Жүгіртпелер
 |  |  | 

Суреттер сөйлейді Тарих

Суретте 1956 жылғы Үрімжі қазақтары

<span>kerey.kz</span>kerey.kz
 |  Dec 11, 2022
Тарихи сурет
Орны: Үрімжі
Уақыты: 1956.ж
Түсірген: Том Хатчинс (фотожурналист)317999968_2507948089368763_773851040671069586_n
Түсініктеме: Жаңа Зеландияық фотожурналист Т.Хатчинс (туған жері Австралия) Қытай сапары кезінде қазақтар біршама шоғырлы қоныстанған аймақтарды назардан тыс қалдырмады. Сол кезде қытайға рұқсат етілген санаулы фотожурналистің бірі болған ол коммунистік режимнің алғашқы кезеңіндегі қытайды фото тілімен сәтті көрсете алды. Суретте 1956 жылғы Үрімжі қазақтарының тұрмыс-тіршілігі көрсетілген.
Өкінішке қарай Үрімжі қазақтарының саяси, әлеуметтік тарихы еш зерттелмей келе жатыр. Үрімжі өлкенің саяси кіндігі болғандығы себепті ондағы қазақтардың саяси, мәдени һәм әлеуметтік істерге араласуы ерте басталды. 1922 жылы қала орталығында қазақ-моңғол мектебі шаңырақ көтерді. 1935 жылы қалада қазақ-қырғыз мәлени, ағарту ұйымы құрылды. Сол жылы қалада “Тяньшан”, “Шынжаң” газеттерінің қазақша бөлімдері құрылды сонымен бірге қала орталығында өлкелік қазақ театры ашылды. Институт пен педагогикалық училищеге түсіп оқитын қазақ балаларының саны күрт өсті.
1935 жылдан кейін қала қазақтары біртіндеп ұлттық кәсіпорын құра бастады. Шағын тұрпаттағы жүн және тері заводтарын ашып шикзат өңдеп мәнерлеп оны өлкенің сауда кенттерінен тыс совет олағына экспорттады. Өлкелік қазақ-қырғыз ұйымы ұлттық қорды қамтамасыз ету мақсатында қазақ кәсіпорындарын көп қолдады.
1944-46 жж. қаладағы қазақтар екі түрлі саяси жікке бөлінді. Бірі Құлжада құрылған тәуелсіз уақытша үкіметті қолдады. Бірақ келесі бір топ уақытша үкіметтің совет факторын ескере отырып коммунистік саяси ықпалдастықтың артуынан алаңдады. Уақытша үкіметті қолдайтын топ Манас өзені шекарасынан өтіп батысқа жол тартты. Ал оған қарсылар Үрімжідегі астыртын саяси ағартушылық іс-қимылын жалғастыра берді.
1947 жж Үрімжі қазақтарының саяси қарбаластығы біршама артқан жыл болды. Қалада мыңдаған азаматтардың митингі көбейді. Арасында кісі өлімі де болды… Үрімжіге жақын аудандардың азаматтары түпқопарылып Үрімжіге қарай көшті. 1949 жылға қарай Үрімжі қазақтары саяси тұлғалардың жиы басқосу жасап келелі кеңес өткізетін саяси майданына айналды. Қаладағы АҚШ, Ұлыбритания консулдығының назары манағы саяси құрылтайларға көп ауды. Соңында Үрімжі және көрші қазақ аудандары анти-коммунистік ортақ іс-қимыл жасады, бірақ бұлқыныс сәтсіз аяқталды. Соның кесірінен Манас, Құтыби, Санжы және Үрімжі қазақтары “сенімсіз зонаға” кірді. Қазақтардың осы аймақтағы ықпалы ескерілмеді, есесіне қақпайлау саясаты жүргізілді. 1954-55 жж ұлттық автономиялы аумақтарды межелеу кезінде “саяси қылмыс зонасы” атанған қазақ аудандары мүлде ескерілмеді. Керісінше бөлу, бөлшектеу саясаты жүргізілді.
Ең қызығы 1946-47 жж Гоминьдан үкіметі аймақтағы қазақ санының көптігін ескере отырып тұрғылықты қазақтардың әкімшілік, саяси һәм әлеуметтік істерге араласуына мүмкіндіктер жаратқан еді. Соның ықпалымен Үрімжіде анти-коммунистік көңіл жақсы күй қалыптасты. Бірақ 1951 жылдан кейінгі саяси һәм әкімшілік тағдырлары өте қиын болды.
Елдес ОРДА
07.12.2022
ЕСКЕРТУ:
Үрімжі деген атау тек қала орталығымен шектелмейді. Қалаға қарасты барлық елді-мекендер қарастырылады. Қалада арнайы қазақтар тұратын шағын райондар болудан тыс қаланың айналасындағы елде-мекендердердің бәрінде кілең қазақтар тұрған.318620267_2507947702702135_6261867396450333512_n 318531599_2507948266035412_766137538318300572_n 318487693_2507948012702104_1187623161933590484_n 318212579_2507948336035405_1128915993783752310_n 317999968_2507948089368763_773851040671069586_n 317834328_2507948076035431_8992700920804590383_n 317725195_2507948209368751_5042983465853377694_n

Related Articles

  • КЕНЕСАРЫ ХАНҒА ТАҒЗЫМ

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Жүз елу жыл! Биыл Кенесары ханның шәйіт болғанына бір жүз елу жыл толды. Кенесары ғана емес. Наурызбай бахадұр сұлтан, Ержан сұлтан, Құдайменде сұлтан. Қыпшақ Иман батыр, Тама Құрман батыр, Дулат Бұғыбай батыр, Дулат Жауғаш батыр, Дулат Медеу би, қылыштың жүзі, найзаның сүңгісі болған тағы қаншама азамат. Қазақ Ордасының ең соңғы жарақты жасағында қалған үш мыңнан астам аламан. Бәрі де шәйіт болды.Кенесары ханның, оның ең соңғы жауынгер серіктерінің қасиетті қаны шашылған ақырғы сағатта төрт ғасыр бойы төре таңбалы қызыл туы желбіреген ұлы мемлекет Қазақ Ордасы шайқалып барып құлады. Алаш баласы сонау Үйсін, Ғұн, Түрік заманынан тартылған, Алтын Ордаға жалғасқан, Қазақ Ордасына ұласқан, Орталық Азия төсінде жиырма ғасырдан астам, ғаламат ұзақ уақыт

  • 87. КІП-КІШКЕНЕ ФОТОБОМБА

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Уэббтың MIRI аспабын сынау деректерін қарастырып отырған ғалымдар күтпеген жаңалық ашты. Сынақ кезінде басқа нысан бақыланса да, Уэбб телескопы үлкендігі небәрі 100–200 метрлік астероидты кездейсоқ түсіріп алыпты! Марс пен Юпитер орбиталары арасындағы Негізгі астероидтар белдеуінде орналасқан дене Уэбб көрген ең кішкентай нысан болса керек. Негізгі белдеудегі кішкентай астероидтар ірі көршілеріне қарағанда нашар зерттелген, өйткені оларды осынша қашықтан бақылау қиын. Уэббтың болашақ арнайы бақылаулары астрономдарға мұндағы 1 километрден кіші астероидтарды зерттеп, Күн жүйесінің түзілу модельдерін нақтылауға мүмкіндік береді. Астроном Томас Мюллердің пікірінше, тосынсый үшін Уэббтың осы кішкене денені 100 миллион километр қашықтықтан көре алатын таңғажайып сезімталдығына рақмет айтуымыз керек. Және бұл соңғы тосынсый болмас. Ғылыми ұжым Күн жүйесі жазықтығын (ал Күн

  • Министрлік Сарышағанда зенит ракетасы бөлімшелерінің ұрыс атыстары өткенін хабарлады

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Сарышағандағы әуе шабуылынан қорғаныс жаттығуы. Қазақстан қорғаныс министрлігі таратқан сурет. Ақпан, 2023 жыл.  Қазақстан қорғаныс министрлігі 2 ақпанда Ресей жалға алған Сарышаған полигонында әуе қорғаныс күштерінің зенит ракетасы бөлімшелері ұрыс атысы қимылдарын өткізгенін хабарлады. Жаттығудың негізгі мақсаты “жеке құрамның әскери және азаматтық инфрақұрылым нысандарына жасалған әуе шабуылдарына тойтарыс беру дайындығын тексеру” деп айтылады. Қорғаныс министрлігінің хабарлауынша, “қолданыстағы қазіргі заманғы зенит ракетасы кешендері цифрлық радиолокациялық станциялармен жабдықталған”. Министрліктің хабарламасында ракета кешенінің аты аталмайды. Алайда хабарламадан ресейлік “Бук” кешені сыналып жатқаны байқалады. Ақпаратқа қарағанда, радиолокациялық барлау қызметі “ұшақ және ракетатектес” дрондарды анықтағаннан кейін жауынгерлер дайын емес позицияларға жылжыған. “Кешендер өрістетіліп, шартты қарсыластың құралдары жойылған”. “Заманауи зенит ракетасы кешендерінің көмегімен біз нақты уақыт режимінде

  • Тарихшы: Батыс Сібір – байырғы қазақ жері. Көшім хан – ұлттық батырымыз! 

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Абылай МАУДАНОВ Қостанайлық ғалым Сібір жерін орыс патшалығынан бұрын қазақ рулары игергенін кітап қылып бастырмақ, деп хабарлайды Express Qazaqstan. Тарих ғылымдарының докторы Аманжол Күзембайұлының есімі ғылыми ортада кеңінен танымал. Ол үнемі “Тәуелсіз ел өз тарихын өзіндік көзқарасы тұрғынан қарап, талдап, баға беру керек” деген ұстанымды айтып келеді. Қостанайлық тарихшы бірнеше жыл бұрын үлкен бір жобаны қолға алды. Бүгінде ол ұлы Еркін Әбілмен бірге “Алтын Орданың Батыс Сібір ұлысы: этно-саяси тарихы” атты еңбек жазып жатыр. Бұл кітап алдағы жылы (орыс тілінде) жарық көрмек. Мұнда қазіргі Қазақстанның шекарасынан тыс қалған байырғы қазақ жері мен руларының көптеген тарихы қамтылады.Express Qazaqstan тілшісі ғалымды осы тақырыпта сөзге тартып, әңгімелескен еді. Батыс Сібір — біздің байырғы

  • НКВД атқан ҚАЗАҚТЫҢ ҚАЙСАР ҚЫЗЫ

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Сталиндік репрессия жылдарында Алаш қайраткерлерімен бірге атылған қазақтың қайсар қызы Шахзада Шонанова атылған қазақтың үш қызының бірі. НКВД жендеттерін Шахзаданың шыққан тегі шошытты, сондықтан айуандықпен әбден азаптап болғасын атып тастады. Сонымен Шахзада Шонанова кім ? Шахзада Аронқызы Шонанова-Қаратаева 1903 жылы Батыс Қазақстан облысы Сырым (Жымпиты) ауданында дүниеге келді. Әкесі Арон Қаратаев, алаш қайраткері, Ресей Думасына депутат болып сайланған Бақытжан Қаратаевтың інісі. Шахзаданың өзі Шыңғысханныі тікелей ұрпағы еді. Шахзаданың тегі былай: Шыңғысхан-Жошыхан-Тоқай Темір-Өз Темір-Өз Темір хожа Бадақұл ұғылан-Орысхан-Құйыршық хан-Барақ хан-Жәнібек хан-Өсік сұлтан-Қаратай сұлтан-Бисәлі-Дәулетжан-Арон-Шахзада. Шахзаданың анасының да тегі мықты, Бөкей ордасының ханы Жәңгірдің немересі Хұсни-Жамал Нұралыханова. Қазақтан шыққан тұңғыш жоғары білімді мұғалима 1894 жылы Бөкей ордасында қазақ қыздарына арналған алғашқы мектеп ашты,

Пікір қалдыру

Электорнды поштаңыз сыртқа жарияланбайды. Белгі қойылған өрісті толтыру міндетті *

Аты-жөні *

Email *

Сайты

Kerey.kz/Керей.кз

Біз туралы:

Тел: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz тің бұрынғы нұсқасын http://old.kerey.kz тен оқи аласыздар!

KEREY.KZ

Сайт материалдарын пайдаланғанда дереккөзге сілтеме көрсету міндетті. Авторлар пікірі мен редакция көзқарасы сәйкес келе бермеуі мүмкін. Жарнама мен хабарландырулардың мазмұнына жарнама беруші жауапты.

Сайт санағы: