سونىمەن جەم جەمگە كەلگەندە كىمنىڭ كىم ەكەنىن بىلدىك. وكىنىش وزەكتى ورتەپ بارادى. ءوز جەرىندە دىلدىك شايقاستا وپات بولعان مانگۇرتتەر بىلاي تۇرسىن، قانىم دەپ وزگە جۇرتتاعى اعايىنا قۇشاق جايعان شىن قازاقتار ىشتەن شالىپ جىعار، ءساتتى كەلسە ساتىپ پايدا كورۋگە بار ماڭگۇرتتەردى دە قۇشاعىنا الىپتى. سورلى قازاق بولىپ تاعى سان سوقتىق. قازاق دەسەڭ وزىڭە تيەدى، بارشا ەلىم دەپ ەڭىرەپ كەلگەن اعايىندارعا توپىراق شاشۋدان اۋلاقپىن. دەگەنمەن كەيبىر ادامدار اتا قوڭىستا رەسەيدى يەمدەنگەن كۇشتەردىڭ گەنوتسيدىمەن، ەزگىسىن كورىپ ۇلاڭعايىر جەردى ساقتاپ قالعان قازاقتىڭ تەكتىلىگىنە كۇمان كەلتىرگەندەي. قازاق حاندارىنىڭ اتاسى – شىڭعىس حاندى قازىرگى مونگولياعا عىلىمي دالەلسىز تەلىپ الەك. وسىعان قاراپ وتىرىپ سول ادامدار قۇددى حالحا ەلىنىڭ تاپسىرماسىن ورىنداپ جۇرگەن جانسىزدارداي كورىنەدى. سەبەبى سول جاقتاعى اعايىندارعا شىڭعىس حاندى حالحا دەگىزىپ، بىزگە ولاردى جەك كورگىزدىرگىسى كەلىپ جۇرگەندەي بولادى. ءيا، شىنىمەن شىڭعىس حان بىزگە نە ءۇشىن كەرەك دەيتىن ادامدارعا ايتارىم – وزدەرىڭىز كورىپ وتىرعاندارىڭىزداي جوق دەگەندە بۇيرەگىن جات جۇرتقا بۇرعان «حالحا ماڭگۇرتەردى» انىقتاۋ ءۇشىن قاجەت. كۇندەردىڭ كۇنى قازاق شەجىرەشى تاريحشى عالىمدارمەن حالحا تاريحشىلارى بەتتەسىپ اۆسترونەمىستىك رەسەي تاريحشىلارى جازعان جالعان تاريحي دەرەك جويلىپ تەمىرشىڭ قاھان تۇركى سوسىن 1465 جىلعا دەيىن مۇعۇل، ودان كەيىن قازاق بولىپ شىققاندا نە دەيسىزدەر ؟ حالحالاردىڭ ورنىنداعى ءبىز سول مۇعۇلمىز، شىڭعىسحان مىنە قازىرگى مونگول دەپ كورسەتەتىن بىردە ءبىر تاريحي ايعاق جوق، ونى ءبارى بىلەدى. شىڭعىس حاندى قازاق دەپ تاريحي شىنايى ءتۇپ نەگىز ادەبيتەردى وقىپ جۇرگەن قاراپايىم قازاق سىزدەردى دە بىزدىدە قويدى ال مىنا تومەندەگى تەرەڭ ءبىلمدى حالىق ارالىق دەڭگەيدەگى مىن كىسىلەردىڭ ايتقاندارىنا نە دەيسىزدەر ەگەر شىنىمەن شىڭعىس حان حالحا دەگەن پىكىرلەرىڭزگە ادال بولساڭىزدار وسى كىسلەرگە حاتى جازىڭىزدار كورەيىك سوسىن بىلىمدەرىڭىز قانشا دەڭگەيدە ەكەنىن.
قازاقستاننىڭ عىلىم اكادەمياسى شىڭعىسحاندى تۇركى دەپ مويىندادى وسى سىلتەمەدە تولىق دەرەك بارhttp://ult.kz/?p=12991
ال بۇلاراعا وي تۇرتكى بولعان دالەلدەر مىن تومەندەگى دەرەكتەر
بۇل دۇنيەلەر شىڭىعس حاندى حالاح دەپ الەك بولىپ جۇرگەندەرگە ارنالدى. ال شىڭىعىس حانان قۇتىلاماي جۇرگەندەرە ايتارىم بۇگىنگى زاماندا : ۇلاڭعايىر جەر بار ەل بار، اتتەڭ ورىسقۇلدار ت.ت دەگىزىپ اڭگىمە ايتقىزىپ ودان قالسا اللا دەگىزىپ دىڭگە مويىنسۇندىرعان ادامدار شىڭعىس حاننىڭ ۇرپاقتارى سولاردىڭ ارقاسىندا قازاقتار جەر باسىپ ءجۇرمىز.
© قازاق الاشۇلى
پىكىر قالدىرۋ