قالىڭ وقىرمانمەن 80-جىلداردىڭ سوڭىندا قايتا تابىسقان ماعجان جۇماباەۆتىڭ «باتىر بايان» داستانىن بىلمەيتىن ادام كەمدە-كەم. ءسوزىمىزدى وسى «باتىر باياننان» باستاپ وتىرعان سەبەبىمىز، ءحVىىى عاسىرداعى اۋىز ادەبيەتىنىڭ ءىرى وكىلدەرىنىڭ ءبىرى ۇمبەتەي جىراۋ تىلەۋۇلىنىڭ «جانتاي باتىر» دەپ اتالاتىن داستانى بار. وسى ەكى شىعارمانىڭ ەكەۋى دە «شاڭدى جورىق» اتانعان ءبىر عانا تاريحي وقيعاعا ارنالعان. ماعجان ەل اۋزىنان ەستىگەن تاريحي اڭگىمەگە اقىندىق قيالىن جالعاپ، كوركەم داستان تۋدىرسا، ۇمبەتەي جىراۋ ءوزى تىكەلەي ىشىندە بولىپ، كوزىمەن كورگەن وقيعانى جىرلاعان.
وقىرمانعا تۇسىنىكتى بولۋ ءۇشىن جوعارىدا ايتىلعان ەكى داستاننىڭ قىسقاشا مازمۇنىنا توقتالا كەتەيىك. وقيعاعا ارقاۋ بولعان – ءحVىىى عاسىرداعى قازاق-قالماق سوعىسىنىڭ ءبىر كەزەڭى. سول ۋاقىتتاردا سىر بويىنان ارقاعا قاراي بەت بۇرعان جەتى مومىن تايپاسىنىڭ ءبىر تارماعى قانجىعالى ەلى ەرەيمەن تاۋلارىنا كەلىپ اتباسىن تىرەيدى. ول كەزدە ەرەيمەندى ۋسا سەرەن باستاعان 10 مىڭ ءۇيلى جوڭعار-حوشوۋتتار جايلاپ جاتىپتى دەيدى بۇگىنگە جەتكەن ءوڭىر تاريحى جايلى اۋىزەكى دەرەكتە. بوگەنباي باستاعان باتىرلار كۇندىز-ءتۇنى ۇرىس سالىپ، وسى قالىڭ قالماقتى ەرەيمەننىڭ وڭتۇستىگىندەگى ايۋلى-نيازدىڭ قاراكولىنە قاراي ىعىستىرىپ تاستايدى. مال-جانىنا ءورىس تارىلىپ، قىسىمشىلىق كورگەن قالماقتار ابىلاي حانعا كىسى سالىپ، ونىڭ بالاسى قاسىم تورەنى قوناققا شاقىرىپ، قالماق بەگىنىڭ سۇلۋ قىزىن كورسەتەلىك، الام دەسە ايەلدىككە بەرەلىك، ءسويتىپ، قاسىم ارقىلى قازاققا دەگەنىمىزدى ىستەتەرمىز دەپ شەشەدى. ابىلاي حان ۋسا سەرەننىڭ بۇل ۇسىنىسىنا كوپ ويلانىپ، اقىرى جانىنا بىرنەشە كىسى ەرتىپ، قاسىمدى قالماقتارعا جىبەرەدى.
بۇل تاريحتا بولعان وقيعا. سەبەبى، ول جونىندە ۇمبەتەي ءوز داستانىندا بىلاي دەپ تولعايدى:
قوناققا قاراۋىلدان شەشەن قاناي،
سۇيىندىكتەن باسپا قۋ بي تولەباي.
ۋاقتان باتىر سارى بىرگە اتتانىپ،
جىراۋدى ۇمبەتەيدەي قوستى بولماي.
جوعارىدا «باتىر بايان» مەن «جانتاي باتىر» داستاندارى ءبىر وقيعاعا ارنالدى دەگەن ءسوزىمىز دالەلدى بولۋ ءۇشىن بىرەر مىسال كەلتىرە كەتەيىك. ۇدەرە قۋعان قازاق قولى قۋىپ جەتكەن سوڭ، قالماقتار امالسىزدان ابىلايعا ەلشى سالادى. ەلشىنىڭ سوزىنە يلانىپ، ءبىراز ۋاقىت كۇتپەكشى بولعان ابىلايعا «جانتاي باتىر» قيسساسىندا بايان باتىر بىلاي دەپ نارازىلىق بىلدىرەدى.
«حان ءسوزىن ۋاق بايان ۇناتپادى،
قاسارىپ ءبارى دە ونى قۋاتتادى.
«نانباڭىز، شىن باعىنسا انت بۇزا ما؟ –
دەستى جۇرت: ول سۇمىراي زىتات تاعى».
«حان يەم، اڭقاۋ دەمە ۋسانى سەن،
پيعىلىن و زالىمنىڭ تانىدىم مەن.
وسىلاي كۇلىپ ءجۇرىپ تۇزاق قۇرىپ،
ەلىڭە اجال وعىن بۇركەدى ەرتەڭ.
بۇل ۋسا شەت ەلدەردى سان الداعان،
بودانسىپ قىتايدى دا ەكى ارباعان.
ەلشىسىن قۇرتۋ كەرەك دەپ قانجارىن
قىناپتان سۋىرىپ الدى سارى بايان»، – دەسە، «باتىر بايان» داستانىندا بۇل وقيعا جونىندە ماعجان اقىن بايان باتىردىڭ اۋزىنا مىناداي سوزدەر سالىپتى:
– تۇردى دا دەدى: الديار، ابىلايىم،
مەرگەننىڭ مىلتىعىنا قارسى جۇرمەس،
قىرداعى ادام تۇگىلى قۇلاندايىن.
ءسوزىمدى نە كەكتەرسىڭ، نە جۇپتارسىڭ،
ويىڭدى تەرىس دەيدى بايان-ايىڭ.
تالقىعا سالماي شىندىق تابىلمايدى،
قۇل عانا قوجانى ىلعي قابىلدايدى.
قۋ قالماق كۇنى كەشە الداماپ پا ەدى،
شوڭقيتىپ وي قىتاي مەن ءور قىتايدى، – دەيدى.
ەكى داستاندى وقىپ وتىرىپ، ماعجان اقىنعا كەزىندە «باتىر بايانداي» جاۋھاردى جازۋعا وسى ۇمبەتەيدىڭ «جانتاي باتىر» داستانى سەبەپ بولمادى ما ەكەن دەپ ويلايسىڭ. وسىلاي بولۋى ابدەن مۇمكىن. سەبەبى، سول ۋاقىتتا «جانتاي باتىر» ومبى مەن ەكى اراداعى ەلدىڭ ىشىندە كەڭ تاراپ، ءجيى جىرلانعان قيسسا. جانە ماعجان اقىن ومبى وڭىرىندە عۇمىر كەشكەن، ءتۇبى ەرەيمەنتاۋلىق عابدىراحمان موللا جولداسۇلىمەن، كەيىن قازاقستان مۇسىلماندارىنىڭ قازيى بولعان عۇلاما اقىن ساكەن حالفە عىلمانيمەن تانىس، دوس-جار بولعان. سوندىقتان، ماعجان ۇمبەتەيدىڭ «جانتاي باتىرىن» ەستىمەدى دەۋگە نەگىز جوق.
ەندى ەكى داستانداعى بار ايىرماشىلىقتى ايتساق، «باتىر باياندا» قازاقتار جاۋدى قۋىپ جەتكەن سوڭ، قالماقتار ەلشى سالعانى ايتىلادى. ولاردىڭ سوزىنە يلانىپ، كەيىن قايتپاقشى بولعان ابىلاي حاننىڭ ايتقانىنا كونبەي، بايان باتىر قالىڭ جاۋعا 100 كىسىمەن شابادى. جانە سول شايقاستا جانتاي ەكەۋى قاتار ءجۇرىپ قازا تابادى.
قاسىندا جالعىز جولداس – جاس جاناتاي،
قانسىراپ زورعا عانا كىرپىك قاققان.
