|  |  |  | 

ەزۋتارتار كوز قاراس سۋرەتتەر سويلەيدى

سەنىڭ كىناڭ – سەنىڭ ەلىڭنىڭ 50 ەلدىڭ ىشىندە جوق بولعانىندا…

Nurtay Lahanارىپتەسىم نۇرتايعا حات!

بۇگىن الاڭعا بارعان ءبىرلى-جارىم بەلسەندىلەرمەن بىرگە سەنى دە ىشكى ىستەر بولىمىنە اياق قولىڭدى جەرگە تيگىزبەي الىپ كەتىپتى دەگەندى ەستىپ قاپا بولدىم. ومون پوليتسايلار فوتواپپاراتىڭدى سالاقتاتىپ، ۆيدەوكامەراڭدى دىرىلداتىپ اۆتوبۋسقا سۇيرەپ سالعاندا نە ويلاعانىڭدى شامالاپ وتىرمىن. قازاقتىڭ ءداستۇرلى مادەنيەتىمەن وسكەن جىگىتسىڭ، ەڭ اۋەلى “باس كەسپەك بولسا دا، ءتىل كەسپەك جوق ەدى، مىنا بيلىكتىڭ بۇ نە قىلعانى” دەگەن وي كەلگەن شىعار. اتا-بابام ءبۇي دەگەن دەپ ايتپاي-اق قوي، بۇ كۇنگى قازاق سياقتىلاردان ءداستۇردى دامەتپە دەپ تالاي ايتتىم. وسى جولى كوزىڭ جەتكەن بولار. ايتپەسە، بايتۇرسىنوۆ اتاڭ ايتپاقشى “حالىقتىڭ كوزى، قۇلاعى ءھام ءتىلى” – كازيت-جورنالدىڭ ءتىلشىسىن قولىن ارتىنا قايىرىپ اكەتەتىن سۇمدىق، و زامان دا، بۇ زامان قاي داستۇرىڭدە بار ەدى؟ بىلگەنگە بۇل – ءبىرجاندى ازنابايدىڭ ەسەرلەرىنە ساباتقانىنان نەسى كەم؟

ءداستۇردى ايتپاعاندا وسى زامانعى مىڭ قۇبىلما زاڭىڭا دا سىيمايدى عوي. سەنى اكەتكەنى – “حالىقتىڭ كوزى كورمەسىن، قۇلاعى ەستىمەسىن، ءتىلى شىقپاسىن، ءبىز بىلگەنىمىزدى ىستەي بەرەيىك” دەگەنى. وتكەندە ازاتتىقتىڭ اقتاۋداعى ءتىلشىسى ءسانيانى جاڭاوزەنگە جىبەرمەي، جولىن بوگەپ سارساڭعا سالعانىن بىلەسىڭ. شىندىقتى ايتاتىن بىرەن-ساران باسىلىمنىڭ تىلشىلەرىن ۋقيت-سۋقيتپەن قامايتىنىن كورىپ ءجۇرسىڭ. سوندىقتان ازنابايدىڭ ساباتاتىنا ىشتەي ءوزىڭ دە دايىنسىڭ. كوپ بولسا ەكى-ءۇش ساعات ۇستايدى، سوسىن جىبەرەدى. نە ءۇشىن ۇستاعانىن ادام سەكىلدى ايتپايدى دا ساعان. بولدى كەت دەيدى، كەتە بەرەسىڭ. نۇرتايدى، نۇرتاي سياقتى رەپورتەرلەردى نەگە ماجبۇرلەيسىڭدەر، ۇيات قايدا، قياس قايدا دەيتىن ەشكىم بولمايدى. ەستۋىمشە الگى ايتا بەرەتىن 50 ەلدە “رەپورتەرگە شەكارا جوق”، “رەپورتەرلەرگە قول تيگىزبەۋ”، ء“سوز بوستاندىعىن شەكتەمەۋ” دەيتىن ۇعىم بار ەكەن. رەپورتەردى ماجبۇرلەمەك تۇگىلى تيەسىلى اقپارات بەرمەسە بيلىگى قىر اسپاي، وماقاسا قۇلايدى ەكەن. سەنىڭ كىناڭ – سەنىڭ ەلىڭنىڭ 50 ەلدىڭ ىشىندە جوق بولعانىندا. سەنىڭ كوپتەگەن تۋىستارىڭ، تانىستارىڭ، جەرلەستەرىڭ، دوستارىڭ، ءتىپتى مەكتەپتە جۇمىس ىستەيتىن ايەلىڭ دە ەلۋ ەلدىڭ ىشىنە كىرگىزە المايتىن ازنابايلاردى جاقسى كورەدى، سايلاۋ سايىن سوعان داۋىس بەرەدى. سوندىقتان كىنا وزىڭنەن دە بار. ەندى ماتشاعا تاۋفيق بەرگەنشە وسى كورگەنىڭ كورگەن. پوليتسايلار ءداتى جەتىپ 15 كۇنگە جاپسا، ىستىق تاماق اپارامىن. ءداتى جەتپەسە، كەشكى اسىڭ كەمپىرىڭنەن. ەش ۋايىمداماعىن.

ايتپاقشى، مەرەكەڭ قۇتتى بولسىن! وتان قورعاۋ دەگەن وسىلاي وت پەن سۋ، اباقتىدان باستالعان:)


اسىلحان ماماشۇلىنىڭ facebook پاراقشاسىنان الىندى

Related Articles

  • قازىرگى زاڭناما اياسىندا مەملەكەتتىك ءتىلدى قالاي دامىتۋعا بولادى؟

    قازىرگى زاڭناما اياسىندا مەملەكەتتىك ءتىلدى قالاي دامىتۋعا بولادى؟

    Zhalgas Yertay         قازاقستان بيلىگى مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋ ءۇشىن قاتاڭ شەشىمدەرگە بارعىسى كەلمەيدى دەيىك. بىراق قازىرگى زاڭناما اياسىندا مەملەكەتتىك ءتىلدى قالاي دامىتۋعا بولادى؟ سونى ويلانىپ كورەيىك. قازاق ءتىلىن دامىتۋ جايىن ايتقان كەزدە قازاقستان بيلىگى قوعامدى ەكىگە بولەدى. ءبىرى – ءتىلدى دامىتۋدىڭ راديكال شەشىمدەرىن ۇستانادى، ەكىنشى جاعى – قازىرگى ستاتۋس-كۆونى ساقتاعىسى كەلەدى، ياعني ەشتەڭە وزگەرتپەي-اق قويايىق دەيدى. بىراق ەكى جولدى دا تاڭداماي، ورتاسىمەن ءجۇرۋدى ۇسىنىپ كورسەك قايتەدى!؟ باتىل قادامدارعا بارايىق، بىراق ول راديكال جول بولماسىن. قازاق ءتىلىن كۇشپەن ەمەس، ورتانى دامىتۋ ارقىلى كۇشەيتسەك بولادى. ياعني ادامدار ءتىلدى ۇيرەنىپ اۋرە بولماي-اق، حالىق جاي عانا قازاق ءتىلى اياسىندا ءومىر ءسۇرۋدى ۇيرەنسىن. نەگىزگى وي وسى. ءبىز وسى ۋاقىتقا دەيىن ادامدار ورتانى

  • ەلدەس وردا، تاريحشى: «تۇركىستان» اتاۋىن قولدانۋ – ايماقتاعى جۇمساق كۇش پوزيتسياسىن نىعايتۋ ءتاسىلى

    ەلدەس وردا، تاريحشى: «تۇركىستان» اتاۋىن قولدانۋ – ايماقتاعى جۇمساق كۇش پوزيتسياسىن نىعايتۋ ءتاسىلى

    فوتو اشىق دەرەككوزدەردەن الىندا وتكەن اپتادا تۇركيانىڭ ۇلتتىق ءبىلىم مينيسترلىگى مەكتەپ باعدارلاماسىنا «تۇركىستان» دەگەن تەرميندى ەنگىزگەن ەدى. شەتەل باسىلىمدارىنىڭ جازۋىنشا، بۇل اتاۋ ەندى «ورتالىق ازيا» ۇعىمىنىڭ ورنىنا قولدانىلماق. ءبىلىم ءمينيسترى يۋسۋف تەكين جاڭا اتاۋ تۇركى الەمىنىڭ بىرلىگىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعانىن ايتادى. ونىڭ سوزىنشە، ۇكىمەت وقۋ باعدارلاماسىنان يمپەريالىق ماعىناسى بار گەوگرافيالىق اتاۋلاردى الىپ تاستاماقشى. ەڭ قىزىعى، «تۇركىستان» اۋماعىنا قازاقستاننان بولەك، قىرعىزستان، وزبەكستان، تۇركىمەنستان مەن تاجىكستان جاتادى ەكەن. سونداي-اق كەيبىر باسىلىمدار بۇل تەرميننىڭ قىتايدىڭ باتىسىندا ورنالاسقان شىڭجان ولكەسىنە قاتىسى بارىن دا اتاپ ءوتتى.  كەيبىر عالىمدار «ورتالىق ازيا» تەرمينى كولونياليزمنەن قالعانىن ءجيى اتاپ ءجۇر. حح عاسىرداعى الەمدىك اكادەميالىق عىلىمدى سول كەزدەگى ءىرى يمپەريالار قالىپتاستىرعاندىقتان، بۇگىندە مۇنداي تەرميندەر مەن اتاۋلار حالىق ساناسىنا ابدەن ءسىڭىپ

  • اباق انا جانە تاسبيكە انا

    اباق انا جانە تاسبيكە انا

    ءمامي بي جۇرتبايۇلىنىڭ شەجىرەسىندە ايتىلۋىنشا كەرەي ۇلىسىنىڭ ارعى تەگى – شەپ، سەپ، بايلاۋ، قويلاۋ، ەلدەي، كولدەي، يزەن، جۋسان سەكىلدى تايپالاردان تارالادى ەكەن. اتالعان تايپالاردىڭ ءبىرازى ەسكى تاريح بەتتەرىنەن كەزدەسسە، ەندى ءبىر ءبولىمى قازىرگە دەيىن كەرەي رۋىنداعى اتالاردىڭ ەسىمى رەتىندە اتالىپ كەلەدى. مۇنىڭ ءبىر سەبەبىن ارعى تاريحتاعى اتالاردىڭ اتى وشپەسىن دەپ كەيىنگى ۇرپاقتارىنىڭ اتالار اتىن قايتا جاڭعىرتىپ قويعان داستۇرىنەن قاراۋ كەرەك. اباق اتاۋىنا كەلسەك، ارىدا كەرەي حانزادالارى مەن حانىشالارىنىڭ اراسىندا اباق، اباقبەردى، اباحان، اباقتاي، اباقاي، اباق بيكە سىندى ەسىمدەر بولعان. سول اتا-اپالارىنىڭ جولىن جالعاعان، توزىپ كەتكەن كەرەي ەلىنىڭ باسىن قوسىپ، وعان ءاز انا بولعان اباق ەسىمدى قاسيەتتى انا ومىردە بولعان ادام. قازاق تاريحىندا رۋ اتىنا اينالعان ءاز انالار از بولماعان. كورنەكتى جازۋشى،

  • تاريح عىلىمى قازىر ەزوتەريكالىق توپتاردىڭ  مەنشىگىندە

    تاريح عىلىمى قازىر ەزوتەريكالىق توپتاردىڭ  مەنشىگىندە

         شىعىستانۋشى-تاريحشى ءومىر تۇياقبايدىڭ بۇرىندا دا «قازاققا قانداي تاريح كەرەك؟ تاۋەلسىزدىك كەزەڭىندە جاسالعان تاريحي ميستيفيكاتسيالار حرونيكاسى» دەپ اتالاتىن ماقالاسىن  (22.05. 2025. Zhasalash.kz) وقىپ ەم. ريزا بولعام. جاقىندا ءو. تۇياقبايدىڭ «قازاقستاندا تاريحي بۇرمالاۋلار مەن ميفتەرگە توسقاۋىل قويۋدىڭ جولدارى» (02.10. 2025. Zhasalash.kz) اتتى تاعى ءبىر ماقالاسىمەن جانە تانىستىق. وتە وزەكتى ماسەلەنى كوتەرىپتى. تاريحتا ورىن الىپ جۇرگەن جاعىمسىز جايتتار تۋراسىندا وي تولعاپتى. جۋرناليستەردى، بلوگەرلەردى ايىپتاپتى. تاريحتان ارنايى كاسىبي دايىندىعى جوق، ءبارىن ءبۇلدىرىپ بولدى دەپ.  كەلەڭسىزدىكتى توقتاتۋدىڭ ناقتى جولدارىن ۇسىنىپتى. بۇعان دا كوڭىلىمىز بەك تولدى. ايتسە دە تاريحتى بۇرمالاۋعا، ءوز وتىرىكتەرىن ناسيحاتتاۋعا تەك جۋرناليستەر مەن بلوگەرلەر عانا ەمەس، «ارنايى كاسىبي دايىندىعى بار» «تاريحشىلاردىڭ» دا «زور ۇلەس» قوسىپ جاتقانىن بايانداپ، ايتىلعان پىكىردى ودان ءارى ءوربىتىپ، جالعاستىرايىق.

  • جالبىرۇلى قويباس جايىنداعى كۇماندى كوڭىرسىك اڭگىمەلەر

    جالبىرۇلى قويباس جايىنداعى كۇماندى كوڭىرسىك اڭگىمەلەر

                          1. اماندىق كومەكوۆتىڭ ايتىپ جۇرگەنى – ايعاقسىز بوس سوزدەر        قازاقستاننىڭ باتىس ايماعىندا عۇمىر كەشكەن ونەرپازدىڭ ءبىرى – جالبىرۇلى قوجانتاي  جايلى سوڭعى كەزدە قيسىنى كەلىسپەيتىن نەشە ءتۇرلى اڭگىمەلەر ءورىپ ءجۇر. مۇنىڭ باسىندا تۇرعانداردىڭ ءبىرى – اماندىق كومەكوۆ. بۇرىندا دا ونىڭ، باسقا دا كىسىلەردىڭ ەلدى اداستىراتىن نەگىزسىز سوزدەرىنە بايلانىستى ناقتى دالەلدەر كەلتىرىپ، «قۇلان قۇدىققا قۇلاسا، قۇرباقا قۇلاعىندا وينايدى» دەگەن اتاۋمەن تۇزگەن سىن ماقالامىزدى رەسپۋبليكالىق «تۇركىستان» گازەتى (28.09. 2023 جىل) ارقىلى جۇرت نازارعا ۇسىنعانبىز-دى. الەۋمەتتىك جەلىدە ازامات بيتان ەسىمدى بلوگەردىڭ جۋىردا جاريالاعان ۆيدەو-تۇسىرىلىمىندە ا. كومەكوۆ ءوزىنىڭ سول باياعى «الاۋلايىنە» قايتا باسىپتى. ءسوزىن ىقشامداپ بەرەيىك، بىلاي دەيدى ول: «1934 الدە 1936 جىلى (؟) ماسكەۋدە وتكىزىلەتىن

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: