Jügirtpeler
 |  |  | 

Suretter söyleydi Tarih

“Jaña Ömir” gazeti… Qazaq tarihına qatıstı derekter

<span>kerey.kz</span>kerey.kz
 |  Sep 11, 2019
70141747_1464886077008308_3735464285761961984_nEldes Orda

“Jaña Ömir” (Yiñi Hayat) degen atpen Qaşqar qalasında şığıp twrğan bwl gazette Şıñjañdağı Qazaq tarihına qatıstı derekter kezdesedi. Bwnıñ bir nwsqasın sizderge wsınbaqşımın.

Mingonıñ 25-jılı 14-qırküyektegi yağni 1936-jıldıñ 14-qırküyektegi (184) 8-sanında Şıñjañ Qazaqtarı turalı mınaday habar basılğan:

“Ürimjide Qazaq-Qırğız Qwrıltay Mäjilisi Aşılıp 16 Künde Tamam Boldı”

Maqalada osı oqiğalar örbidi. Tarihi derekterde bwl qwrıltay 1935-jılı twñğış mäjilisin aşqan. Mäjiliske Altay, Tarbağatay, İle jäne bwrınğı Ürimji aymağına qarastı 12 audannan sosın Qaşqar ualayatındağı Qırğızdarmen qosılıp wzın ırğası 300 dey delegat qatısqan. Qwrlıtay qararı ölkelik ükimet gubernatorı Şıñ Şısaydıñ sayasatı boyınşa Qazaq-Qarğız Mädeni, Ağartu Wyşımasın jariyalaydı. Wyşımağa Seyitqazı Nwrtaev törağa boladı. Sol jıldıñ küzinde Äbeu Qwddış bastatqan delegaciya Seyitqazı Nwrtaevpen birge Qwljada kişi qwrıltay aşıp, Qwljada “İle Aymaqtıq Qazaq-Qırğız Mädeni, Ağartu Wyşımasın” qwradı. Bwl wyımnıñ törağası Maqswt Sasanov, orınbasarı Jabıqpay Bwlğınşı boladı. İleniñ qazaq bayların attanısqa keltirip 3000 qoyğa Qwljanıñ eñ säuletti qızıl ğimıratın satıp alıp, onı Qazaq-Qırğız wyımınıñ aymaqtağı bas ştabına aynaldıradı. Seyitqazı bastağan Ölkelik Qazaq-Qırğız Wyımınıñ delegaciyası sol jıldıñ küzinde Şäueşekte jäne Altay qalasında art-artınan kişi qwrıltay aşıp aymaqtıq wyımnıñ törağaların saylaydı. Şäueşektegi “Tarbağatay Aymaqtıq Qazaq-Qırğız Wyşımasınıñ” törağası Mwqametqali Köksegenwlı boladı. Sarsümbe qalasındağı “Altay Aymaqtıq Qazaq-Qırğız Wyşımasınıñ” törağası Mänkey Mämiwlı boldı. Bwl oqiğalar Şıñjañdağı Qazaq tarihınıñ eñ eleuli, jaña tarihi kezeñiniñ eñ betbwrıs mezgili edi. Ölkelik Qazaq-Qarğız Wyşımasınıñ törağaları derekterge süyensek bılay bolğan:

1935-1939 aralığında Seyitqazı Nwrtaev

1939-1941 aralıñında Maqmet Şökemanov

1941-1942 aralığında Däuletkeldi Qwspekwlı

1942-1944 aralığında Aqat Qondıqazaqov

1944′ten jabılğanğa deyin Sälis Ämire

Qazaq-Qırğız wyımına qatıstı sirek suretter men tañbalı qwjattardı reti kelse keyin jariyalayın. Wyımnıñ naqtı qanday jwmıs istegenin täptiştep jinap şıqtım.

1931-1933 jıldar arasında Şıñjañ Qazaqtarında eki türli sayasi tañdau boldı. Olardıñ bir böligi Elisqan Älippen birge sayasi tañdauın jasap, Dwñğandardıñ äskeri, sayasi elitası (qıtay derekterinde 西北三马) arqılı Şıñjañ ölkelik ükimetiniñ legitimsiz törağası Şıñ Şısaydı audarıp tastau edi. Bwl tañdaudı jasağan qazaqtar Gansu, Cinhayğa auuıp ketti. Wzın ırğası 3000 tütin.

Ekinşi tañdaudı jasağandar, Sovet küşi arqılı Şıñ Şısay ükimetin moyındau jäne ükimet qwramında kirise jürip mädeni, ağartu jwmıstarımen aynalısu. Bwl tañdaudıñ basında Baymolda Qareke, Şäripqan Kögeday jäne Äbeu Qwddış bastağan ziyalı elita twrdı. Qazaq pen Qırğızdıñ jaña buın sayasi elitası Ürimjige şoğırlandı. Ölkelik Qazaq-Qırğız wyımınıñ 12 bölmeli bas ştabı bwl elitanıñ şoğırına, bwrqırap qaynağan oşağına aynaldı.

Related Articles

  • OA qorğanısqa qarjını ne sebepti arttırdı? Kaspiyden Ukrainağa zımıran wşırğan Resey sudı lastap jatır ma?

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Elnwr ÄLİMOVA Qazaqstan, Qırğızstan, Täjikstan, Özbekstan jäne Äzerbayjan äskeri birigip ötkizgen «Birlestik-2024» jattığuı. Mañğıstau oblısı, şilde 2024 jıl. Qazaqstan qorğanıs ministrligi taratqan suret.  Ortalıq Aziya elderi qorğanıs şığının arttırdı, mwnıñ astarında ne jatır? «Qazaqstan auıl şaruaşılığı önimderin eki ese köp öndirudi josparlap otır, alayda ükimet bwl salada jwmıs küşiniñ azayğanın esepke almağan». «Kaspiy teñizinen Ukrainağa zımıran wşırıp jatqan Resey teñizdiñ ekologiyalıq ahualın uşıqtırıp jatır». Batıs basılımdarı bwl aptada osı taqırıptarğa keñirek toqtaldı. ORTALIQ AZIYA QORĞANIS ŞIĞININ ARTTIRDI. MWNIÑ ASTARINDA NE JATIR? AQŞ-tağı «Amerika dauısı» saytı Ukrainadağı soğıs tärizdi aymaqtağı qaqtığıstar küşeygen twsta Ortalıq Aziya elderi qorğanıs salasına jwmsaytın aqşanı arttırğanına nazar audardı. Biraq sarapşılar mwnday şığın twraqtılıqqa septesetinine kümän keltirdi. Stokgol'mdegi beybitşilikti

  • Gerb auıstıru mäselesi nemese «teristeu sindromı» qalay payda boldı?!

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Elimizdiñ gerbin auıstıru turalı Prezidenttiñ wsınısı (o basta wsınıs suretşi-dizayner mamandardan şıqqan siyaqtı) twtas qoğamda bolmağanmen, äleumettik jelilerde äjeptäuir qarsılıq tudırdı. Biraq, bayıptap qarasaq, bwl qarsılıqtıñ qazirgi gerbtiñ qazaq üşin erekşe qasterli nemese estetikalıq twrğıdan minsiz boluına eş qatısı joqtığın añğarasız. Soñğı uaqıttarı, auır indetpen qatar kelgen qañtar tragediyasınan bastap, halıq aytarlıqtay küyzeliske wşıradı. Qazaqstannıñ erkinen tıs, soğısqa, basqa da sebepterge baylanıstı bolıp jatqan ekonomikalıq qiındıq saldarınan halıqtıñ äl-auqatı tömendedi. Osınıñ bäri qazir qoğamda bayqalıp qalğan «teristeu sindromına» türtki boldı. «Teristeu sindromı» – dwrıstı da bwrısqa şığaratın, qanday bastamağa bolsın qarsı reakciya şaqıratın qwbılıs. Äleumettik psihologiyanı zertteuşilerdiñ payımdauınşa, osı qwbılıstı barınşa küşeytip twrğan faktor – äleumettik jeliler. YAğni, aldağı uaqıtta

  • Hristian missionerleriniñ qwmdağı izderi

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Orını: Qaşqar q-sı; Jılı: 1933 j; Atı-jöni: Qabıl Ahond; Dini: hristian; Tüsinikteme: Bwl jigittiñ keyingi esimi Qabıl Ahond, hristian dinin qabıldağan alğaşqı wyğır. Keyin dini senimine baylanıstı öltirilgen. Suret europadağı missionerlik muzey arhivinde saqtaulı. Atalğan muzeyde jüzdegen hristian wyğır ökilderiniñ sureti saqtalğan. 1930 jıldarı hristian wyğırlarına twrğılıqtı mwsılmandar men äkimşilik bilik tarapınan qısım körsetile bastağan soñ bir bölimi missionerlerge ilesip europa elderine “hijrağa” ketti. Alqissa Hristian äleminiñ Qaşqariyağa basa män berui äsirese YAqwp Bek memleketi kezeñinde jaña mümkindikterdi qolğa keltirdi. 1860-70 jj. Qaşqariyanıñ Cin imperiyasına baylanıstı köñil küyin jaqsı paydalanğan Hristian älemi Ündistan men Tibet arqılı Qaşqariyağa mädeni ıqpalın jürgize bastadı. Olardıñ maqsatı bwl aymaqtı Resey imperiyasınan bwrın öz ıqpalına

  • Aytpay ketti demeñiz… (Tibet arhivi turalı)

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Altaydan auğan el turalı tarihi jazbalarda oqtın-oqtın aytılğanı bolmasa isi qazaq jwrtına Tibet turalı tüsinik äli künge deyin beymälim. Äsirese Tibet jazba derekterinde külli türki balasınıñ tarihı turalı tıñ derekterdiñ kömuli jatqanın tipten bile bermeymiz. Tibet- tarihi derektiñ eñ köp saqtalğan aymağı sanaladı. Mädeni, ädebi, ruhani jäne tarihi türli derekterdiñ ıqılım zamannan beri jaqsı saqtaluımen sırt älemdi özine baurap kegen Tibet jwrtına 19 ğasırdan bastap Batıs ekspediciyası basa nazar audarıp keşendi zertteuler jasadı. Sonıñ negizinde Tibettegi keybir salalıq bayırğı derekter Batısqa köşirildi. Esesine Tibettanu ğılımı qalıptastı. Jağırafiyalıq ornalasuı tım wzaq bolğandıqtan Tibettanu ğılımı qazaq jwrtına qajettilik tudırmadı. Tibettanumen negizinde alpauıt küşter aynalıstı. Olar tibet jwrtın igerudi basqa qırınan bağaladı. Tibette

  • Demografiyalıq saraptama

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    1-şi suret qazaqtar; Demografiyalıq ahual 1949-2020 jj. aralığın salıstırmalı körsetken. 1949 jılğa deyin, atap aytqanda kommunistik qıtay ükimeti ornağanğa deyin Şınjañ ölkesiniñ soltüstik böliginde qazaqtar, oñtüstik böligi Qaşqariyada wyğırlar basım sandı wstadı. 1951-54 jıldarı wlttıq mejeleu kezinde ortalıq ükimet qwrğan komissiya saraptaması boyınşa wlttıq avtonomiyalıq territoriyanı anıqtau mına eki bağıtta jürgizildi. Olar: BİRİNŞİ, wlttıq avtonomiyanı mejeleu boyınşa onıñ atauın twraqtandıru. Osı boyınşa üş atau wsınıldı: *ŞIğıs Türkistan avtonomiyalıq federaciyalıq respubilikası; *Wyğırstan avtonomiyalıq respubilikası; *Şınjañ avtonomiyalı respubilikası. EKİNŞİ, avtonomiyanıñ äkimşilik twrpatın anıqtau; Osı boyınşa: *Federeciyalıq twrpat; *Avtonomiyalıq oblıs jäne okurg twrpat; *Aymaq jäne audan därejeli avtonomiyalıq okurg twrpatı. Mejeleu komissiyası atalğan eki bağıtta saraptama nätijesin qorıtındıladı. Komissiya qorıtındısı boyınşa Şınjañ ölkesiniñ

Pikir qaldıru

Elektorndı poştañız sırtqa jariyalanbaydı. Belgi qoyılğan öristi toltıru mindetti *

Atı-jöni *

Email *

Saytı

Kerey.kz/Kerey.kz

Biz turalı:

Tel: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz tiñ bwrınğı nwsqasın http://old.kerey.kz ten oqi alasızdar!

KEREY.KZ

Sayt materialdarın paydalanğanda derekközge silteme körsetu mindetti. Avtorlar pikiri men redakciya közqarası säykes kele bermeui mümkin. Jarnama men habarlandırulardıñ mazmwnına jarnama beruşi jauaptı.

Sayt sanağı: