Qazaq şejiresi

AHMET HASIHANNIÑ ÖMİRBAYANDIQ TANISTIRMASI

kerey.kz

 |  May 21, 2015

Kereydiñ «Noqta» ağası Iteli Hasihan meniñ äkem. Taygeşkenniñ eki balası bolıp QHR-nıñ Burıl toğay degen jeride düniege kelipti. Sonda er jetip ösip, otbasılı bolğan. Joldası «Qaraqas» süyekti Toğaybayqızı Lätipamen twrmıs qwrğan eken. Biz nağaşımız turalı bilerimiz joq. Sebebi Monğoliyada halıq revolyuciyası 1921 jılı jeñgennen keyin Monğoliyağa qonıs audarıp mekendegen eken. Nağaşılardan birde-bir adam körgemiz joq. Tek şeşemizdiñ aytuı boyınşa Haşay Nwğıman attı bauırları Buırıl toğay degen jerde mekendep, tirşilik etken körinedi. Oqığan, toqığanı joq, tek ğana mal şaruaşılğımen tirşilik etken körinedi. Monğoliya şekarası eki ayğa aşılıp, adamdardıñ barıs-kelisine bir ret mümkindik bergende Burıl toğaydağı törkinine barıp kelgen eken. Ol kezde biz jas bala kezimiz bolğandıqtan birge baruğa rwqsat etilmegen eken. Bizdiñ mekenimiz Monğoliyanıñ batıs böligi Ulan-Bator qalasınan 1700 şaqırım (km) Bayan-Ölgiy aymağında mekendegen. Äkemiz Ahmet jañaşa (krilce) hat tanığandıqtan ärtürli jwmıstar atqarğan.

Monğoliya   halıq partiyasınıñ müşesi bolğan. Partiyanıñ joğarğı mektebinde 6 aylıq kursta oqıp bilimin jetildirgen. 1940 jılı 8 ayda Bayan-Ölgiy aymağı Havda aymağınan bölinip jeke aymaq bolğan. Sonda osı küngi Bayan-Ölgiy aymağına alğaşqı köşip kelgen üş üydiñ biri eken. Alğaşqı jwmısı aymaqtıq halıq deputattar qwramında josparlau komissiyasında jwmıstap, soñında sauda, dayaşılıq wjımında jwmıstap jürip, zeynetkerlikke şıqqan. 1972 jılı jeltoqsan ayınıñ 25 küni 61 jasında dünieden ötti.

Şeşemiz Toğaybayqızı Lätipa tek ğana üy şaruaşılığımen aynalısqan. Oqığan, toqığanı joq qazaqtıñ qarapayım äyeli bolğan. Ömirge üş wl, 6 bala äkelip tärbielegen. 1972 jılı tamız ayınıñ 20-da ömirden ötken.

***

Äkemniñ tuıstarı turalı qısqaşa mälimet tömendegidey:

Mäkibaydan:

1. Bayşan
2. Täygeşken
3. Mıqtıbay
4. Şektibay degen tört ağayındı eken.

Ülkeni Bayşannan:

1. Toylıbay
2. Hobdabay
3. Mwhambetqalıy
4. Soltanğalıy degen tört ağayındı.

Täygeşkennen:

1. Şäkey
2. Ahmet
3. Zäki
4. Jänäbil
5. Şäri bes ağayındı.

Mıqtıbaydan:

1. Mübäräk
2. Las
3. Haysa üş ağayındı

Şektibaydan:

1. Bürkitbay
2. Asqar
3. Uñkän
4. Quğınbay
5. Hişat
6. Erşat
7. Jäley jeti ağayındı bolğan.

Bwl adamdardıñ barlığı da mal şaruaşılığımen tirşilik etken. Tek ğana Ğaysa, Las, Şäri, Jäleyler är satılı mamandıqta oqıp, bilim alıp, öz därejesinde jwmıstağan. Aytuıñız boyınşa Tayşeşkenwlı Ahmettiñ äuleti turalı mağlwmat. Ahmet pen Lyatipa ömirge altı bala äkeldi degendi basında jazğamdı. Endi solardı jeke-jeke atap kelip, özim turalı tolıq mälimet bildiremin.

