ساياسات
كاريموۆتان كەيiنگi وزبەكستان. ونى كiم قالاي ەلەستەتەدi?
كاريموۆتىڭ كوزi جۇمىلدى دەگەن اقپاردى رەسمي تاشكەنت جوققا شىعاردى. قازiر ونىڭ اتىنا تاۋەلسiزدiك مەرەكەسiنە وراي قۇتتىقتاۋلار ءتۇسiپ جاتىر. وزبەك پرەزيدەنتiنiڭ سايتىنداعى مالiمەتتەرگە قاراعاندا، كاريموۆتى ايتۋلى مەرەكەمەن قۇتتىقتاعانداردىڭ اراسىندا ۋكراينا، تاجiكستان، تۇركiمەنستان، اۋعانستان پرەزيدەنتتەرiن بىلاي قويعاندا، اقش پەن قىتاي باسشىسى دا بار. باراك وباما وزبەكستاننىڭ تەرريتوريالىق تۇتاستىعىن قولداي بەرەتiنiن بiلدiرسە، سي تسزينپين تiپتi كاريموۆكە دەنساۋلىق تiلەگەن. الايدا وزبەك ليدەرiنiڭ قازiر قانداي جاعدايدا ەكەنi تاشكەنتتەگi شاعىن توپقا عانا بەلگiلi. ەل ءتاۋەلسiزدiگiنiڭ 25 جىلدىعىنا ارنالعان مەرەكەلiك شارالاردىڭ كەيiنگە شەگەرiلۋiنiڭ ءوزi كوپ نارسەنi ايعاقتاپ تۇرعانداي. بiراق باستىسى، بۇل ەمەس. ءدال قازiر پرەزيدەنتتiڭ ءولi-تiرiسiنەن گورi الەم جۇرتىن كاريموۆتان كەيiنگi وزبەكستاننىڭ قانداي بولاتىنى كوبiرەك تولعاندىرادى.
كاريموۆ قايتىس بولدى دەگەن سۋىت حاباردى “فەرگانا” سايتى تاراتقان ەدi. الايدا بۇل مالiمەت رەسمي تۇرعىدان ناقتىلانعان جوق. پرەزيدەنت اكiمشiلiگi كەرiسiنشە كاريموۆتىڭ جاعدايىنىڭ “تۇراقتى” ەكەنiن مالiمدەدi. وسىدان كەيiن “فەرگانا” اگەنتتiگiنiڭ باس رەداكتورى دانيل كيسلوۆ ۇكiمەت پەن پرەزيدەنت اكiمشiلiگiنiڭ ءباسپاسوز قىزمەتiنەن كاريموۆتىڭ تiرi ەكەنiن ايعاقتايتىن سۋرەت جاريالاۋدى ۇسىنعان. “فەرگانانىڭ” بۇل ۇسىنىسى جاۋاپسىز قالدى. وسىدان كەيiن جۇرت كوڭiلiندە رەسمي تاشكەنت جامانات حاباردى شىنىمەن جاسىرىپ وتىر ما دەگەن كۇدiك كۇشەيدi.
ال جاسىرۋى مۇمكiن بە؟ ابدەن مۇمكiن. سەبەبi ديكتاتور باسقارعان ەلدەگi ءولiارا كەزەڭ ەشبiر بيلiككە وڭاي سوققان ەمەس. مۇنداي ساتتە ءوز مۇددەسi ءۇشiن حالىقتىڭ اراسىنا iرiتكi سالىپ، وت تۇتاتقىسى كەلەتiن ىقپالدى توپتار كەزدەسپەي تۇرمايدى. ەكونوميكاسى تۇرالاعان مەملەكەت حالقىنىڭ دۇرك كوتەرiلۋi تەز. سوندىقتان ءبۇتiن بiر ەلدi اشسا القانىندا، جۇمسا جۇدىرىعىندا ۇستاعان ادامنىڭ قازاسى تۋرالى حاباردى تاراتپاي تۇرىپ، iشكi ماسەلەلەردi شەشiپ العان ءجون. Iشكi ماسەلەنiڭ ەڭ iرiسi – “بوس كەتiككە” كiرپiش بولىپ قالاناتىن تۇلعانى بەلگiلەۋ. تiپتi پرەزيدەنتتiڭ ازiرگە امان، ەكi الەمنiڭ اراسىندا جاتقانى راستالعاننىڭ وزiندە بۇل ماسەلەنiڭ قۇنى تومەندەمەيدi. سەبەبi كاريموۆتىڭ ەندi قايتا تاققا مiنۋi نەعايبىل.
بيلiككە كiم كەلۋi مۇمكiن؟ قازiر بۇل ەڭ جيi تالقىلاناتىن تاقىرىپقا اينالدى. ساراپشىلاردىڭ اۋزىنا العاشقىلاردىڭ بiرi بولىپ iلiگەتiن ۇمiتكەر – 13 جىلدان بەرi ۇكiمەتتi iركiلمەي باسقارىپ كەلە جاتقان شاۆكات ميرزياەۆ. ونىڭ جاسى 58-دە. كاريموۆتىڭ ەڭ سەنiمدi سەرiكتەرiنiڭ بiرi.
ءارi جەرلەستiك جاقىندىعى دا بار. ونىڭ ۇستiنە سوڭعى جىلدارى كونستيتۋتسياعا ەنگەن وزگەرiستەر ۇكiمەت باسشىسىنىڭ قۇزىرەتiن بiرشاما كەڭەيتتi. مۇنىڭ ءبارi ميرزياەۆتىڭ تاققا اياق ارتۋ مۇمكiندiگiن ارتتىرا تۇسەدi. الايدا باستى ماسەلە – باسقا. ساراپشىلاردىڭ بiرقاتارى قازiرگi ۇكiمەت باسشىسىن ماسكەۋدiڭ ىڭعايىنا كەلەتiن ادام دەگەن پiكiر ايتىپ جاتىر. ويتكەنi ونىڭ رەسەيدەگi ساياساتكەرلەرمەن جانە بەلدi كاسiپكەرلەرمەن بايلانىسى تۇزiك. رەسەيلiك ميللياردەر اليشەر ۋسمانوۆپەن قۇدا. وسىنداي سەبەپتەردi كولدەنەڭ تارتقاندار شاۆكات ميرزياەۆ پرەزيدەنت بولا قالعان جاعدايدا وزبەكستاننىڭ سىرتقى ساياساتى كۇرت وزگەرۋi مۇمكiن دەپ سانايدى.
جانە بiر ۇمiتكەر – رۋستام ينوياتوۆ. ول بiر ورىندا ۇزاق وتىرۋ جاعىنان كاريموۆتەن عانا كەيiن تۇر. ۇلتتىق قاۋiپسiزدiك كوميتەتiن سوناۋ 1995 جىلدان باسقارىپ كەلەدi. پرەزيدەنتتiڭ سەنiمدi سەرiگi عانا ەمەس، قاندىكويلەك دوسى دەسە دە بولعانداي. بiراق اتا ساقالى اۋزىنا تۇسكەن ادام. جاسى 72-دە. سوندىقتان ونىڭ پرەزيدەنت بولۋ مۇمكiندiگiنە سەنەتiندەر سيرەك.
وتكەن جىلى عالامتوردا “كاريموۆ مۇراگەرiنiڭ اتىن اتادى” دەگەن اقپارات تاراعانى ەسiمiزدە. ونداعى مالiمەتتەرگە سۇيەنسەك، كوكسارايداعى رەزيدەنتسياسىندا وزبەك باسشىسى بىلاي دەگەن: “مەنiڭ تاڭداۋ بiلدiرگەن ادامىم بيلiكتi قاۋiپسiز ءارi ۋ-شۋسىز اۋىستىرا الادى جانە سەندەردiڭ دە كوڭiلدەرiڭنەن شىعادى دەپ ەسەپتەيمiن. بiز بۇل ورىنعا لولانى دايىنداي باستاساق قارسى بولماسسىڭدار دەپ ويلايمىن. گۋلياعا قاراعاندا ول قاراپايىمدىلىعىمەن جانە ديپلوماتيالىق سالماقتىلىعىمەن ەرەكشەلەنەدi. سونىمەن بiرگە حالىقارالىق ورتادا دا ونىڭ جاقسى ابىروي-بەدەلi بار”. وزبەكستان حالىق قوزعالىسى ۇيىمىنىڭ حابارلاۋىنشا، كاريموۆ بۇل ءسوزدi ساناۋلى ادامنىڭ كوزiنشە عانا ايتقان. سول ساناۋلىنىڭ iشiندە ۇلتتىق قاۋiپسiزدiك قىزمەتiنiڭ توراعاسى رۋستام ينوياتوۆ، iشكi iستەر مينيسترi ادحام احمەدباەۆ، پرەمەر-مينيستر شاۆكات ميرزياەۆ، بiرiنشi ۆيتسە-پرەمەر رۋستام ازيموۆ بولعان. قازiر بۇلاردىڭ دەنi كاريموۆتىڭ ورنىن باسۋى مۇمكiن ادامدار رەتiندە اتالىپ جاتىر. دەمەك، تۇكiرiگi جەرگە تۇسپەيتiن پرەزيدەنتتiڭ كەشەگi سوزiندە بۇگiن قۇن جوق. لولا كاريموۆانىڭ اكە ورنىنا وتىرۋى قازiرگi جاعدايدا ەش مۇمكiن ەمەس. ونىڭ نەگiزگi سەبەبi, وعان الدىمەن حالىق قارسىلىق تانىتادى.
كەلەسi بiر ۇمiتكەر قارجى مينيسترi رۋستام ازيموۆ ەدi. “ەحو موسكۆى” راديوسىنىڭ حابارلاۋىنشا، ول كاريموۆتىڭ ءولiمi تۋرالى حابار تاراعان سوڭ ۇيقاماققا الىنعان. ادەتتەگiدەي مۇنى رەسمي تاشكەنت راستاعان جوق. رۋسلان ازيموۆتى باتىسشىل ەدi دەپ باعالايتىندار كوپ. ەگەر قاماۋعا الىنعانى راس بولسا، ونىڭ ۇمiتكەرلiكتەن ءۇمiتi ءۇزiلدi دەگەن ءسوز. تiپتi “بايتال تۇگiل باس قايعىنىڭ” كەبiن قۇشۋى دا عاجاپ ەمەس.
بۇل ەندi باق بەتiندە اندا-ساندا جىلت ەتiپ قالىپ جاتقان دەرەكتەردەن بەلگiلi بولعان دۇنيەلەر. ال تاشكەنتتەگi بيلiك ءۇشiن ناعىز تارتىستىڭ قالاي ءجۇرiپ جاتقانى جۇمباق. تاقتا تاپجىلماي ۇزاق وتىرعان باسشىلار وقىس جاعدايعا ۇشىراعاندا وسىنداي وتپەلi كەزەڭ تۋىندايدى. كلاندار اراسىنداعى قاقتىعىستا اياقاستى تالاي شەنەۋنiك جازىقتى بولىپ شىعادى. تۇرمەگە توعىتىلعاندار كوبەيەدi. سىرتقى كۇشتەر دە ءوز ىقپالىن جاسايدى. ويتكەنi وزبەكستاننىڭ ەندiگi تاعدىرى ونى باسقارعان ادامنىڭ قانداي ساياسات ۇستانىپ، قانداي جولدى تاڭدايتىنىمەن بايلانىستى. ال بۇعان الەمدiك ويىنشى دەڭگەيiندەگi iرi مەملەكەتتەر بەي-جاي قاراي المايدى. 32 ملن حالقى بار ءوزبەكستاندا تۇراقسىزدىق ورناي قالسا، ونىڭ زاردابى كورشi ەلدەرگە دە تيەرi انىق. سول سەبەپتەن تاشكەنتتiڭ تىنىش بولعانى ورتالىق ازيا ءۇشiن وتە ماڭىزدى. وزبەك اعايىنداردىڭ سىن ساعاتتان ءسۇرiنبەي وتۋiنە ەڭ بiرiنشi تiلەكشi – باۋىرلاس قازاق حالقى.
بۇل تiلەك ورىندالا ما؟ بيلiك باسىنا كiم كەلەدi? ونى حالىق مويىنداي ما؟ ەل دۇرلiگiپ، حالىق تولقىپ كەتپەي مە؟ قازiر مۇنىڭ بiرiنە دە جاۋاپ جوق. تەك بولجام عانا بار. ال بولجام ءاماندا ءولi-تiرiسi بەلگiسiز يسلام كاريموۆتىڭ قازiرگi تاعدىرى سەكiلدi بۇلىڭعىر كەلەدi. دەموكراتيالىق قۇندىلىقتار ساقتالسا، سايلاۋ ءادiل وتسە، پرەزيدەنتتەر بiرiنەن كەيiن بiرi اۋىسىپ وتىرسا، مۇنىڭ بiرi دە بولماس ەدi. بۇكiل حالقى بiر ادامنىڭ اۋزىنا قاراعان مەملەكەت كۇندەردiڭ كۇنiندە بiر تۇيىققا بارىپ تiرەلەدi. وزبەكستان قازiر وسى تۇيىققا كەلiپ توقتادى.
سIز نە دەيسIز؟
دوسىم ساتباەۆ، ساياساتتانۋشى: يسلام كاريموۆ كۇردەلI ماسەلەلەردI مۇراعا قالدىرىپ بارادى
– وزبەك ەلiندە بولىپ جاتقان قازiرگi جاعدايدان قازاقستان ساباق الۋى تيiس. ەل بولاشاعى مەملەكەت باسشىلارىنىڭ دەنساۋلىعىنا تاۋەلدi بولاتىنداي ساياسي فاكتورعا اينالماعانى ابزال. ايتپەسە، تاريحتان بiلەتiنiمiزدەي، يمپەريالار مەملەكەت باسقارۋشىلار قازاسىنان كەيiن قاعاز ءۇي سياقتى قۇلايدى. بۇل بiزدiڭ انتيكالىق نەمەسە ورتاعاسىرلىق زاماننان الىسقا ۇزاي قويماعانىمىزدى اڭعارتادى.
ورتالىق ازياداعى ايماقتىق قاۋiپسiزدiكتi قامتاماسىز ەتۋ تۇرعىسىنان قاراعاندا، قازاقستان مەن وزبەكستان نەگiزi ويىنشىلار ەكەنiن ايتا كەتۋ ورىندى. سوندىقتان كوپشiلiگiمiز جاقسى تۇسiنەمiز: ەگەر وسى ەكi ەلدiڭ بiرەۋiندە دۇربەلەڭ، ءدۇمپۋ تۋاتىن بولسا، ول ءارi تiكەلەي، ءارi جاناما تۇردە ەكiنشi مەملەكەتكە ىقپال ەتەدi. ساياسي تاۋەكەل تۇرعىسىنان الىپ پايىمداساق، سوڭعى جىلدارى بۇل ەلدەردە بيلiكتiڭ ترانزيتتiك ماسەلەسi بiرiنشi ورىندا تۇردى.
دەيتۇرعانمەن، بيلiكتiڭ اۋىسۋ ۇلگiسiنiڭ ورتالىق ازياعا ءتان تۇرلەرi بار: مىسالى، قىرعىزستانداعىداي راديكالدى جۇيەدەن توڭكەرiسكە دەيiن نەمەسە تۇركiمەنستاندى الىپ قارايتىن بولساق، مۇنداعى “جىلى-جۇمساق” اۋىسۋ ساراي iشiندەگi ينتريگا ارقىلى جۇزەگە استى.
ايتسە دە، وزبەكستاندا يسلام كاريموۆتىڭ مۇراعا تاستايتىن ۇزاق جىلدار بويى كەيiنگە ىسىرىلعان نەمەسە مۇلدە شەشiمiن تاپپاعان iرi تۇيتكiلدەر كوپ. حالىقتىڭ ءال-اۋقاتى ناشار، جۇمىسسىزدىق دەڭگەيi وتە جوعارى، اسiرەسە، جاستار اراسىندا جۇمىسسىزدىق باسىم. بۇل جەر-جەردەگi گاستاربايتەرلەردiڭ سانىن ءوسiردi, ەل iشiندە جەمقورلىقتىڭ ءورiس الۋىنا اسەر ەتتi. بيلiككە دەگەن حالىقتىڭ سەنiمi بۇزىلدى، ايماقتىق ەكسترەميزم، كورشiلەرمەن ارادا شەكارا جانە سۋ ماسەلەسi تۋىندادى. بۇعان اۋعانستان سياقتى جالپى جاعدايى تۇراقسىز مەملەكەتپەن كورشi وتىرۋ ماسەلەسiن قوسىڭىزدار. مۇنىڭ ءبارiن يسلام كاريموۆ كۇنi كەشەگە دەيiن قولىنىڭ استىندا قاتال ۇستادى، ەندi سول قوسپالاردىڭ جارىلىپ كەتۋ قاۋپi جوق ەمەس. ەگەر كاريموۆتەن كەيiن بيلiككە كەلگەن ەليتا مۇنىڭ ءبارiن باقىلاۋدا ۇستاي الماسا، وندا بۇل ماسەلە ەلدi دۇرلiكتiرەدi. ونىڭ ۇشقىنى بiزگە ءسوزسiز جەتەدi: كوشi-قون ماسەلەسi جاڭا لاڭكەستiك تاۋەكەلدiڭ وسۋiنە اسەر ەتەدi.
سوندىقتان وزبەكستاندا بيلiكتiڭ تىنىش ءارi قالىپتى اۋىسۋىنا كوپشiلiك مۇددەلi. مۇنى سىرتقى گەوساياسي ويىنشىلار دا، ورتالىق ازياداعى كورشi ەلدەر دە، شەتەلدiك ينۆەستورلار دا قالايدى. بiراق مۇنداي تۇراقتىلىققا توقىراۋ، داعدارىس ارقىلى ەمەس، دامۋ نەگiزiندە جەتكەن ءجون. ايتپەسە، ەرتە مە، كەش پە، ەل iشiن تۇراقسىزدىق جايلاپ، ءدۇمپۋ تۋادى.
يسلام كاريموۆتىڭ مۇراگەرi كiم بولسا دا، ونى وتە كۇردەلi پروبلەما كۇتiپ تۇر. ءار كلان، ءار توپ وزدەرiنiڭ ادامىن ۇسىنىپ، بيلiككە تالاس وپ-وڭاي باستالىپ كەتتi دەسەك، ارتىق ايتقاندىق ەمەس. قاۋiپسiزدiك پەن ۇزاق مەرزiمدi تۇراقتىلىقتى كونستيتۋتسيا اياسىندا ساياسي ويىننىڭ بەلگiلi بiر زاڭدارىن ساقتايتىن مىقتى ساياسي ينستيتۋتتار عانا قامتاماسىز ەتە الادى. سونداي ساياسي ينستيتۋتتىڭ بiرi – باسەكەگە قابiلەتتi جانە ەلەكتورالدى ساياسي پارتيالاردان قۇرالعان بiلiكتi پارلامەنت. بiراق مۇنداي مۇمكiندiكتi وزبەكستان الدەقاشان ۋىسىنان شىعارىپ العان. ويتكەنi, ول ەلدە جوسپارلى، ساۋاتتى، ساياسي رەفورما جۇرگەن جوق.
مۇنداي مەملەكەتتەردi باسقارۋ ءۇشiن “پرەتورياندىق گۆاردياعا”، ياعني ءارi قاتال، ءارi سۇمپايى تەمiر قولعا سۇيەنۋ كەرەك دەگەن پiكiر دە ۇشىراسادى. ايتسە دە، اراب ەلدەرiنiڭ تاجiريبەسi كورسەتكەندەي، مۇنداي جۇيە ءتۇبi قۇلايدى. دەمەك، وزبەك حالقى قازiر سىنالار سىن ساعاتتى باسىنان كەشۋدە. بيلiككە كiم كەلسە دە، وعان وڭاي سوقپايتىنى بەلگiلi.
جانبولات ماماي جۋرناليست: ەكI جول بار: ديكتاتۋرا الدە دەموكراتيا
وزبەكستاندى كوپ جىلدان باسقارىپ كەلە جاتقان ديكتاتور يسلام كاريموۆ ينسۋلت الىپ، اۋرۋحاناعا ءتۇستi. وزبەك بيلiگi مەن كاريموۆتىڭ قىزى – لولانىڭ مەملەكەت باسشىسىنىڭ دەنساۋلىعى سىر بەرگەنiن راستاپ، رەسمي مالiمدەمە جاساعانىندا ۇلكەن ءمان بار. بۇل كاريموۆ اۋرۋىنان ايىعىپ شىقسا دا، مەملەكەت باسقارۋعا مۇمكiندiگi بولمايتىنىن ايقىندايدى. يسلام كاريموۆ – ءولiم اۋزىنداعى ارىستان. ەندi وزبەك بيلiگiنiڭ iشiندەگi ءشيبورiلەر مەن كورتىشقانداردىڭ مايدانى باستالادى. مۇنىڭ ارتى نەگە اكەپ سوعادى، ورىنتاق كiمگە بۇيىرادى، جالپى، وزبەكستانداعى تۇراقتىلىق ساقتالا ما، الدە جۇرت جiك-جiككە ءبولiنiپ، ەلدiڭ قۇتى قاشا ما، – بۇل ۇلكەن اڭگiمە. قالاي بولعاندا دا، وزبەك حالقىن جارقىن بولاشاق كۇتiپ تۇرعان جوق: بيلiككە كiم كەلسە دە، بۇل ەلدە دەموكراتيا ورناپ، ەكونوميكانىڭ دامۋىنا مۇمكiندiك تۋا قويۋى ەكiتالاي.
وزبەكستاندا بولىپ جاتقان جاعدايدان بiز دە ساباق الۋىمىز تيiس. بiر ادامعا تاۋەلدi, بiر باسشىنىڭ دەنساۋلىعىنا، كوڭiل-كۇيiنە، قاس-قاباعىنا، ءومiر جاسىنا باعىنىشتى ەلدiڭ جاعدايى وڭاي بولمايتىنىن كاريموۆتiڭ دەرتi كورسەتiپ تۇر. وزبەككە تۋعان كۇن قازاققا دا كەلۋi مۇمكiن. ءومiر جاسى ۇزاق بولۋىنا تiلەكتەسپiز، ارينە، بiراق عايىپتان تايىپ، نۇرسۇلتان ءابiشۇلى مەملەكەت باسقارا المايتىن جاعدايعا كەلسە، قازاقستاندا قانداي وقيعالار ورىن الادى؟ سەناتتىڭ توراعاسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ بيلiكتi ۇستاپ، وتپەلi كەزەڭنەن ەلدi ىڭ-شىڭسىز الىپ شىعارىنا كۇمان باسىم. وعان توقاەۆتىڭ جەكە باسىنىڭ مۇمكiندiگi دە، ابىرويى، بەدەلi, لەگيتيمدi كۇشi دە جوق. سەناتتى كiم سايلادى؟ ونىڭ توراعاسىن ورنىنا قونجيتقان كiم؟ سول سياقتى نىعماتۋللين مەن ءماسiموۆ تە ساياسي بەدەلدەرi جوققا ءتان شەنەۋنiكتەر. بۇلاردىڭ بارلىعى نازارباەۆتىڭ كولەڭكەسiندە، پرەزيدەنت شاتىرىنىڭ استىندا عانا جۇرە الاتىن ساياسي كەمباعالدار. توپتار اراسىندا تارتىس، حالىقتىڭ نارازىلىعى كۇشەيسە، قازاقستان بيلiكتiڭ ءوزi قورقىتاتىن ەلدەرگە بiر ساتتە اينالىپ شىعۋ قاۋپi از ەمەس.
بۇل جاعىن پرەزيدەنت ن.نازارباەۆ تا ويلامايدى ەمەس، ويلايتىن شىعار. بiراق كەز كەلگەن ديكتاتوردىڭ السiزدiگi – باسشىنىڭ قاي ۋاقىتتا دەنساۋلىعى سىر بەرiپ، مەملەكەتتiك قىزمەتiن اتقارا المايتىن جاعدايعا جەتەتiنiن بiر قۇداي عانا بiلەدi. بۇگiن اتتاي شاۋىپ، شەتەل ارالاپ، وليمپيادا چەمپيوندارىن ماراپاتتاپ ءجۇرiپ، ەرتەڭ-اق مۇرتتاي ۇشۋعا بولادى. يسلام كاريموۆتىڭ مىسالى – سوعان دالەل.
ءدال قازiر قازاقستاننىڭ الدىندا ەكi جول تۇر. بiرi – وزبەكستان. بiر ادامنىڭ اۋزىنا قاراپ، بiر باسشىعا باعىنىپ، اۆتوكراتتىڭ تاعدىرىنا تۇتاس مەملەكەتتiڭ، ەلدiڭ بولاشاعىن بايلاۋ. كۇندەردiڭ كۇنiندە سول باسشىنىڭ دەنساۋلىعىنا بiر جاعداي تۋسا، ەل iشiندە دە قاتەرلi وقيعالار ورىن الۋى مۇمكiن. بۇل – تۇيىققا، تىعىرىققا باستايتىن جول. ەكiنشiسi – پولشا. ەستەرiڭiزدە بولار، 2010 جىلى پولشا پرەزيدەنتi مەن بiرقاتار جوعارى لاۋازىمدى باسشىلار وتىرعان ۇشاق سمولەنسكiدە قۇلاپ، بيلiك وكiلدەرi تۇگەل قازا تاپتى. بiراق بۇدان پولشادا ازاماتتىق سوعىس، قاقتىعىس، بيلiككە قاندى تالاس باستالمادى. بيلiككە دەموكراتيالىق جولمەن باسقا ادامدار كەلiپ، پولشا باسشىلىعى اۋىستى. كاچينسكي كەتتi, ەندi قايتەمiز؟ پولشا بولا ما، جوق الدە بورداي توزا ما دەگەن بiر اڭگiمە كوتەرiلمەدi. قازا بولعان باسشىنىڭ راسiمدەرi اتقارىلدى، بiراق قاراپايىم جۇرتقا مۇنىڭ بiر تەرiس اسەرi تيگەن جوق.
قازاقستان وسى ەكi جولدىڭ قايسىسىن تاڭدايدى – ءالi بەلگiسiز. قازiرگi جاعدايعا قاراعاندا، وزبەكستاننىڭ جابىق جولىمەن كەتiپ بارا جاتىرمىز. جاقسىلىققا اپارمايتىن، ورتا عاسىرعا قايتا اكەلەتiن جول بۇل. ەگەر سونى تاڭداساق، وندا بiزدiڭ ەلدiڭ دە بولاشاعى بۇلىڭعىر.
دوس كوشIم، قوعام قايراتكەرi:باعىتىن وزگەرتە قويماس
– وزبەكستان پرەزيدەنتi وزگەرسە دە، مەنiڭشە، ەشقانداي دا بiر ەرەكشەلiك بولا قويمايدى. سەبەبi وندا وسى ۋاقىتقا دەيiن باسقا نيەتتەگi تالپىنىستار بايقالعان ەمەس. سوندىقتان ادام اۋىسقانمەن دە، جۇيە اۋىسپايتىن سياقتى. مۇنىڭ ورتا ازياعا دا، قازاقستانعا دا اسەرi بولمايدى دەپ ويلايمىن. وزبەكستانعا سىرتقى كۇشتەر دە ىقپال ەتە قويمايدى. بiزدiڭ ورىستارمەن دوس بولعانىمىز سياقتى، وزبەكستاننىڭ وسى كەزگە دەيiن قاندايدا بiر مەملەكەتپەن قاتتى جاقىنداسقانىن كورگەن جوقپىز. ول – ءار ۋاقىتتا ءوزiن بەيتاراپ ۇستايتىن ەل. سول سەبەپتi دە، نە اقش، نە رەسەي نەمەسە قىتاي تاراپىنان سىرتقى اسەر بولا قويمايتىن ءتارiزدi.
سونداي-اق بيلiككە كiم كەلسە دە، مەملەكەتتiڭ ۇستانعان ساياساتى وزگەرمەيتiنi ايدان انىق. نە دەموكراتيالىق جاعىنان، نە دiني تۇرعىدان باعىتىن وزگەرتۋi, مەنiڭ ويىمشا، مۇمكiن ەمەس.
سانسىزباي نۇربابا
zhasalash.kz
پىكىر قالدىرۋ