڭكە ەتىك، قولعاپ جەتپەي جاتىر. بۋنكەرلەرگە ارنالعان پەشتەر، جىلى پالاتكالار، ۇيىقتايتىن توسەك ورىندار جىبەرۋگە بولادى. جاۋىنگەرلەر تاستاي سۋىق جەردە جاتپاۋى ءۇشىن استىنا توسەيتىن كىلەمشەلەر، اككۋمۋلياتور، نوۋتبۋك، باسقارۋ جۇيەسى، درون جانە ۇيالى تەلەفونداردى قۋاتتاۋعا ارنالعان گەنەراتورلار دا قاجەت”، — دەيدى ول.
سۋىقتان برونەماشينا، تانك، جۇك كولىگى سياقتى ءىرى تەحنيكانىڭ مايى قاتىپ، رەزەڭكە توسەمەلەرى جارىلادى.
“قىستا تەحنيكالىق قىزمەت كورسەتۋ قيىن. ارتيللەرياعا ارنالعان ءارتۇرلى جاعارماي بولۋى كەرەك. دوڭگەلەككە دۇرىس قىسىم ءتۇسۋىن قاداعالاۋ قاجەت. اسكەرگە جاقسى لوگيستيكا جۇيەسىن ويلاستىرۋعا تۋرا كەلەدى”، — دەيدى حودجەس.
ماكيتالونىڭ ايتۋىنشا، قىستا مايداندا قولدانىلاتىن ادىستەر دە وزگەرەدى: فين اسكەري قىزمەتكەرلەرى جاۋىنگەرلەردى سۋىقتا سوعىسۋعا دايىنداعان كەزدە ولارعا پالاتكادان شىعاردا مىلتىقتىڭ وقپانىن مايدان تازالاۋعا ۇيرەتەدى. ولاي جاساماسا، مەتالدا كوندەنسات پايدا بولىپ، قاتىپ قالادى. وسىدان مىلتىق بۇزىلادى.
“مايدانداعى جاعدايدى ەسكەرىپ، قازىر ۋكرايناعا بارسام، جاقسى كوماندير بولا الماس ەدىم دەپ ويلايمىن”، — دەيدى ماكيتالو.
ازات ەۋروپا / ازاتتىق راديوسى
پىكىر قالدىرۋ