- Men Ahmet Hasihan üşinşi bala bolıp düniege kelipppin. Orta mektepti bitirgen soñ Ulan-Bator qalasındağı Monğoliya wlttıq mwğalimder universitetine tüsip, 4 jıl oqıp bitirdim. Bwdan keyin Bayan-Ölgiy aymağı ortalığındağı qazaq 10 jıldıq orta mektebine mamandığım boyınşa mwğalim bolıp jwmıstandım. Osı mektepte ärtürli köpşilik wyımdardı basqara jürip, oqu isiniñ meñgeruşisi, jetekşi partiya wyımınıñ bastığı qatarlı jwmıstardı atqara jürip, soñında mektep direktorı bolıp bekitilip, birneşe jıl jwmıstandım. Osı aralıqta Reseyde maman jetildiru kursın oqıp bitirdim. Mektepte jwmıstağan merzimde öz därejemde jwmıstap twrdım. Soñında aymaqtıq partiya komiteti men atqaru äkimşiliginiñ nwsqauımen Aymaqtıq «Sport, dene şınıqtıru» mekemesiniñ bastığına bekitilip, 1993 jılı Qazaqstanğa köşkenge deyin tabıstı jwmıstadım. Jwmıstağan merzimimde ärtürli s'ezd jinalıstarğa qatıstım. Monğoldıñ wlttıq olimpiada komitetiniñ basqarmasına deyin köterildim. Älde neşe medal', diplomdarmen marapattaldım. Meniñ negizgi mamandığım «Sport, dene şınıqtıru» päniniñ mamanı bolğandıqtan, sporttıñ voleybol türimen aynalıstım.

Voleyboldan Monğoldıñ Zvor komandasında 4 jıl oynap, «Sport masteri», «Sporttıñ azat» qızmetkeri atağına ie boldım. Şet elderge (Resey, Bolgariya, Vet'nam, Pribaltika jağalauı) bäsekege qatınastım. Bayan-Ölgiyge kelgennen keyin negizgi jwmıstarımmen qosa aymaqtıq voleybol komandasınıñ ağa jattıqtıruşısı jwmısın qosa atqardım. Jalpı, voleyboldı 24 jıl oynap, köptegen sportşılardı tärbielep şığırdım. Halıqaralıq därejedegi sport töreşi atağına ie boldım. Jarıstarda sporttıñ altın, kümis, qola medal'darımen marapattaldım. Jalpı, meni Monğoliyada Ulan-Bator, Ölgiy qalasındağı monğol, qazaqtar köpten tanıp biledi. 1993 jılı Qazaqstanğa qonıs audarğan merzimde «Qazaq tili» qoğamı, audannıñ aqsaqaldar alqası wjımın basqarıp jwmıstap twrıp, zeynetkerlikke şıqtım. Qazir QR-sı Aqmola oblısı, Bwlandı audanı, Makinka qalasındamın.

***

Meniñ özimniñ janwyam, otbasımmen twramın. 1965 jılı süyegi Sarbas (şotqara) Seyitjaparqızı Külizağa üylendim. Küliza mektep bitirgennen soñ Bayan-Ölgiy aymağınıñ muzıkalı-drama teatrında änşi-bişi bolıp 30 jılğa tarta jwmıstadı. Jwmıstağan merziminde körermen köpşiliktiñ alğısına bölenip, keybir pessalarda bas rol'di, bas bişilik rol'di abıroymen atqarıp, köptegen marapatqa ie bolıp, «Mädeniet» ozat qızmetkeri atağına ie boldı. Osı merzim işinde Monğoliyanıñ barlıq aymaq, qala, sumındarında gostroldik saparda bolıp, monğol jwrtşılığına qazaqtıñ än, biin nasihattauda tabıstı öner körsetip keldi. Aymaqtıñ drama  teatrınıñ eki retki esep beru oyını astana Ulan-Batorda ötken merzimde tolıqtay qatınastı. Osı esep beru koncertinde Monğoldıñ ortalıq jastar komitetiniñ «Altın medali» jäne diplomımen marapattaldı. Jwmıstağan merzimde öz mamanına say köptegen jastardı tärbielep şığardı. Sonday-aq körşiles Reseydiñ Barnaul, Qızıl,

Gorno-Atoy (tau altay) siyaqtı qalalarğa gostroldik saparmen barıp, koncert qoyıp qayttı. Wjımdıqtıñ äldeneşe ret ozat jıl qızmetkeri atağına ie boldı. Osı merzim işinde eki wl, üş qız, bes bala ömirge äkelip, tärbielep ösirdi. Balalar turalı jeke-jeke mağlwmat beremin.

          Hasihan Hanatbek 1967 jılı ömirge kelgen. Jastayınan bala baqşada tärbielenip, arı qaray Ölgiy qalası 10 jıldıq qazaq orta mektebine kirip, 10 jıl öte jaqsı oqıp bitirdi. Odan keyin Politehnikalıq universitetke student bolıp 5 jıl oqıp, «Mehanik-injener» mamandığı boyınşa bitirip injenerlik diplom aldı. Universitetti bitirgen soñ Bayan-Ölgiy aymağınıñ «Dayaşılıq» avtobazasına mehanik bolıp jwmıstadı. Soñında avtobazanıñ bas injenerine deyin köterilip jwmıstadı. 1991 jılı naurız ayında süyegi «Hangeldi» (Künbas) Aymihanqızı Marjangülmen janwyalı boldı. Marjangül universitettiñ  tarih, geografiya fakul'tetin bitirip, qazir makinka qalasındağı  Baluan şolaq atındağı №1 orta licey mektebinde mamandığı boyınşa mwğalimdik qızmet atqaruda. Ömirge üş wl bala äkelgen. Ülkeni Älibek Astana qalasındağı «Agrarlıq universiettiñ 3 kurs studenti. Ämirbek tehnikalıq kolledjdiñ 2 kurs studenti, ekonomika mamındığı boyınşa oqıp jür. Äbilmanswr 6 sınıp oquşısı. Hanatbek qazir jeke käsipkerlik jwmıspen aynalısadı.

Hasihan Ğaliya 1968 jılı tuğan, orta mektepti bitirgennen soñ komp'yuter programist mamandığı boyınşa jwmıstap jür. Otbasılı bolğan Taylah süyekti Käkeşqan Semserhanmen seriktes bolğan. Ömirge üş bala äkelgen. Ülken qızı Güljauhar medik, mamandığı boyınşa Astanada oqidı. Wlı Oljas biıl 9 sınıptı bitiredi. Ğaliya Makinka qalasındağı №5 orta mektebinde mamandığı boyınşa jwmıstap jür. Ökiniştisi joldası K. Semserhan 2001 jılı ömirden ötti, artında janwyası, üş balası qaldı.

Hasihan Elik 1976 jılı tuğan, orta mektepti bitirgen soñ Bayan-Ölgiyde mwğalimder kolledjin bitirip, Qazaqstanğa kelgen soñ universitettiñ qazaq tili, ädebiet mamandığı boyınşa qızıl diplommen öte jaqsı bitirdi. Qazir Makinka qalasındağı №5 orta mektepte oqu jäne tärbie isi jönindegi meñgeruşi bolıp jwmıstaydı. Eki balası bar, ülken qızı Erkenaz 7 sınıpta, wlı Erasıl bala baqşada. Joldası Hangeldi süyekti Känjil Magzammen janwlya. Magzam universitettiñ matematika fakul'tetin bitirgen, qazir mamandığı boyınşa jwmıstap jür.

Hasihan Eñlik 1981 jılı tuğan. Jastayınan bala baqşada tärbielengen, 6 sınıptı bitirgen jılı Qazaqstanğa köşip kelgennen keyin 9 sınıpqa tüsip, öte jaqsımen 11 sınıptı bitirdi. Arı qaray jalğastırıp Qazaqstannıñ belgili ğalımı Manas Qozıbaev atındağı  universitettiñ matematika-informatika mamandığı boyınşa öte jaqsı qızıl diplommen bitirdi. Student bolıp jürgen kezinde universitettiñ ärtürli tärbie jwmıstarına belsendi qatınasıp, universitettiñ «Jwldızdar» ansambiliniñ müşesi bolıp jwmıstadı. Şeşesine tartqan än aytıp, bi bileydi.  Oblıstıq mekteparalıq ärtürli konferenciya, taqırıptı jwmıstarğa twraqtı qatınasıp, aldıñğı orındardan körinude. Qazir mamandığı boyınşa Baluan şolaq atındağı mektep liceyde jwmıs jasaydı. Ömirge eki bala äkelgen, ülkeni Aqerke 4 sınıp, Janerke bala baqşada.  Joldası Sekel süyekti Teken Hanatbek öz aldına jeke käsipker, ärtürli jwmıstarmen şwğıldanadı.

Hasihan Babek 1983 jılı tuğan, jastayınan bala baqşada tärbielendi. Orta mekteptiñ 2 sınıbın bitirgen jılı QR-na qonıs audarıldı. Arı qaray Qazaqstanda oquın jalğastırıp, 11 sınıptı bitirdi. Mektep bitirgennen keyin Kökşetau qalasındağı Şoqan Uälihanov atındağı universitettiñ sport, dene şınıqtıru fakul'tetine tüsip, 5 jıl oqıp, dene şınıqtıru mwğalimi diplomın aldı. Sodan beri Makinka qalasındağı №5 orta mektepte mamandığı boyınşa jwmıstap keledi. Sport türiniñ «Voleybol» sportın tañdağan qazir Makinka qalasınıñ voleybol zvor komandasınıñ aldıñğı qatardağı oyınşısı. Jıl sayın respublikalıq, oblıstıq, audandıq bäsekelerge twraqtı qatınasıp, altın, kümis, qola medal'ğa ie bolğan. Madaqtama diplommen marapattaldı. Mwnımen qosa kon'ki, jeñil atletika jarıstarına da qatısıp, aldıñğı orındardan körinude. Voleybol sportınan köptegen sportşılar tärbielep. Üyirme jwmısın twraqtı jürgizgeniniñ nätijesinde  tärbielegen oquşıları ärtürli bäsekele tabıstı oynap, aldıñğı orındarda körinude.  Otbasılı, süyegi Nayman Teñselqızı Ümitkermen üylenip, ömirge eki wl, bir qız bala äkeldi. Ümitker Astana qalasındağı Gumilev atındağı universitettiñ fizika-matematika mamandığı boyınşa 5 jıl oqıp bitirdi. Qazir Makinka qalasındağı Baluan şolaq atındağı 11 jıldıq mektep liceyde mamandığı boyınşa jwmıs jasap jür. Öz mamanı boyınşa liceydegi mwğalimder arasında aldıñğı qatardağı mwğalim.

Jalpı, bizdiñ ata-babamızdan bastap «Qara şañıraq» ortanşığa bwyırğan. Sondıqtan da äkemniñ qara şañırağına men ie bolıp otırmın.

***

Ahmettiñ üş wlı Raşathan 1949 jılı tuğan, orta mektepti bitirgennen keyin 1963 jıldan 1968 jılğa deyin Moskvada temir jol institutında oqıp, temir jol injeneri mamandığı boyınşa bitirgen. Mamandığı boyınşa Monğoliyanıñ Saymand, Çoybolsan, Darhan, Eroent, Salhit qalalarında injener, bastıq qatarlı jwmıstardı tabıstı atqarıp, 1993 jılı Qazaqstanğa qonıs audarğan. Qazaqstanğa kelgen soñ Aqmola oblısı, Aqköl audanı temir jol stanciyasınıñ bastığın istep twrıp, 2011 jılı zeynetkerlikke şıqqan.  Temir joldıñ ozat qızmetkeri, sonday-aq ärtürli medal'darmen marapattalğan. Monğoldıñ halıq huralınıñ deputatı bolıp jwmıstağan.

Janwlı, 7 bala tärbielep ösirgen. Balalarınıñ bäri de ärtürli mamandıq igerip, qazir mamandıqtarı boyınşa jwmıs jasauda. Otbası R. Ğaliya temir jolda ünemi jol serik bolıp jwmıstağan, qazir zeynetker. Qazir sol Aqköl audanında üy işi, balalarımen tirşilik etude.

Bütkeywlı Baybolat

Baybolat Bütkeywlı 1940 jılı Bayan-Ölgiy aymağı Nogın-Nuur sumınında tuğan. Osındağı bastauış mektebiniñ alğaşqı tülekteriniñ biri. 1962 jılı Hobda aymağınıñ qırşaruaşılıq tehnikumın, 1965-1970 jıldarı auıl şaruaşılıq institutın maldıñ ağa därigeri mamanımen, 1979-1981 jıldarı partiyanıñ joğarğı mektebin bitirgen. 1962-1965 jıldarı Cengel sumınında maldıñ kişi därigeri 1970-1974 jıldarı sol sumında brigada bastığı, 1974-1979 jıldarı ulaan-hus sumınında mal därigeri wyımınıñ bastığı boldı. Joğarı mektep bitirip öz tilegimen aymaqta eñ soñğı (57) orında twrğan brigada jwmısın jaqsartu üşin auıspastan 3 jıl işinde 3-5-şi orınğa äkeldi. Ulaan-hus sumınında twrğanda jaña ……… 300 mal därigerlik jwmıstardı kollektiv küşimen birigip az uaqıt işinde sapalı türde birlestiktiñ wsaq malın sırğalı (nömirli) iriqara maldarın tañbalı jäne menşik küşte boldırıp, mal şaruaşılığında jüriletin ärtürli ekpe-swrıptau siyaqtı 300 mal därigerlik jwmıstardı (9-13 türli) kollektiv küşimen jürgizgenin aymaqtıq partiya komiteti «jaña bastama» dep körip tälimdik mektep wyımdastırıp Baybolat talaylardıñ is-täjiribesimen jwmıstardıñ barlıq sumın basşıları, ağa mamandarğa tapsırğan osı jwmısınıñ nätijesimen 1978 jılı «aymaqtıñ ozat ağa därigeri» atağına ie bolıp, 1979 jılı partiyanıñ joğarğı mektebine jibergen 1981-1984 jıldarı ulaan-hus swmın partiya komitetiniñ bastığına tağayındaldı. Sumınnıñ ekonomika, äleumettik josparlı jwmıstardı tabıstı jürgizip (sonıñ işinde 10 jıl üzilip kelgen sarımay josparın orındatıp) aymaqtıñ ozat sumındarınıñ birine jetkizdi. 1984-1986 jıldarı Aqköl qalaşığınıñ partiya wyasınıñ …. irgesinde Aqköldiñ jalğastıru bazı, neft' bazdarınıñ plandı jwmıstarın odan äri qarqındatumen qatar partiyanıñ ideologiya jwmıstarın jaña belge köterip köpşiliktiñ alğısına bölendi.

1986-1989 jıldarı Buyanoy sumın partiya komitetiniñ bastığı bolıp istegen az uaqıt işinde aymağımızdı ozat sumındarı qatarına qosıp partiya wyımınan jüriletin ügit-nasihat jwmısın jaña belge kötergenin, aymaqttıñ partiya komitetiniñ 1-şi …… B. Qwrmetbek özi közimen körip jwmısqa tanısqannan keyin 1989 jılı  bäsekeles 3 aymaqtıñ partiyanıñ bastauış wyımdarınıñ  tälimdik mektebin ötkizuge ortalıq  partiya komitetinde  wsınıs jasağan. Alayda elimizde örbigen köp partiya jüyesi qalıptasuına baylanıstı keşindetilgen. Biraqta Baybolat aymaqtıñ partiya komitetiniñ «jıldıñ ozat qızmetkeri» aqşalay sıylıqqa ie boldı.

1989-1991 jıldarı . …… huur  jem şaruaşılığınıñ partiya  wyasınıñ ……., 1991-2001 jıldarı osı sumınıñ sauda wyımınıñ bastığı boldı. Narıqtıq-ekonomikanıñ alğaşqı kezeñinde wn, şay t.b. kündelikti twtınatın zattardı taratu jwmısı oñay bolmadı. Tamır-tanıstıq, barmaq bastı, köz qıstı degendey artqı esikpen biriniki-birine berilgen ayğay-şudıñ jañadan örbigen kezinde sumın halqın tarıqtırmadı. Körşiles Qıtay eliniñ   Altay aymağı  arasında körşiles Torşo-Altay, Bayan-Ölgiy aymaqtarımen qatınas jasap joqşılıqtan jeñil qwtıldı. 2004-2005 jıldarı sumın äkimi onıñ is basqaru ….. bastığın istegen jwmısı jağınan osı sumın soñğı 5 jılda aymaqta ozat sumın qatarına qosıldı. Bwl ärine bilimdi, bilikti , şeber wyımdastıruşı Baybolattıñ qajırlı eñbeginiñ nätijesi ekenin sumın halqı maqtan twtadı. Aymağımızğa tanımal şeber wyımdastıruşı, sayasatker Bakeñniñ eñbegin partiya, ükimet joğarı bağaladı. Eñbek Qızıl tu, Altın jwldız ordeni, eñbek qwrmeti medali jäne merekelik medaldarmen ükimet ornınıñ sıylıqtarına ie boldı. Monğol qalalıq partiyası qatarında 50-dey jıl bolğan Bakeñ partiyanıñ täuelsiz el ordeni, partiyanıñ ozat qızmetkeri atağımen marapattalıp, aymaqtıñ därigerine ….. jazıldı, aymaq sumınıñ qwrmetti azamatı, el ağası, eñbek ardageri atağına ie boldı. Jastayınan …. sportpen şwğıldandı. Aymaqtıñ  … sumında 5 ret birinşi paluan atağına ie bolsa, şahmattan memlekettik İ-şi razryadtı sportşı, dombıramen än şırqap otırğan ortasın oyın külkige böleuge de jalıqpaydı.

Ejelden izdengiş, jañaşıl, şeber wyımdastıruşı Bakeñ jetpisten assa da sumınınıñ 60 jıldıq toyına oray sumın halqınıñ …. jazıp, şaşuın şaştı.

Rısbek Zurğanbaywlı.

09.05. 2012 jıl.

Elinen tuğan erler el esinde

Demokratiya jariyalılıqtıñ arqasında tilimiz, dinimiz, salt-dästürimiz jandanıp, ötkendi eske alıp ömir parqımızdı bilu üşin qwlşınıp jatqan kezde qazaq halqına jasalğan jazuşı, aqın bauırım Bayahmet iteli ruınıñ tarihın jazıp jatqanına öte quanıştımın. Sizge zor densaulıq, baqıttı ömir tileymin. Monğoliya elindegi at töbelindey az ğana qazaqtarjırğaulı ömir sürip keldik. Solay dästürimiz, til, din, ädet-ğwrıp mädenietimiz qalpında saqtalıp, basqağa ülgi bolarlıqtay tabısqa jettik. Tarih bedeldi el bastağan ağa buındarmen eñbegimen alge jasalğan az ğana adamdardıñ eñbek jiıntığı emes. Tarih degen qoğamdıq qatınastardıñ alma kezek auısuınıñ jiıntığı. Sol twrğıdan sizde «Iteli» tarihın tereñnen qozğap wrpaqqa jol saldıñız. Bayan-Ölgiy aymağı ornağannan beri 74 jıl uaqıt ötti, sondağı tuğan bala edim. Halıq tarihın tolıq bilmesemde es bilgeli öz rumızdan şıqqan ağa buındardı bilemin. Solar jöninde az ğana toqtalayın.

- Aymaq ornauınıñ 20 jıldıq merekesine oray Aqmerwlı Qabıkey alğaş ret respublikadağı eñbegin siñirgen muzıkant atandı. Oqığan meñtebi bolmasa da, toqığanı köp öte zerek küyşi sazger atandı. Ol kisiniñ şığarğan küy, änderi qazir halıq auzında.

Qaliyasqarwlı Nığmet eki joğarğı mektep tausıp aymaqtıñ partiya komitetiniñ hatşısı, wlanqws sumınıñ birlestik bastığın 20 jıl basqarıp üş ret Eñbek Qızıl Tu ordeni, Altın jwldız ordenimen sıylandı. …. elimizge tanılğan bilimdi, bilikti wyımdastıruşı edi.

Nwrtazawlı Samey eki joğarğı mektep tauısqan 40 jıl sumın birlestik, şaruaşılıq wyımdardı tabıstı jwmıstap ulı qwrıl deputatına saylandı. Ärtürli ötirik arızdardan bolıp Eñbek eri atağın ala almay qaldı, soñğı 20 jıl ömirin Qazaqstan elinde ötkizdi, äri jazuşı aqın.

Ağıldınıñ arasınan şıqqan respublikağa eñbek siñgen baylanısşı Qwrmanbaywlı Üzben 40-tay jıl öndiris şaruaşılıq wyımdardı basqarıp elimizge tanılğan şeber wyımdastıruşı boldı. Ol basqarğan kommunaldıq şaruaşılıq wyımı elimizge tanılıp, osı wyımnıñ täjiribesin elimizge taratatın ortalıq partiya komitetiniñ arnayı qaulısı şıqtı. Soñğı 20 jıl basqarğan baylanıs wyımı da elimizde üzdik wyım sanaldı. …. Qazaqstan elderiniñ …. wyımdarımen baylanıs jasap wyımdastırğan aymağın örkenbetuge sübeli üles qostı. Aymaqtıñ qwrmetti azamatı atandı äri jazuşı, tarih zertteuşi. Soñğı jıldarı jazğan oralğan baqıt, orındalğan arman, «Mäñgilik el» kitaptarı qazaq eliniñ örkenine rizaşılığın bildirip Elbası N.Ä. Nazarbaevtıñ dünie jüzine tanılğan kemeñger qolbasşı ekenin jazğanın oqırman qauım ıstıq ıqılaspen qarsı aldı. Az uaqıt işinde Qazaqstan eline tanıla bastadı, äli de aman bolsa köptegen jañaşıl isterdiñ köş basşısı boladı dep ümit artamız. N. Samey, Q. Üzbender sem'yasımen qajılıq parızdar istegen alğaşqı ağayındar.

Qaliyasqarwlı Qabidaş Qazaqstan elinen til ädebiet joğarğı mektebin bitirgen. Aymaqta köp jıldardan mwğalim, mektep meñgeruşisi, aymaqtıq ağartu böliminiñ bastığı qızmetin abıroymen orındap, filologiya ğılımınıñ doktorı atağın aldı. Kerey qazaqtarınıñ salt-dästürleri, el auzındağı maqal, mätel, jañıltpaş, äzil-sıqaq äñgimelerdi  jinaqtap, ğılımi twrğıda zerttep jastarğa ädebi mwra retinde qaldırdı. Soñğı 20 jıl Qazaqstan elinde boldı.

Auğanbay – joğarğı mamandı köp jıldar sumındıq partiya komitetiniñ bastığın istep eñbek Qızı tu ordenimen sıylanğan şeber wyımdastıruşı.

Ishan – joğarı mamandı , köp jıldar sauda wyımında basşılıq qızmetin atqarıp, «Altın jwldız» ordenimen sıylanıp qalıq ulı qwral deputatına saylandı.

Qwsayın Äkebay Musaev Qazaqstannan muzıka joğarğı mektebin bitirgen aymağımızğa tanımal küyşi, sazger, tetar dirijeri bastığı qızmetin abıroymen orındadı, soñğı 20 jıl Qazaqstan elinde ömir sürip otır.

Qiyanatwlı Babaqwmar- Monğoliya ğılımi akademiyasınıñ Bayan-Ölgiy aymağında türik zertteu bölimşesinde ğılımi qızmetker 1995 jıldan Qazaqstan eline qonıs audarıp, Almatı qalalıq etnografiyalıq mwrajay direktorınıñ orınbasarı, doktor.

Arğınwlı Saylau eki joğarğı mektep tauısqan. Sumındarda partiya komitetiniñ bastığı, sumın birlestik bastığı, aymaqtıñ qwrıltay basqarmalarınıñ bastığın istep, qwrmetti demalısqa şıqqan. Eñbek qwrmet medali, Altın jwldız ordeni, Eñbek Qızıl tu ordenderimen sıylanğan, aymağımızğa tanımal şeber wyımdastıruşı jäne qajı.

Mereyqan – joğarı mamandı, köp jıldarı elimizdiñ 2-3 aymaqtarında zañger, aymaq prokuror bastığın 30 jıl istep, soñğı 8 jılda aymaqtıñ mamandıq baqılau ornınıñ bastığın atqarıp keledi.  Altın jwldız, Eñbek Qızıl Tu orden iegeri, aymaq elimizge tanılğan zañger.

Auıl tarihına toqtalsam

Başen Başik degen atalarımız Şığıs Qazaqstannıñ Abıralı, Semeydiñ Ürjar kendirlik degen jerin mekendep, sonda dünieden ötipti. Başennen – Nwpır, Isa, Mwjay. Başikten Abıra osı eki kisiniñ balaları Qosağaş … ölkesine kelip 5-6 jıl mekende, sol arada Tüyte, Jwmajan atalarımız nayman elinen qız aladı.  Sodan jüyeden köşip ayğır basına (Ulaan-hus) kelip onşaqtı jıl mekendeydi.

1936 jıldarı Nogooi-nurğa Aqtay auılı jangüdeylermen birge qızıltasqa äkelip mekendepti. Nupırdan – Sıdıq. Bwl kisi 1944 jıldarı 62 jasında qaytıs bolğan. Sıdıqtan – Anıq, Malsay, Qızbeken. Anıqtan – Şalap, Şalqan, Jekebay, Kakey, Jazira, Qalima, Qasiran. Bäybişesi Serğazı Jäñgirqızı, ruı şeruşi-qwrman.

Asıl mal däuletti birlestik malşısı, at üstinde ösken mıqtı azamat bolğan 1987 jılı 84 jasında, bäybişesi 2008 jılı 98 jasında qaytıs boldı.

Şalaptan – Kökenay, Niyazbay, Jaqa (Bodka). Qızdarı Jayna, Almagül, Merey, Ökeş, Nwrgül, Aygül. Bäybişesi Aşim ruı Jädik. Şalap 26 jıl birlestik malın bağıp, 100 enelikten 103-105 procent töl ayaqtandırğan azamat. Malşı sumına aymaq sañlağı V, Vİ, Vİİ-5 eñbek ekpindisi halıq revolyuciyasınıñ 70, 80, 90 jıldıq merekelik medal'darımen sıylanğan. Qazir maldı, dändi aldıñğı qatardağı auıl aqsaqalı.

Şalqannan – Quandıq, Qoñırat, Bika, Bekzat, Erka, qızdarı Baqıtgül, Altıngül, Anargül, bäybişesi Sansızbay Jaqswmqızı, ruı şeruşi – Rısbay. Soñğı äyeli Şınar Alenqızı ruı şeruşi – sañırau.