…قايران ەر، قايسار بايان، جولبارىسىم،
الايدا، ۋاقىت ءوتتى، قۇلاپ ءتۇستى
قۇشاقتاپ جاناتايداي جان جولداسىن، – دەلىنەدى.
ال «جانتاي باتىر» قيسساسىندا بوگەنباي مەن بايان باستاعان ءبىر مىڭ سارباز قاشقان قالماقتىڭ سوڭىنان قۋىپ جەتىپ سوعىسادى دەلىنەدى.
تاعى ءبىر ەسكەرتۋ، «باتىر بايانداعى» «جاناتاي» دەگەن كىسى اتىن، جانتاي دەپ ۇعىڭىزدار. كەزىندە «قازاق كسر ەنتسيكلوپەدياسىنا» ەنىپ كەتكەن وسى قاتەلىكتى تۇزەمەك بولىپ، ءبىر توپ ەرەيمەنتاۋلىق اقساقالدار 1960 جىلى «قازاق كسر تاريحىن» رەداكتسيالاعان اكادەميك الكەي مارعۇلانعا حات جازادى. ولارعا الەكەڭ: «جانتايدىڭ – قارابۇجار جاناتاي بولىپ جازىلۋى شوقاننان تارادى. شوقاننىڭ جازۋىندا تۋرا جاناتاي. وسى كۇنگە دەيىن بۇل اتتار تۋرالى ەشكىم تۇسىنىك بەرمەگەن سوڭ، ايتىلعان دەرەكتەرگە سۇيەنبەۋگە بولمايدى. جانتايدى شوقاننىڭ جاناتاي دەپ جازۋىنا سەبەپ، اراب ءحارپىنىڭ تولىق جەتكىزە الماۋىنان بولسا كەرەك. مۇنى تەك جانتاي باتىردىڭ ۇرپاقتارى ساقتاپ كەلگەن قاريا سوزبەن، تاريحي اڭگىمەلەرمەن وزدەرىڭىز عانا دالەلدەي الاسىزدار» – دەپ جاۋاپ قايىرىپتى.
كەزىندە شىڭعىس سۇلتان ءوزىنىڭ قاسىندا بولعان قىپشاق ساتىبالدىنىڭ جامانقۇلى دەگەن جىرشىعا «جانتاي باتىر» قيسساسىن ايتقىزىپ، ونى شوقانعا جازدىرتىپ الىپ، وبلىستىق شەكارا باستىعى پولكوۆنيك م.لادىجەنسكيگە تاپسىرعان ەكەن.
جوعارىدا اتالعان تاريحي وقيعا جايلى شوقان ەڭبەكتەرىندە دە اتالىپ وتىلەدى. بۇل دەرەكتەردى شوقان دا ەل ىشىندە ايتىلىپ جۇرگەن ەسكى اڭگىمەلەردى نەگىزگە الىپ جازعانى بايقالادى: «..كوگدا ۋزنال دجاناتاي و سمەرتي ليۋبيموگو سۆوەگو براتا (ارقاندىر – س.ب.), سدەلال پروكلياتيە ي پوكليالسيا پروتيۆ ۋبيتس: «يلي ۋمرۋ، يلي ناپيۋس ۆاشەي كروۆيۋ!» ۆەلەل پودات لوشادەي، س 500 چەلوۆەك ۆورۆالسيا ۆ ستاۆكۋ كالمىكوۆ، يح بىلو 10 تىسياچ، ي ۋتونۋل ۆ بيتۆە – بيتۆا بىلا ستراشنايا، كيرگيزى شلي نا سمەرت. ۋيسينباي س راسپوروتىم جيۆوتوم، دەرجا ۆنۋترەننوستي ۆ پولاح سۆوەگو حالاتا، درالسيا ي سپراشيۆال: «ا چتو، دجاناتاي باتىر، س راسپوروتىم جيۆوتوم موجنو لي جيت؟».
…ۆسە پالي، وستالسيا دجاناتاي ي 8 چەلوۆەك ي سىن ەگو توكاش. دجاناتاي سلەز س لوشادي، پودال ەە سىنۋ، گوۆوريا: «وتپراۆليايسيا دوموي، پروبەيسيا، يبو نە بۋدەت چەلوۆەكا كوتورىي پري سلۋچاە موگ بى زا مەنيا وتومستيت».
«…ۆ ەتو ۆرەميا كاندجيگالينەتس دجاناتاي باتىر (جانتاي باتىر – س.ب.) دەرجاۆشي پەرەدوۆوي كاراۋل س وتريادوم ۆ 500 چەلوۆەك ۆ راسستوياني سۋتوچنوي ەزدى، بىل ۋبيت كالمىكامي.
كوگدا ابلاي ۋزنال و سمەرتي دجاناتايا، پلاكال نەۋتەشنو، گوۆوريا: «نە داۆاۆشي سەبيا توچيت، چەرنىي بۋلات موي!».
ءبىر وكىنىشتىسى، ابىلاي حان «قايراۋسىز قارا قىلىشىم» دەپ اتاعان جانتاي باتىر تولەكۇلىن ەرەيمەنتاۋ ەلى بولماسا، بىلايعى جۇرت بىلە بەرمەيدى. ونىڭ باستى سەبەبى، كەڭەستىك كەزەڭدە تاريحىمىزدىڭ دۇرىس زەرتتەلمەۋىنەن جانە جانتايعا بايلانىستى جوعارىداعى شىعارمالاردىڭ ادەبي اينالىمعا تۇسپەۋىنەن دەپ بىلەمىز.
وسى «شاڭدى جورىق» وقيعاسىنا قاتىستى ەرەيمەنتاۋ جەرىندە ساقتالعان، ۇرپاقتان-ۇرپاققا اۋىسىپ كەلە جاتقان تاعى ءبىر اۋىزەكى تاريحي دەرەك بار. ءبىر تاڭعالارلىعى، ءۇش عاسىر بويى وسى ءبىر دەرەكتى حيكايات اتادان-بالاعا اۋىسىپ، جوعالىپ كەتپەي كەلە جاتىر. نەگىزگى جەلىسى جوعارىداعى داستاندارمەن ۇندەس. ءبىز دە وسى اڭگىمەنى بالا جاسىمىزدان ەستىپ وستىك. ەرتەدە ۇلكەندەر بۇل وقيعانى اۋىزعا العاندا: «جانتايدىڭ جانىندا ءوز تۋىستارىنان باسقا ۋاق رۋىنان بايان دەگەن باتىر بولىپتى»، – دەپ ايتىپ وتىراتىن. ول ۋاقىتتا بايان تۇلعاسىنا ءدال بۇگىنگىدەي قىزىعۋشىلىق تۋماعان كەز ەدى. بىراق، بايان باتىر ەسىمى قۇلاعىمىزدا قالىپ قويعان-تىن. ودان باسقا، قازىر كوپ ادامدار جاڭالىق قىلىپ ايتىپ جۇرگەن: «قالماقتار جولداعى قۇدىقتارعا ولگەن مالدىڭ جەمتىگىن تاستاپ، وسى بۇلىنگەن سۋدان ىشكەن قازاقتاردىڭ ءبىرازى قارا تىشقاقتان قىرىلىپ قالىپتى»، دەگەن دەرەك تە بالا جاسىمىزدان قۇلاعىمىزدا قالعان. وسى دەرتتەن وپات بولعانداردىڭ ىشىندە بوگەنبايدىڭ اعاسى كولباي دا بولعانىن ەرتەدە ۇلكەندەر ايتىپ وتىراتىنى ەسىمىزدە.
كونە زاماننىڭ جادىگەرى ىسپەتتەس، باعالى تاريحي دەرەگى بار وسى اڭگىمەنى وتكەن عاسىردىڭ 50-جىلدارى ەرەيمەنتاۋدا تۇقپيدىڭ ومىربەگى دەگەن شەجىرەشى قارت كەيىنگى ۇرپاق بىلە ءجۇرسىن دەپ، اراپ الىپبيىمەن قاعاز بەتىنە ءتۇسىرىپ كەتىپتى (قولجازبا ءبىزدىڭ قولىمىزدا – س.ب.). ومىربەك ءوزى جەتپىسىنشى جىلدارى سەكسەننەن اسا بەرىپ قايتىس بولعان ادام.
ءسوزىنىڭ باسىندا ومىربەك اقساقال: «مەن بۇل اڭگىمەنى بالا كۇنىمدە تورە اۋىلىنداعى ساكەي اتتى جەزدەمنىڭ ۇيىندە جاسى سەكسەننەن اسقان كەنجالى دەگەن قارتتان ەستىپ ەدىم»، – دەيدى. قاراڭىزدار! ومىربەك حح عاسىردىڭ 70-جىلدارى سەكسەننەن اسىپ بارىپ ومىردەن وزعان كىسى. ياعني، ول 1800-جىلداردىڭ اياعىندا دۇنيەگە كەلدى دەگەن ءسوز. سوندا بۇل اڭگىمەنى ەستىگەن ۋاقىتى 1900-جىلداردىڭ ەڭ باسى، شامامەن 1900-1905 جىلدار بولۋى كەرەك. ال اڭگىمە ايتۋشى كەنجالى قارت سول كەزدە سەكسەننەن اسقان ادام بولسا، وندا ونى 1800-جىلداردىڭ باسىندا ومىرگە كەلگەن دەپ شامالايمىز. ياعني، كەنجالى قارت وسى حيكاياتتى بوگەنباي زامانىن كوزىمەن كورگەن ادامداردىڭ ءوز اۋزىنان ەستىگەنى ايدان انىق. سوندىقتان، بۇل اڭگىمە ەشقانداي الىپ-قوسپاسى جوق، تاريحتا بولعان وقيعا دەپ سەنىممەن ايتا الامىز!
اڭگىمەنىڭ قىسقاشا مازمۇنى بىلاي. قازاقتار جاعى ەرەيمەننىڭ تاۋلارىن بوساتىپ العاسىن قورجىنكولدە جيىن ءوتىپ، قازاق-قالماق اراسىندا ءبىتىم جاسالادى. بۇعان ابىلاي حان باستاعان ورتا ءجۇزدىڭ يگى جاقسىلارىمەن قوسا، قالماق حانى ۋسا سەرەن دە قاتىسىپتى دەيدى.
جيىندا قاسىم تورە: «قالماقتاردى قاڭعىتپاي، قونىس بەرۋ كەرەك»، دەگەن ۇسىنىس ايتادى. بۇعان اشۋلانعان جانتاي باتىر: «سەن تەلىمگە تۇسكەن قالماقتىڭ قىزى توپىشتان تۋىپ ەدىڭ، ناعاشىڭا بۇيرەگىڭ بۇرىپ تۇر ما، قالماق بىزگە ەل بولمايدى، ءبىرجولا ءارى قاراي اسىرىپ تاستاۋ كەرەك!» – دەپ قارسى شىعادى. بۇل ءسوزدى جالپى، ورتا ءجۇز باتىرلارى قۇپتاعانىمەن، ابىلاي حان مەن بوگەنباي ەلدى ۋاقىتشا ءبىتىم جاساۋعا كوندىرىپ، قالماققا ەرەيمەننىڭ سىرتقى بەتىندەگى تەرىس قىستاۋلاردان قونىس بەرىپ، بەيبىت تىرلىك ەتۋگە كەلىسىم جاساپ، ەكى اراعا جانتايدىڭ نەمەرە ءىنىسى ارقاندىر باتىردى شولعىنشى ەتىپ قويادى. ارقاندىر بىردە اڭ قۋىپ جۇرگەن نەمەرەلەس تۋىسى ءۇيسىنبايدىڭ استىنداعى جۇردەك نارىنا كوزى ءتۇسىپ، قىزىعىپ، سۇراپتى. بۇعان ءۇيسىنباي: «قالماقتىڭ اسىل تۇقىم مىڭ تۇيەسى بار، جىگىت بولساڭ بارىپ المايسىڭ با؟» – دەيدى. بۇل سوزگە نامىسى كەلگەن ارقاندىر تاپا-تال تۇستە قالماقتىڭ مىڭ تۇيەسىنىڭ ىشىنەن توعىز ناردى ايداپ الادى. اقىرى، وسىنىڭ اياعى قانتوگىسكە ۇلاسىپ، قالماقتار دالادا جالعىز-جارىم جۇرگەن ارقاندىردى ءولتىرىپ، ءبىر تۇندە اۋا كوشىپ قاشادى.
سۋىق حابار قۇلاعىنا تيگەسىن قاھارىنا مىنگەن جانتاي باتىر از عانا كىسىمەن قورجىنكولدەگى بوگەنبايدىڭ اۋىلىنا كەلىپ:
– بوكە، قىلدىڭ دا، تىندىڭ! قالماقتار ءتۇبى ءبىر قاستىق قىلادى دەپ ەدىم عوي، اقىرى سونى ىستەدى. تەز اتىڭا ءمىن! – دەيدى قاھارلانىپ.
– سايلانىپ بارا جاتقان جاۋ از عانا قولعا الدىرا ما، ءسال ايالدا، دايىندىق قىلايىق، – دەگەن بوگەنباي ءسوزىن اشۋلى جانتاي قۇلاعىنا ىلمەي: «نە قىرىلىپ كەلەم، نە قىرىپ كەلەم!» – دەپ اتتانىپ كەتىپتى.
جانتاي كەتكەن سوڭ بوگەنبايدىڭ بايبىشەسى باياۋ انامىز:
– الگىنىڭ اۋزىنان «قىرىلام» دەگەن ءسوز بۇرىنىراق شىقتى، ءبىر قاتەرگە ۇرىنىپ جۇرەر، بوكە، جىلدامىراق شىعىڭىز! – دەپ اقىل قوسادى…
جوعارىدا اتالعان ەكى داستاننان وسى اڭگىمەنىڭ ءبىر وزگەشەلىگى، بۇندا بايان باتىر ابىلاي مەن بوگەنباي باستاعان قولدىڭ ىشىندە ەمەس، كەرىسىنشە، جانتاي باتىرمەن بىرگە بولادى. جانتاي اشۋعا ءمىنىپ، شاعىن قولمەن قورجىنكولدەن اتتانىپ كەتكەن سوڭ الدىنان 40 كىسىمەن بايان باتىر قارسى جولىعادى. جانە باياننىڭ جانىندا جانتايدىڭ ءوزىنىڭ نەمەرە ءىنىسى، كۇڭباستىڭ ۇلى ءۇيسىنباي باتىر بار ەكەن. وسىلار تىنباي جورتىپ، بالقاش كولىنىڭ وڭتۇستىك-شىعىسىندا قالماق كوشىن قۋىپ جەتەدى. قالىڭ قالماقتىڭ كوزىنە كوپ بولىپ كورىنىپ، شاڭدى مولايتۋ ءۇشىن اتتارىنىڭ قۇيرىعىنا ءبىر-ءبىر قۇشاق قاراعان بايلاپ الىپ شاۋىپتى، «شاڭدى جورىق» اتانۋ سەبەبى وسىدان ەكەن دەپ ۇمبەتەي جىراۋدىڭ «جانتاي باتىر» جىرىندا دا، ءبىز ءسوز ەتىپ وتىرعان قولجازبادا دا ايتىلادى.
ءسويتىپ، وسى شايقاستا باتىرلار تەگىس وپات بولىپ، جانتايدىڭ كىشى ۇلى توقاش قانا قورشاۋدان شىعىپ كەتەدى. ابىلاي مەن بوگەنباي باستاعان قالىڭ قول بۇلاردىڭ سوڭىنان جەتسە، قالماقتىڭ الدى ۇزاپ كەتكەن ەكەن. قازاقتار جاۋدىڭ سوڭىندا قالعاندارىن ءبىراز قىرعىنعا ۇشىراتىپ، كەيىن قايتىپتى دەيدى. قازا بولعان جانتاي، بايان، مىرزاكەلدى، ءۇيسىنباي، نايمانباي باتىرلاردىڭ، تاعى باسقا جاۋىنگەرلەردىڭ سۇيەكتەرىن تاۋىپ، سول جەردەگى كۇركىلدەك، شۇمەكتى دەپ اتالاتىن وزەندەردىڭ قيىلىسىنداعى ءبىر جارتاستىڭ تۇبىنە ساۋىت-سايماندارىمەن بىرگە جەرلەپ، باسىنا تاس ورناتادى. ەستۋىمىزشە، كۇركىلدەكتىڭ وزەنى ءالى دە سولاي اتالادى، اياگوز اۋدانى اۋماعىنان بالقاشقا قاراي اعادى ەكەن.
سول زاماننان ۇمىتىلماي بۇگىنگە جەتكەن مىناداي ءبىر اۋىز ولەڭ دە بار:
جىلقىسى ەر جانتايدىڭ الا ساندى،
كۇركىلدەك، شۇمەكتىدە قالا سالدى.
ءولدى دەپ باتىر جانتاي ەستىگەندە،
باسى قانىس، ءتورت قاتىن قارا سالدى.
قانىس – جانتاي باتىردىڭ ءبايبىشەسىنىڭ اتى دەپ وتىراتىن ەرتەدە قاريالار.
وسىنىڭ ءبارىن قوزعاپ وتىرعانىمىزدىڭ سەبەبى، الدىڭعى جىلى پاۆلوداردا بايان باتىرعا ەسكەرتكىش ورناتىلىپ، «بايان باتىر» اتتى كىتاپ جارىققا شىقتى. اتالمىش كىتاپتا باتىردىڭ زيراتى قاراعاندى وبلىسىنىڭ شەت اۋدانىنداعى قارابۇلاق دەگەن اۋىلدان تابىلعانى ايتىلادى. جانە كىتاپتا سول ايماقتان شىققان اقىن سامات مۇسابەكوۆتىڭ «ەسەي-دوس» دەگەن داستانىنان شامالى ءۇزىندى بەرىپتى. وندا «…دەرىپسالدى، بايعوزى، باۋبەك تاعى. ارپالىسقان جاۋلارمەن سىنباي ساعى. قارا سويىل، قارا كۇش جانتاي بۇلاق. داۋىرىندە بۇلاردىڭ وسكەن باعى» دەگەن ءبىر شۋماق ءجۇر. بۇنداعى «قارا سويىل، قارا كۇش جانتاي» دەگەن كىم؟ الدە، «جانتاي بۇلاق» دەگەن جەر اتى ما، بولسا نەگە ولاي اتالعان دەگەن ويعا قالدىق. وسىنىڭ ءبارىن تارازىلاي كەلىپ، جانتاي باتىر دا سول جەردە جاتىر ما ەكەن، الدە مىربەك تۇقپيۇلىنىڭ جازباسىنداعىداي، بايان باتىر ەكەۋى كۇركىلدەك پەن شۇمەكتىنىڭ قوسىلعان جەرىندە جەرلەندى مە ەكەن دەگەن ءارى-ءسارى ويدا قالدىق. بيىل، اللا ءساتىن سالسا، ءبىر توپ ەرەيمەنتاۋلىقتار قولداعى جازبا دەرەككە سۇيەنىپ، جانتاي، مىرزاگەلدى، ءۇيسىنباي، نايمانتاي باتىرلاردىڭ جەرلەنگەن جەرىن ىزدەپ شىقپاققا نيەتتەنىپ وتىرمىز. مۇمكىن، ازدى-كوپتى دەرەك بىلەتىن ادامدار بولسا، وسى ماقالانى وقىعاسىن، بىزبەن حابارلاسا جاتار دەپ ويلايمىز.
سايلاۋ بايبوسىن،
قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن
مادەنيەت قىزمەتكەرى
اقمولا وبلىسى،
ەرەيمەنتاۋ اۋدانى
egemen.kz
پىكىر قالدىرۋ