ۆلاديمير پۋتين رەسەيدى قايتادان الەمدىك دەرجاۆاعا اينالدىرۋعا وسىدان شيرەك عاسىر بۇرىن، پوستسوۆەتتىك مەملەكەتتە بيلىك باسىنا كەلگەن سوڭ كىرىسكەن. 15 جىلدان كەيىن ماسكەۋ سيرياداعى ازامات سوعىسىنا ارالاساتىنىن مالىمدەدى. وسىلايشا رەسەي الەمدىك دەڭگەيدە وزگەلەر ونىمەن ساناسۋعا ءتيىس كۇش ەكەنىن كورسەتپەك بولدى.
ماسكەۋ وسىناۋ ءيميدجىن ءوزىن باتىسقا بالاما كۇش رەتىندە كورسەتىپ، تاياۋ شىعىسقا جانە ودان تىسقارى ايماقتارعا ىقپالىن كەڭەيتۋ ءۇشىن قولداندى. 2024 جىلعى 8 جەلتوقساندا وسى كەزگە دەيىن ماسكەۋدىڭ تاياۋ شىعىستاعى نەگىزگى وداقتاسى بولىپ كەلگەن باشار اسادتىڭ رەجيمىنىڭ قۇلاۋى ۇلى دەرجاۆا بولۋدى كوكسەگەن رەسەيگە اۋىر سوققى بولىپ ءتيدى.
ء“پۋتيننىڭ سيرياداعى اسكەري اۆانتيۋراسى رەسەيدى ءوز ىقپالىن شەتەلدە دە جۇرگىزە الاتىن ۇلى دەرجاۆا ەتىپ كورسەتۋ ماقساتىن كوزدەگەن ەدى، – دەدى تاياۋ شىعىس جونىندەگى ساراپشى فيليپ سميت. – سيريادان ايىرىلۋ — پۋتينگە ۇلكەن سوققى بولىپ ءتيدى”.
ول اسادتىڭ بيلىكتەن تايدىرىلۋى رەسەي ءۇشىن بەدەلىنە كەلگەن نۇقسان عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە كادىمگىدەي ستراتەگيالىق ساتسىزدىك بولعان ءتارىزدى دەپ ەسەپتەيدى. سيريادا رەسەيدىڭ ەكى ءىرى اسكەري نىسانى: حمەيميمدە اۋە بازاسى جانە تارتۋستا اسكەري-تەڭىز بازاسى ورنالاسقان. تارتۋستاعى نىسان رەسەيگە جەرورتا تەڭىزىنە شىعۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن اسكەري-تەڭىز بازاسى ەدى.
“رەسەي سيرياداعى بازالارىن ءوز كۇش-قۋاتىن جەرورتا تەڭىزىنىڭ شىعىس جاعىنا، سونىمەن بىرگە بۇكىل تاياۋ شىعىسقا دا كورسەتۋگە پايدالاندى”، – دەدى سميت.
ۇنەمى نازاردا ۇستاۋدى قاجەت ەتەتىن اكتيۆ
2015 جىلى رەسەيدىڭ سيرياداعى جاعدايعا ارالاسۋى ول ەلدە بولىپ جاتقان سوعىس بارىسىن وزگەرتتى. رەسەي كۇشتەرىنىڭ كوتەرىلىسشىلەرگە اۋەدەن جاساعان جويقىن شابۋىلدارى سيريا ۇكىمەتىنىڭ اسكەرىنە سونىڭ الدىندا ايىرىلىپ قالعان ءبىراز جەردى قايتارىپ الۋعا، ال باشار اسادقا – بيلىك تىزگىنىن ۋىسىنان شىعارماي ساقتاپ قالۋىنا كومەكتەستى.
ماسكەۋ سيرياداعى اسكەري ناۋقانى ۋكراينانىڭ قىرىم تۇبەگىن اننەكسيالاپ العاننان كەيىن جانە ۋكراينانىڭ شىعىس ايماعىندا كرەملدىڭ قولداۋىنا سۇيەنگەن سەپاراتيستىك كۇشتەر قارۋلى جانجال شىعارعان سوڭ ءبىر جىلدان كەيىن باستالعان.
ماسكەۋ سيريا مەن ۋكرايناداعى جاعدايلارعا ارالاسۋدى اقش، ناتو جانە تۇتاستاي باتىسقا قارسى تۇراتىن، سونىمەن ءبىر مەزەتتە جەرورتا تەڭىزىنەن باستاپ افريكا مەن لاتىن امەريكاسىنا دەيىن عالامدىق ىقپالىن كەڭەيتە باستاعان دەرجاۆا بولىپ كورىنۋگە پايدالاندى.
باقىلاۋشىلاردىڭ پىكىرىنشە، رەسەي كۇشتەرى 2022 جىلى اقپاندا ۋكرايناعا باسىپ كىرگەننەن كەيىن ماسكەۋ ءۇشىن سيريا پايداسى كوبىرەك اكتيۆكە اينالدى، بىراق رەسەيگە ەندى سوعىستى ەكى مايداندا قاتار جۇرگىزۋگە تۋرا كەلدى.
اساد ۇكىمەتى قۇلاعاننان كەيىن رەسەيدىڭ سيرياداعى اسكەري اكتيۆتەرى ودان سايىن السىرەي ءتۇستى. رەسەي كۋرسك وبلىسىنىڭ ۋكراينا اسكەرى جاۋلاپ العان ءبىر بولىگىن قايتارىپ الۋ ءۇشىن ءىرى قارىمتا شابۋىلعا دايىندىققا ەداۋىر كۇش-قاراجات جۇمسادى – ءتىپتى سولتۇستىك كورەيادان الدىرعان اسكەردىڭ كومەگىنە جۇگىنبەكشى.
بۇعان قوسا ماسكەۋ بولاشاقتا بەيبىت كەلىسسوزدەر باستالا قالسا، وعان دەيىن ۋكراينانىڭ شىعىسىندا نەعۇرلىم كوپ جەردى باسىپ الۋعا تىرىسىپ جاتىر. بىراق سونداي شاقتا جەرورتا تەڭىزىنىڭ سيريانىڭ باتىسىنداعى جاعالاۋىندا ورنالاسقان رەسەيلىك اسكەري بازالاردى “حايات تاحرير ءاش-شام” (اقش-تا تەرروريستىك ۇيىم دەپ تانىلعان) جەتەكشىلىك ەتەتىن قارۋلى كوتەرىلىسشىلەر باسىپ الۋ قاۋپى بار.
ۆاشينگتون ينستيتۋتىنىڭ اعا عىلىمي قىزمەتكەرى اارون زەلين رەسەيدىڭ سيرياداعى اكتيۆتەرىن قورعاپ قالۋعا كۇشى جەتپەيدى دەپ وتىر.
“رەسەي العاش رەت سيرياداعى سوعىسقا كىرىسكەن 2015 جىلعىمەن سالىستىرعاندا قازىر ۋكراينادا اۋقىمى ودان دا ۇلكەن سوعىسقا قاتىسىپ جاتقانىن ۇمىتپاعان ءجون، – دەدى زەلين. – بۇعان قوسا رەسەيدىڭ افريكادا ساحارانىڭ وڭتۇستىك جاعىنداعى سوعىس ءجۇرىپ جاتقان ەلدەردە دە اكتيۆى بار. رەسەيدە [مارقۇم ەۆگەني] پريگوجين باسقاراتىن ۆاگنەر توبى بولعان ون جىل بۇرىنعىمەن سالىستىرعاندا… ءدال سول كەزدەگىدەي جاسايتىنداي قازىر رەسەيدىڭ ونداي دەڭگەيدەگى كۇش-قۋاتى نەمەسە مۇمكىندىگى جوق”.
مىسالى، تارتۋستاعى اسكەري-تەڭىز بازادان ايىرىلۋ “رەسەي ءۇشىن وتە وراسان زور شىعىن” دەدى زەلين.
“بۇل رەسەيدىڭ اسكەري-تەڭىز قىزمەتىنە پايدالانا الاتىن ءارى ءوز كۇش-قۋاتىن كورسەتەتىن سۋى جىلى تەڭىزدەگى جالعىز پورت، – دەدى ول. – ودان ايىرىلسا، شىن مانىندە، رەسەي تاياۋ شىعىستىڭ كىندىگىنەن اجىراپ قالادى”.
ماسكەۋ قۇرلىقتاعى اسكەرىن “حايات تاحرير ءاش-شام” مەن ونىڭ وداقتاستارىنىڭ كۇشىنە توتەپ بەرە الماي قۇلاعان داماسكىگە جاردەمدەسۋگە جىبەرگەن جوق. قاراشانىڭ اياعىنا قاراي قارۋلى جاساق اساد ارمياسىنا قارسى تۇتقيىلدان شابۋىلعا شىققاندا رەسەي كۇشتەرى ونشاقتى رەت اۋەدەن سوققى بەرگەن. بىراق ماسكەۋدىڭ شەكتەۋلى اسكەري ءىس-قيمىلى كوتەرىلىسشىلەر شابۋىلىن توقتاتا المادى.
سيرياداعى ساتسىزدىگى رەسەيگە تىم قىمباتقا تۇسەدى دەيدى ساراپشىلار. اساد رەجيمىنىڭ قۇلاۋى “بۇرىنعىسىنشا شەتەلدە اسكەري جانە ساياسي ىقپال جۇرگىزە الاتىن الەمدىك دەرجاۆا بولىپ كورىنگىسى كەلەتىن رەسەيدىڭ نيەتىنە ەلەۋلى سوققى بوپ ءتيدى”، دەدى گەرمان حالىقارالىق قاتىناستار جانە قاۋىپسىزدىك ينستيتۋتىنىڭ عىلىم قىزمەتكەرى حاميدرەزا ازيزي.
ونىڭ پىكىرىنشە، بۇدان كەيىن لاتىن امەريكاسى مەن افريكا ءتارىزدى باسقا ايماقتاعى ويىنشىلار “رەسەيگە تاۋەلدىلىگى مەن ونىمەن بايلانىسى جايلى ويلانا باستاۋى مۇمكىن”.
ازات ەۋروپا / ازاتتىق راديوسى
پىكىر قالدىرۋ