Äkebaydan – Erbol, Nwrbol, Kiikbol, Amanbol, qızı Dildagül, zayıbı Edilhan.

Kökeyden – Kögeñ, Serikbol, Alsan, qızdarı Gülim, Tättigül, Baqıt, Tompaq, Sälemgül, zayıbı Külişa Mağızqızı. Ruı şeruşi sauran.

Isadan – Kepil, Külzada.

Kepilden – Twmarqan, Ğwmır, qızdarı Janaş, Manat, Hanaş, Sağaş, Qınıkey, Qınıkeş, bäybişesi Zağila.

Twmarhannan – Müpti, Mülkin, qızdarı Büki, Toğısay, Nwrlan, bäybişesi Mağami Jağayqızı, ruı – sañırau.

Mwjaydan – Jantay, Jakey, Şoşınay, Bağıbas, Şağay, Torğay, Jämişay, bäybişesi Bäli Salıqbayqızı, ruı şeruşi – sañırau.

Mwjay asqan şeber wsta boldı. Bwl kisi 82, kempiri 85 jasında dünieden ötti.

Jasabaydan Serikbol, Berikbol, qızdarı Oñalğan, Oralğan, Amankeldi, Ümit, Ukaz, S'ez, Köljik, bäybişesi Jazira Nwrğaliqızı, ruı Janbekey-Esirkep.

Jakeyden Quanış, Qaraqız, qızdarı Qaliman, Bwlbwl, Çuka, bäybişesi Sassay Aqkölbayqızı, ruı şeruşi bolıq.

Karipbaywlı Ümitqan aymaqqa tanılğan halıq aqını. Mwsawlı Sansızbay aymaqtıñ arslan köp jıldarı aymaqtıñ sport deneşınıqtıru wyımında jwmıstanğan. Altın jwldız iegeri. Qazir aymaqtağı Iteli ….. bastığı.

Ağalar izimen adaspay jol tauıp, öz isterin şeber aqıldı da parasattı jasap barşılıq olardı twtastay bosañsuğa uaqıtta kitap sıylasa da bolmaytını eskerdik.

Jwmajannıñ alğaşqı äyeli Nayman rulı. Qadişadan Qablaş, Batima. Soñğı äyeli Jädik rulı Şoşan Qınıbayqızı. Wldarı Qabılqan, Äbilqan, qızı Räpiza. Jwmajan sumında baq bastığı qızmetin istey jürip 1948 jılı 49 jasında, şoşan 2009 jılı 100 jasında (Semeyde) qaytıs boldı.

Qabılaştan Quanbay, Quanğan, Jılqıaydar, Jarılqap, Janaş, qızdarı Seker, Şolpan, bäybişesi Jambı Tahayqızı. Qabılaş jem şaruaşılığında jılqışı, şalmaşıl, qara öleñdi jaqsı aytatın. Sondıqqtan da el şiliözen dep at qoyğan. 1975 jılı 49 jasında, kempiri 76 jasında 2009 jılı Qazaqstanda qaytıs boldı.

Quanıştan – Bauırjan, Erikbol, qızı Älima, zayıbı Batima Qwrmayhanqızı.

Qalkeldi  – Quanğannan – Aqmarjan, Aqmerey, Aqtilek, zayıbı Maqpal Dökeyqızı – Qalkeldi.

Jılqıaydardan – Däuirjan, Esenjol, qızı Ayatpagül, zayıbı Qwndız Mwhametqaliqızı, ruı …. botaqara.

Jarılqaptan – Qosay, Nwrmanay, qızı Kümisgül, İñkär, zayıbı Ardagül Esimhanqızı, ruı sarbas. Jarılqap on qolınan öner tamğan isker azamat.

Janattan – Älemgül, Nwrgül, zayıbı Janipa Pqayqızı, ruı jantekey. Abaltay, Qunağan, Janattar Qazaqstanda twradı.

Qabılhannan – Serik, Serhan, Serikjan, qızdarı Dariğa, Mariyaş, Qarlığaş, Merey, Küliyaş, Sanduğaş. Sem'yası Toqtasın Uäliqızı, ruı jädik.  Qabılhan köp jıldarı …..   traktorşı bolıp istegen. 1992 jılı Qazaqstanğa kelip, jaqsı tirşilik etip wlın wyağa, qızın qiyağa qondırıp, 2011 jılı 67 jasında qaytıs boldı. Balaları Astanada jwmıs isteydi.

Baybolat Butkeywlı.

kerey.kz