Jügirtpeler
 |  | 

Tarih

Godfri Liastıñ esteligi: 1951 jılı qazaqtardıñ Kaşmirge ötui 

<span>kerey.kz</span>kerey.kz
 |  Mar 17, 2016

kosh

«…Bir tünde kommunister äskeri ayaq astınan qazaqtarğa şabuıl jasadı. Biraq qazaqtar wyıqtar aldında ärdayım janına mıltığın qoyıp jatatın. Qaruları men kiimderin ala jügirip, mañındağı töbeşikterge tañ atqanşa deyin jasırındı. Qıtay kommunisteri wlıstarın basıp alıp kütip otırdı. Tañ ata qazaqtar qarsı şabuılğa şığıp, jaudı öz auılınan quıp şıqtı. Jaudıñ artınan qalğan köp düniege oljalı boldı. Onıñ işinde eki minaatqış ta bar.

Kommunisterdiñ şabuılın sol mañdağı ündilerdiñ şekara basşıları da kördi. Eger Kaşmirge ötkizbese qazaqtardıñ jağdayı müşkil bolatının sezgendey. Şekaraşılar qazaqtar qaruların tastap ketse, şekaradan ötkizu turalı ötinişti qarauğa uäde berdi. Degenmen, barlıq şaralar tek Delidiñ kelisimin alğannan keyin ğana istelinetinin tağı da eskerip ketti.

Jağdaydıñ osınşama kürdelingeninen küyingen qazaqtar wlıstarına qayta keldi. Qıtay kommunister äskeri birneşe sağattan keyin qayta şabuıl bastadı. Bwl wrıs tağı da ündilerdiñ köz aldında ötti. Wrıstıñ basında qıtay kommunisteri on bir qazaqtı wstap alıp, basın şauıp öltiredi. Bwl on bir qazaqtıñ arasında qwrandı bastan ayaq biletin Mwhamed qari da bar bolatın.

Bwl eñ soñğı wrıs edi. Ündi jaqtıñ bas komandiri öz közimen osı swmdıqtı körip, bwdan äri qazaqtardı Kaşmirge ötui sozıla beretin bolsa, is naşarğa baratının tüsindi. Äsirese on bir qazaqtıñ bası jerde domalap jatqanın körip tipten şoşıdı. Şınımende, qazaqtardıñ aytuı boyınşa bwl jağdaydı barlıq ündi äskerleri körgen. Twtqındarğa jasalğan qiyanattarın olar (ündiler) basqalarğa däleldey aladı dedi.

Osılayşa şekara aşılıp, kommunisterden zorlıq körgen qazaqtar qauipsiz jerge keldi. Kommunisterge qarsı soğısqan on segiz jıldıñ işinde wrıstardan, aştıqtan, terrordan qanşa adam qaza bolğanı eşqaşan aşıq aytılmaydı. Biraq meniñ oyımşa, olardıñ sanı jüz mıñnan az bolmauı kerek.

Aman qalğandarı 1951 jıldıñ 10 qazan küni şekaradan ötti. Olarğa mal-mülkinen qalğan barlıq kerek-jarağın alıp ötuge rwqsat etti. Basında uädeleskendey barlıq äskeri qaru-jaraq sol jerde qaldırıldı. Olardıñ arasında Şıñğıs hannıñ özi sıyğa tartıp, ata-babasınan amanat retinde jetken Älibek batırdıñ qılışı da ketti.

Godfri Lias
«Kazak Exodus» eñbeginen. London. 1956 jıl.
Audarğan Rüstem Nürken.
Namys.kz

Related Articles

  • OA qorğanısqa qarjını ne sebepti arttırdı? Kaspiyden Ukrainağa zımıran wşırğan Resey sudı lastap jatır ma?

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Elnwr ÄLİMOVA Qazaqstan, Qırğızstan, Täjikstan, Özbekstan jäne Äzerbayjan äskeri birigip ötkizgen «Birlestik-2024» jattığuı. Mañğıstau oblısı, şilde 2024 jıl. Qazaqstan qorğanıs ministrligi taratqan suret.  Ortalıq Aziya elderi qorğanıs şığının arttırdı, mwnıñ astarında ne jatır? «Qazaqstan auıl şaruaşılığı önimderin eki ese köp öndirudi josparlap otır, alayda ükimet bwl salada jwmıs küşiniñ azayğanın esepke almağan». «Kaspiy teñizinen Ukrainağa zımıran wşırıp jatqan Resey teñizdiñ ekologiyalıq ahualın uşıqtırıp jatır». Batıs basılımdarı bwl aptada osı taqırıptarğa keñirek toqtaldı. ORTALIQ AZIYA QORĞANIS ŞIĞININ ARTTIRDI. MWNIÑ ASTARINDA NE JATIR? AQŞ-tağı «Amerika dauısı» saytı Ukrainadağı soğıs tärizdi aymaqtağı qaqtığıstar küşeygen twsta Ortalıq Aziya elderi qorğanıs salasına jwmsaytın aqşanı arttırğanına nazar audardı. Biraq sarapşılar mwnday şığın twraqtılıqqa septesetinine kümän keltirdi. Stokgol'mdegi beybitşilikti

  • Hristian missionerleriniñ qwmdağı izderi

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Orını: Qaşqar q-sı; Jılı: 1933 j; Atı-jöni: Qabıl Ahond; Dini: hristian; Tüsinikteme: Bwl jigittiñ keyingi esimi Qabıl Ahond, hristian dinin qabıldağan alğaşqı wyğır. Keyin dini senimine baylanıstı öltirilgen. Suret europadağı missionerlik muzey arhivinde saqtaulı. Atalğan muzeyde jüzdegen hristian wyğır ökilderiniñ sureti saqtalğan. 1930 jıldarı hristian wyğırlarına twrğılıqtı mwsılmandar men äkimşilik bilik tarapınan qısım körsetile bastağan soñ bir bölimi missionerlerge ilesip europa elderine “hijrağa” ketti. Alqissa Hristian äleminiñ Qaşqariyağa basa män berui äsirese YAqwp Bek memleketi kezeñinde jaña mümkindikterdi qolğa keltirdi. 1860-70 jj. Qaşqariyanıñ Cin imperiyasına baylanıstı köñil küyin jaqsı paydalanğan Hristian älemi Ündistan men Tibet arqılı Qaşqariyağa mädeni ıqpalın jürgize bastadı. Olardıñ maqsatı bwl aymaqtı Resey imperiyasınan bwrın öz ıqpalına

  • Aytpay ketti demeñiz… (Tibet arhivi turalı)

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Altaydan auğan el turalı tarihi jazbalarda oqtın-oqtın aytılğanı bolmasa isi qazaq jwrtına Tibet turalı tüsinik äli künge deyin beymälim. Äsirese Tibet jazba derekterinde külli türki balasınıñ tarihı turalı tıñ derekterdiñ kömuli jatqanın tipten bile bermeymiz. Tibet- tarihi derektiñ eñ köp saqtalğan aymağı sanaladı. Mädeni, ädebi, ruhani jäne tarihi türli derekterdiñ ıqılım zamannan beri jaqsı saqtaluımen sırt älemdi özine baurap kegen Tibet jwrtına 19 ğasırdan bastap Batıs ekspediciyası basa nazar audarıp keşendi zertteuler jasadı. Sonıñ negizinde Tibettegi keybir salalıq bayırğı derekter Batısqa köşirildi. Esesine Tibettanu ğılımı qalıptastı. Jağırafiyalıq ornalasuı tım wzaq bolğandıqtan Tibettanu ğılımı qazaq jwrtına qajettilik tudırmadı. Tibettanumen negizinde alpauıt küşter aynalıstı. Olar tibet jwrtın igerudi basqa qırınan bağaladı. Tibette

  • Demografiyalıq saraptama

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    1-şi suret qazaqtar; Demografiyalıq ahual 1949-2020 jj. aralığın salıstırmalı körsetken. 1949 jılğa deyin, atap aytqanda kommunistik qıtay ükimeti ornağanğa deyin Şınjañ ölkesiniñ soltüstik böliginde qazaqtar, oñtüstik böligi Qaşqariyada wyğırlar basım sandı wstadı. 1951-54 jıldarı wlttıq mejeleu kezinde ortalıq ükimet qwrğan komissiya saraptaması boyınşa wlttıq avtonomiyalıq territoriyanı anıqtau mına eki bağıtta jürgizildi. Olar: BİRİNŞİ, wlttıq avtonomiyanı mejeleu boyınşa onıñ atauın twraqtandıru. Osı boyınşa üş atau wsınıldı: *ŞIğıs Türkistan avtonomiyalıq federaciyalıq respubilikası; *Wyğırstan avtonomiyalıq respubilikası; *Şınjañ avtonomiyalı respubilikası. EKİNŞİ, avtonomiyanıñ äkimşilik twrpatın anıqtau; Osı boyınşa: *Federeciyalıq twrpat; *Avtonomiyalıq oblıs jäne okurg twrpat; *Aymaq jäne audan därejeli avtonomiyalıq okurg twrpatı. Mejeleu komissiyası atalğan eki bağıtta saraptama nätijesin qorıtındıladı. Komissiya qorıtındısı boyınşa Şınjañ ölkesiniñ

  • Baqsılar institutı

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Saraptama (oqısañız ökinbeysiz) Birinşi, ilkide Türki balasında arnayı qağan qwzireti üşin jwmıs isteytin köripkel baqsılar institutı bolğan. Atı baqsı bolğanımen hannıñ qırıq kisilik aqılşısı edi. Köripkel baqsılar han keñesi kezinde aldağı qandayda bir sayasi oqiğa men situaciyanı küni bwrtın boljap, döp basıp taldap häm saraptap bere alatın sonı qabilettiñ iesi-tin. Olardı sayasi köripkelder dep atasa da boladı. Han ekinşi bir eldi jeñu üşin bilek küşinen bölek köripkel baqsılardıñ strategiyalıq boljauına da jüginetin. Qarsılas eldiñ köripkel baqsıları da oñay emes ärine. Ekinşi, uaqıt öte kele sayasi köripkel baqsılar türkilik bolmıstağı strategiyalıq mektep qalıptastırdı. Türki baqsıları qıtay, ündi, parsı, wrım elderin jaulap aluda mañızdı röl atqardı. Ol kezdegi jahandıq jaulasular jer, su,

Pikir qaldıru

Elektorndı poştañız sırtqa jariyalanbaydı. Belgi qoyılğan öristi toltıru mindetti *

Atı-jöni *

Email *

Saytı

Kerey.kz/Kerey.kz

Biz turalı:

Tel: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz tiñ bwrınğı nwsqasın http://old.kerey.kz ten oqi alasızdar!

KEREY.KZ

Sayt materialdarın paydalanğanda derekközge silteme körsetu mindetti. Avtorlar pikiri men redakciya közqarası säykes kele bermeui mümkin. Jarnama men habarlandırulardıñ mazmwnına jarnama beruşi jauaptı.

Sayt sanağı: