қазақтар Гансу, Цинхай өлкесіне 19- ғасырдың 80-90 жылдары қоныс аудара бастаған

qazaqtar Gansu, Cinhay ölkesine 19- ğasırdıñ 80-90 jıldarı qonıs audara bastağan

| Apr 13, 2020

20- ğasırdıñ 30- jıldarı Şıñjañ ölkesi Altay, Erenqabırğa-Boğda jäne Barköl öñirin mekendegen birbölim qazaqtar sayasi qısımdarğa baylanıstı atamekenderin tastap qıtaydıñ Gansu, Cinhay ölkesine qonıs audarğan edi. Bwl sügiret sol qazaqtardıñ mwrağatta saqtalğan tarihi beynesi.

Birinşi sügiret: 1938-jıldıñ 22- jeltoqsanında tüsirilgen. Sügirette, Elisqan Älipwlı bastağan köş otamandarı (lideri) Cinhay ölkesiniñ atqaminermen jäne Nan' Kin ükimeti atınan kelgen delegattarımen jüzdesken kezi.

Oñnan üşinşi adam Elisqan Älipwlı, oñnan besinşisi Nan' Kin delegatı Jolbarıs Uañ jäne oñnan jetinşisi Nan' Kin delegatı Aysabek (Isa YUsuf Alıptekin).

Ekinşi sügiret, 1938- jılı Cinhay ölkesinde tüsirilgen. Qazaqtardıñ Cinhay basşılarımen kezdesu ötkizgen säti.

Üşinşi sügiret, 1941- jıldıñ qırküyek ayında Gansu öñirinde tüsirilgen. Sügiret ortasında Nan' Kin ükimetiniñ delegatı Aysabek mırza bar. Sügirette Gansu ölkesiniñ Jyu Çuan' audanında qalıp qoyğan birbölim qazaqtar jäne qazaqtarmen kezdesu jasağan aymaq basşıları, Nan' Kin ükimetiniñ delegattarı tüsirilgen.

Törtinşi süniret üştiñ jalğası. Sügirette, Nan' Kin delegatı Aysabek mırza (+ belgisi bar) jäne Gansu ölkesin mekendegen birbölim qazaqtardıñ beynesi tüsirilgen.

Tarihi derekterge süyensek, qazaqtar Gansu, Cinhay ölkesine bwdan 60-70 jıl bwrın qonıs audara bastağan. YAğni, 19- ğasırdıñ 80-90 jıldarı Altay, Barköl qazaqtarı jer şalıp qonıs izdeu maqsatımen alğaş bolıp bwl ölkege irge tepken. 20-ğasırdıñ 30- jıldarına kelgende qonıs audaruşılar sanı kürd artqan. Tipti wzın sanı 3000 tütinnen asıp ketken…

Eskertu: sügiretter Qızırbek Qayratwlla aqsaqaldıñ kitabı men jeke mwrağatınan alındı.

Eldes Orda

Jwmabek Täşenevtiñ tuğanına 110 jıl

kerey.kz

Bügin Jwmabek Täşenevtiñ tuğanına 110 jıl tolıp otır. Qwjattardı oqısaq, Hruşev Qırımdı Ukrainağa bergen soñ respublikalardıñ aymaqtarın basqaşa bölmek bolğan eken. Qazaqstanda celinnıy kray qwrıp, eldiñ oñtüstik böligin körşi elderge beruge üzildi-kesildi qarsı bolğan. Bwl mäseleniñ tipti qarastırıluına qarsı şıqqan. Keyin osı wstanımı üşin qızmeti tömendetildi. Ministrler kabinetiniñ törağası qızmetinde B.Momışwlı, R.Qoşqarbaevtı Wlı Otan soğısınıñ batırı atağına birneşe ret wsınıptı. S.Nwrmağambetovke kömektesipti. 1960j 212 päterli üydi qazaq öneriniñ maytalmandarına bergizipti. 1955j Qıtaydan oralğan 100 otbası dalada qalğanda olardıñ mäselesin şeşu üşin ükimetten arnayı komissiya qwrudı swrağan eken. Elge qızmet etken azamat qoy. p.s. mwnday principşildik – büginde sirek kezdesetin qasiet. Nurmukhamed Baigarayev
NAURIZ turalı mañızdı qwjat

kerey.kz

Aşıq derekközderden 1920 jılğı 20 naurızda Taşkentte Twrar Rısqwlov qol qoyğan Naurızdı atap ötu turalı bwyrıqqa közim tüsti. Demek, biıl bwl tarihi qwjatqa – 105 jıl! Alayda, arada nebäri altı jıl ötken soñ 1926 jılı Naurızğa tıyım salındı. Al, 1920 jılı Türkistan Keñestik Respublikasınıñ Ortalıq Atqaru Komitetiniñ törağası bolıp qızmet etken Twrar Rısqwlovtıñ tağdırı qanday qayğımen ayaqtalğanı barşamızğa mälim. Onı “halıq jauı” dep tanıp, 1938 jıldıñ 10 aqpanında atu jazasına kesken… Naşel vot takoy dokument v otkrıtıh istoçnikah: Prikaz, izdannıy v Taşkente Turarom Rıskulovım ot 20 marta 1920 goda o prazdnovanii Naurıza. Poluçaetsya, v etom godu etomu istoriçeskomu dokumentu ispolnilos' 105 let! V 1926 godu Naurız okazalsya pod zapretom. A
1922 jılı Taşkent qalasında jarıq körgen kitabındağı sureti.

kerey.kz

Abaydıñ töte jazumen 1922 jılı Taşkent qalasında jarıq körgen kitabındağı sureti.(Erden Nwrahmettiñ paraqşasınan)
Qazaq-joñğar din üşin soğıspağan!

kerey.kz

Qazaq-joñğar din üşin soğısqan degender mına derekke süyense kerek: 1691 jılı 6 aqpanda Irkutsk qalasında Joñğar hanı Galdan Boşogtu (moñğol. Galdan Boşigt; Qalm. Galdan-Boşigt; 1644 – 1697) elşileriniñ Qazaq handığı turalı äñgimesi. «…Şabarmandar: «Osıdan on jılday bwrın olar, Qalmaq Buşuhtu hanı men Kazak Ordası, dini ärtürli bolğan. Buşuhtu han qalmaqtarmen jäne basqa da orda müşelerimen birge Dalay-lamağa senedi, al kazak ordası äsirese Mwhametke Qırımdıq jolmen senedi, bwsurmandıq jolmen sündetteledi. Al Buşuhtu han Kazak Ordasına onımen, qalmaq Buşuhtu hanımen jäne Ordanıñ basqalarımen bir Dalay Lamağa birigip buddağa sensin dep jiberdi. Sondıqtan da olarmen janjal tuındadı, öytkeni olar qalmaq jolımen Dalay-lamağa sengisi kelmedi, osınıñ saldarınan ülken şayqastar bolıp, Buşuhtu han olardıñ köptegen
Urañhay tañbaları

kerey.kz

Bwl qoljazba pol'yak tekti orıs zertteuşisi G.E. Grumm-Grjimaylonıñ 1903 jılı Tuva men Batıs Moñğoliyağa jasağan ekspediciyası barısında jazğan kündeliginen alındı. Jazbada Urañhay tañbaları berilgen. Olardıñ qaydan alınğanı jäne atauları jazılğan. Joşı Wlısı tañbalarımen wqsastıq bayqaladı Qajımwrat Tölegenwlı