Erjan Nwrqasen – Kanadanıñ Vinnipeg qalasınıñ twrğını.

2007 jılı Almatı oblısınan qonıs audarğan ol jergilikti kompaniyalardıñ birinde sapa inspektorı bolıp qızmet isteydi.

Erjan Azattıqqa özi twrıp jatqan eldiñ jäne sonda twratın qazaqtardıñ mädenieti men olardı qazir ne tolğandıratını turalı äñgimelep bergen edi.

Erjan Nwrqasenniñ Azattıq tilşisi Nwrtay Lahanwlına bergen skype-swhbatı:

 http://flashvideo.rferl.org/Videoroot/Pangeavideo/2015/10/6/60/6055519d-6b8e-422e-8b7d-33303f34fd16.mp4

Azattıq: – Kanadağa qonıs audaruıñızğa ne sebep boldı?

Erjan Nwrqasen: – Ömir bir-aq ret beriledi. Basqa memleketterde twrıp, eldi, jerdi köreyin degen oy boldı. Oğan qosa bwl jaqta jwmıs ta köp.

Azattıq: – Jergilikti halıqtıñ ömir süru stiliniñ Qazaqstanmen salıstırğanda ayırmaşılğı bar me eken, bar bolsa, qanşalıqtı?

Erjan Nwrqasen: – Şınımdı aytsam, mwnda demokratiya talaptarı üstem deuge boladı. Adamğa jağımdı jaqtarı köp. Öte qauipsiz memleket. Twrğındarı da öte sıpayı. Sosın meni bir tañqaldırğanı jergilikti twrğındar sırttan qonıs audarıp kelgen özge wlt ökilderiniñ wlttıq ürdisterin saqtauın qoldap, jigerlendirip otıradı. Mısalı, mädeniet festivali, küzgi jügeri-alma festivali sekildi jılına tört märte ärtürli mädeni bayqaular bolıp twradı. Sol kezde är wlttıñ ökilderi bes otbasıdan assa, olarğa arnayı orın bölip,wlttıq mädenietterin, wlttıq tağamdarın, wlttıq bwyımdarı men kiimderin körsetuge, slayd-şou jasauğa mümkindik tudıradı. Är wlt özi köşip kelgen memleketiniñ de tuın ilip qoya aladı.

Azattıq: – YAğni «özge elden qonıs audarğan adamnıñ jergilikti twrğındarmen birden siñisip ketuine qolaylı el» deysiz ğoy?

Erjan Nwrqasen: – Solay. Mısalı, bwl jerde ejelden twratın qazaqtar öte az. Soğıs jıldarında twtqınğa tüsip, osında köşip keyin qalıp qoyğan biren-saran adamdardıñ wrpaqtarı bar. Biraq olar qazaq tilin bilmeydi. Al qazaqtardıñ basım köpşiligi ötken ğasırdıñ toqsanınşı jıldarınan bastap kelgender.

Azattıq: – Kanadada qanşa qazaq twradı? Olardıñ biri birimen qarım -qatınası qalay?

Erjan Nwrqasenniñ Facebook paraqşasınan alınğan sureti.

​Erjan Nwrqasen: – Men twrğan jer ortalıq provinciya bolıp eseptelinedi. Bwl jerde jwmıs isteuge jetkilikti mümkindik jasalğan jäne mwnda köşip keluşiler de köp. Sondıqtan däl qazir naqtı qanşa ekenin ayta almaymın. Biraq bwğan deyingi şamalauımız boyınşa qazaqtardıñ eñ köp şoğırlanğan jeri Toronto bolıp eseptelinetin. Onda 100 şamalı otbası twradı. Odan keyingi orında Vankuver twr. Vankuverde 70 şamalı otbası twradı. Torontodağı qazaqtar naurız merekesin toylap twradı. Özderi jeke qauımdastıq retinde tirkelip alğan. Jalpı, Kanadadağı qazaqtar bir-birimen öte jaqsı aralasıp twradı. Tağı bir nazar audaratın mäsele Qazaqstannan Kanadağa qonıs audarğandardıñ basım böligi orıstildi bolıp keledi.

Azattıq: – Qazaqtar şoğırlanıp qonıstanğan elderdiñ keybirinde qazaqtildi jeksenbilik mektepter jwmıs jasaydı. Sizderde onday mümkindikter bar ma?

Erjan Nwrqasen: – Orıstildilerge jergilikti twrğındar «Öz tiliñde nege söylemeysiñ? Sende til joq pa?» dep küledi. Soğan namıstanğan köp qazaqtar qazir balalarına mwğalim tauıp oqıtıp, qazaqşa biletin otbasılarmen aralasıp äreket jasap, osında kelip qazaq boluğa wmtılıp jatır. Al mektep aşuğa mümkindigimiz bolmay jatır. Al mwndağı mektepter negizinen ağılşın jäne francuz tilin oqıtadı.

Azattıq: – Birer kün bwrın Amerikada käsipqoy bokstan qazaqstandıq Gennadiy Golovkin men kanadalıq David Lem'eniñ arasında jekpe-jek boldı. Şınıñızdı aytıñızşı, kimge janküyer boldıñız?

​Erjan Nwrqasen: – Biz Golovkinge janküyer boldıq. Golovkin-Lem'e jekpe-jeginen keyin äleumettik jelige kirsem, Kanadada twratın qazaqtardıñ bäri Golovkinniñ jeñisimen bir-birin qwttıqtap jatır eken. Äyteuir, qayda jürsek te qanımız Qazaqstan dep soğıp twradı ğoy.

Azattıq: – Qazaqstanğa qayta oralu oyıñız joq pa? «Kisi elinde swltan bolğanşa, öz eliñde wltan bol» deytinder de bar ğoy…

Erjan Nwrqasen: – Qartayğanda bolmasa äzirge onday oy joq. Tek bes jıldan keyin Qazaqstanda nemese Qazaqstanmen şekaralas elderdiñ birinen jeke isimdi aşsam, sol arqılı elge jii barıp-kelip twrsam degen jospar bar.

Azattıq: – Swhbatıñızğa rahmet.

Nwrtay LAHANWLI

Azattıq radiosı