|  | 

تاريح

شىڭعىس حان – ساتقىندىق ولشەمى !

سونىمەن جەم جەمگە كەلگەندە كىمنىڭ كىم ەكەنىن بىلدىك. وكىنىش وزەكتى ورتەپ بارادى. ءوز جەرىندە دىلدىك شايقاستا وپات بولعان مانگۇرتتەر بىلاي تۇرسىن، قانىم دەپ وزگە جۇرتتاعى اعايىنا قۇشاق جايعان شىن قازاقتار ىشتەن شالىپ جىعار، ءساتتى كەلسە ساتىپ پايدا كورۋگە بار ماڭگۇرتتەردى دە قۇشاعىنا الىپتى. سورلى قازاق بولىپ تاعى سان سوقتىق. قازاق دەسەڭ وزىڭە تيەدى، بارشا ەلىم دەپ ەڭىرەپ كەلگەن اعايىندارعا توپىراق شاشۋدان اۋلاقپىن. دەگەنمەن كەيبىر ادامدار اتا قوڭىستا رەسەيدى يەمدەنگەن كۇشتەردىڭ گەنوتسيدىمەن، ەزگىسىن كورىپ ۇلاڭعايىر جەردى ساقتاپ قالعان قازاقتىڭ تەكتىلىگىنە كۇمان كەلتىرگەندەي. قازاق حاندارىنىڭ اتاسى – شىڭعىس حاندى قازىرگى مونگولياعا عىلىمي دالەلسىز تەلىپ الەك. وسىعان قاراپ وتىرىپ سول ادامدار قۇددى حالحا ەلىنىڭ تاپسىرماسىن ورىنداپ جۇرگەن جانسىزدارداي كورىنەدى. سەبەبى سول جاقتاعى اعايىندارعا شىڭعىس حاندى حالحا دەگىزىپ، بىزگە ولاردى جەك كورگىزدىرگىسى كەلىپ جۇرگەندەي بولادى. ءيا، شىنىمەن شىڭعىس حان بىزگە نە ءۇشىن كەرەك دەيتىن ادامدارعا ايتارىم – وزدەرىڭىز كورىپ وتىرعاندارىڭىزداي جوق دەگەندە بۇيرەگىن جات جۇرتقا بۇرعان «حالحا ماڭگۇرتەردى» انىقتاۋ ءۇشىن قاجەت. كۇندەردىڭ كۇنى قازاق شەجىرەشى تاريحشى عالىمدارمەن حالحا تاريحشىلارى بەتتەسىپ اۆسترونەمىستىك رەسەي تاريحشىلارى جازعان جالعان تاريحي دەرەك جويلىپ تەمىرشىڭ قاھان تۇركى سوسىن 1465 جىلعا دەيىن مۇعۇل، ودان كەيىن قازاق بولىپ شىققاندا نە دەيسىزدەر ؟ حالحالاردىڭ ورنىنداعى ءبىز سول مۇعۇلمىز، شىڭعىسحان مىنە قازىرگى مونگول دەپ كورسەتەتىن بىردە ءبىر تاريحي ايعاق جوق، ونى ءبارى بىلەدى. شىڭعىس حاندى قازاق دەپ تاريحي شىنايى ءتۇپ نەگىز ادەبيتەردى وقىپ جۇرگەن قاراپايىم قازاق سىزدەردى دە بىزدىدە قويدى ال مىنا تومەندەگى تەرەڭ ءبىلمدى حالىق ارالىق دەڭگەيدەگى مىن كىسىلەردىڭ ايتقاندارىنا نە دەيسىزدەر ەگەر شىنىمەن شىڭعىس حان حالحا دەگەن پىكىرلەرىڭزگە ادال بولساڭىزدار وسى كىسلەرگە حاتى جازىڭىزدار كورەيىك سوسىن بىلىمدەرىڭىز قانشا دەڭگەيدە ەكەنىن.

مۇرات جۇرىنوۆ
قازاقستاننىڭ عىلىم اكادەمياسى شىڭعىسحاندى تۇركى دەپ مويىندادى وسى سىلتەمەدە تولىق دەرەك بارhttp://ult.kz/?p=12991

دارحان قۋىندىقۇلى قىدىءرالى
ال بۇلاراعا وي تۇرتكى بولعان دالەلدەر مىن تومەندەگى دەرەكتەر

ينوكو ماگاكي 1229 -1273 گگ

ماركو پولو 1271 -1286 گگ

پلانو كارپيني 1248-1252 گگ
بۇل دۇنيەلەر شىڭىعس حاندى حالاح دەپ الەك بولىپ جۇرگەندەرگە ارنالدى. ال شىڭىعىس حانان قۇتىلاماي جۇرگەندەرە ايتارىم بۇگىنگى زاماندا : ۇلاڭعايىر جەر بار ەل بار، اتتەڭ ورىسقۇلدار ت.ت دەگىزىپ اڭگىمە ايتقىزىپ ودان قالسا اللا دەگىزىپ دىڭگە مويىنسۇندىرعان ادامدار شىڭعىس حاننىڭ ۇرپاقتارى سولاردىڭ ارقاسىندا قازاقتار جەر باسىپ ءجۇرمىز.

سوندىقتان ءبىز ءۇشىن

شىڭعىس حان قازاق جانە قازاق !!!!!!!!

© قازاق الاشۇلى

Related Articles

  • ەلدەس وردا، تاريحشى: «تۇركىستان» اتاۋىن قولدانۋ – ايماقتاعى جۇمساق كۇش پوزيتسياسىن نىعايتۋ ءتاسىلى

    ەلدەس وردا، تاريحشى: «تۇركىستان» اتاۋىن قولدانۋ – ايماقتاعى جۇمساق كۇش پوزيتسياسىن نىعايتۋ ءتاسىلى

    فوتو اشىق دەرەككوزدەردەن الىندا وتكەن اپتادا تۇركيانىڭ ۇلتتىق ءبىلىم مينيسترلىگى مەكتەپ باعدارلاماسىنا «تۇركىستان» دەگەن تەرميندى ەنگىزگەن ەدى. شەتەل باسىلىمدارىنىڭ جازۋىنشا، بۇل اتاۋ ەندى «ورتالىق ازيا» ۇعىمىنىڭ ورنىنا قولدانىلماق. ءبىلىم ءمينيسترى يۋسۋف تەكين جاڭا اتاۋ تۇركى الەمىنىڭ بىرلىگىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعانىن ايتادى. ونىڭ سوزىنشە، ۇكىمەت وقۋ باعدارلاماسىنان يمپەريالىق ماعىناسى بار گەوگرافيالىق اتاۋلاردى الىپ تاستاماقشى. ەڭ قىزىعى، «تۇركىستان» اۋماعىنا قازاقستاننان بولەك، قىرعىزستان، وزبەكستان، تۇركىمەنستان مەن تاجىكستان جاتادى ەكەن. سونداي-اق كەيبىر باسىلىمدار بۇل تەرميننىڭ قىتايدىڭ باتىسىندا ورنالاسقان شىڭجان ولكەسىنە قاتىسى بارىن دا اتاپ ءوتتى.  كەيبىر عالىمدار «ورتالىق ازيا» تەرمينى كولونياليزمنەن قالعانىن ءجيى اتاپ ءجۇر. حح عاسىرداعى الەمدىك اكادەميالىق عىلىمدى سول كەزدەگى ءىرى يمپەريالار قالىپتاستىرعاندىقتان، بۇگىندە مۇنداي تەرميندەر مەن اتاۋلار حالىق ساناسىنا ابدەن ءسىڭىپ

  • تۇرسىن جۇمانباي ء«ۇيسىنباي كىتابى»

    تۇرسىن جۇمانباي «ءۇيسىنباي كىتابى»

    بۇل داعاندەل، باقاناس ولكەسىنەن شىققان بي ءۇيسىنباي جانۇزاقۇلى حاقىندا قۇراستىرىلىپ جازىلعان كىتاپ. تىڭ تولىقتىرىلعان ەڭبەكتە بولىس الدەكە كۇسەنۇلى، داعاندەلى بولىسىنىڭ باسشىلارى مەن بيلەرىمەن قاتار ءابدىراحمان ءالىمحانۇلى ءجۇنىسوۆ سىندى ايتۋلى تۇلعالار جايلى اڭگىمە قوزعالعان. ولاردىڭ ەل الدىنداعى ەڭبەكتەرى، بيلىك، كەسىم – شەشىمدەرى، حالىق اۋزىندا قالعان قاناتتى سوزدەرى مەن ءومىر جولدارى، اتا – تەك شەجىرەسى قامتىلعان. سونىمەن قاتار مۇراعات دەرەكتەرىندەگى مالىمەتتەر كەلتىرىلگەن. كىتاپقا ەسىمى ەنگەن ەرلەردىڭ زامانى، ۇزەڭگىلەس سەرىكتەرى تۋرالى جازىلعان كەي ماقالالار، جىر –داستاندار، ۇزىندىلەر ەنگەن. كىتاپ قالىڭ وقىرمان قاۋىمعا ارنالعان. تۇرسىن جۇمانباي «ءۇيسىنباي كىتابى»، - جەبە باسپاسى، شىمكەنت قالاسى.134 بەت تولىق نۇسقاسىن تومەندەگى سىلتەمە ارقىلى وقي الاسىز. ءۇيسىنباي كىتاپ kerey.kz

  • تاريح عىلىمى قازىر ەزوتەريكالىق توپتاردىڭ  مەنشىگىندە

    تاريح عىلىمى قازىر ەزوتەريكالىق توپتاردىڭ  مەنشىگىندە

         شىعىستانۋشى-تاريحشى ءومىر تۇياقبايدىڭ بۇرىندا دا «قازاققا قانداي تاريح كەرەك؟ تاۋەلسىزدىك كەزەڭىندە جاسالعان تاريحي ميستيفيكاتسيالار حرونيكاسى» دەپ اتالاتىن ماقالاسىن  (22.05. 2025. Zhasalash.kz) وقىپ ەم. ريزا بولعام. جاقىندا ءو. تۇياقبايدىڭ «قازاقستاندا تاريحي بۇرمالاۋلار مەن ميفتەرگە توسقاۋىل قويۋدىڭ جولدارى» (02.10. 2025. Zhasalash.kz) اتتى تاعى ءبىر ماقالاسىمەن جانە تانىستىق. وتە وزەكتى ماسەلەنى كوتەرىپتى. تاريحتا ورىن الىپ جۇرگەن جاعىمسىز جايتتار تۋراسىندا وي تولعاپتى. جۋرناليستەردى، بلوگەرلەردى ايىپتاپتى. تاريحتان ارنايى كاسىبي دايىندىعى جوق، ءبارىن ءبۇلدىرىپ بولدى دەپ.  كەلەڭسىزدىكتى توقتاتۋدىڭ ناقتى جولدارىن ۇسىنىپتى. بۇعان دا كوڭىلىمىز بەك تولدى. ايتسە دە تاريحتى بۇرمالاۋعا، ءوز وتىرىكتەرىن ناسيحاتتاۋعا تەك جۋرناليستەر مەن بلوگەرلەر عانا ەمەس، «ارنايى كاسىبي دايىندىعى بار» «تاريحشىلاردىڭ» دا «زور ۇلەس» قوسىپ جاتقانىن بايانداپ، ايتىلعان پىكىردى ودان ءارى ءوربىتىپ، جالعاستىرايىق.

  • «العاشقى كىتاپ» دەرەكتى بەينەفيلمى

    «العاشقى كىتاپ» دەرەكتى بەينەفيلمى

    قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنىڭ مادەنيەت كوميتەتىنە قاراستى ۇلتتىق كينونى قولداۋ مەملەكەتتىك ورتالىعىنىڭ تاپسىرىسىمەن «JBF company» كومپانياسى سەمەي قالاسىندا، شىڭعىستاۋ وڭىرىندە، الماتى وبلىسىنىڭ جامبىل اۋدانىندا  «العاشقى كىتاپ» اتتى دەرەكتى بەينەفيلم تۇسىرۋدە. دەرەكتى فيلم ابايدىڭ 1909 جىلى سانكت پەتەربۋرگتەگى يليا بوراگانسكي باسپاسىندا باسىلعان العاشقى شىعارمالار جيناعىنىڭ جارىق كورۋىنە ارنالادى. ۇلى اباي مۇراسىنىڭ قاعاز بەتىنە تاڭبالانۋ تاريحىن باياندايدى. قازىرگى ادامدار بۇرىنعى ۋاقىتتىڭ، اباي زامانىنىڭ ناقتى، دەرەكتى بەينەسىن، سول كەزدەگى ادامداردىڭ الپەتىن، كيىم ۇلگىسىن كوز الدارىنا ەلەستەتۋى قيىن. كوپشىلىكتىڭ ول ۋاقىت تۋرالى تۇسىنىگى تەاتر مەن كينوفيلمدەردەگى بۋتافورلىق كيىمدەر مەن زاتتار ارقىلى قالىپتاسقان. الايدا اباي ۋاقىتىنداعى قازاق تىرشىلىگى، قازاقتاردىڭ بەت-الپەتى، كيىم كيىسى، ءۇي – جايى، بۇيىمدارى تاڭبالانعان مىڭداعان فوتوسۋرەتتەر ساقتالعان. بۇلار رەسەي، تۇركيا، ۇلىبريتانيا

  • جالبىرۇلى قويباس جايىنداعى كۇماندى كوڭىرسىك اڭگىمەلەر

    جالبىرۇلى قويباس جايىنداعى كۇماندى كوڭىرسىك اڭگىمەلەر

                          1. اماندىق كومەكوۆتىڭ ايتىپ جۇرگەنى – ايعاقسىز بوس سوزدەر        قازاقستاننىڭ باتىس ايماعىندا عۇمىر كەشكەن ونەرپازدىڭ ءبىرى – جالبىرۇلى قوجانتاي  جايلى سوڭعى كەزدە قيسىنى كەلىسپەيتىن نەشە ءتۇرلى اڭگىمەلەر ءورىپ ءجۇر. مۇنىڭ باسىندا تۇرعانداردىڭ ءبىرى – اماندىق كومەكوۆ. بۇرىندا دا ونىڭ، باسقا دا كىسىلەردىڭ ەلدى اداستىراتىن نەگىزسىز سوزدەرىنە بايلانىستى ناقتى دالەلدەر كەلتىرىپ، «قۇلان قۇدىققا قۇلاسا، قۇرباقا قۇلاعىندا وينايدى» دەگەن اتاۋمەن تۇزگەن سىن ماقالامىزدى رەسپۋبليكالىق «تۇركىستان» گازەتى (28.09. 2023 جىل) ارقىلى جۇرت نازارعا ۇسىنعانبىز-دى. الەۋمەتتىك جەلىدە ازامات بيتان ەسىمدى بلوگەردىڭ جۋىردا جاريالاعان ۆيدەو-تۇسىرىلىمىندە ا. كومەكوۆ ءوزىنىڭ سول باياعى «الاۋلايىنە» قايتا باسىپتى. ءسوزىن ىقشامداپ بەرەيىك، بىلاي دەيدى ول: «1934 الدە 1936 جىلى (؟) ماسكەۋدە وتكىزىلەتىن

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: